|
2001
|
|
|
Guztiarekin ere, garai oso nahasia izan zela esan behar dugu eta horrela, urteetan
|
lan
gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasa zirela euskal herritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimendua areagotu egin zen.
|
|
|
Honekin guztiarekin batera, garai oso nahasia izan zela esan behar dugu, eta, horrela, urteetan
|
lan
gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasatu zirela euskal hiritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimenduaareagotu egin zen.
|
|
|
Madarikatzen nintzen(!):
|
laneko
gatazka arin horrek, salatzen eta jasaten nuen bazterketaren hobenduna neroni nintzela argiki frogatzen zidan. Ustekeria hori askotan gogoaren irazkitik iragaten nuen, baina gogo hazkatzeak ez zidan sendatzerik bideratzen.
|
|
2002
|
|
|
Autore eta editore emankor honek honako eleberri hauek ere idatzi zituen, besteak beste: Arantza artean (1969), gizakiaren zapalkuntza sozialari buruz; Argi bat iluntasunean (1970),
|
lan
gatazkei buruz; Nora naramazue? (1972), tiraniaren eta nagusikeriaren aurkako borrokari buruz; eta Andereño (1975), ikastoletako arazoei buruz.
|
|
2003
|
|
|
– Langileen mugimenduaren presentzia ohikoa, errealitate ekonomikoanindustriak oraindik oso garrantzi handia daukala kontuan hartzen badugu.Horrez gain, gogoratu behar da 70eko hamarkadan eta 80ko hamarkadarenhasieran
|
lanaren inguruko
gatazka maila altua izan zela herri honetan etahorrek nolabaiteko zantzua utzi duela zornotzarren memoria kolektiboan, IK2k esaten digun moduan.
|
|
2004
|
|
|
Euskaldunako langileek lan hori ikusten zuten, eta eskerrak ere eman zizkiguten, egunez egun garai hartan, eta lekukotasun honen berri ematen ari denaren aurka egin zen bista judizialean ondoren. Hau idazten ari denak Daniel Udalaitz ezizenarekin egindako Cinismo psocialista iruzkinean poliziak hainbat
|
lan
gatazkatan izandako jarrera salatu zuen. Garai hartan boterean zegoen PSOEren jarrera kontrajarri nuen iruzkinean.
|
|
|
Halaber, Arruek adierazi duenez, negoziazio ezak"
|
lan
gatazka egoera larria eta udal langileen artean ezinegona sortzen ari da". " Egunetik egunera larriagoa da egoera", aipatu du Arruek, Eduardo Andrade eta Jesus Toca PPko zinegotziekin batera emandako prentsaurrekoan.
|
|
2005
|
|
|
Batzuetan maltzurkeriaz erabiltzen da norbait nabarmentzeko, eta gai batean inplikatutako beste batzuei mezuak erakusten dizkie.
|
Lan
gatazka jakin batean norberaren jarrera argi utzi nahi denean ere baliagarria da nagusien aurrean bizkarra emateko. Beraz, garrantzitsua da ziurtatzea ez direla nahasten CC (denek ikusten dute nori bidaltzen zaion mezua) eta CCO (igorle ezkutuak daude).
|
|
2007
|
|
|
Indarrik gabe geratzen dira, maiatzaren 22ko 5/ 1975 Lege dekretua,
|
Lan
gatazka Kolektiboen arauketari buruzkoa; Lan kontratuaren Legeko 77 artikulua; Neurri Ekonomikoei buruzko urriaren 8ko 18/ 1976 Errege Lege dekretuaren 10 artikulua; Lan harremanen apirilaren 8ko 16/ 1976 Legearen 35 artikulua, eta errege lege dekretu honetan ezarritakoaren aurka doazen lege eta xedapen guztiak.
|
|
|
Ezin daiteke
|
lan
gatazka kolektiborik hasi, hitzarmen kolektiboan itundutakoa edo laudo batek ezarritakoa aldarazteko.
|
|
|
|
Lan
gatazka kolektiboa idatziz azalduko da, sinatuta eta data jarrita
|
|
|
Idatzi horretan jaso behar dira
|
lan
gatazka hasten duten pertsonen izenak, abizenak, bizilekua eta izaera, eta ukitutako langile eta enpresaburuak; gatazkaren oinarri diren egitateak, egiten diren eskakizunak eta egoki diren gainerako datuak.
|
|
|
d)
|
Lan
gatazkak epaiketaz kanpo konpontzeko sistemetan parte hartzea.
|
|
|
Maiatzaren 22ko 5/ 1975 Errege Lege dekretua,
|
Lan
gatazka kolektiboen arauketari buruzkoa, garrantzitsua izan zen lan legeriaren bilakaera historikoan, grebara jotzea legitimatu baitzuen, lege testuak ezarri eduki eta forma betekizunak betez gero.
|
|
|
Greba eskubidea aitortzeagatik eta, aurretiazko negoziazio ofizial eta nahitaezkoaren izapidea ezabatzean, eskubide hori egikaritzeko prozedura arintzeagatik, erabat indargabetu da maiatzaren 22ko 5/ 1975 Lege dekretua,
|
Lan
gatazka kolektiboak arautzeari buruzkoa, eta lan izaerako grebari aplikatu beharreko arauketaz gain, lan gatazka kolektiboak estatuko tartekaritzaren bideztzeko bide hori erabili nahi dutenean. konpontzeko prozedura jaso duena. Horren ondorioz, komeni da azken prozedura hori modu autonomoan arautzea; izan ere, prozedura horri eutsiko zaio, alderdiek gatazka konpon
|
|
|
Greba eskubidea aitortzeagatik eta, aurretiazko negoziazio ofizial eta nahitaezkoaren izapidea ezabatzean, eskubide hori egikaritzeko prozedura arintzeagatik, erabat indargabetu da maiatzaren 22ko 5/ 1975 Lege dekretua, Lan gatazka kolektiboak arautzeari buruzkoa, eta lan izaerako grebari aplikatu beharreko arauketaz gain,
|
lan
gatazka kolektiboak estatuko tartekaritzaren bideztzeko bide hori erabili nahi dutenean. konpontzeko prozedura jaso duena. Horren ondorioz, komeni da azken prozedura hori modu autonomoan arautzea; izan ere, prozedura horri eutsiko zaio, alderdiek gatazka konpon
|
|
|
|
LAN
GATAZKA KOLEKTIBOAK
|
|
|
Langileen interes orokorrak ukitzen dituzten gatazka egoerak konpon daitezke, titulu honetan arautu
|
lan
gatazka kolektiboaren prozeduraren bidez.
|
|
|
Langileek,
|
lan
gatazka kolektiboaren prozedura erabiltzen dutenean, ezin izango dute greba eskubiderik egikaritu.
|
|
|
Greba aldarrikatu bada ere, langileek atzera egin dezakete,
|
lan
gatazka kolektiboaren prozedurapean jartzeko.
|
|
|
1 Hurrengoek bakarrik eska dezakete
|
lan
gatazka kolektiboa hastea:
|
|
|
|
Lan
gatazka kolektiboen gaineko eskumena dute, gatazkaren izaera aintzat hartuta:
|
|
|
Gatazka zein probintziatan hasi eta probintzia horretako lan eskuordeak. Lan Zuzendaritza Nagusiak izango du eskumena probintzia batzuetako langileak ukitzen dituzten
|
lan
gatazka kolektiboetan.
|
|
|
Horren arabera, hasieran, estatuak neurriz kanpoko partaidetza izan zuen laneko harreman juridikoetan, eta nazional sindikalismoa erakunde bihurtu zen. Horrek guztiorrek
|
lan
gatazka ukatzea ekarri zuen. Horren ordez, banakako langilea gehiago babestu zen, enplegu egonkortasuna xede nagusi gisa hartuta.
|
|
|
Ordezkaritzarik handieneko sindikatua izateak (estatuan edo autonomia erkidego batean) hurrengo hauek eskatzen ditu: administrazio publikoetan ordezkaritza instituzionala izatea, negoziazio kolektiboa garatzea (horren monopolioa ez duten arren, ordezkaritza handieneko sindikatuak lanbidearteko akordioetan parte har dezaketen bakarrak dira, eta akordio horiek finkatzen dute negoziazio kolektiboaren egitura estatuan edo autonomia erkidegoan), administrazio publikoetako lan baldintzak zehazteko solaskidea izatea,
|
lan
gatazkak konpontzeko sistema ez jurisdikzionaletan parte hartzea, sindikatu hauteskundeak sustatzea, ondare higiezin publikoak erabiltzeko aldi baterako lagapenak lortzea, etab. Hau da, egiatan, lanbide kolektibo osoa ordezkatzen dutela ulertzen da, eta ez afiliatuak bakarrik. Horrek garrantzi handia du lan arautegia eta erakunde hauen eta Gobernuaren artean «gizarte itun» izenekoa egiten parte hartzerakoan.
|
|
|
Hori dela bide, SALOren 6 eta 7 artikuluetan ezarritakoaren arabera, «ordezkaritza handieneko sindikatuek» (mota horretakoak dira betekizun eta faktore jakin batzuk betetzen dituztenak, besteak beste, sindikatu hauteskundeetan lortutako emaitzak) ahalmen bereziak izango dituzte, sindikatu arruntek ez dituztenak. Horri esker, adibidez, Herri Administrazioetan erakunde ordezkaritza izan dezakete, Herri Administrazio horietan lan baldintzen inguruko kontsulta edo negoziazio prozeduretan parte har dezakete,
|
lan
gatazkak konpontzeko sistema ez jurisdikzionaletan parte har dezakete, langile ordezkariak, enpresa batzordeak eta Herri Administrazioko kasuan kasuko organoak hautatzeko hauteskundeak susta ditzakete, higiezin publikoak erabiltzeko aldi baterako lagapenak lor ditzakete euren eginkizunak garatzeko, etab.
|
|
|
Bestalde, 17/ 1977 Errege Dekretu Legearen 17 artikuluan eta hurrengoetan, langileen ordezkariek edo enpresaburuek
|
laneko
gatazka kolektiboa hastea eska dezaketela ezarri da. Kasu horretan, lan agintariak adiskidetze prozeduran esku hartu behar du, baina inola ere ezin da ezarri nahitaez bete beharreko laudoa, testuaren 25.2 eta 26 artikuluetan xedatutako moduan.
|
|
|
Gaur egun 63 langile daude Harleyvilleko porlantegian haien lanpostua berreskuratzeko aldarrikatzen.
|
Lan
gatazka hasi zenetik enpresak lantegian 16 lanpostu desagerrarazi ditu. LuzeUSW sindikatuak astero langileei haien soldataren% 20a ordaintzen die.
|
|
|
ELAk eta LABek joateko prest daudela adierazi dute. Osasun Sailak urriaren 10ean sinatutako Lan Baldintzen Akordioa dago
|
lan
gatazkaren atzean. Medikuen sindikatuekin soilik hitzartu zuen.
|
|
2008
|
|
|
Bizkaibuseko eta Bilbobuseko
|
lan
gatazkak bere horretan jarraitzen du. TCSA enpresak kudeatzen dituen Bizkaibus eta Bilbobuseko lan hitzarmena sinatzeko negoziaketetan ez dira inora iritsi, eta orain abuztuan Bilbon ospatuko den Aste Nagusira begira, lanuzteak antolatu ditu TCSAko enpresa batzordeak.
|
|
|
Autobus zerbitzu publikorik ez zegoenez bidaiariak Kobeta Mendira eramateko zerbitzu pribatura jo behar izan zuen Bilboko Udalak. Bi hilabetez ari da luzatzen
|
lan
gatazka. Langileen eskaera nagusia soldata igoera da.
|
|
2009
|
|
|
Kaleratzeen ondoriozko kalte ordainak murriztea eta
|
lan
gatazkak administrazioaren edo justiziaren sistemen kontroletik kanpo uztea ez duela onartuko adierazi du Zapaterok. Gainera, 2010eko lehen hiruhilekoan Elkarrizketa Mahaian enpresen malgutasuna hobetzeko negoziazio kolektiboa eta lanaldiaren murrizketa aztergai izan liratekeela nabarmendu du Espainiako presidenteak.
|
|
|
oroitarazten zion Nazariok, Mateo Sukunzarengandik ikasitako hitzetan?, orbetarren fabrika ere erresuma txiki bat baitzen, azken batean, boteregune bat?, non gizalegearekin zerikusirik ez zutèn beste lege batzuek erabakitzen baitzituzten noiznahi giza harremanen nondik norakoak; ildo horretatik, aitak argi eta garbi esan zion semeari bi punturen arteko biderik motzena, geometriaren ikuspegitik, lerro zuzena zela? onena ere bai, beste ikuspegi askotatik begiratuta, erosotasunaren ikuspegitik, esaterako?, baina argi eta garbi esan zion, halaber, giza harremanen munduak ez zuela mundu geometrikoarekin zerikusirik, are gutxiago fabrikako harremanetan, zeinetan
|
lan
gatazkak edonoizkoak izaten baitziren, eta haietan bihurgunez jositako bide deserosoena zela askotan erosoena eta onena: langileei promesak agindu eta betetzeko epea luzatu?
|
|
|
Egin en,
|
lan
gatazkak toki berezia izan zuen egun horretan, Diario de Navarra n bezala, baina beste berri txiki batzuekin osatu zuten egun hartako azala: Soriako preso politikoen egoera?
|
|
|
Espainian 1978ko Konstituzioa onetsi osteko garaian zuen pisu erlatiboagaldu egin du lan harremanen arloak, informazio ekonomikoan2 Birmoldaketaprozesuek eta
|
lan
gatazkek pisu handia zuten garai batean eta presentzia handiakomunikabideetako ekonomiaren tartean. Frankismoaren ezaugarrietako bat izanzen langileriaren babes erlatibo handia (lan kontratu finkoak eta kaleratze kostuhandiak), lan merkatu zurruna.
|
|
|
epealdian, lanpostu sorrera etahazkunde ekonomikoa nagusitu ziren epealdian? prentsa espezializatuan langatazkak (apurrak) izan ziren lan harremanez gehien aipatutako berriak; prentsaorokorrean,
|
lan
gatazkak eta, nola ez, lan istripuak.
|
|
|
Gaitasun horri enpatia esaten zaio, GKE batekin lan egin dutenei lotutako ezaugarria. Funtsezkoa da lan giro ona sortzeko eta
|
laneko
gatazkak saihesteko. Gainera, lankideak eta boluntarioak komunikatzeko gaitasunagatik nabarmentzen dira.
|
|
|
Hori dela eta, zerbitzu horiek era egokian eskaintzeko beharra nabarmendu du Eudelek. Horien artean dago zahar etxeek eskaini beharreko zerbitzua ere, eta horregatik eskatu die
|
lan
gatazkan nahastuta dauden hiru aldeei akordioa ahalik eta azkarren lortzeko.
|
|
|
|
Lan
gatazkan nahasirik dauden aldeei arduraz jokatzeko eskatu die elkarteak, adinekoek ez dezaten egoera jasan
|
|
|
Urtarriletik
|
lan
gatazkan dira Gipuzkoako adinekoen egoitzetan. Lan hitzarmenaren negoziazioetan aurrera egin ezinik dira, eta lanuzteekin jarraitzen dute langileek.
|
|
|
Lan hitzarmenaren negoziazioetan aurrera egin ezinik dira, eta lanuzteekin jarraitzen dute langileek. Egoera horrekin kezkatuta, Eudel Euskal Udalen Elkarteak erantzukizunez jokatzeko eskatu die
|
lan
gatazkako hiru aldeei; alegia, langileei, enpresei eta Gipuzkoako Foru Aldundiari.
|
|
|
Halaber, nabarmendu du Eusko Jaurlaritzak ezarritako zerbitzu minimoak betetzen direla ikuskatzen dela, erabiltzaileek kalitateko arreta eta laguntza jasotzen dutela bermatzeko. Edonola ere, Gipuzkoako Batzar Nagusietan Etxanizen agerraldia eskatu du PSE EEk, adinekoen egoitzetako
|
lan
gatazkaren berri emateko.
|
|
|
Euskal industriaren historian leku garrantzitsua izan du Sestaoko Naval ontziolak. Dagoeneko, mende bat igaro da enpresa sortu zutenetik, eta
|
lan
gatazka handiak eta pribatizazioa gainditu ondoren, etorkizuna baduela dio Iñaki Irasuegi konpainiako zuzendari nagusiak.
|
|
|
Euskal Herriko hainbat enpresetan gaur egun dauden grebak jarri zituen adibide, baina, besteen gainetik, ELAk babestutako
|
lan
gatazka garrantzitsuenak aipatu zituen. Errenteriako Sabecoko langileek ia zazpi hilabeteko greba daramate, eskrupulurik gabeko multinazionalak langileak zapaldu nahi dituelako.
|
|
|
Azken urte erdiko lan erregulazioko espedienteen artean, paradigma bihurtu da.
|
Lan
gatazka luzearen ostean, Iru, eko fabrikatik 191 langile kaleratu zituen zuzendaritzak, ia gehienak ELA, LAB eta ESK-koak. Sindikatu horietako hamabi langile inguruk greba egin zuten, eta beste denek lan.
|
|
|
Ildo horretan, iragan legegintzaldiko
|
lan
gatazkak gogora ekarri ditu Inclanek: –Europako lan astera egokitzeko, lanaldi murrizketa eskatzen ziguten, eta, ondorioz, itxaron zerrendak luzatu ziren?.
|
|
|
Lan ituna negoziatzeko jarrera itxia edukitzea egotzi diete ELA eta LAB sindikatuek anbulantzia enpresetako arduradunei. Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako anbulantzietako langileen
|
lan
gatazka oraindik irekia dagoela nabarmendu dute sindikatuek. Greba deitua zuten, atzo 06:00etan hasi eta gaur goizeko 06:00ak arte.
|
|
|
bi gorputzez ere mintza zitekeen, biak ere marra batek bereizita, langileak alde batean eta nagusia eta nagusiaren ingurukoak bestean; Teofilo Mariak, beraz, bazekien marraren zer aldetara zegoen, egin ere, aspaldi egin baitzuen aukera... egin beharrik ere izan ez zuena, bestalde, nagusiaren seme zintzoak nagusiaren alde behar baitzuen, ezinbestean; aitak ezagutzen zuen, halere, Teofilo Maria, eta bazekien, hortaz, akzio eta erreakzioaren printzipioa bezain garbia zela: ...ak; ildo horretatik, aitak argi eta garbi esan zion semeari bi punturen arteko biderik motzena, geometriaren ikuspegitik, lerro zuzena zela... onena ere bai, beste ikuspegi askotatik begiratuta –erosotasunaren ikuspegitik, esaterako–, baina argi eta garbi esan zion, halaber, giza harremanen munduak ez zuela mundu geometrikoarekin zerikusirik, are gutxiago fabrikako harremanetan, zeinetan
|
lan
gatazkak edonoizkoak izaten baitziren, eta haietan bihurgunez jositako bide deserosoena zela askotan erosoena eta onena: langileei promesak agindu eta betetzeko epea luzatu... edo haiek bete ez; informazioa manipulatu eta zurrumurruak zabaldu, enpresa krisian ote zegoen ez ote zegoen, langileak mugi ez zitezen.
|
|
2010
|
|
|
Bernardek
|
lan
gatazkan zeuden Madrileko suhiltzaile batzuen eta homosexualen arteko ezkontza bat erakutsi zuen Los Lunnis telebista saioaren atal baten aurka ere jarri ditu salaketak. Baina hori dena Garzon ahaztu gabe.
|
|
|
|
Lan
gatazka ugari aurreikusten ditu ELAk CCOO UGT krisiaren aurrean LABek konpromezua eskatzen du
|
|
|
|
Lan
gatazka ugari aurreikusten ditu ELAk
|
|
|
Adolfo Muñoz Txiki ELAren idazkari nagusiak gaur egindako adierazpenen arabera,
|
lan
gatazka ugari izango dira enpresariek lan baldintzen inguruan lur errearen politika erabili nahi badute.
|
|
|
Sindikatu abertzalearen buruak gaur Bilboko kaleetan zehar egindako manifestazioaren amaieran esan duenez, lan erreformari dagokionez patronala benetan ari da, eta babes politikoa du, eta honakoa gaineratu du: Lan baldintzei dagokienez lur errea nahi badute,
|
lan
gatazkak ugaritu egingo dira.
|
|
|
Candido Mendez UGTren idazkari nagusiak
|
lan
gatazka larri bat gerta daitekeela ohartarazi du, 2011rako aurrekontuetan langabeentzako laguntzen diru sortak murriztekotan, Elena Salgado Espainiako Gobernuko presidenteordeak (eta ekonomia eta Hazienda ministroa) esandakoaren harian. Alegia, diru sortak murrizgarriagoak izango zirela esan zuen Salgadok.
|
|
|
|
Lan
gatazka negoziazioaren bidez konpon daitekeela uste du kontrolatzaileen sindikatuak, baina Blancoren hitzetan, greba bidegabea da.
|
|
|
Duela sei hilabete hasi zen
|
lan
gatazkari negoziaketen bidez irtenbide bat bilatzeko prest agertu dira Sustapen Ministerioa eta aire kontrolatzaileak. Lan gatazkak greba bat eragin dezake abuztuan, kontrolatzaileen eskutik.
|
|
|
Duela sei hilabete hasi zen lan gatazkari negoziaketen bidez irtenbide bat bilatzeko prest agertu dira Sustapen Ministerioa eta aire kontrolatzaileak.
|
Lan
gatazkak greba bat eragin dezake abuztuan, kontrolatzaileen eskutik.
|
|
|
Zamitek esan du ez dutela grebarako datarik zehaztu,
|
lan
gatazka negoziazio bidez konpondu daitekeela uste dutelako eta greba eginez gero, Jose Blanco Sustapen ministroa erantzule egingo dutela ohartarazi du. Aire kontrolatzaileen kolektiboa ez dago ados Sustapen Ministerioaren lege dekretuaren zenbait punturekin.
|
|
|
Azterketaren gaia,
|
lan
gatazken konponbidea alegia, aipatutako lehenengo eremuan kokatu behar da. Eremu horretan bakarrik erabil daitezke epaibideaz gain jurisdikzioz kanpoko beste baliabide batzuk (adiskidetzea, bitartekaritza edo arbitrajea, kasu), betiere Konstituzioarekin eta legearekin bat.
|
|
|
Ordena honetan ebazten diren interesak normalean pribatuak dira, enpresaburuarenak eta langileenak. Banakako interesez gain, banakako
|
lan
gatazketan eta gatazka pluraletan?, askotan, interes kolektiboei buruz sortzen da eztabaida, gatazka kolektiboetan? 20.
|
|
|
|
LAN
GATAZKAREN KONPONBIDE JURISDIKZIONALA. AZTERKETA OBJEKTIBOA
|
|
|
203 Bazterketa hau ez da beti gertatu. 1970eko maiatzaren 22ko Dekretuaren aurretik, eta 1962ko irailaren 20ko Dekretua indarrean egon zen bitartean, Lan Magistraturek, agintari administratiboek zegozkien jarduerak bidaltzea erabakitzen bazuten, mota orotako
|
lan
gatazkez arduratu ahal ziren,
|
|
|
4.3 APLIKAZIOZKO ETA INTERPRETAZIOZKO
|
LAN
GATAZKAK ORDENA SOZIALAREN AZTERGAI. PROZESU ARRUNTAREN ETA PROZESU ALDAEREN AURKEZPENA
|
|
|
|
Lan
gatazka juridikoak ebazteko bidean ezinbestekoa da gatazka indibidual edo plural eta kolektiboen artean desberdintzea, LPLk aplikazio eta interpretazio gatazka kolektiboak ebazteko prozesu aldaera berezi bat (LPLren 151 art.) eta gatazka indibidual eta pluralentzat prozesu arrunt bat (LPLren 76 art.) eta 15 prozesu aldaera, haien materia kontuan hartuz? 205 aurreikusten baititu.
|
|
|
Historiari so egin behar zaio: 1908ko maiatzaren 19ko Auzitegi Industrialen legeak epai organo horiek eta
|
lan
gatazkak ebazteko prozesu berezi bat sortu arte, beti izan ziren ordena zibilaren eskumenekoak, eta epaile zibilek, prozesu zibil arruntaren bitartez, lan kontratutik edo zerbitzuen errentamendu kontratutik eratorritako gatazka oro konpontzen zuten. Nahiz eta lan justizia sortu justizia zibila lan gatazketarako oso garestia, konplexua eta geldoa suertatzen zelako, ordutik hona, PZL beti izan da lan prozesuaren ordezko araua (LPLren 1 XG eta PZLren 4 art.). Elementu horrek asko hurbiltzen du lan prozesua prozesu zibilera144.
|
|
|
1908ko maiatzaren 19ko Auzitegi Industrialen legeak epai organo horiek eta lan gatazkak ebazteko prozesu berezi bat sortu arte, beti izan ziren ordena zibilaren eskumenekoak, eta epaile zibilek, prozesu zibil arruntaren bitartez, lan kontratutik edo zerbitzuen errentamendu kontratutik eratorritako gatazka oro konpontzen zuten. Nahiz eta lan justizia sortu justizia zibila
|
lan
gatazketarako oso garestia, konplexua eta geldoa suertatzen zelako, ordutik hona, PZL beti izan da lan prozesuaren ordezko araua (LPLren 1 XG eta PZLren 4 art.). Elementu horrek asko hurbiltzen du lan prozesua prozesu zibilera144.
|
|
|
Eskubide honen balizko aplikazioa lan prozesuan aztertzen du Godínez Vargas, A. k,. El principio de presunción de inocencia y el proceso de despido disciplinario (Comentario de la STC, Sala Segunda, 27/ 1993, de 25 de enero, en recurso de amparo 346/ 1990, BOE núm. 47, de 24 de febrero de 1993)?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1994/ 64 zk. Printzipio hau
|
lan
gatazketan ere aplikagarri suertatzen dela baieztatzea posible egiten duen jurisprudentzia aztertzen du Pedrajas Moreno, A. k,. Derecho a la presunción de inocencia y proceso de trabajo?, Derecho Privado y Constitución, 1994/ 4 zk. Ildo beretik, egile berak, Despido y derechos fundamentales. Estudio especial de la presunción de inocencia, Trotta, Madril, 1992, 236 or. Hala ere, oraintsuko jurisprudentziak (KAE 153/ 2000, ekainaren 12koa) presuntzio hau kaleratzeen eta zehapenen aurkaratze prozesuetan ez dela aplikatzen esaten du, beraietan estatuaren ius puniendi a ez delako zalantzan jartzen.
|
|
|
Horren harira, Baylos Grau, A., Cruz Villalón, J., Fernández, M. F., Instituciones de derecho procesal laboral, 2ª arg., Trotta, Madril, 1995, 37 or., «elkarrekikotasun printzipioaz» mintzo dira. Horrekin bat kontuan hartu da zein organori dagokion
|
lan
gatazkez arduratzea jakiteko gatazkaren eraginak pairatzen dituen lurraldea eta hainbat organoren eskuduntza noraino heltzen den.
|
|
|
Akzioaren kontzeptua ulertzeko ezinbestekoa da aurretik bi ideia nagusi lantzea. Batetik, gatazka juridikoak, eta horien barruan
|
lan
gatazkak bereziki, gizarte guztietan gertatu direla eta gertatuko direla azpimarratu behar da. Bestetik, bake sozialak eta justiziak gatazka horiek konpontzea galdatzen dutela nabarmendu behar da.
|
|
|
Ez bakarrik ulertezina eta harridura, haserrea ere sortzen die herritarrei organo jurisdikzionalen asetzeak, kolapsoak eta trabatzeak oro har, eta bereziki lan organo jurisdikzionalena467 Doktrinaren gehiengoak bide jurisdikzionalaren arazo larrientzat jotzen duen kolapso horren arrazoi nagusiak hiru dira:
|
lan
gatazken ugaltzea, jurisdikzioz kanpoko tekniken erabilera urria, eta demandak «zortea frogatzeko» aurkezteko joera. Gehiegizko lan zama horren ondorioz, lan magistratuen lana atzeratu egiten da, eta hortik eratortzen diren kostuei geroago helduko zaie.
|
|
|
Casas Baamonde, M. E. k nabarmentzen duen gisa,. La solución extrajudicial de los conflictos laborales?, Relaciones Laborales, 1992/ 16 zk., espainiar ordenamendua gatazka kolektiboaren kontzeptuan eta hura ebazteko prozesuan sartu zenean, hasieratik, hura jurisdikziotik at margoztu zuen, eta adiskidetzearekin eta arbitrajearekin lotu zuen. Bitartean,
|
lan
gatazka indibidualaren ebazpena epaileei egozten zitzaien. Gatazka kolektiboen gaineko funtzio jurisdikzionalik ez zen aintzatetsi lan harremanak arautzen zituen 17/ 1977 Lege Dekretua, martxoaren 4koa, eman zen arte.
|
|
|
Zalantza gabe, lan ordena jurisdikzionalaren indar bat da, haiek jurisdikzioaren egikaritzan esperientzia handiagoa baitute. Gainera, bide jurisdikzionalean
|
lan
gatazka ezagutzen duen hirugarrena zuzenbidean aditua da, epaile karreran legeak aurreikusten dituen frogak gainditu ondoren sartua. Horrek hainbat iruzkin eta balorazio kontraesankor bat ekartzen ditu burura.
|
|
|
|
Lan
gatazka ebaztearen ardura duen hirugarrenaren beste ezaugarri bat haren independentzia da. Independentzia bide jurisdikzionalaren bermerik handienetariko baten moduan aurreikusten da, inoiz ez magistratuen pribilegio gisa.
|
|
|
Langileek eta enpresaburuek, eta haien ordezkariek, justiziaren banaketan edo egitean izan duten parte hartzea azaltzen dute Alonso Olea, M. k,. Sobre la historia de los procesos de trabajo?, op.cit. eta Montero Aroca, J. k,. Los tribunales de Trabajo entre el pasado y el porvenir (especial referencia a la materia de Seguridad Social)?, op.cit. Argi dago epaileek eta langileen eta ugazaben ordezkariek osatzen dituzten organoek legearen ezagutza (epaileak duena) eta lan munduaren praktikaren ezagutza, langile eta enpresaburuen benetako beharrizanena, alegia (haien ordezkariek dutena) uztartzen dituztela. Egun, eta Valdés DalRé, F. ri jarraituz,. Conciliación, mediación y arbitraje en los países de la Unión Europea?, op.cit.,
|
lan
gatazkak ebazten dituzten organoen osaketaren arabera, Europan lan jurisdikzioa osatzeko hiru eredu atzeman daitezke. Batetik, profesionalak ez diren eta langile eta enpresaburuen ordezkariek izendatzen dituzten epaileek soilik osatzen dituzten auzitegiak.
|
|
|
Kritika hau BJKNk jasotzen du, Libro Blanco de la Justicia, op.cit., 278 or., eta esaten du
|
lan
gatazka batek autonomia erkidego batean baino gehiagotan eragina duenean, auzialdiaz, kasuan kasuko LPLk jarritako errepartu arauekin bat, gizarte epaitegiak arduratu lukeela, eta erregutzeaz, berriz, dagokion Justizia Auzitegi Nagusiak. Bestalde, Auzitegi Nazionaleko gizarte aretoari egiten zaion kritika ulertzeko, aurrerago eman den datu bat gogorazi behar da:
|
|
|
Beraz, legeak bi elementuak berariaz arautzen ditu, bereziki, LPLk, nahiz eta aurretik ikusi den bezala, PZLra igorpenakbetasunerako eta zalantzarako lekurik asko diren. Ondorioz, herritarrak
|
lan
gatazkari bukaera emango dion konponbide baten bila doazenean bide jurisdikzionalera, badakite zein izapidetzeari jarraitu behar dioten; epai organoari eskatutako babesa lortzeko egin beharreko egintza guztiak eta beraien formak ezagutzen dituzte. Hortaz, printzipioz, ez da ziurga483 Horrekin, lan prozesua eta lan prozedura errealitate zorrotzak, zurrunak eta konplexuak direla pentsa liteke.
|
|
|
Horrela da, nahiz eta Artaza Bilbao, M. J., Breñosa Álvarez de Miranda, F. k, La ejecución de sentencias en materia laboral, Ediciones Deusto, Bilbo, 1991, 15 or., oso ondo esaten dutenez, xedapen printzipioa mugatu. Xedapen printzipioaren zuzenketa hauek lan prozesuaren, eta ondorioz,
|
lan
gatazkaren «publifikazioa» dakartela azpimarratzen dute Rodríguez Piñero, M. k,. Sobre los principios informadores del proceso de trabajo?, op.cit.; Sáez Lara, C. k, La tutela judicial efectiva y el proceso laboral, op.cit., 34 or. eta Bailos Grau, A. k,. La igualdad de las partes en el proceso laboral y la tutela judicial efectiva?, op.cit. Epaileari ahalmen inkisitiboak aintzatestean lan p... Antzean, hobeto ebaztearren, epaileak eman edo erabaki ditzakeen eginbideei erreparatuz, Martín Ostos, J. k,. Las diligencias para mejor proveer en el nuevo proceso laboral?, Temas Laborales (Revista Andaluza de Trabajo y Bienestar social), 1989/ 14 zk., haiek xedapen printzipioa hein haundi batean urratu egiten dutela lan prozesuan inkisizio printzipioa sartuz defendatzen du.
|
|
|
Lan prozesuaren alderdi hori inolako traba gabe txalotzen da eta haren gaitasuntzat jotzen da. Egokia da, eta ebatzi beharreko
|
lan
gatazkarekin era ezin hobean ezkontzen da, lan bide jurisdikzionalera doazenak alderdiak direnez gero, prozesua gehienbat haien esku geratzea; magistratuari legezkotasunaren eta hark alderdiei aintzatesten dizkien bermeen babeserako ahalmen batzuk aintzatesten zaizkio, eta horrela epai bidezko babes eraginkorra bermatzen da. Gatazkaren ebazpenean alderdien parte hartzea aztertzean egingo da indar horretan.
|
|
|
Prozesuari hasiera ematen dion egintzaren, demandaren hain zuzen ere, bakuntasuna ere alegatu behar da. Lan prozesuko demanda, hitz batean, bakuna da, idazteko erraza, oinarri juridikoak jasotzea?
|
lan
gatazka kolektiboaren kasuan izan ezik, galdatzen ez duena503 Zailagoa da betearazpen demandak idaztea, aurreko adierazpen prozesu bati aipua egitea eta zehaztapenak (enbarga daitezkeen ondasunak, bilatzeko neurriak?) galdatzen dituelako.
|
|
|
Beharbada, zuzenbidean aditua ez den batentzat zailena
|
lan
gatazka zehatzari dagokion prozesu aldaera finkatzea da, hala ere, puntu honetan ere herritarra babestuta dago, ordena publikoko gai bat denez, organo jurisdikzionalak gatazka bakoitzari dagokion izapidetzea eman behar baitio. Gainera, nahiz eta akatsak, hutsak edo zehaztugabetasunak izan, demandak behin behinean onartzen dira, eta epaileak ofizioz demandatzaileari beraien berri ematen dio, 4 eguneko epean zuzen ditzan (LPLren 81.1 art.). Era berean, nahiz eta aurreko adiskidetzearen ziurtagiria ez gaineratu, demanda onartu egingo da, eta 15 egun emango dira haren ospakizuna edo ahalegina egiaztatzeko (LPLren 81.2 art.). Jakina da, mamiari dagokionez, demanda guztiak onartzen direla, nahiz eta zentzugabeak izan.
|
|
|
Jakina da doktrinaren zati batek, kontzentrazio hau gatazka bakunentzat baliozkoa dela, baina gero eta konplexuagoak diren
|
lan
gatazken aurrean mugak erakusten dituela nabarmentzen du, eta demandaren erantzunak idatzia izan behar duela aldarrikatzen du.
|
|
|
Izan ere, alderdiek gatazka bati bukaera ematea lortzenzuneko gatazkak ekiditea, horrek dakarren aurreztearekin badute, beraien arteko harreman juridikora normaltasuna ekarriz, laneko bake zehatz horrek gizarte osoari onura egiten dion gizarte bakea elikatzen baitu. Era berean, ezin dira ahaztu lan gatazkaren ebazpen jurisdikzionalak gizarteari ekartzen dizkion bestelako onurak, batez ere, lan ordenamendu juridikoaren argitzea eta interpretazioa, eta horren ondoriozko segurtasun juridikoa eta antzeko etorki543 Noski, esandakoak ez ditu eragozten kasuan kasuko azterketak, hau da,
|
lan
gatazka bakoitzean eta haren protagonistak diren langile eta ugazaba zehatzen gainean egindakoak.
|
|
|
Zentzuzkoa denez, zenbat eta denbora gehiago eman, kostua handiagoa eta eragikortasuna txikiagoa izango dira. Era berean, gauza jakina da kaleratze kasuetan, gehien gertatzen den
|
lan
gatazkan alegia, LPLk enpresaburuarentzat edo estatuarentzat kostu gehiago aurreikusten dituela548 Baina ondoren sakondu egingo da lan gatazkak ebazteko behar den denboran eta horren gaineko atzerapenetan.
|
|
|
Zentzuzkoa denez, zenbat eta denbora gehiago eman, kostua handiagoa eta eragikortasuna txikiagoa izango dira. Era berean, gauza jakina da kaleratze kasuetan, gehien gertatzen den lan gatazkan alegia, LPLk enpresaburuarentzat edo estatuarentzat kostu gehiago aurreikusten dituela548 Baina ondoren sakondu egingo da
|
lan
gatazkak ebazteko behar den denboran eta horren gaineko atzerapenetan.
|
|
|
Batetik, eta prozesuan zehar, publizitatea alderdientzat legezkotasunaren, obskurantismorik ezaren eta inpartzialtasunaren berme da. Baina, bestetik, publizitateak ondorio kaltegarriak izan ditzake
|
lan
gatazkaren protagonistentzat prozesutik at. Gogoratu beharra dago liskartsuak diren zenbait sektoretako langileek duten izen txarra, edo enpresa bati auzi batek eman diezaiokeen irudi kaltegarria, bere produktu edo zerbitzuen salmentan izan ditzakeen ondorioekin. Estigmatizazio arrisku hori publizitatearen ondorio eskasena da500.
|
|
|
Izan ere, alderdiek gatazka bati bukaera ematea lortzenzuneko gatazkak ekiditea, horrek dakarren aurreztearekin badute, beraien arteko harreman juridikora normaltasuna ekarriz, laneko bake zehatz horrek gizarte osoari onura egiten dion gizarte bakea elikatzen baitu. Era berean, ezin dira ahaztu
|
lan
gatazkaren ebazpen jurisdikzionalak gizarteari ekartzen dizkion bestelako onurak, batez ere, lan ordenamendu juridikoaren argitzea eta interpretazioa, eta horren ondoriozko segurtasun juridikoa eta antzeko etorki543 Noski, esandakoak ez ditu eragozten kasuan kasuko azterketak, hau da, lan gatazka bakoitzean eta haren protagonistak diren langile eta ugazaba zehatzen gainean egindakoak....
|
|
|
10.7.3 Bide jurisdikzionalaren emaitza. Jurisdikzio ebazpena
|
lan
gatazkaren bukaera gisa
|
|
|
Bide jurisdikzionala, eta zehazki, hura garatzeko jarraitzen den prozesua, normalean,
|
lan
gatazka ebazten duen epai erabaki batekin bukatzen da. Aurreko lerroetan auzialdian, helegiteetan, bide exekutiboan eta kautelazkoan prozesua nola bukatzen den ikasi da.
|
|
|
Bi horien aplikazioaren ondorioz, hiru dira bide jurisdikzionalean lortutako ebazpenari egozten zaizkion gaitasunak. Batetik, ez alderdiek, ezta organo jurisdikzionalak ere ezin dute
|
lan
gatazkari ezarritako ebazpena ezagutu edo aintzatetsi. Gainera, ezin da berriro auzirik hasi jada bide jurisdikzionalean ebatzia den gatazka baten gainean.
|
|
|
Gainera, ezin da berriro auzirik hasi jada bide jurisdikzionalean ebatzia den gatazka baten gainean. Azkenik, ondorengo edozein
|
lan
gatazkak ebatzitakoarekin harremanik badu, hura ezagutzeko prozesuak, aurreko prozesuan erabakitakotik abiatu du. Horrela «gizarteak aintzatesten duen egia» bat lortzen da, zalantza gabe, herritarrak lan jurisdikziora joatera animatzen dituen elementua568.
|
|
|
|
Lan
gatazkari bukaera ematen dion magistratuaren azken ebazpena baloratzean ezin da alde batera utzi ere hark jurisprudentzia sortzen duela, geroagoko kasuetan legea interpretatzeko benetako irizpide bihurtzen dela, alegia. Sententzia (eta haren edukia, ulertzen da), zentzu horretan, etorkizuneko gatazkak ekidin ditzakeen jarraitu beharreko eredu bat da.
|
|
|
Baina, zein dira
|
lan
gatazkari bukaera edo konponbidea ematen dioten epaileen ebazpenetan ikusten diren ahuleziak. Sistema jurisdikzionalaren arriskua eta desabantaila da auzi bat eta berari dagokion prozesua prozesal hutsa den sententzia batekin bukatzea, auzialdian absoluziokoa den sententzia batekin, alegia.
|
|
|
Izan ere, nahiz eta erradiografia hotz batean lan harremana interes desberdinak dituzten bi pertsonen arteko harreman soil moduan ikusi (pertsona bati bere prestazio pertsonalagatik (intuitu personae) ordaintzen zaio eta ordaintzen duenak antolaketa, kudeaketa eta disziplina ahalmen batzuk ditu bestearekiko), lan harremana era egokian garatzeko bere protagonisten arteko harreman ona ezinbestekoa da. Horregatik, prozesuan bizitzen duten beraien arteko talka edo borroka zuzena, gerora, behin
|
lan
gatazka era autoritarioan ebatzi ondoren, orekatzea oso zaila da. Ebazpen judizialak duen inpaktu desorekatzaileak normaltasunerako buelta asko zailtzen du, eta askotan gatazka berriak edo lan harremanaren bukaera ere sortzen ditu572 Testuinguru horretan, zalantzarik gabe, konponbide jurisdikzionalak autonomia kolektiboak eta haren fruitua den hitzarmen kolektiboak sortzen duten harmonia giroa apurtzen dute.
|
|
|
Ezin daiteke ahaztu ere
|
lan
gatazkari jurisdikzioak emandako erantzuna edo ebazpena urruti gera daitekeela alderdietatik eta beren benetako beharrizanetatik. Magistratua gatazka zuzenbide objektiboa era zorrotzean aplikatuz ebazten duen hirugarren inpartzial bat da, eta ikuspuntu tekniko juridiko batetik ezin hobea izan daitekeen ebazpen batek lan munduaren errealitatea ahaz dezake, enpresaren eta langileen egungo eta etorkizuneko beharrizanak574 Zentzu horretan, sistema jurisdikzionalaren ezaugarria da zuzenbidea kasu zehatzetan aplikatzean estandarazio maila oso altua lortzea, lantegi eta lanpostu zehatzaren beharrizanei, lan gatazkaren konponbidea indibidualizatzeari edo pertsonalizatzeari arretarik jarri gabe575 Horri, jada aztertutako denboraren ondorio bat gehitu behar zaio.
|
|
|
Ezin daiteke ahaztu ere lan gatazkari jurisdikzioak emandako erantzuna edo ebazpena urruti gera daitekeela alderdietatik eta beren benetako beharrizanetatik. ...duen hirugarren inpartzial bat da, eta ikuspuntu tekniko juridiko batetik ezin hobea izan daitekeen ebazpen batek lan munduaren errealitatea ahaz dezake, enpresaren eta langileen egungo eta etorkizuneko beharrizanak574 Zentzu horretan, sistema jurisdikzionalaren ezaugarria da zuzenbidea kasu zehatzetan aplikatzean estandarazio maila oso altua lortzea, lantegi eta lanpostu zehatzaren beharrizanei,
|
lan
gatazkaren konponbidea indibidualizatzeari edo pertsonalizatzeari arretarik jarri gabe575 Horri, jada aztertutako denboraren ondorio bat gehitu behar zaio. Sententziak iraganera begiratzen du etorkizunera baino gehiago, gertakizun historikoen gainean erabakitzen baitu, etorkizunean bere aplikazioak izan ditzakeen ondorioak kontuan hartu gabe.
|
|
|
Hitzarmen kolektiboetatik eratorritako
|
lan
gatazkak ebaztean, organo jurisdikzionalak protagonista bihurtu direla, horrela haien kanpo kontrola indartuz eta ahalmen legegilea ahulduz, mantentzen du Morales Ortega, J. M. k, La administración del convenio colectivo, Civitas, Madril, 1998, 395 or. Ideia berean sakontzen du Casas Baamonde, M. E. k,. Procedimientos autónomos de solución de conflictos, relaciones laborales y jurisprudencia c... Antzean, konponbide jurisdikzionalak autonomia kolektiboa lokarrarazten duela adieraziz, Pérez Yañez, R.,. El ASEC:
|
|
|
Alarcón Caracuel, M.R.), Estudios sobre la ley de procedimiento laboral de 1990, Marcial Pons, Madril, 1991, 85 or.; Alemán Páez, F. A. k,. Configuración de los medios extrajudiciales de composición de conflictos en la negociación colectiva más reciente?, ZZAA, XI jornadas universitarias andaluzas de derecho del trabajo y relaciones laborales, Trotta, Madril, 1994,, Universidad Nacional autónoma de México, Mexico 1998, 215 or. Bide beretik, Sala Fran 271 or. eta Margadant, G. F. k,. Vías alternativas de la tramitación judicial de las controversias en Texas (Alternative Dispute Resolution o sea. ADR?)?, ZZAA, XV Congreso Mexicano de Derecho Procesalco, T., Alfonso Mellado, C. L. k, Los procedimientos extrajudiciales de solución de los conflictos laborales establecidos en la negociación colectiva, Tirant lo blanch, Valentzia, 1996, 18 or., epaileen parte hartzea juridiko hutsa dela azpimarratzen dute, beren ebazpenetan askotan oso garrantzitsuak diren ondorio sindikalak, sozialak eta ekonomikoak kontuan hartu gabe. Gainera egile horiek sistema judizialak
|
lan
gatazka monetarizatu egiten duela kritikatzen dute, nahiz eta askotan dirua baino garrantzitsuagoak beste elementu batzuk izan. Iritzi bera erakusten dute, beste lan batean, Alfonso Mellado, C. L., Pedrajas Moreno, A., Sala Franco, T. k,. La solución de los conflictos colectivos jurídicos en el acuerdo valenciano sobre solución de conflictos laborales:
|
|
|
hasiera emango diona. Hala ere, legeak
|
lan
gatazka bakoitzarentzat prozesu aldaera bat aurreikusten duela kontuan hartuta, eta elementu hori ordena publiko prozesalari dagokiola, demandatzaileak demandan oker aukeratzen badu, horrek ez du epai organoa lotuko, hark kasu bakoitzari legearekin bat dagokion izapidetzea eman behar baitio. Herritarrarentzat, langile zein enpresaburu, oso garrantzitsua den berme bat da276 Ondoren, prozesu aldaerak aztertuko dira, batez ere, noiz aplikatzen diren eta zein diren beren berezitasunak.
|
|
|
LPLk
|
lan
gatazka kolektiboak ebazteko aurreikusten duen prozesu aldaera da. Hitzarmen kolektiboak aurkaratzeko ere erabiltzen da (LPLren 151 eta 161.3 art.) 313 Hona hemen dituen berezitasunak:
|
|
|
Hemen argi eta garbi ikusten da legelariak
|
lan
gatazkaren jurisdikziotik kanpoko ebazpenari lehentasuna ematen diola. Izan ere, Albiol Montesinos, I., Alfonso Mellado, C. L., Blasco Pellicer, A., Goerlich Peset, J. M. k, Derecho procesal laboral, op.cit., 499 or., esaten dutenez, LPLk adiskidetzea memento orotan errazten du.
|