|
2001
|
|
|
Gizartean funtsezko eginkizuna duen taldea da, eta, aldiz, babesik gabe dago. izan ere, ez dira langiletzat hartzen, eta, beraz, ez dute lan eskubiderik estresak eragindako istripu edo gaixotasunen aurrean. Mercé Jordi Emakumeari Laguntzeko Elkarteko lehendakariak salatu du orain arte ez dela inolako azterketarik egin etxekoandreek berezko gaixotasunik duten eta
|
laneko
gaixotasuntzat hartzen diren zehazteko. Haren arabera, medikuek berek ahazten dute etxeko lanak egiten dituzten eta familiari laguntzen dioten emakumeen arazo asko, batez ere depresioak, jasaten duten presioaren ondorio direla, eta dena botiken bidez konpontzen dutela.
|
|
2002
|
|
|
Zehaztasunik ezaren ondorioetako bat da, Izagirreren arabera, estresak azpieremuetan banatzen duela estresa, adibidez «mobbing» edo jazarpen moralean, «burn out» edo sindrome errea, edo sexu jazarpena, besteak beste. Gainera, gehitu du, ez dagoela oraindik
|
laneko
gaixotasun gisa kalifikatuta», eta istripu edo baja gisa iristen zaizkigun kasuak beste kontzeptu batzuen arabera egiten direla, depresio moduan edo bestelako nerbio patologiak erabiliz. Istripu fisiko asko estresak eragindakoak dira, baina legeriak ez ditu halakotzat katalogatzen», argitu du.
|
|
2003
|
|
|
Ondorioz, eraikin berriek nahiz erreformatuek lehen bezain ezegokiak izaten jarraitzen dute irakaskuntzarako. Pertsonala
|
laneko
gaixotasunen detekzioan eta prebentzioan prestatzeko plan orokorturik ere ez dago. Zerbitzu mediko oso prestatu eta borondatetsuekin kontatzeko zortea izan dute, baina itsasoa ezin da hustu hondartzako ontzi batekin.
|
|
|
Nahiz eta enborreko zelulen ezaugarriak asko aztertu diren, gutxi dakigu nola erregulatzen diren garapenean. “Hirschsprungen gaixotasuna eragiten duten mutazio genetiko batzuk identifikatu dira, baina kasuen erdiak baino ez dituzte azaltzen”, onartu du Morrisonek, bere
|
lanean
gaixotasunaren azpian egon daitezkeen mutazioak dituzten gene berriak aurkitu dituela. “Nerbio sistema enterikoa eragiten duten gandor neuraleko enborreko zelulen funtzioa galarazten duen mutazio mota baten mekanismoa aurkitu dugu”, azpimarratu du.
|
|
|
Peter Agre eta Roderick MacKinnon estatubatuarren
|
lanek
gaixotasun asko ulertzeko balio dute
|
|
2006
|
|
|
|
Laneko
gaixotasunen katalogo berriak hamar aldiz biderkatuko ditu gaur egun onartutakoak (25.000 baino gutxiago), Gobernuak amaitzen duen dekretuaren zirriborroaren arabera. Zerrenda horretan, Europako irizpideak eta gomendioak jasoko dira, eta antzemandako anomalia kantzerigenoak eta diagnostiko horretatik ondoriozta daitezkeenak ikertuko dira.
|
|
2008
|
|
|
Gaixotasunon erregistro bakar eta fidagarririk ez dagoela salatu dute. Ildo beretik, ESK eta STEE EILASek “ezkutuan dauden eta lan baldintzak narriatzen” dituzten
|
laneko
gaixotasunak “argitara atzeratzea” proposatu dute.LABek Lan batzuek hil, beste batzuek kondenatu lelopean, lan eta sektore batzuek langilea “bizia galtzeko arriskuan” jartzen dutela eta beste batzuek “baldintza txarretan bizitzera behartu” erakutsi gura du. Egun horretarako “langilegoaren erantzunean jausi kualitatiboa emateko balio behar duen” ordubeteko lanuzteak deitu ditu; 25ean, Araban, eta gainerako herrialdeetan 28an.
|
|
|
Aseguru honek oinarrizko laguntza medikoa eta amatasunekoa estaltzen ditu, baita gatazka eremuetan heriotzagatiko kalte ordainak ordaintzea ere, eta pertsona horientzako eta haien familiakoentzako onura sozialak areagotzea du helburu. Hala eta guztiz ere, oraindik egiteke dauden gaiak daude, zehazki, fiskalitateari,
|
laneko
gaixotasunak onartzeari edo lankideen seme alaben hezkuntza estaldurari buruzkoak.
|
|
|
Sindikatuek diote datuek errealitatearen mutur bakarra ageri dutela: bide istripuetan hildako gidari profesionalak, lan istripuan hilak bezala kontuan izateko istripua jazo zenetik egun gehiegiren ondoren hilak, berdin erailtzen duten, baina erregistratzen ez diren
|
laneko
gaixotasunak,...
|
|
|
|
Laneko
gaixotasunak: Laneko gaixotasunak ikusarazi egin behar dira, sindikatuaren esanetan.
|
|
|
Laneko gaixotasunak:
|
Laneko
gaixotasunak ikusarazi egin behar dira, sindikatuaren esanetan.
|
|
2009
|
|
|
Irakaslea, arrisku lanbidea 25 ikasleko klaseen aurrean zenbait orduz argi eta garbi hitz egiteko beharrak, entretenitzeko edo behin eta berriz azalpenak eskatzeko joera duenak, nekatu egiten du ahotsa. Europako Batasunak (EB) duela sei urte lanbide gaixotasunei buruzko gomendio bat eman zuen (2003/ 670/ EE), eta II. eranskinean
|
laneko
gaixotasuntzat jotzen da irakasleen ahots kordetan noduluak agertzea. Espainiako lan osasuneko instantzietan oraindik ez da gomendio hori jaso; hala ere, beste herrialde batzuek dagoeneko ekin diote lanari, irakasleak ahotsaren patologia kroniko batetik babesteko, eta galdutako ahotsa tratatzeko, hezteko eta berreskuratzeko baliabideak jarri dituzte eskura.
|
|
|
Faktura elektrikoak edo erregaien prezioak argi eta garbi adierazten dute, hala nola eskulana, lehengaiak, instalazioak edo garraioa. Baina badira kontuan hartzen ez diren beste kostu batzuk ere, hala nola airearen eta uraren kutsadurak, meatzaritzak lurrari eragindako kalteak,
|
laneko
gaixotasunak, berotze globala edo euri azidoa. Kontzeptu horiek, zeharkakoak eta neurtzeko zailak, energiaren prezioak finkatzeko sistematik kanpo mantentzen dira.
|
|
|
Askotan salatu dugun bezala, enpresaburuek istripu larriak arinen multzoan sartzen dituzte, horien gaineko ikerketarik ez egiteko, eta horregatik egiten du behera kopuruak.
|
Lan
gaixotasunak ezkutatzeko joera ere nabaria dela adierazi zuen.
|
|
|
Askotan bakarrik egin behar izaten baitute senideak amiantoak hil zituela frogatzeko gurutze bidea. Pleurako mesotelioma eta beste gaixotasun batzuk ez baitira automatikoki amiantoak eragindako
|
lan
gaixotasuntzat hartzen. Espainiako Gizarte Segurantzaren Institutuak (INSS) ukatu egiten du.
|
|
|
Enpresa batzuk ezkutatzen saiatu badira ere, azken urte hauetan laneko ezbehar kopurua jaitsi egin bada guztion ahaleginari esker izan da. Gaur egun enpresetan egiten ez den erabateko prebentzio hori da
|
lan
gaixotasunak eta bestelako gaitzak galarazten dituena. Erabateko prebentziorik gabe gaitz horien kausek lantokian diraute, eta gaitz horiek sortzen dute prebentzioak berak baino kostu eta sufrimendu gehiago.
|
|
|
Hau da
|
laneko
gaixotasunak ezkutatzearen ondorio larria; prebentzioa ahaztu egiten da, laneko minbizien kasuan, esaterako, erabat baztertzen da. Ondorioz, Gobernu zentralak laneko gaitz edo istripuen kotizazioak murrizten ditu, bideratua dagoen diru funtsak erabiltzen ez direlako.
|
|
|
Osakidetzako kudeatzaileek ez diote garrantzi handirik ematen iruzur horri. 2008 urtean bakarrik, lanekoak izan zitezkeen 41 gaixotasun hauteman ziren eta, hala ere, ez da medikuentzat
|
lan
gaixotasunen jatorriaren inguruko ikastaro bat bera ere eskaini.
|
|
|
VISESAko lan istripu kopurua %39, 4ra jaitsi da; eraikuntzaren sektoreari erreparatuta zifra baxua dugu hori. 2008 urtean, Estatuan erregistratutako
|
lan
gaixotasunen %14, 8 EAEn azaldu zen; Euskadi laneko minbiziaren zerrendako lehen postuetan dago 11 gaixorekin. Oraindik egiteke dagoen lanaren erakusle.
|
|
|
Horregatik uste zuen" enpresaburuek langileen beharraz profitatu" direla. Gainera, Mutualia mutualitate enpresak baja ematerakoan gaixotasun arruntagatik eman zion,
|
lan
gaixotasunagatik egin beharrean. Argazkian, LAB sindikatuak Mutualiaren aurka azaroan egindako mobilizazioaren irudi bat.
|
|
|
Euskal Herria bezalako herri txiki batean eskandalu hutsa da enpresetan urtero urtero izaten diren istripu, gaixotasun eta heriotza datuak; urtez urte 135.000 istripu inguru, 100 heriotza baino gehiago,
|
lan
gaixotasun baten ondorioz hiltzen diren milaka langile eta bizitza osorako ezintasun iraunkorraz beste horrenbeste geratzen dira.
|
|
|
Lan istripuetan ez ezik,
|
lan
gaixotasunen txostenen kopuruan ere jaitsiera adierazgarria izan da aurten. Hego Euskal Herrian 3.701 eritasunen adierazpenak egin zituzten medikuek 2008an eta, aurten, aldiz, 3.201, %13, 5 gutxiago alegia.
|
|
|
Hego Euskal Herrian 3.701 eritasunen adierazpenak egin zituzten medikuek 2008an eta, aurten, aldiz, 3.201, %13, 5 gutxiago alegia. Jesus Uzkudun Euskadiko CCOOko Lan Osasuneko idazkariarentzat, krisiak ez du jaitsiera justifikatzen eta, oraindik ere,
|
laneko
gaixotasunak ezkutatzen direla salatu du. Mutualitateek oztopoak jartzen dituzte.
|
|
|
Jasotako datuek errealitatearen berri ez dutela ematen uste du Uzkudunek, eta, EAEn beste herrialde batzuetan baino txosten gehiago ematen diren arren, prebentzio zerbitzuek lan askoz handiagoa egin behar luketela dio. Horregatik, aurrerantzean, Euskadiko CCOOk kanpaina gogorragoak egingo ditu
|
lan
gaixotasunen inguruan. Medikuak, izen abizenekin, egunkarietan salatuko ditugu, onartezina baita eritasunak ezkutatzea.
|
|
|
Industrian ez ezik, beste sektoreetan ere gaixoak daudela zabaltzen hasi da. Osakidetzaren prebentzio zerbitzuak Gurutzetako erietxeko iturgin baten minbizia
|
lan
gaixotasun gisa aitortzeko eskatu du, eta BBVAren Bilboko dorrean aritu zen elektrikari baten eritasunari buruz Lan Ikuskaritzaren txosten baikorraren berri emango dute.
|
|
|
|
Laneko
gaixotasunak. 3.701 3.201
|
|
2010
|
|
|
|
Lan
gaixotasunak
|
|
|
|
Lan
gaixotasun eta lan istripuen ardura du Jexux Uzkudunek CCOO sindikatuan. Ezbeharrekin baino, lan gaitzekin kezkatuta dago Uzkudun:
|
|
|
Gizarte Segurantzak 30.000 lagunetik 300.000ra handituko du
|
laneko
gaixotasunen katalogoa
|
|
|
Beste arrazoi bat diagnostiko batzuk zehazteko oztopoak dira, azken 30 urteetan gaixotasun profesionalen zerrenda eguneratu ez delako.
|
Laneko
gaixotasunen katalogoa eguneratzeko, miokardioko infartua eta nahaste psikosozialak sartuko dira. Gizarte Segurantzaren Sistemak (2006) sei multzotan biltzen ditu:
|
|
2011
|
|
|
Gaineratu dute erakunde publikoek egindako estatistikak osatugabeak direla eta
|
laneko
gaixotasunak eragindako heriotzak, amiantoak eragindakoak adibidez, ez direla kontuan hartzen.
|
|
|
b) Deskribatu
|
laneko
gaixotasunak gizarte segurantzari jakinarazteko prozesua.
|
|
|
|
LANEKO
GAIXOTASUNEN KATALOGO BERRIAIturria: Diario de Sevilla
|
|
|
Sektoreka, eragin handiagoa dute industrian, eta, ondoren, eraikuntzan eta merkataritzan. Lan Sailak azaldu duenez, azken urteotan, Gizarte Segurantzaren Antolamendu Zuzendaritza Nagusiak hainbat jarduera garatu ditu “informazioa lortzeko asmoz, arriskuen prebentzioan aurrera egiteko, enpresetan ezbehar kopurua murrizteko eta
|
laneko
gaixotasunen izapideak eta babesa hobetzeko”. 2007an, Lanbide Gaixotasunen Komunikazio Sistema (Cepross) ezarri zen.
|
|
|
Enplegatzaileari dagokio sorospena bajaren laugarren egunetik zortzigarrenera ordaintzea, biak barne. Prestazioak Espainiako gainerako langileekin homologatzen dituen beste puntu batean, gaurtik aurrera, etxeko langileak babestuta egongo dira, bai lan istripuren bat gertatuz gero, bai
|
laneko
gaixotasunen bat izanez gero. Akordio honen aplikazioak ez du lan harremanen esparruan eraginik izanen.
|
|
2012
|
|
|
Estatistiketan gertatu den jaitsiera apalak egiazkoak eta eraginkorrak diren neurriak hartu izanarekin baino zerikusi handiagoa du testuinguru ekonomikoak enpleguan duen eraginarekin (kaleratzeekin, enplegua erregulatzeko espedienteekin, lan munduko sektore berregokipene kin).
|
Laneko
gaixotasunei dagokienez, aitorpen maila kaskarra eta eskandalagarria dela salatu behar dugu. Europako Batasun osoa erreferentziatzat hartuko bagenu, lan istripuetan gertatu ohi den hildako bakoitzeko, laneko gaixotasunek eragindako 18 heriotza gertatu ohi dira.
|
|
|
Laneko gaixotasunei dagokienez, aitorpen maila kaskarra eta eskandalagarria dela salatu behar dugu. Europako Batasun osoa erreferentziatzat hartuko bagenu, lan istripuetan gertatu ohi den hildako bakoitzeko,
|
laneko
gaixotasunek eragindako 18 heriotza gertatu ohi dira. Hala ere, Euskal Herrian, aipatu parametroa alderantzizkoa da.
|
|
|
Istripu gehiago gertatuko dira, eta elkar gaixotuko dute langileek». Sindikatuarentzat, «eskandaluzkoa» da Euskal Herrian
|
laneko
gaixotasunei «aitorpenik ez egitea». Azaldu du Europako Batasunean lan istripuz hiltzen den langile bakoitzeko hemezortzi hiltzen direla laneko gaixotasunengatik.
|
|
|
Sindikatuarentzat, «eskandaluzkoa» da Euskal Herrian laneko gaixotasunei «aitorpenik ez egitea». Azaldu du Europako Batasunean lan istripuz hiltzen den langile bakoitzeko hemezortzi hiltzen direla
|
laneko
gaixotasunengatik. «Euskal Herrian, parametro hori alderantziz da».
|
|
|
Mobilizazioak egingo ditu haien egoitzen eta Administrazioaren aurrean. «Patronalen kontrolpean aritzen dira, eta
|
laneko
gaixotasunen jatorria ezkutatzen saiatzen dira, haien kostuak eta tratamenduak Osakidetzara desbideratuta». Uzkudunek azaldu du 2010 urtean Osakidetzak 108 milioi gastatu zituela laneko gaixotasunengatik.
|
|
|
«Patronalen kontrolpean aritzen dira, eta laneko gaixotasunen jatorria ezkutatzen saiatzen dira, haien kostuak eta tratamenduak Osakidetzara desbideratuta». Uzkudunek azaldu du 2010 urtean Osakidetzak 108 milioi gastatu zituela
|
laneko
gaixotasunengatik.
|
|
|
«Normalean jendea urtebetean edo bian hiltzen da. Beraz, asko epaitegiek
|
laneko
gaixotasuna aitortu aurretik hiltzen dira. Guk ez dugu nahi alargun edo seme alaba aberatsik, nahi duguna da gaixoak ahalik eta ondoen bizitzea».
|
|
|
MC Prevencion mutualitatearen aurrean elkartu dira. «Iaz,
|
laneko
gaixotasun susmoen %0, 02ren berri bakarrik eman zuen», salatu du Jesus Uzkudun sindikatuko lan osasunerako arduradunak. Sindikatuaren esanetan, neurriak hartu behar dira laneko gaixotasunak mutualitateetan aitortzeko nahiz artatzeko, eta ez Osakidetzan.
|
|
|
«Iaz, laneko gaixotasun susmoen %0, 02ren berri bakarrik eman zuen», salatu du Jesus Uzkudun sindikatuko lan osasunerako arduradunak. Sindikatuaren esanetan, neurriak hartu behar dira
|
laneko
gaixotasunak mutualitateetan aitortzeko nahiz artatzeko, eta ez Osakidetzan. «Hala asko aurreztuko litzateke».
|
|
|
Lan istripuak gutxitzeko erabateko pausoa izan zen.
|
Laneko
gaixotasunari ez genion askorik begiratzen, poliki poliki ikasi genuen horretan ere. Lan osasunak txoratuta nengoela esan izan zidaten, baina uste dut beste kutsu bat eman diodala sindikalismoari.
|
|
|
E raikuntzarako materiala gordetzen zuten biltegi, burdindegi eta abarretan amiantoa era ezberdinetan zuten produktuak saltzen zituzten 60ko eta 70eko hamarkadetan, produktu miraritsuak, merkeak, erregaitzak eta tenperatura altuak jasaten zituztenak. Lantokian amiantoarekin lan egin behar izan genuenok ez genekien askatzen zituen zuntzek arnasketa gaixotasun larriak, Mesoteliomak, biriketako minbizia eta
|
laneko
gaixotasun moduan aitortzen diren beste hainbat eragiten zituenik. Gaur, oraindik, minbizia askoren jatorri profesionala ezkutatzen jarraitzen da Mutuek duten boterea eta Osasun Publikoaren pasibotasunari esker, baita sindikalismoaren zati bati esker ere.
|
|
|
uztailean funts horretako 4.400 milioi euro erabili zituen pentsioak ordaintzeko, eta 400 milioi euro inguru geratzen zaizkio. Lan istripuen eta
|
lan
gaixotasunen mutualitateen soberakinekin osatzen dute Prebentzio Funtsa. Tomas Burgos Gizarte Segurantzako estatu idazkariak atzo esan zuen «tresna guztiak» erabiliko dituztela etorkizunean pentsioak ordaintzeko.
|
|
|
|
Laneko
gaixotasunik zaharrena da silikosia. XIX. mendean atzeman zuten lehenengoz, eta, orduz geroztik, meatzaritzari lotutako gaitz gisa ezagutu da.
|
|
|
«Ezintasun partziala emango ote didaten zain nago». Dena den, Gizarte Segurantzak
|
laneko
gaixotasuna duela onartu dio; «orain mutuara pasatu dute kontua». Egoera horrek guztiak eguneroko bizimoduan zailtasunak eragiten dizkio Faulini.
|
|
|
laneko ingurune kutsatzaileetan eragiten du. Helburua
|
laneko
gaixotasunak prebenitzea da. Horretarako, hauek izango dira zereginak:
|
|
|
a) Lan Ministerioak. b) Langileek berek, haien betebeharra baita; enpresariak ez du zerikusirik horretan. c) Bai langileak, bai nagusiak, betebeharra partekatua baita. d) Enpresaburuak, berak baitu erantzukizun osoa. 10 Adierazi zein den laneko ingurune kutsatzaileengan eragiten duen prebentzio teknika, haren helburua
|
laneko
gaixotasunak prebenitzea dela jakinda. a) Laneko segurtasuna. b) Higiene industriala. c) Ergonomia. d) Laneko medikuntza. 11 Adierazi zein den laneko istripuak saihestea helburu duen prebentzio teknika. a) Laneko segurtasuna. b) Higiene industriala. c) Ergonomia. d) Laneko psikosoziologia.
|
|
|
–lana dela eta, sortzen diren gaixotasunak, patologiak edo lesioak?. Definizio horrek laneko istripuak (LI) eta
|
laneko
gaixotasunak (LG) hartzen ditu.
|
|
|
1.3.1
|
Laneko
gaixotasuna
|
|
|
1.3.1
|
Laneko
gaixotasuna 6
|
|
|
Kutsadura gurutzatua.
|
Lan
gaixotasuna (albaitariak eta abere hiltzaileak).
|
|
|
Kontaktu zuzena: albaitarien eta aberehiltzaileen
|
lan
gaixotasuna.
|
|
|
Europa mailan, Espainiako Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritza partaide duen lantaldeak sektore batzuk zehaztu ditu, gizarte lanean, telemarketin enpresetan eta bidaiarien garraioan oinarrituko den ikuskapenerako. Laneko baldintzak hobetzeaz gain, arrisku psikosozialen ebaluazioei buruzko Europako legeria betetzen dela harmonizatzea du helburu kanpainak,
|
laneko
gaixotasunak eta laneko istripuak murrizten laguntzeko.
|
|
2013
|
|
|
«Horrek langileen artean segurtasun falta areagotuko du», esan du Txakartegik. Erregistroek, behera Erreforma horrek
|
laneko
gaixotasunak erregistratzeko garaian eragina izan dezake, beraz. Hori gabe, ordea, gaixotasun gutxiago erregistratu ziren joan den urtean Hego Euskal Herrian.
|
|
|
2011n baino 546 gutxiago. «Aspaldi hasi ginen salatzen
|
laneko
gaixotasunen kasuan egiazki gertatzen direnak baino askoz ere gutxiago aitortzen direla», azaldu du Txakartegik. Izan ere, langileek ez dituzte laneko gaixotasunekin lotutako patologiak azaltzen, «lana galtzeko beldur direlako».
|
|
|
«Aspaldi hasi ginen salatzen laneko gaixotasunen kasuan egiazki gertatzen direnak baino askoz ere gutxiago aitortzen direla», azaldu du Txakartegik. Izan ere, langileek ez dituzte
|
laneko
gaixotasunekin lotutako patologiak azaltzen, «lana galtzeko beldur direlako». Eta horren adibidetzat, amiantoaren eraginez sortutako gaixotasunen ondorioz Hego Euskal Herrian 2012an hil zen langile kopurua aipatu du:
|
|
|
«Mutualitateek, istripua ezkutatu nahian, istripua izan duten langileei, aldi baterako beste lanpostu bat emateko eskatzen diete enpresei.
|
Laneko
gaixotasunei dagokienez, egin diren kalkuluen arabera, patologia mota horiek eragindako eta mutualitateek ordaindu luketen osasun gastu zuzenen %18 baino gehiago bere gain hartzen du osasun sistema publikoak», esan du LABek ohar batean.
|
|
|
Gurasoak ziur daude seme alabak ez direla erabat itsu geratuko. Izan ere, etengabe dihardute
|
lanean
gaixotasunaren sendagaia bilatzen ari diren ikerlariei diru-laguntzak emateko eta haien lana sustatzeko. Erlojuaren kontrako proba dela diote gurasoek, eta hori dela orain haien eguneroko borroka.
|
|
|
Horrenbestetan gurutzatzen dira bide biak non askotan zaila egiten den bereiztea zer dagokion zeini. Biek elkar elikatzen dute, haren
|
lanak
gaixotasunerako botika diren neurrian, Nietzsche-ren baitan liskar gogor bat gertatzen delako badenaren eta izatera ailegatu nahi denaren artean. Nietzsche ez zen ailegatu nahi zuena izatera, baina bere obretan bidea markatzea lortu zuen.
|
|
|
Kaltetutako langileari 1997an, Birika minbizia aurkitu zitzaion, eta horrenbestez zegokion gaixotasun komunarengatiko Ezintasuna eman zitzaion. Alabaina, 2011ko martxotik aurrera, ASVIAMEri esker, bere kasua berrirekitzea lortu zuen erabateko Ezintasuna lortuz
|
Lan
Gaixotasunarengatik. Horrekin batera, amiantoak bere osasunarengan eragindako kalteengatik indemnizazioak jaso zituen.
|
|
2014
|
|
|
Atzo goizean buruturiko ezohiko batzarrean, elkartasun ekimen bat ere martxan jartzea adostu zuten; langile bakoitzak hiru lan orduz irabazitako soldata zatia, hil berri den langilearen bikote eta senideei laguntzera bideratzea. Tolerantzia zero, lan istripuekinAsteazken honetako lan uztearekin bat egin du LAB sindikatuak eta prentsa ohar bidez jakitera eman dutenez," bere senide eta gertukoei eta oro har langile klaseari bere babesa eta elkartasuna adierazi nahi die".
|
Laneko
gaixotasun eta lan istripuekiko tolerantzia zero izan behar dugula gaineratu dute aipatu sindikatutik. Eta halakoak saihesteko, LAB en esanetan," eredu aldaketa bultzatu behar dugu, gure osasun eskubidea egiazkoa izan dadin aldaketa politikoa, ekonomikoa eta soziala aldarrikatuz". Aldaketa, langileen eskutik etorriko dela diote eta gogorarazten dutenez," langileok, bizi ahal izateko egiten dugu lan eta ez, saiakera horretan bizia galtzeko.
|
|
|
Honek, administrazio publikoen" utzikeriak eta konplizitate ideologikoak, eta enpresetan dagoen benetako prebentzioaren ezak lan istripuak eta
|
laneko
gaixotasunak areagotzea" ekarri dutela adierazi dute; baita," mutualitateek betetzen duten lanaren ondorioz, istripu eta gaixotasun horien lan jatorria ukatu egiten delaa sarritan, osasun sistema publikora desbideratuz".
|
|
|
Behin betikoz, Mutuentzako ahalmen berriek, langile klasearen kontrola areagotzea ekarriko dute, eta argi dago nola egungo ereduak, erreformak bata bestearen atzetik dabilzkiela, sistema publikoaren suntsiketa dakarren: osasunaren eredu pribatua eta ekonomizistarantz garamatzate; eredu honek botere osoa mutualitateei eman die, inolako kontrolik gabe,
|
laneko
gaixotasunen erregistroan dagoen iruzurra zigortu gabe. Kudeaketa pribatua publikoa baino hobea delakoaren aitzakian; baina, alta goiztiarrak edo eta gaixo diren pertsonen kaleratzeak dakarren kostu soziala ezkutatuz.Horregatik guztiagatik (mutualitateen praktika okerrak, bai gertakizun arruntetan bai profesionaletan, bai amatasuna eta edoskitzeko arriskuen aurrean ukazio eta dilatazioa; erreformak eta patronalaren botere hartzea (enpresak eta mutualitateak) eta eredu publikoaren desmantelatzea) eta jakinda gaur egun ez dela existitzen eredu ideal bat, euren ustez publikoa indartu behar da pribatuaren aurrean, enpresatan ez dadin kontratatuko mutualitateekin gertakizun arrunten kontrola, laneko gertakizunak GSINekin kontratatu daitezen, eta osasun arreta Osasunbidea Osakidetzak eman dezaten.
|
|
2016
|
|
|
Datuak hor daude, 2015ean 55 heriotza istripu izan ziren eta 2016an jada 16 langile hil dira istripu baten ondorioz Euskal Herrian. Kopuru hau gorantz doa.Lanean gaixotu egiten garela ezkutatzen saiatzen dira; hain zuzen ere kalkulatzen da
|
laneko
gaixotasunen %83 ez dela aitortzen. Baina, amiantoa, silizea edo dena delakoaren ondorioz gaixotu nahiz hildako langileen zerrenda luzea da oso.Bestalde, gihar eta hezurduraren lesioak, antsietatea, depresioa, infartuak, suizidioak eta abar gero eta gehiago gertatzen dira.
|
|
2018
|
|
|
Mutuak.
|
Lan
gaixotasunak eta lan istripuak Gizarte Segurantzaren ordez kudeatzen dituzten erakundeak dira. Adibidez, FREMAP, ASEPEYO, IBERMUTUA, eta abar.
|
|
|
4
|
Lan
gaixotasunen tasak
|
|
|
|
Laneko
gaixotasuna: Ikuspuntu teknikoaren arabera, laneko baldintzen ondorioz langileak pixkanaka osasuna galtzea da, baina, legearen aldetik, Gizarte Segurantzako Lege Orokorrak baldintzatzat jartzen du 1299/ 2006 Errege Dekretuan zerrendatutako gaixotasun bat izatea; horregatik, aldizka gaurkotzen da, Errege Dekretuen bidez, gaixotasun bat lanbide gaixotasuntzat jasotzen duen zerrenda.
|
|
2019
|
|
|
Adierazi dutenez, gaur egungo legediak eta auzitegiek ez dute emakumeen eskubidea babesten gizonen lan baldintza berdinetan jarduteko. Gehiegikeriez betetako lan hitzarmenak, balio berdina duten jardueretan soldata bera jasotzea bermatzen duten tresna eraginkorrik ez izatea, sektore feminizatuetan hainbat
|
lan
gaixotasun ez aitortzea, jazarpena eta sexu gehiegikeria… lan eremuan emakumeek bizi dituzten baldintzen adibide batzuk baino ez dira.
|
|
2020
|
|
|
1940ko hamarkadan Euskal Herrira heldu zen, haur bat zelarik, lan egitera. Industriako enplegu gogorretan lanean ibili zen; lankide askok
|
lan
gaixotasunak sufritu, beste batzuk lanean hil. Adolfok 92 urte ditu gaur egun. Nazioarteko Diru Funtsaren arabera, gehiegi bizi da, pentsioa jasotzen urte gehiegi eman baitu eta, gainera, erakunde horren ustez, bizi itxaropen handi hau" finantza arriskua" da.
|
|
|
Prefetari idatzi diogu, enpresa batzuek neurriak errespetatzen ez zituztela abisatzeko, eta estatuari zerrenda bat egin zezala eskatzeko. Orain, COVID
|
laneko
gaixotasun gisa onar dezaten borrokan ari gara.
|
|
|
«Vicenta Burguetek CAFi aurre egin behar izan dio, eta bide judizial luze eta gogorra sufritu». Emakume horien
|
lan
gaixotasunak aitortzea eskatu diote CAFi.
|
|
|
|
Lan
gaixotasunek ere nabarmen gora egin dutela erantsi zuen. «Langileak abandonatuta sentitzen gara; langileak bakarrik utzi gaituzte», esan zuen LABeko kideak, eta gaineratu zuen pandemia egoeran langileak «gaixotzera» bidali dituztela lanera.
|
|
|
«Horrek argi utzi du patronalak eta erakundeek interes ekonomikoak lehenesten dituztela langileen osasunaren gainetik». Erantsi du
|
lan
gaixotasunek ere gora egin dutela nabarmen. «Langileak abandonatuta sentitzen gara; langileak bakarrik utzi gaituzte», esan du LABeko kideak, eta gaineratu du pandemia egoeran langileak «gaixotzera» bidali dituztela lanera.
|
|
|
Erretiroa 65 urterekin eta erretiro aurreratua 61 urterekin, 30 urte kotizatuta izanez gero. Erretiro adina jaisteko aukera sektore berrietara hedatzea, bereziki nekagarri eta arriskutsuak direnetara. Pentsioa kalkulatzeko 15 urte hartzea kontuan. Pentsioen eros-ahalmena bermatzea, KPIaren pareko igoera gutxienez. euroko gutxieneko pentsioa. Pentsio sistemaren finantziazioa bermatzea, kotizazio sozial eta zergen bidez. Lanaldi partzialeko kontratuetan kotizazioak zenbatzerakoan zigorrik ez aplikatzea. Lan egun bakoitza, kotizatutako egun bat izatea. Hitzarmen kolektiboetan ultraktibitate mugagabea. Herrialdeko hitzarmenen aplikazioa estatu mailako hitzarmenen gainetik lehenestea. Beheko esparruko hitzarmen batek goragoko esparruko beste baten baldintzak okertzeko aukerarik ez izatea. Lan eskubideetan egindako murrizketak atzera botatzea. Gizon eta emakumeen arteko soldata arrakala eta pentsio arrakala amaitzea. Hileko 1.200 euroko gutxieneko soldata. Enplegu egonkorra sustatzea eta kontratazioan emandako iruzurra zigortzea. Lanaldia 35 ordura jaistea, soldata gutxitu gabe. Bereziki emakumeei ezartzen zaizkien lanaldi partzial inposatuak ezabatzea. Azpikontratatutako enpleguan subrogaziorako eskubidea bermatzea. Zerbitzu publikoak garatzea, ezarritako murrizketak atzera botatzearekin batera. Kontratazioan sexuaren, jatorriaren, ideologiaren, sexu identitatearen, aniztasun funtzionalaren edo ekonomia jardueraren araberako diskriminaziorik egingo ez dela bermatzea. Kontratazioan prekarizazio formula oro kentzea (etxeko langileen erregimen berezia, autonomo faltsuak, uberizazioa…). Klausula sozialak ezartzea administrazioko azpikontratetan. Lanera bizirik itzultzeko eskubidea. Lan Ikuskaritzako plantillak handitzea, Europar Batasunakoekin parekatu arte, eta lan istripuen eta
|
laneko
gaixotasunaren aurkako ekintza plan zorrotz bat ezartzea. Etxeko eta zaintza lanak duintzea eta gainerako enpleguetan dauden eskubide berberak aitortzea. Menpekotasun egoeran dauden pertsona guztiei laguntza zerbitzu publiko, unibertsal eta doakoa legez bermatzea. Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta eta Errenta Bermatua %100ean parekatzea Lanbide Arteko Gutxieneko Soldatarekin, eta azken hori %50eko... 1.200 euroko gutxieneko soldata 35 orduko gehienezko lanaldia ezartzea; gutxienez herrialdeko hitzarmen sektoriala aplikatzen dela bermatzea, baita beste klausula sozial batzuk ere.3 Diru Sarrerak Bermatzeko Errentaren inguruan eta etxebizitza eskubidearen alde Eskubide Sozialen Kartak sustatutako Heri Ekimen Legegilea onartzea.4 Lan arloan ematen den soldata arrakalaren, diskriminazioaren eta indarkeria matxistaren aurkako Lege bat onartzea.Halaber, EAEko eta Nafarroako patronalei eskatzen diegu lan baldintzak prekarizatzeari utzi eta idatzi honetan jasotako aldarrikapen laboralei erantzuteko.
|
|
2021
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan, 2019 urtean 46.585 lan istripu izan ziren; horietatik 308 oso larriak. Datuetan ez da
|
lan
gaixotasun anitz sartzen, horien onarpena mutuen edo Espainiar Erresumako INSSren esku baitago. Adibiderik garratzena amiantoaren biktimena da, kasu gehienetan epaitegietan amaitu behar baitute, sarritan langilea zendu ostean.
|
|
|
|
Lan
gaixotasuna
|
|
|
CAFeko langile ohi baten familiak 145.726 euroko kalte ordaina eskatu dio enpresari tren fabrikan eginiko urteen eraginez garaturiko absestosi gaitzarengatik. EAEko Auzitegi Nagusiko lan arloko salak, familiaren helegiteari erantzunez,
|
lan
gaixotasuna izan zela ebatzi zuen 2019ko urrian, eta kalte ordain bat agindu zuen, enpresan garai hartan ez zegoelako amiantoaren aurkako babes neurririk. Orain, ikusteko dago Donostiako epaitegiak zer erantzuten dion kalte ordainaren eskaerari.
|
|
|
2017an diagnostikatu zioten absestosia, eta iaz hil zen. Gero, Gizarte Segurantzak
|
lan
gaixotasunak eragindako heriotzari dagokion kalte ordaina onartu zion alargunari. Ordurako, baina, EAEko Auzitegi Nagusiak ebatzia zuen gaitzaren jatorria profesionala zela.
|
|
|
Eta zer esan nahi dut gure lana osasungarria ez dela esaterakoan? Bada, hori hain zuzen, gure
|
lanak
gaixotasunerako bidea ireki dezakeela. Fitness eta" osasunaren" booma dago.
|
|
2022
|
|
|
«Osasunaren Mundu Erakundeak zerbait onartzen duenean, eragina luzerakoa izaten da, zeren kasu honetan Espainiako Estatuak bere legedian sartu behar du aldaketa hori. 1299/ 2006 errege dekretuan egon behar da sartuta, eta, han ez badago, ezin da
|
laneko
gaixotasun gisa kontsideratu. Eta oraindik ez dute aldatu, eta luze gabe ez dute aldatuko», azpimarratu du Ibon Zubiela LABeko lan osasuneko arduradunak.
|
|
|
ELAk Bizkaian duen lan osasuneko arduradun Oskar Abadek dio «errotiko arazo estruktural baten aurrean» gaudela, eta OMEk sindrome hori
|
laneko
gaixotasunen zerrendan sartu izanak baduela bere garrantzia, zuzenean lotzen duelako gaitzaren jatorria lanarekin eta enpresarekin: «Arrisku psikosozialen ebaluazioa argudio zientifikoetan oinarrituta dago:
|
|
|
Horiei
|
lan
gaixotasunak gehitu litzaizkieke, baina sindikatuen arabera Gizarte Segurantza Institutu Nazionalak entresaka egiteko boterea ematen die mutualitateei, eta horrek asko murrizten du kopurua: «Gaixo dauden langileak behartzen ditu aitorpen falta hori epaitegietara ematera.
|
|
|
Gaixo baimen arruntei egiten die erreferentzia; hau da, lan istripuei eta
|
lan
gaixotasunei lotuta ez daudenei. 1990era arte, lan istripuek eta lan gaixotasunek eragindako gaixoaldiez arduratzen ziren mutualitateak.
|
|
|
Gaixo baimen arruntei egiten die erreferentzia; hau da, lan istripuei eta lan gaixotasunei lotuta ez daudenei. 1990era arte, lan istripuek eta
|
lan
gaixotasunek eragindako gaixoaldiez arduratzen ziren mutualitateak. Gaur egun, eskumen gehiago eman zaizkie:
|
|
|
Osasun sistema publikoak pertsona guztiak artatu behar ditu, baina mutuek hautatu egiten dituzte pertsonak. Ikusten dutenean tratamendua zaildu daitekeela, ez dute onartzen lan istripua edo
|
lan
gaixotasuna dela, eta osasun sistema publikora bideratzen dute. Osasun sistema pribatuak lehia bidegabea egiten dio osasun sistema publikoari.
|
|
|
San Eloy ospitalean [Barakaldo] izan zuten jokabide hori oso baliagarria da, askotan beste aldera begiratzen dute eta. Horren ondoren, neronek lagundu nion Raqueli tramiteak egiten, eta aitortu diote
|
lan
gaixotasuna dela.
|
|
|
|
Lan
gaixotasun gisa hartu litzateke?
|
|
|
Gure ustez, lan bat egiteko ezintasuna sortzen duen edozein gaixotasun da
|
lan
gaixotasuna.
|
|
|
Datu bilketa eraginkorra izateko, ezinbestekoa da Osalanen eta Osakidetzaren arteko lankidetza.
|
Lan
gaixotasunen susmo batzordea da haien arteko zilborhestea. Onkologoek, kasu hauetako baten berri dutenean, Osalan informatu behar dute.
|
|
|
' Bidelagun' sortu dute Durangon,
|
lan
gaixotasunei loturiko aholkularitza eskainiko duen fundazio berria
|
|
|
ELA sindikatuak Bidelagun sortu du, lan osasunagatik gaixotutako beharginak eta haien familiak laguntzeko fundazio berria. ELA sindikatuaren ordezkari Eneko Agirreurretak azaldu duenez, helburu nagusia"
|
lan
gaixotasuna duten beharginak juridikoki errekonozitzen laguntzea" izango da," kalte ordainak, indemnizazioak" ardatz hartuta. Horretarako baliabide juridikoak eskainiko dituzte," lan gaixotasuna zein egoeratan kontsideratzen den azalduta, langilearen aukerak zeintzuk diren ikusita edo langilea hil eta gerora familiak zein aukera dituen aztertuta".
|
|
|
ELA sindikatuaren ordezkari Eneko Agirreurretak azaldu duenez, helburu nagusia" lan gaixotasuna duten beharginak juridikoki errekonozitzen laguntzea" izango da," kalte ordainak, indemnizazioak" ardatz hartuta. Horretarako baliabide juridikoak eskainiko dituzte,"
|
lan
gaixotasuna zein egoeratan kontsideratzen den azalduta, langilearen aukerak zeintzuk diren ikusita edo langilea hil eta gerora familiak zein aukera dituen aztertuta". Amiantoagatiko eta silizeagatiko lan gaixotasunak errekonozitu daitezen lan egingo dute, baina baita bestelako lan gaixotasunak errekonozitzeko ere.
|
|
|
Horretarako baliabide juridikoak eskainiko dituzte," lan gaixotasuna zein egoeratan kontsideratzen den azalduta, langilearen aukerak zeintzuk diren ikusita edo langilea hil eta gerora familiak zein aukera dituen aztertuta". Amiantoagatiko eta silizeagatiko
|
lan
gaixotasunak errekonozitu daitezen lan egingo dute, baina baita bestelako lan gaixotasunak errekonozitzeko ere. Hezurdura gaixotasunak, gaixotasun musularrak, antsietateari loturikoak ere bai, adibidez.
|
|
|
Horretarako baliabide juridikoak eskainiko dituzte," lan gaixotasuna zein egoeratan kontsideratzen den azalduta, langilearen aukerak zeintzuk diren ikusita edo langilea hil eta gerora familiak zein aukera dituen aztertuta". Amiantoagatiko eta silizeagatiko lan gaixotasunak errekonozitu daitezen lan egingo dute, baina baita bestelako
|
lan
gaixotasunak errekonozitzeko ere. Hezurdura gaixotasunak, gaixotasun musularrak, antsietateari loturikoak ere bai, adibidez.
|
|
|
Gainera, industrializatutako eremua da. Eta tamalez, amiantoagatiko edo silizeagatiko
|
lan
gaixotasunak ere badira hemen", azaldu du Agirreurretak.
|
|
2023
|
|
|
«Izugarrizko ezjakintasuna nabari dut
|
lan
gaixotasunen inguruan»
|