|
2000
|
|
|
Balorazioak balorazio, ezin esan HBk ezustekorik hartu duenik Ibarretxeren erabaki horregatik. Inork ez du ezustekorik hartu, eta eragin duenak ere
|
bazekien
gertatuko zela, seguruenik, iragarri ere hala aurreiragarri zaiolako. Presoen gose greban izango duen eragina ere ez da izango hari oihartzun handiagoa emateko; nola hartu parte, atzamar artean urtzen ari den prozesu zehazkabetu batean?
|
|
|
" un buen aldeano de Ororbia que a Pamplona vino(...) y en la botica le pregunto en lengua vascuence si le daria algo para curarse". Hots, egileak ongi baino hobeki ezagutzen zuen gure historia, jakin
|
bazekien
urte horietan Iruñerriak, Iruñeak zuten komunikatzeko hizkuntz garrantzitsuena euskara zela. Eta ez zuen ezkutatu, 1937 izan arren.
|
|
|
Mari Karmen Garmendia izan da Ardanzaren garaiko sailburua: nik badakit zer pentsatzen duen Mari Karmen Garmendiak, baina Mari Karmenek ere
|
bazekien
zer pentsatzen zuen Ardanzak. Eta gobernua fosildu egin zen.
|
|
|
Elizak, jauregi, baseliza, gurutze eta armarri ugari zutik da oraindik, eta gure aseko dute. Marik
|
bazekien
non bizi.
|
|
|
Iparragirrek igarri zion gure zoria nondik nora zihoan. Nire ustez, beharbada Larramendiren iritzien berri zerbait
|
bazekien
. Horregatik, hark bezala, bere azkenetariko bertso batean hara zer zioen:
|
|
|
Paulokapezpikuarenjokaerakontatzendio:. SienteelqueincitenaelegirPrelados ymuchomáselnoelijanalosactuales, puestodolodemásloreputapornulo: tieneescritoalNuncioaS.S. puesnoseconsideraconfacultadesparaadmitirnos sinestepaso? 356.Bestalde,
|
bazekien
, A.BizenteSantaTeresarenakesanbaitzion, Nuntzioaknagusiahautatzeanahizuelaapezpikuakhalaaginduzgero357.
|
|
|
Eta kasik seguru da, haren amak bazuela laminaren estalgiaren berri, bai eta katu sorgin zaurituena ere. Izanere, kontalari ospetsua izan zen Benita Handi, horregatik ezaguna auzoan, bilobek ongigogoratzen dutenez; eta haren ahizpa Juanak ere, Araneko hilbegiran egon zen izeko, kondaira piloa
|
bazekien
. da haiek ziotela mitoa gertakariari egokitu.
|
|
|
Minutu bat geratzen zen, berak
|
bazekien
. Kanposantuko hormara igo zen, ezin kantatu ahal izatearen errua berea zelako, eguzkia bere lozorrotik atera ezin ahal izatearen erruduna bera zelako, eta beraz bere burua eskaini nahi zuelako lehen martiritzat.
|
|
|
Baina horrek ez zuen jada ezertarako ere balio: ordurako Txemak
|
bazekien
bere neskari buruzko pentsamendu baikor gehienak usteldu egiten zirela errealitatearen ukitu soilarekin, nola erditik ebakitako sagarrak kolore marroia hartzen duen airearen kontaktuan. Eta beraz absurdua bezain arriskutsua zen galdutako maitasunari buruz pentsamendu baikorrak izatea.
|
|
|
Baina Txemak
|
bazekien
, ondo jakin ere, poz txiki horren ostean berriro zetorkiola bakardadea, Eiderrekin hamaika mila proiektu zituelako etorkizunerako eta konturatzen hasia zelako ez zela Eider galdu zuen dena. Askoz ere gauza gehiago ziren.
|
|
|
Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen. Jakin
|
bazekien
Eider bat bateko bidaia hura prestatzen ari zela, baina gonbidatu ere ez zuen egin, ezta hitz laurden bat ere, berarekin joan nahi zuen galdetzeko. Ezertxo ere ez.
|
|
|
Edo horregatik hain justu, gustuko ez dutelako. Berak ere
|
bazekien
gogoratzera bultzatzen duen edozerk atzeraka botatzeko moduko hatsa zabaltzen zuela, baina dastatu beharra sentitzen zuen.
|
|
|
Borondate onez ari ote zen, bada, osaba, eta amorosturik zegoelako agertu ote zigun bere ezkontzeko asmoa, pentsaturik ezen aitari edo amari bihotza beratuko zitzaiola eta haien kontsentimenduarekin eraman zezakeela aitzina bere asmo hura? Zeren eta erdibide baten bila ibil baitzitekeen orduan ere osaba Joanikot, ezkontza harekin urrats bat aitzina egiteko asmoz, baina inguruko jendearekin hautsi gabe, nahiz eta
|
bazekien
ezen milatik behin gerta zitezkeela horrelako gauzak...
|
|
|
Nik ez dakit osabak
|
bazekien
edo ez zekien, baina, hura entzun bezain sarri, artez behatu zidan, ezin behako gogorragoaz. Gero, barrendik hats hartzen zuela, erran zuen:
|
|
|
Edo, erlijione kontuen gainetik, libertatearen aldeko hautua ote zen berea? Zeren eta jaunaren eta neskamearen arteko ezkontza izan baitzitekeen, bere borrokaren horizontean, urrats bat aitzina... nahiz eta
|
bazekien
, bertzalde, ezen kasik ezinezkoa zela inguruko eta bere kondizinoko jendeak halakorik onartzea. Edo, etsimenduak harturik ote zegoen osaba?
|
|
|
Eta, hargatik, Joxe Aberasturik ez zuen indiar gorrien paradisu hartan deus ere sinesten, eta egun osoan maradizinoka eta biraoka ibiltzen zitzaigun, hark Potosirat joan nahi zuenez gero, edo, bertzenaz, etxalderen baterat, non bere ezpata erabil baitzezakeen, baten zerbitzuan, bertze bortz zaldun haiek bezala... edo haiek baino hobeki, zeren segur baitzegoen ezen haiek baino ezpatari trebeago, bitoreago eta entreguago zela, nola erakutsi baitzuen ezpata joko hartan, Lorenzo Cortés zeritzan zaldunaren kontra, begien herts ireki batean hil zuenean. Ordea, Joxek
|
bazekien
ezen oihan hartarik ateratzeko indiarren beharra zuela, eta bazekien, halaber, ezen hauek ez zeudela hartarako prest, ez bederen leku segur baterat iritsi eta leku hartan denbora bat eman arte, indiar horien eta gizon zurien pertsegitze eta akometatze perilosetarik urrun.
|
|
|
Eta, hargatik, Joxe Aberasturik ez zuen indiar gorrien paradisu hartan deus ere sinesten, eta egun osoan maradizinoka eta biraoka ibiltzen zitzaigun, hark Potosirat joan nahi zuenez gero, edo, bertzenaz, etxalderen baterat, non bere ezpata erabil baitzezakeen, baten zerbitzuan, bertze bortz zaldun haiek bezala... edo haiek baino hobeki, zeren segur baitzegoen ezen haiek baino ezpatari trebeago, bitoreago eta entreguago zela, nola erakutsi baitzuen ezpata joko hartan, Lorenzo Cortés zeritzan zaldunaren kontra, begien herts ireki batean hil zuenean. Ordea, Joxek bazekien ezen oihan hartarik ateratzeko indiarren beharra zuela, eta
|
bazekien
, halaber, ezen hauek ez zeudela hartarako prest, ez bederen leku segur baterat iritsi eta leku hartan denbora bat eman arte, indiar horien eta gizon zurien pertsegitze eta akometatze perilosetarik urrun.
|
|
|
Baina aitona gizon argia zen, eta
|
bazekien
, edo jakin zezakeen, ezen zalantza bat zetzala hautu haren azpian, hautuaren hertsiak ehortzi zuena baina argirat egin zezakeena noiznahi den.
|
|
|
Eta osaba Joanikotek
|
bazekien
, eta nik ere banekien, zeren, Luthero herritarren aurka xaxatu zuen egunaren biharamunean, halaxe eleztatu baitzitzaidan osaba:
|
|
|
Eta osabak, beraz,
|
bazekien
zer etor zekiokeen eta nik ere banekien, eta biok genekien, halatan, ezen gure begiek urrunerat ikusten zutena egia egiazkoa zela, zaldiz zetozèn itzal haiek Ofizio Sainduko guardiak zirenez gero... Eta bazetozen, bazetozen...!
|
|
|
Haren irriak, berriz ere, oihartzun egin zuen" Lisboako" paretetan. Kondeak
|
bazekien
ziriak hartzen. Kolpe batez hustu zuen.
|
|
|
lehen aldikoz zen nirekin halako hiztegira lerratzen. Nire lepoaren gogorraz arrandiatu berri nintzaion Gurreari, baina espantu hutsa izan zen nire aldetik, eta hark
|
bazekien
. Orain Lokaleko arduraduna, bertze zenbait lankiderekin batean, ikusle nuen bulegoko beiratetik harata, itxaropenez beterik, nor baino nor, Eskalatzailearen eta bion arteko kopetakotik erredakzioko goiz udatiar aspergarria alaitzeko adina odol ateratzen ote zen.
|
|
|
Ez dakit Charlyk horren guztiaren berri zuen; bi hiru egun baizik ez zituen gurekin, errepikatzailearen estigma kopetan landaturik zuela. Beharbada
|
bazekien
eta bere nagusitasuna agerian utzi nahi zigun, Soriaren" txilibitaren" ukigaiztasunaren tabua urratuz bere ikaskide berri eta berdeagoen ikaskizun.
|
|
|
Soberako ardura: Potzolok bi informazioak, nirea eta" bertzeena", erkatzeko lana hartua zuen eta
|
bazekien
zer behar nuen. Koadernoko orri koadrikulatuak betetzeari lotu nintzaion, hura mintzo bitartean.
|
|
|
Azal eder horren edukia hutsa izanagatik ere. Eskalatzaileak ere
|
bazekien
.
|
|
|
Bizkorrak ziren lehengusinaren begiak, eta
|
bazekien
norengandik ezkutatu behar ninduen. Amak ez zuen ezer ikusi.
|
|
|
Agurrik ere ez. Denak etxean izango ziren, eta Migelek
|
bazekien
norekin alde egina nintzen. Gaua etzaten ari zen Talai Mendiko gailurrean, eta urrutiratzen joan zitzaidan pixkanaka pixkanaka pinudia.
|
|
|
Migelek
|
bazekien
nire asmoa bereganatzen, eta ikaragarri pozten nintzen hori lortzen zuen bakoitzean. Beti hura baino ahulago izan naizelako edo.
|
|
|
" Anaia nagusiarena", lotsagabe eta lasai asko erantzun. Hark
|
bazekien
ondo nik ez neukala anaia nagusirik, neu nintzela anai arrebetan zaharrena; ondo ezagutzen baitzuen gure familia. Baina" hara, hara; zoaz!" esan zidan, hemezortzi urtekoari zegokion tabakoa emanda.
|
|
|
Otoitzak bazenekizkiela eta abar erakutsi behar zen, baina nik otoitzik ez nekien bat bera ere. Ezkonduko gintuen abadeak
|
bazekien
horretan ez nenbilela sobrante. Ikasi egin behar nituela esaten zidan berak, nik ezetz.
|
|
|
Tirabira eduki genuen egun batzuetan. Ordiziara informeak eskatuta edo,
|
bazekien
nonbait lehen jaunartzerik ez nuela egin, konfirmaziorik ere ez, beraz. Horregatik zebilkidan hain temoso.
|
|
|
" Ez dut egundaino hauteman gaixtaginik ibili dela gauaz mendian. Gu iduri, behartsu batzu dira beti hor dabiltzanak." Hark
|
bazekien
horretaz, artzaina izaki maiz egin baitzuen lo mendian. " Beraz, Xalbadorri jarraituz, argi zaudek bi gauza", egin nuen neure kautan:
|
|
|
Kezkagarria ere izan zitekeen topaketa hori, jakina: Martxelok
|
bazekien
nor zen Lauaxeta, eta litekeena zen harentzat ere ikusezina, entzunezina eta ukiezina izatea, Jean Haritxelhar, Jon Kortazar, Edorta Jimenez, Koldo Izagirre eta abarrentzat bezalaxe. Baina aproba egiteko tentazioa ere kilikagarria egiten zitzaigun bioi, Lauaxetari bereziki, eta erakusleihoaren ondoan geratu ginen badaezpada ere, beiratik zehar kanpora begiratu ahal izateko.
|
|
|
Gernikan berpizturik azaldu zenetik bi hilabete pasatxo ziren nik ezagutu nuenean, eta ordurako aski laketua zegoen XX. mendearen hondarreko Euskal Herriko bizimodura. Ordurako
|
bazekien
dirua erabiltzen eta neurtzen, eta baita jendearen tratabidea bizi zen garaira egokitzen ere, gehiegizko kunplimenduak baztertuta. Bazekien nor ziren Salbatore Mitxelena, Iratzeder, Jon Mirande, Koldo Mitxelena, Piarres Larzabal, Yon Etxaide, Gabriel Aresti, Manex Erdozainzi Etxart, Txillardegi, Bitoriano Gandiaga, Xabier Lete, Bernardo Atxaga, Anjel Lertxundi, Ramon Saizarbitoria, Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre eta beste asko, eta irakurriak zituen haietako batzuen hainbat idazlan.
|
|
|
60 urte ziren fusilatu zutela. Orain
|
bazekien
hori.
|
|
|
etxe handiak, dendak, tabernak, jendea hara eta hona, autoak asfaltozko bide gainean... Autoen itxura bitxiak XXI. mendean egon zitekeela pentsarazi zion Lauaxetari; inguruak, berriz, zehazki zergatik ez
|
bazekien
ere, Gernika ekartzen zion gogora. Horretaz pentsatzen ari zela," Gernika Garbiketak S.L." errotulua irakurri zuen ondoko bidetik igaro zen furgoneta txuri batean.
|
|
|
Zutik iraungo ote zuen Gernikako Arbolak? Lauaxetak
|
bazekien
jada non zebilen, bazekien norantz jo; berehala agertu zitzaion begien aurrean Andra Mari eliza, eta agudo heldu zen Juntetxearen atarira ere. Harritu egin zuen sarreran zaindaririk ez ikusteak.
|
|
|
Zutik iraungo ote zuen Gernikako Arbolak? Lauaxetak bazekien jada non zebilen,
|
bazekien
norantz jo; berehala agertu zitzaion begien aurrean Andra Mari eliza, eta agudo heldu zen Juntetxearen atarira ere. Harritu egin zuen sarreran zaindaririk ez ikusteak.
|
|
|
Deus ez zen inprobableagoa une hartan. Agian, seguru aski Lazarok
|
bazekien
, ez bazen non zen, bai behintzat nola harengana heldu, hartaz zeini galde egin. Ez zion, ordea, berehalakoan esango.
|
|
|
Xan beste aulki batean jarri eta kartoi puxka batekin haizea ematen ari zitzaiola, atzera mintzatzeko kondizioetan zelarik: " Hark ere
|
bazekien
igeltsuan", esan zuen aitatxik. " Hark?", galdetu zuen Xanek.
|
|
|
banpiro bat zen, manka ezkero andrea, hil egingo zena. Hori, aitatxik berak
|
bazekien
ongi aski; eta damu zen, horregatik, oraintxe; eta, bere azkeneko ordu zitekeen honetan, barkamena eskatu nahi zuen. Begian malko bat zeukan.
|
|
|
" Berbalari ona zen", esan zuen Mariak. " Zertaz eta zeinekin ere", esan zuen amatxi zaharrak;" behar zelarik
|
bazekien
isilik egoten". " Jakina", esan zuen Mariak," bazituen bere sekretuak, bazituenez".
|
|
|
Arratsaldean, zerua gris, ateri zegoela, bide zuzena ibili barik, mendi mazeleko karriketatik barrena itzuli bat eginez inguratu zen Xan Henriren anaiaren etxera. Bazekien nontsu zen,
|
bazekien
nora zihoan; izan ere, auzo hura, kale haiek, nahiz oso kanbiatuak izan, ezagutzen zituenak ziren; bertan izan zuen, denbora batean, bere bizitokietako bat, bertako ostatu batean egin zituen lagun pasajero batzuk.
|
|
|
Xanek abisu bat zela konprenitu zuen: iharrak
|
bazekien
antza bilera hark zein ondorio ekarriko zituen, eta bazekikeen orduan bere zeregina zein izango zen ere; behintzat, hitz haien alkantzea arrunt barneratu gabe: " Bai", musukatu zuen Xanek.
|
|
|
gaztea, hezurtsua, kokots luzeduna, pixka bat ruborizatuta zegoen; beroa zen, agian, edota momentuko kezka; barran abarrotsen bat aditu eta, inkiet hara itzuli zen. Pititak berriz, Xani begiratzen zion; ez oso zuzenean, tentuz, eta halaz ere kuriositate disimulagaitzaz; noski oraintxe Iharrak berataz hitz egin zion; noski lehenago ere bere berri aditu zuen; noski
|
bazekien
zelan heldu zen ihesi. Halako batean:
|
|
|
Ez zuen harritu horrek:
|
bazekien
hirira gauez ailegatuko zela. Gauak berak harritu zuen:
|
|
|
" Benta Zahar auzoa?", korbatadunak begietan berriz ere burla distira hura zeukan:
|
bazekien
noski Xanek ez zekiena. " Badago, noski, izen horretako auzorik?", galdetu zuen Xanek.
|
|
2001
|
|
|
Baina halako batean mister Daffodilek duen denda bereziaren berri izango du eta bere arazoa konponduko da. Izan ere, Ninak jakin
|
bazekien
gizon atsegin hark zer edo zer birziklatzen zuela, bere dendako sarreran" Daffodil Birziklapenak" jartzen zuelako. Zer birziklatzen ote zuen, ordea?
|
|
|
Paseak ziren, dirudienez, intxaurrak neska mutikoen jostailu ia bakar ziren garaiak. 1971ko Eguberrien atarian, ZERUKO ARGIAk ere
|
bazekien
janari edariak, etxebizitzak eta abar oso garesti egon arren, bere irakurleen gehiena etxeko txikienei zer edo zer oparitzekotan zebilela. Horregatik eskaintzen zion bere lehen orrialdea jostailuaren gaiari.
|
|
|
Idazleak sinesgarritasuna (irakurlearekin sinatzen duen itun berezi apartekohori) du arazoa konpontzeko bide bakarra: Yon Etxaidek, demagun,
|
bazekien
VIVII. mendeko baxenabartarrek ez zutela bere Eneko Agerroa eleberriko pertsonaiek bezala hitz egiten; baina Yon Etxaidek sortutako hizkerak halako eremuasmatu (itunezko) batean bildu ditu idazlea, irakurlea eta eleberri horretakopertsonaia guztiak, sekula betiko bildu ere.
|
|
|
itzala tradizioa da Chamisso rentzat; herri baten kultura eta sena. Horiek galtzea, aberririk gabe gelditzea daChamisso rentzat, eta horretaz
|
bazekien
zerbait frantses jaio, aleman bizi etainondar sentitzen zen Chamisso k: hain zuzen ere, kritikariek harreman zuzenaikusi izan dute Chamisso ren sorterri ezaren eta Schlemihl en itzal galduarenartean.
|
|
|
Edurnezuri erregina leiala izangozen, beti senarrari behar zuena emateko prest. Printzeak
|
bazekien
neska eder harklagako ziola lagunak gaztelura ekartzen. (...) Herritarren aurrean erregina onarenpapera egingo zuen.
|
|
|
Dama zuri, atso beltza/ edo su hotz izena,
|
bazekien
norbait zerbait/ ailegatuko zena.
|
|
|
Ales... –mimosa jartzen
|
bazekien
, hitz goxoak erabiltzen eta hitzen gozoa azukre uraz bustitzen– Ales, mesedez... Gainera, bufanda egiten duzun bitartean nik flamenkoa egingo dizut dantza.
|
|
|
Baina bazegoen bere baitan denda uzten lagatzen ez zion zerbait. Dibina erakargarria egiten zitzaion eta
|
bazekien
harengandik ikasteko asko zuela. Horregatik geratu zen.
|
|
|
–Baina... lehendik ere
|
bazekien
kontatu diodan guztia eta arin joan da.
|
|
|
Mathuran ek, senarra hil zitzaionean, gizonarentzat egindako txondorrean bere buruaz beste egin nahi izan zuen. Jakin ere, ze etorkizun gorria zuen
|
bazekien
.
|
|
|
Ardatzean ari zen, burua makur. Neba sartu zenean
|
bazekien
zertarako zen. Besoak altzoan ipini zituen.
|
|
|
Etxera itzuli zenerako, amak
|
bazekien
Ikastetxetik bota zutela eta negarrez zegoen.
|
|
|
Ez zekiena, zioen amak, baina Goiok
|
bazekien
Juan Bautistak bezala loihartzekoak jantzi eta beharrean hasi zuela laster. Ni ez naiz betiko izango eta, lehenago ere esan zion amak, Zeuretzat egiten hasi duzu.
|
|
|
Baina hori
|
bazekien
berak. Eta Felipe preso zegoela ere bai.
|
|
|
Orozko gogoan beti, baina Orozkora itzultzen ez zen egundo ausartu. Sakonean, eta beldurraren forman,
|
bazekien
bere gaztaroko eta ametsetako Orozkorik ez zegoela jadanik. Euskal Herrira itzuli balitz mendi handiak txikituta, erreka garbiak zikinduta, errepideak desbideratuta aurkituko zituen, bere gogoko aberriaz bestelakoa dena.
|
|
|
Juan Bautistak
|
bazekien
Goiok Ikastetxean sekula ikasiko ez zuen zerbait, filibusteroen txistua jotzen, hala deitzen baitzuen berak, filibusteroena, lau hatz ahoan sartu, mihia tolestu eta oso errime egiten zuena:
|
|
|
Goiok
|
bazekien
entzungo zuen lehenengoa:
|
|
|
Enbarkazioan barrura sartu, erdi ilunetan errekistatu eta ohol baten gainean aurkitu zuen. Antxetak bere begi lateralak kliskatu zituen, lumajea hanturik zuen eta lodia ematen zuen, baina eskuan harturik Goiok
|
bazekien
hezurretan zegoela.
|
|
|
Goiok alfabetoa
|
bazekien
eta harlauza gainean bere izen abizenak irakurri zituen:
|
|
|
Ahots airatuak, kexu mingotsak, mendeku gose nahiak, inbidia aspaldi egosien eztandak iritsi ziren halako batean Erregeren belarrietara. Honek espero zituen, eta
|
bazekien
atzipeak iristen ziren garaian ez zuela men egitea besterik izango.
|
|
|
Ordurako
|
bazekien
ez zirela existitzen, irakurria eta frogatua zuen ez zirela existi  tzen, baina hura, lotsagabeki eta zurrun, aldaba jo gabe sartu zen haren etxera.
|
|
|
Orduko jendeak, diodan bidenabar,
|
bazekien
, ohartuki jakin gabe noski, zer zitekeen gero izendatuko zuten pragmatika. Txunditurik geldituko zen, esaterako, entzun izan balu Kaixo!
|
|
|
Gerla aurretik, artikuluen behealdean izengoitia edo izenordea ipintzeko ohitura arras hedaturik zegoen: etxekoen artean genbiltzan, xuriak eta garbiak ginen guztiok, eta bakoitzak
|
bazekien
nor zen nor. Orain, berriz, gazte maltzurrak direla medio edo, itsuski xamar dirudi horrela jarduteak.
|
|
|
Eta Axularrek bere kideei esaten zienak badu oraindik ere indar eta mami. Gizona eta gizartea ederki ezagutzen zituen;
|
bazekien
ere zer komeni zaion egitea gizonari lurrean ahalik ongien bizitzeko eta betiko bizia eskuratzeko. Zekiena adierazteko, berriz zenbat gogoeta sakon, zenbat hitz zorrotz, zenbat aukerako etsenplu!
|
|
|
sermoiak sermoi, Mendibururen lehen liburuan ageri den gutunak5 gerorako utzi zuen eredua. Bazekien, noski, goregi zegoela orduko entzule irakurleentzat;
|
bazekien
, eta horrexegatik beharbada hain guttitan eman zion euskarari amore. Hor gelditu zen, beraz, marka ahal zezanak, ahal zitekeen momentuan, berdin eta gaindi zezan.
|
|
|
c) Larramendik
|
bazekien
, eta idazten ari ziren imitatzaileek hobeki, zerbait eta zerbait baino gehiago gorde (eta are hartu) behar genuela aldameneko hizkuntzetarik. Prest zeuden, aspaldidanik fidatuei eusteaz gainera, zor berriak ere egiteko mailegu bitartez, beharraren beharrez eta hoberik asmatzeko sormena ernatzeko modurik aurkitzen ez zenean behinik behin.
|
|
|
nagusiagorik, ez bizi oinarriei atxikiagorik. Axular batek
|
bazekien
hori, eta ez zen gelditu iragaitzaz bederen adierazi gabe.
|
|
|
Eleizaldek
|
bazekien
, eta bat nator zalantzarik gabe, bi alde berezi dituela gure hizkuntza jasotzeko lanak: gizarte aldekoa eta hizkuntzarekikoa berarekikoa.
|
|
|
23 Ederki ageri da hori Lezama Limaren Paradiso delakoan, eta
|
bazekien
, noski, deiturak berak adierazten du, zertaz ari zen. Ni, damurik, ez nauzue euskaldun horietakoa, Barojaren harako" mistifikatu" xamar haietakoa baizik (K.M.O.).
|
|
|
Balentria horren izena filosofia da. Horregatik, Platon itzal egin diezaioketen lehiakideen begirale arduratsua da; asko zegoen jokoan, eta berak
|
bazekien
hori. Lehiakide horiek, nagusiki, artisauak, politikariak (hizlariak eta sofistak), militarrak eta olerkariak ziren.
|
|
|
Gugandik kanpo dagoena ezin badugu jakin beragan denez(" nur als Erscheinung, nicht aber nach dem, was es an sich selbst ist" 75), ezin dugu jakin beste gizakiengan zer dagoen edo zer diren. Baina Kantek
|
bazekien
beste gizakien gogoen berri, gorputzen fenomenologiatik harantzagokoa.
|
|
|
Teknikariak arras pragmatikoa zirudien,
|
bazekien
zer obratu behar zen, buruaz beste egin gabe, merkatuari egokitzeko. Ahots finko eta leunez ari zen, hitzak lañoki herrokan pausatuz, teknikari baten maneran funtsean.
|
|
|
Joanes ez zen sekula ezkondu: bakardade bukolikoa hobesten zuela zioen, baina
|
bazekien
hogei urtetan maitatu eta familiaren ohoreagatik Parisera lan egitera joatera utzi zuen gizona zela bere bidea; jende artean zebilenetan, alkoholak, kantuak eta sasien gibeletan jotzen zuen zulo bakarreko xirula kresaltsuak bakez betetzen zutela onartzen zuen. Kantuaren xarma ez balitza, Joanesek ez zuen endelegatzen zerendako egiten zioten hainbat ohore, ohoratzaileak ez zirelarik nornahi pentsa emazu!
|
|
|
Margaritaren begiek haietako batenekin egin zuten talka, Bordako Luisenekin. Gainerakoak bezain kontent agertu nahi bazuen ere, goizean goizetik zahatotik tiraka, neskak
|
bazekien
mutilaren baitan tristurak kabia egina zuela. Aspaldi xamarreko kontuak ziren, baina ez horregatik ahantziak," Hagitz mutil ona haiz, biño nik ez haut maite!
|
|
|
baina
|
bazekien
ez zela guztiz egia nahiz eta
|
|
|
Horixe zen nik ulertzen nuen bakarra, baina hortik aurrera ez nintzen tutik ere ez nuela ulertzen esatera ausartzen; hobeto esanda, bai, bitan ausartu nintzen: lehenean, bideo bati buruzko xehetasun batzuk esplika zitzala eskatu nion saltzaileari, eta laster geratu zen argi berak ere, su artifizialezko lau memelokeria alde batera utzita, ez zekiela ezer, eta gainera, nahikoa zipotza zenez, niri mehatxua eginda bukatu zuen azalpen saioa; bigarrenean okerragoa izan zen, bigarrenean morroiak informatikaz
|
bazekien
, eta lau orduz jardun zuen bere produktu informatikoen xehetasunak, gorabeherak eta inguruabarrak azaltzen, halako sakontasunaz eta egia bilatzeko nahiaz non, une jakin batetik aurrera, denboraren etengabeko isurtzeaz, bizitzaren laburraz, Newtonen sagarraz eta itzalaren itzalaz baizik ez baitzitzaidan mintzatu. Bi kasuotan, zipotzarenean bezala filosofoarenean, emaitza praktikoa berdina izan zen:
|
|
|
Hori Tribunoren farol bat zela ulertu nuen; zeren, egia izatera, horrek esan nahi baitzuen bazekiela Mendizalea nor zen; eta, baldin
|
bazekien
, zergatik ez zion eskua eransten. Hortaz, tonto aurpegia jarri nuen, eta baietz egin nuen buruaz.
|
|
|
Biolentzia politikoaren aroa bizi da; aste honetan bertan jakin ahal izan da zalditeria inperiala eraso nahi zuen hirukotearen istripua (sare telematikoaren bidez halaxe barreiatu da galaxia guztietan, eraso egin baino pixka bat lehenago beren koadriga amildegitik jausi eta hirurak hil zirela) ez dela benetan istripua izan; aitzitik, poliziak
|
bazekien
komandoaren berri; segitu zituen, iritzi publikoaren ezkutuan atxilotu, torturatu, mintzarazi eta hil egin zituen; eta, behin hil eta gero, koadrigan sartu eta amildegitik behera bultzatu, harritzaren aurka hartutako zartakoek sorraraziko ubelduak, matxurak, koskak eta mailatuak poliziaren lana ezkuta zezaten.
|
|
|
Erabilitako hizkera pare parean zegokion bere jantziari. Amaia antzezle handia zen;
|
bazekien
zein paper komeni zitzaion antzeztea eta berau, izar handi baten gisara antzezten zuen.
|
|
|
Egoeraren larritasuna antzemango zuen noski. Nire lagunak
|
bazekien
zuhurra izaten; horixe zuen bertuterik handienetako bat. Helbidea eman, zorte ona opa eta laster arte soil batekin hizketari amaiera eman zion.
|
|
|
Bere rolean ezin egokiago sarturik zegoen, egokiegi akaso. Bazuen zerbait bihotzik gogorrena urtzeko modukoa eta
|
bazekien
jakin horretaz baliatzen.
|
|
|
Julia irribarre batez urrundu zitzaidan. Bazuen neska hark zerbait ni bezala sentiarazten ninduena eta tamalez berak
|
bazekien
, ondotxo jakin ere. Bere kulunka berezi horrekin aldendu zen, alferrikako hitzik bota gabe beste garaipen bat lortu zuelako uste osoan.
|
|
2002
|
|
|
Edonork, begiratu hutsean, itsua zela ez antzemateko moduan. Xalbatek, hala ere,
|
bazekien
noiz lagundu eta noiz ez, mendiko itsumutil eskarmentatua baitzen. Paisaiak ere zehatz mehatz deskribatzen zizkion, usu, Joxek berak deus galdetu gabe:
|
|
|
ETA K
|
bazekien
zer zetorkion, Batasunak eduki zitzakeen bide guztiak itsutzeko bazekien neurrira egindako lege bat aprobatuko ziotela. Hala eta guztiz ere, ekin egin du eta badirudi jarraituko duela, beraz Jainkoak konfesatuta harrapa gaitzala...
|
|
|
ETA K bazekien zer zetorkion, Batasunak eduki zitzakeen bide guztiak itsutzeko
|
bazekien
neurrira egindako lege bat aprobatuko ziotela. Hala eta guztiz ere, ekin egin du eta badirudi jarraituko duela, beraz Jainkoak konfesatuta harrapa gaitzala...
|
|
|
Jimeno Arangurendarren etxazpian bildutako gaitariek doinu bat baino gehiago zor zioten Artaxonakoaren kemenari. Adituek diotenez, galdetzean, tonuak berebiziko garrantzia dauka, eta Josemari urduri hark,
|
bazekien
modulatzen.
|
|
|
Haserre zen editorialgilea, baina jakin,
|
bazekien
noizbait jarri behar ziola amaiera bereari, eta pare bat galdera botaz egiten zuen: «Honelaxe jardun gaitezke galderak eta galderak egiten bukatzeke.
|
|
|
Pertseo gazte zalu eta indartsua bihurtu baino lehenago ezagutu zituen ama semeak Polidektes erregeak. Bazekien bi arrotzak kutxa hauskor batean iritsi zirela uharteko hondartzara, eta
|
bazekien
bere anaia arrantzaleak zaintzen zituela. Eta ez zegoen sobera alai horrekin.
|
|
|
Hiru urte eta gero, Migelek andre hura gehiago ez ikusteko esan zion Frantziskori, eta ezpatak aterata konpondu nahi izan zuten afera. Jakina, Migelek ez zekien Frantzisko arreba zuela, Katalinak, ordea,
|
bazekien
Migelen arreba zela. Bien arteko liskarraren berri izan zutenean haserretu egin ziren buruzagiak eta, horregatik, beste lurralde batzuetara bidaliko dute Frantzisko.
|
|
|
Estatusean oinarritutako senar emazte rolak gainditu eta bestearekiko mendetasunaren beharrik nahi ez izateak bikote eredu bakarraren haustura dakar. Lehen?
|
bazekien
bakoitzak zer egin?, baina horrek baldintza bat zeukan: bikote eredu bakarra.
|
|
|
Baina gure gizonak, guztietan zuhurrena izaki, bere burua arrisku handian zatekeela ikusi zuen, Kretarren ongosea zela eta, beharrezko neurriak hartu ezik: izan ere aberastasun handiak zeramatzan berarekin eta
|
bazekien
zabal zebilela horren zarata. Horrela bada, honelako erabakia hartzen du:
|
|
|
Hasiera hasieratik izan zuen Faustulok etxean errege azkaziako umeak hazten ziren itxaropena, zeren
|
bazekien
erregearen aginduz haurrak utzi zituztena, bai eta berak jaso zitueneko denborarekin bat zetorrena ere. Baina ez zuen nahi izan behar baino lehenago argitara zedin, ez bazen aukera egokia edo halabeharrezkoa zelako.
|
|
|
Izan ere, joan den urteko abuztuan erretiratu zen merkatutik, mundu osoan 50 gaixo hil ondoren. 1997az geroztik, produktua merkaturatu zuenean, Bayer ek
|
bazekien
zeribastatinarekin (Lipobayren printzipio aktiboa) lotutako muskulu ehuna suntsitzeko arrisku jakin bat zegoela rabdomiolisis izena. Arrisku hori oso txikia da, eta areagotu egiten da sendagaia muskulu biki fibrozilo izeneko kolesterolaren kontrako beste printzipio aktibo batekin konbinatzen denean.
|