|
2006
|
|
|
unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun jakin beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere joan gara nolako
|
egoera
dagoen jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten dugu.
|
|
|
• Euskal Herriko Unibertsitatera (UPV/EHU) bagoaz, EAEko hiru campusetako
|
egoera
adierazten da. Gaur egun dagoena aipatzen bada, hau da egoera:
|
|
|
• Euskal Herriko Unibertsitatera (UPV/EHU) bagoaz, EAEko hiru campusetako egoera adierazten da. Gaur egun dagoena aipatzen bada, hau da
|
egoera
:
|
|
|
3) Bizkaiko campusean ere
|
egoera
antzekoa da, irakasgai bakarra (hautazkoa) dagoelako lizentziatura mailan, Gizarte eta Komunikazio Zientzien titulazioan: Hizkuntza Komunitateak eta Gatazka Linguistikoak izenekoa.
|
|
|
Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena: Ahozkoa eta Idatzizkoa, Irakaskuntza Eleanitza, Euskal Herriko
|
Egoera
Soziolinguistikoa, Hizkuntzen Didaktikarako Metodologia eta Lanabesak, eta Testu Generoen Karakterizazioa izeneko beste zazpi irakasgai, hauek ere derrigorrezkoak. c) Hizkuntzen Kudeaketan Aditu titulazioan, lizentziatura mailakoa izan gabe, zenbait kreditu bete daitezke, derrigorrezkoak batzuk eta hautazkoak beste batzuk.
|
|
|
Soziolinguistikaren hasi masiak: Soziolinguistikaren funts teorikoak;
|
Egoera
soziolinguistikoaren diagnostikorako hurbilpena; Euskara: Corpusa eta statusa; Esparruz esparruko plangintzak:
|
|
|
|
Egoera
honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo
|
egoera
hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau
|
egoera
nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela,
|
egoera
nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela,
|
egoera
normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren
|
egoeraren
aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Ohikoa zaigunari eutsiz, artikulu batean jasotzen da Katalunian nolako
|
egoera
duen soziolinguistika arloak, edo irakasgaiak, beren unibertsitateetan. Artikuluan bereizten dira:
|
|
|
unibertsitate publikoak eta pribatuak, 1 eta 2 mailako titulazioak, bai derrigorrezko eta baita hautazko irakasgaien bitartez, eta abar. b) Baita ezberdintasun batzuk ere: unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan
|
egoera
extraordinarioagoan edo anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian gehiago, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea:
|
|
|
Atal hauek bereizten dira: 1) egungo
|
egoeraren
diagnosia: hizkuntzaren egoera, eta immigrazioa eta aniztasuna, bi zutabetan zehar, alderdi hauek aztertuz:
|
|
|
1) egungo egoeraren diagnosia: hizkuntzaren
|
egoera
, eta immigrazioa eta aniztasuna, bi zutabetan zehar, alderdi hauek aztertuz: mehatxuak (kanpoko alderdi kaltegarriak), ahultasunak (barneko alderdi kaltegarriak), aukerak (kanpoko alderdi aldekoak), indar guneak (barneko alderdi aldekoak); 2) eremu urriko hizkuntza baten normalizazio politika testuinguru askotarikoan:
|
|
|
Hona dakargun txostenaren helburua Soziolinguistika ikasketak gaur egun, alegia ikasturtean, dauden
|
egoeraren
berri ematea da UPV/EHUko Filologia Fakultatean (Arabako Campusa, Gasteiz). Eremu honetako irakaskuntza, indarrean dauden Ikasketa Planen arabera, ondoko ikasketetan zehar banatzen da:
|
|
|
Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen.
|
Egoera
normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke.
|
|
|
"
|
Egoera
normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke"
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako
|
egoera
eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Guztiak oso interesgarriak eta azterketa eta ikerketetarako liluragarriak. Haatik, horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako
|
egoera
eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizuna.
|
|
|
" Euskaldunen elebiduntze goiztiarrak ezkor eragiten du euskararen erabileran" multzo horien ezaugarri soziodemografikoak dira, besteak beste, bilakaera horren deskribatzailerik adierazgarrienak. Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen
|
egoera
honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu. Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten.
|
|
|
Horrela batez beste, euskaldunak gero eta gazteagoak izatea zantzu positibotzat hartu behar dugu. Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen
|
egoera
zio. Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa hizkuntzaren
|
egoera
zehazteko bide bat izateaz gain, izan daitezkeen joeren adierazle egokia da. Euskararen ezaguerak banaketa berezi bat erakusten digu.
|
|
|
" Euskal Herriko hizkuntz
|
egoerari
lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna"
|
|
|
Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan eman ditugu. Horrela adin talde bakoitzari dagokion are gehiago,
|
egoera
okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure
|
egoeran
eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna
|
egoeraren
aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan zitezkeen. Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzera kondenatuta gaude, are gehiago,
|
egoera
okertzen denean gure errua dela esaten digute eta.
|
|
|
Dena den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal Herriko hizkuntz
|
egoerari
lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria, euskara batua, ezarria badago ere euskararen hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke hizkuntz
|
egoeraren
aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira. Hizkuntzen arteko ukipen
|
egoera
, egoera aldakor bezala hartzen da; horren bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira. Hizkuntzen arteko ukipen egoera,
|
egoera
aldakor bezala hartzen da; horren bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateko Euskal Filologoaren profilaren arabera, Eus� kal filologoak gai izan behar du
|
egoera
ezberdinetan, bai ahoz bai idatziz, modu egokian eta eraginkorrean komunikatzeko; hizkuntza eta literatura auzitan irizpide argiak izateko; euskal hizkuntza eta literatura, ikaslearen ezaugarrien arabera, irakasteko; eta euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko. Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da.
|
|
|
Soziolinguistika irakasgaiaren bitartez, azken soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 43 gaitasuna lantzen da. Horretarako, euskara normaltzeko prozesuetan iritzi profesionalak emateko gai izan dadin, euskararen
|
egoera
ondo ezagutu du, soziolinguistikaren printzipio eta metodologiez jantzita egon du eta aniztasunari begira errespetuz eta tolerantziaz jokatu du. Datozen gaitasunak dira, beraz, Soziolinguistika irakasgaian lantzen direnak:
|
|
|
Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita hizkuntza
|
egoeren
dinamikan dituzten eraginak ere. morfosintaksiak ere ezberdintasunak agertarazten dituelarik. Tuaillon ek dion bezala," erregionalismo gramatikala bizirik dago ez baita urririk.
|
|
|
4 Komunikazio uneak. Bai ahozkoan, bai idatzian, hizkuntzaren erabilera aldatzen da
|
egoeren
, testuinguruen, uneen, gaien ala solaskideen arabera. Frantsesez adibidez," mort" ala" décédé" baita" habiter" edo" être domicilié" hitzak erabiltzen dira eguneroko bizian ala administrazioan.
|
|
|
" hizkuntza komunitate batean, inork ezin ditzake erabat hizkuntza eta kultura legeak ezjakin, batik bat gaitasun zilegia dutenekin harremanetan sartzen diren aldi bakoitzean. Izan ere,
|
egoera
ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte. Horrek, zuzentasun ala ixiltzerako bidean, indar amaiezin bat egitera derrigortzen ditu".
|
|
|
Frantziak hizkuntza gutxituak garatzeko politika bati uko egin dio, frantsesa eta euskararen arteko harreman desorekatua garatzen utziz. Hala ere, 1990 hamarakadatik landa hizkuntza gutxituen aldeko neurriak hartzen hasi dira ohartu baitira antzeko
|
egoera
batean zegoela frantsesa ingelesarekiko.
|
|
|
– Hizkuntza bere ibilmolde soziokulturaletan zehaz dezake, bere estatusa, lurraldea edota erabilera finkatuz, batez ere lehia eta menderatze
|
egoera
baten aurrean bagaude.
|
|
|
Beraz, Frantziak hizkuntza gutxituak garatzeko politika bati uko egin dio, frantsesa eta euskararen arteko harreman desorekatua garatzen utziz. Hala ere, 1990 hamarakadatik landa hizkuntza gutxituen aldeko neurriak hartzen hasi dira ohartu baitira antzeko
|
egoera
batean zegoela frantsesa ingelesarekiko.
|
|
|
Frantziaren kasua aztertzerakoan, ohartzen gara 1960 hamarkadaren amaierarik landa hizkuntza politikak bi itxura hartu dituela, batetik, frantsesaren erabilerari loturikoa (1975 eta 1994ko legeak) eta, bestetik, erakunde ezberdinen sorrera. Duela denbora gutxi sortu diren legeek ingelesaren eragin geroz eta handiagoari aurre egin nahi diote, batik bat hiztegigintzan. da, hizkuntza politikaren tresnak baitira zailtasun
|
egoera
batean dagoen hizkuntza sustatu eta aintzinarazteko.
|
|
|
Bost alor nagusi aipa daitezke: 1) soziolinguistika esleitua eta hizkuntzen kudeaketa, 2) gatazka diglosikoen dinamika soziolinguistikoen azterketa, 3) hizkuntza komunitatearen barruan suertatzen diren aldaketa soziolinguistikoen analisia, 4) kreolizazio gertaeren eta kreoloen ikerketa eta 5) hizkuntzen arteko harremanen azterketa migrazio
|
egoeretan
.
|
|
|
5 Hizkuntzen arteko harremanen azterketa migrazio
|
egoeretan
. Barne eta kanpo migrazioek gertakari soziolinguistiko bereziak sortzen dituzte.
|
|
|
Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita hizkuntza
|
egoeren
dinamikan dituzten eraginak ere.
|
|
|
Hizkuntzen erabilera asko aldatzen da jatorri geografiko eta sozialen arabera baita adin, sexu edo komunikazio
|
egoeren
arabera.
|
|
2007
|
|
|
Egia esan, HEAk hainbeste arazorekin egiten du topo. Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira
|
egoera
desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean.
|
|
|
Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen
|
egoera
, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Pedro Mari Legarretak 1977ko JAKIN aldizkariaren 4 zenbakian proposatutako nomenklatura, arestian aipatutakoaren adierazgarri bitxia da,
|
egoera
berria eskatzen baitzuen; AEK aipatzen duelarik:
|
|
|
AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta
|
egoera
berri baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena. AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta
|
egoera
berri baten aurrean lanean jarraitzeko hauspoa.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta bi pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta
|
egoerarik
txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Azken 30 urteotan euskararen
|
egoera
asko aldatu da. Euskara ikasi dutenen kopuruak nabarmen egin du gora; erabilera, ordea, ez da nahi bestekoa.
|
|
|
bata, euskaraz zuzentzen bazaizkizu, beldurra galtzea; bestea, euskara ikastea guztiz lorgarria dela aldarrikatzea, ia ezinezko delako ustea gainditzen laguntzeko. Kanpaina hauetan euskaraz komunikatzeko
|
egoerarik
arruntenetan moldatzeko ikastunitateak landuko lirateke komunikabideetan; adibidez, tabernan: " bi zurito eta beltz bat.
|
|
|
Alfabetatze Batzordearen sorrera bere osotasunean ulertzeko, Euskal Herriko orduko politika eta gizarte
|
egoerari buruz
aipamen bat egin beharra dago eta uste dut merezi duela batzordearen sorreraren inguruan, sortzaile nagusienetako batek, Rikardo Arregik, euskal gizartearen eta politikaren egoeraz egindako azterketa aipatzea. 60ko hamarkadaren azken urteak dira:
|
|
|
Alfabetatze Batzordearen sorrera bere osotasunean ulertzeko, Euskal Herriko orduko politika eta gizarte egoerari buruz aipamen bat egin beharra dago eta uste dut merezi duela batzordearen sorreraren inguruan, sortzaile nagusienetako batek, Rikardo Arregik, euskal gizartearen eta politikaren
|
egoeraz
egindako azterketa aipatzea. 60ko hamarkadaren azken urteak dira:
|
|
|
Helduen alfabetatze euskalduntzearen
|
egoera
azaltzera emateko, amaitua den azken ikasturtea hartu da oinarri, sektorearen ezaugarrietako bat baita hasi edo bukatu ahal izateko aukera eskaintzen zaionez ikasleari, ikasturtea amaitu arte ezin delako behin betiko argazkia osatu.
|
|
|
Euskaltegien kopuruak aldaketa nabarmenak izan ditu historian zehar. Ikus dezagun 1995 eta 2002 ikasturteetako
|
egoera
: udal euskaltegiak bestelako euskaltegi publikoak euskaltegi homologatuak euskaltegi libreak
|
|
|
Honetarako hainbat arrazoi aipa badaiteke ere (lan
|
egoeraren
aldaketa, jendeak geroz eta denbora gutxiago duela zernahitarako,...), bada sektorearen beraren bilakaeran datu aipagarri bat: euskaltegietan programa orokorrak nagusi (edo ia erabatekoak) ziren garaitik, ikasleen beharrei zuzendutako ikastaroak antolatu eta ematera pasatu da.
|
|
|
Iruñerriko kopuruak mantentzeko joera erakusten badute ere, eskualdeetan da hain zuzen ere ikasle kopuru galerarik handiena gertatzen ari dena. Berriz ere eremu ez euskaldunean kokatutako euskaltegien
|
egoera
zaila adierazi nahi nuke.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate
|
egoeretara
eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean buru... Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. ...arietate egoeretara eraman du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako
|
egoera
batean burutu ez lituzketen hainbat lan burutzen. Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu. Irakasle aldaketa handiak izan ohi ditugu; gogorra da dinamika honetan urteetan aurrera egitea, eta, hori,
|
egoera
honek ordaintzera behartzen gaituen bidesari bidegabekoa da.
|
|
|
Bestalde, berriki plazaratu kulturari buruzko inkesta batean Iparraldeko biztanleen% 20 euskara ikasteko prest agertzen da. ru hiztun pasibo zor zaizkiola HEAri. Emaitza mugatuak dudarik gabe, are gehiago denbora berean
|
egoera
soziolinguistikoak eragin duen hiztun galtzearekin konparatuz gero: 5900 jende erdaldun bilakatu eta beste 12200 euskaldun pasibo bilakatu.
|
|
|
|
Egoera
politikoa aldatu zen eta Eusko Jaurlaritzak HABE erakundea jarri zuen ibilian 1981ean, eta 1983an azaroaren 25eko 29/ 1983 legea plazaratu zuen Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea Sortaraztekoa eta Euskaltegiak araupetzekoa.
|
|
|
Helduen euskalduntzean eskaintza eta eskariaren
|
egoera
aztertu eta etorkizunerako aurreikuspenak egitea.
|
|
|
Larreak, lan horretan, 1956tik 1986ra bitartean hogeita hamar urtez helduen euskararen irakaskuntzan erabilitako metodoen bilakaerari begiratu zion. Bilakaera ikerketa horretan, metodo berrietan, Europatik izandako eraginak eta metodoen arteko elkarren eragina ere jorratu zituen garai hartako
|
egoera
politikoa eta soziala aintzat harturik.
|
|
|
IKERKETA
|
EGOERA
|
|
|
|
Egoera
politikoa aldatu zen eta Eusko Jaurlaritzak HABE erakundea jarri zuen ibilian 1981ean, eta 1983an azaroaren 25eko 29/ 1983 legea plazaratu zuen Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea Sortaraztekoa eta Euskaltegiak araupetzekoa.
|
|
|
1
|
EGOERAREN
DIAGNOSTIKOA
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara
|
egoera
gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea, eraginkorra eta ilusio sortzailea.
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara
|
egoera
gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are gehiago zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea
|
|
|
Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez. egitea dute helburu. Erdietsitako euskara maila ez dute
|
egoera
ezberdinetan jarduteko lortutako gaitasunaren arabera neurtzen, baizik eta urtean zehar egindako urratsen kopuruagatik. Ikas prozesua azkartzea bilatzen dute, euskara modu naturalean eta aberastasunez ikasi beharrean azterketaren ereduari jarraituz.
|
|
|
Hori dela eta, hausnartu ere ez dute hausnartzen egindako ibilbidearen inguruan. Ondorioz erabilerarako motibazioa garatzetik urrun daude; ez dute
|
egoera
errealetan erabiltzeko aukerarik bilatzen eta dituztenak ere ez dituzte baliatzen. Gainera, askotan, ikasleek zuzentasunari gehiegi erreparatzen diote eta kale egiteko beldurrak komunikatzea galarazten die.
|
|
|
Datozen urteotan munduan milaka hizkuntza galduko dira gauzak asko aldatzen ez badira. Gurea, noski,
|
egoera
larrian dagoela esan dezakegu. Globalizazioaren garaian txikiak larri ibiliko dira, baina bidea antolatu eta baliabideak jartzen baditugu, urrats garrantzitsua emateko moduan egongo gara.
|
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan hartu behar dugu, arlokako lanak,
|
egoera
soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
|
Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira. Aurreko batean esan bezala, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio
|
egoeretan
trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke eta erabiltzaile guztiak euskaraz aritzera animatuta sentituko lirateke.
|
|
|
Teorizazio eta hausnarketa sakonen ondoren tresna berriak agertu zaizkigu. Hizkuntzaren ikaskuntza naturalagoa proposatzen dute, elkarreragina bilatuz eta
|
egoera
errealetan erabiltzera bideratuz. Kurrikulu berria eta Europako Erreferentzi markoa dira hauetako batzuk.
|
|
|
HABEren HEOKek arlo ezberdinetan eragin nahi du: " euskaltegien autonomian, zentro nahiz irakasleen programazioetan, ikasleen partaidetzan, mailaketan, metodologian, ebaluazioan..." Esan dezakegu, aplikazioan asmatuz gero, orain arteko
|
egoerari
iraulketa sakona emateko gutxieneko irizpide batzuk ematen zaizkigula, orain arteko euskalduntze alfabetatzearen eragina handitzeko eta bere eragin esparrua zabaltzeko. Baina horretarako, derrigorrean ebaluazio sistema egokitu litzateke.
|
|
|
Sarri askotan nahikotzat jo izan da hizkuntza ezagutzea komunikazio
|
egoeretan
erabili ahal izateko. Horretarako, ariketa kontrolatuak arauen azalpenekin tartekatu dira.
|
|
|
Horretarako, ariketa kontrolatuak arauen azalpenekin tartekatu dira. Baina argi dago hau ez dela nahikoa
|
egoera
errealetan erabili ahal izateko. Ikasleari egoera errealetan erabili ahal izateko aukerak eskaini behar zaizkio.
|
|
|
Baina argi dago hau ez dela nahikoa egoera errealetan erabili ahal izateko. Ikasleari
|
egoera
errealetan erabili ahal izateko aukerak eskaini behar zaizkio. Bere trebetasunak erabiliz, komunikazio gaitasuna garatzeko modua bilatzera bultzatu behar dugu.
|
|
|
Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskaraikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan gertatzen diren komunikazio
|
egoeretan
trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke.
|
|
|
Benetako helburu bat lortzeko (ataza) jarraitu beharreko ibilbidea jorratuz, hizkuntzaren alderdi ezberdinak lantzen dira, bai eta ikaslearen gaitasun eta trebetasun ezberdinak ere. Beti horrela izango ez bada ere, plangintzen barruan ikasleen alorrarekin lotutako gaiak eta
|
egoerak
landuko ditugu. Zeregin bakoitzerako, hizkuntz jarduera ezberdinak egin ditugu.
|
|
|
Faktore sozio kontestuala, estilistikoa, kulturala eta hitzezkoa, batetik, eta bestetik testu motak edo generoak eta testuingurua (xedea, formaltasun maila, komunikazio
|
egoera
, hizkera...). plangintzaren testuinguruan aurkituko ditugu ondoen, ikaslearen testuinguruan sortzen diren diskurtsoak, testu errealak ekoiztuz landuko baititugu.
|
|
|
Gaiek, noski, bere interesa hobeto piztuko dute bere alorrean gertatzen diren
|
egoeretan
oinarrituta badaude. Honek ez du esan nahi eskolak monotematikoak izan behar direnik; ikasleak nahi, desio, behar eta irrika ezberdinak izango baititu.
|
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren
|
egoera
kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko
|
egoeran
dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren
|
egoera
eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak. Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke.
|
|
|
Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke. Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da,
|
egoera
ezberdinetara (hizkuntzaren egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean EEMB) berari ekarpen garrantzitsuak eginez.
|
|
|
Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke. Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da, egoera ezberdinetara (hizkuntzaren
|
egoera
, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean EEMB) berari ekarpen garrantzitsuak eginez.
|
|
|
Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da,
|
egoera
ezberdinetara (hizkuntzaren egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean
|
|
|
Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da, egoera ezberdinetara (hizkuntzaren
|
egoera
, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean
|
|
|
Zentzu horretan, auto ebaluaziorako deskribatzaile batzuk proposatzen ditu. Hauen bitartez ikaslea bere
|
egoeraz
jabetuko da eta, aldi berean, bere ikas prozesuaren inguruko kontzientzia hartuko du. Honek aurrerapausoak baloratzea ahalbideratuko dio.
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzean lehenengo momentutik ikasleak euskara ikasteko ez ezik hizkuntzaren
|
egoeraz
jabetu eta haren aurrean jarrera bat hartzeko ere ahalegin desberdinak egin dira. Era askotan, baina jeneralean estrukturazio handirik gabe.
|
|
|
Esperientzia asko burutu ziren handik aurrera, baina urteekin, berriz, sistematikotasun hori galduz joan da, eta gaur aplikaEuskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu behar du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da
|
egoera
normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina. Horrela, ahalegin berezia egin dute irakasleak eta euskaltegiak, inguruneak ikasleari eskaintzen ez diona eskaintzen:
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan hizkuntzaren
|
egoeragatik
, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa.
|
|
|
Helduaroan euskara ikasi duenik beti egon da, XVII. mendean Mikoletak zerbaitengatik emango zuen argitara Modo breve de aprender la lengua Vizcayna hura, euskara erabili beharragatik ikasi batzuek, edo interes zientifikoagatik beste batzuek, bistan da euskararen
|
egoera
" normal" batek jartzen zuela jendea ikasten, eta ikasitakoa non erabili ez ziren kezkatuko.
|
|
|
|
Egoera
hau nolabaiteko kezka sortzen hasi zen euskalduntzearen munduan, ikasle nahiz irakasleen inguruan. Honela bada, 1970aren erdi aldetik aurrera euskara eskolez gainera ekimen berriak hasi ziren jorratzen.
|
|
|
Euskaltegitik kanpoko eguneroko jardunean osatu behar du ikasleak euskaltegiko lana. Giro erdaldunetan, ordea, aukera hori oso murritza denez, euskaltegiaren esku gelditzen da
|
egoera
normal batean nolabait gizarteari edo inguruari dagokion zeregina. Horrela, ahalegin berezia egin dute irakasleak eta euskaltegiak, inguruneak ikasleari eskaintzen ez diona eskaintzen:
|