|
2000
|
|
|
Arau horiapurtzeko modua, eta komunikazioa markatzeko era, ez dagokion aldaera bat erabiltzea da. Esaterako,
|
egoera
formal batean aldaera kolokialaz baliatzea. Arauak agintzenduenaren eta hiztunak araua apurtuz egin duen erabileraren arteko aldea nabarmenabaldin bada, bi kode alternatu direla esango dugu.
|
|
2001
|
|
|
Euskalgintzaren esparru gehienetan (baita Euskalduntze Alfabetatzean ere) antzekoak izan dira hastapenak;
|
egoera
formal ofizial/ informal ezofizialenarabera, gauzak hobeto edo okerrago egin dira. Alfabetatze Kanpainakmodu honetan hasi ziren.
|
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure hizkuntz arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala,
|
egoera
formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra: hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango trabatzen duten faktoreak.
|
|
2002
|
|
|
Distantzia hori gordetzen da harreman laboraletan edo gizatalde inprobisatu batean.
|
Egoera
formaletan, distantzia hori handiagoa ere izan daiteke. Ahotsak ere gora egin ohi du kasu horietan.
|
|
2005
|
|
|
Zalbidek (1994) erabiltzen du termino hori.26 Ikus Zalbide (1994). 27 Elorduiren (1995) tesiari jarraiki gatzaizkio.499IGONE ZABALAAzkenik, estilo bakarrerako joera nabarmendu du Oñederrak (1992) fonologia mailan: euskaldun gehienek berdin ebakitzen dituzte esaldiak lagunarteko egoeretan eta ebakera zaindua eskatzen duten
|
egoera
formaletan. Ezaugarri honek bere isla du zalantzarik gabe euskara tekniko zientifiko mintzatuan, baina idatzian ere suma daitezke estilo bakarrerako joerak.Euskara Teknikoaz hitz egiten dugu askotan euskararen erabilera bakarra bailitzen, baina hamaika erabilera sartzen dira horren barman, bi ardatzen ara bera muga daitezkeenak:
|
|
2008
|
|
|
Hortaz, kode estandarra erabiltzea izango da ohikoena. Bestetik, eztabaida zientifikoak eta zientzia jakintzaren hedapena
|
egoera
formaletan egin ohi dira (artikuluak, testu-liburuak, entziklopediak, hitzaldiak, biltzarrak, eskola magistralak?); hori dela eta, hizkuntza zaindua erabili ohi da. Jakina, horrek ez du esan nahi, bestelako erabilerarik ezin egon daitekeenik.
|
|
|
Batetik, egoera informaletan behar bezalako elkarrizketak izateko konpetentziak daude, eta horiek bigarren hizkuntzetan bereziki hartu behar dira kontuan. Bestetik,
|
egoera
formalekin, akademikoekin eta profesionalekin, lotutako konpetentziak daude; adibidez, lan komun batean lankidetzan jarduteko elkarrizketa eta norberaren ideiak argudiatzeko, mintzakidea konbentzitzeko edo adostasuna lortzeko eztabaida.
|
|
|
Harremanetarako, halaber, familia tipologia kontuan hartzea ezinbestekoa da haiekin izan beharreko harreman hizkuntza hautatzean. Izan ere,
|
egoera
formala da, aldaera estandar bat erabiltzeko modukoa, denok ulertzeko modukoa eta inguruko hizkeraren ezaugarriak biltzen dituena. Gurasoekin izaten ditugun harremanetan, gurasoek sentitu behar dute eskolako hizkera ez dagoela hain urrun euren hizkeratik baina, halere, ez dago askoz gehiago esaterik hemen, izan ere, solaskideak ezagutu ostean norberak erabaki beharreko kontua baita.
|
|
|
Halaber, irakasle eta gainerako profesionalen esku dago egoera informaletan aldaera informala erabiltzea,
|
egoera
formaleko ereduaren alboan alde nabarmena izango duena. Bestetik, eskolako jarduera akademikoaren barruan, lehen esan dugunez, elkarrizketa landu beharreko gaia da, eta horretarako antzerkia eta rol jokoak oso baliagarri izango zaizkigu.
|
|
2010
|
|
|
• gazteen erregistro ezberdinak deskribatu behar dira,
|
egoera
formalagoetan erabiltzen dituztenak eta informalagoetan erabiltzen dituztenak erkatuz, bereziki euren artean, bat bateko lagunarteko egoeran erabiltzen duten erregistroa (gazte hizkera). horrela, kalitatearen auzian (larringan eta idiazabal 2004) sakondu ahal izango da, egoera ezberdinek behar duten egokitasuna kontuan harturik.z aipaTuTaKo lanaK altuna, o. (koor.), 2007, Kale neurketaren V. Neurketa, 2006, BAT Soziolingusitika Aldizkaria, ale monografikoa, 64 Soziolinguistika klusterra:
|
|
2011
|
|
|
egoera batzuetan A bakarrik da egokia, eta beste batzuetan aldiz b da egokia. A barietatea
|
egoera
formaletarako erabiltzen da (elizan, diskurtso politikoan, olertietan...). b barietatea, aldiz, egoera informaletan eta egunerokotasunean erabiltzen da (familian, morroiei aginduak emateko, lagunekin hitz egiteko...). Heziketari dagokionez, A barietatea erabiltzen da eta liburuak barietate honetan idatzita daude, baina klasean bertan irakasleak b erabili behar izaten du azalpenak emateko. b) Prestigioa.
|
|
2012
|
|
|
Txepetxek atzemandako hizkuntza egoerak mintzaira ordezkapena gertatzen ari zela pentsatzeko bide ematen zuten alderdi anitz zeuden: hizkuntza erabilera sozialean gaztelaniak ordura artio euskarak zuen lekua hartu izana (karrikan ez ezik, baita etxeetan ere), gazteen artean euskara ez erabiltzea, gaztelaniak
|
egoera
formaletako eta prestigiodunetako komunikazio funtzioak hartuak izatea eta euskaraz egiten zuten hiztunak gutxiestea ohikoa izatea... egoera soziolinguistikoaren alderdi adierazgarri horiek guztiak aski argiak izanik ere, Sánchez Carrionendako guraso elebidunek euskaraz ez egitea izanen zen, segur aski, elementurik salagarriena Iruritako euskara ordezkapen prozesuaren azken urratsetan zegoela on... " No se les enseña a los niños en el hogar".
|
|
2013
|
|
|
Bereziki, herri euskaldun eta txikietako ikasleen kasuan nabarmena da beherapena. Errealitate honek etorkizunean azterketa sakonagoa balu ere, honakoetan gogoetatu litzatekeela uste dugu: testuinguru akademikoak(
|
egoera
formala) eta arrazoi soziologikoak (herri txikietako ikasle izateak, non Tolosa gisako herri handiago batera doazen, eta" garbiago edo" hitz egiten den bertan) mugatu izana etxetik dakartzaten baliabide aberatsak ez erabiltzea; ez ondo asmatu izana helburu komunikatiboaren edo testuinguruaren berri ematen; irakasleak testuinguru komunikatiboaren gainean duen irudikapena hizkuntza idatzi...
|
|
2014
|
|
|
Item horrek tarteko puntuazioa lortzea ziur aski izango du bere esangura. Garbiñe Bereziartuaren doktoretza tesian (2014) Azpeitiko gazteek teknologia berrien bitartez darabilten hizkuntza zer nolakoa den ikus daiteke, eta gainera gazte hauek teknologia berrien bidez darabilten hizkuntza, eta
|
egoera
formaletan eta akademikoan darabiltena diskriminatzeko gai direla ikertu du besteak beste. Gazteek, goiko taulako zenbakiek adierazten dutenez, azpeitiera ez dute hizkuntza formala kontsideratzen, baina herritik at erabilgarria dela esan dute.
|
|
|
92). Ildikó Lörincz ek argitzen duenez, Hungarian vorba izeneko diskurtso «formal» batek osatzen du, besteak beste, romania;
|
egoera
formaletan erabiltzen da; bada, emakumeek ia ez dute harako sarbiderik. Eguneroko hizketari, bestalde, duma deritzo.
|
|
2016
|
|
|
|
Egoera
formaletan eztabaidatzean, asko zaindu behar da hizkuntzaren zuzentasuna: ahoskerari
|
|
|
Edozein modutan, lagunarteko egoeran nahiz
|
egoera
formaletan, zenbat eta akats gutxiago egin,
|
|
|
Eztabaida
|
egoera
formal batean gertatzen bada, pentsa daiteke baliabide paralinguistikoak honela
|
|
|
Eztabaida
|
egoera
formal batean gertatzen bada, pentsa daiteke honako pertsona deiktiko hauek erabiliko
|
|
|
eskatzen duen lexiko edo hiztegia: adibidez,
|
egoera
formal batean etxe bati erreferentzia
|
|
|
du
|
egoera
formaletan.
|
|
|
Bestalde,
|
egoera
formaletan zein lagunartekoetan, eztabaidak gatazka bihur ez daitezen, nahiz eta
|
|
|
|
egoera
formalean. Zein lagunartekoan?
|
|
|
1 Bereizi
|
egoera
formalean erabiltzeko egokiak diren esaldiak eta lagunartekoan erabiltzekoak direnak.
|
|
|
2 Pentsatu balioespena adierazten duten bi esaldi: bat,
|
egoera
formal batean erabiltzeko modukoa,
|
|
|
eta saiatu baliokideak idazten, baldintza batekin:
|
egoera
formaleko esaldiaren baliokideak
|
|
|
1 Adierazpen horietako zein erabiliko zenituzkete
|
egoera
formal batean. Zein egoera informal edo
|
|
|
Eztabaida
|
egoera
formal batean gertatzen bada, pentsa daiteke baliabide paralinguistikoak honela erabiliko direla:
|
|
|
Eztabaida
|
egoera
formal batean gertatzen bada, pentsa daiteke honako pertsona deiktiko hauek erabiliko direla:
|
|
|
Halere, kontuan hartu da egoeraren formaltasunak eskatzen duen lexiko edo hiztegia: adibidez,
|
egoera
formal batean etxe bati erreferentzia egiteko, ez da egokia izango txabola hau edo hango txerritoki hura erabiltzea.
|
|
|
Beraz, hitzezko baliabideei dagokienez, deiktikoak ez ezik, egoerak eskatzen duen formaltasunaren arabera erabiliko den hiztegia edo lexikoa ere zaindu da: zehatz eta objektiboagoa izan du
|
egoera
formaletan.
|
|
|
Bestalde,
|
egoera
formaletan zein lagunartekoetan, eztabaidak gatazka bihur ez daitezen, nahiz eta batzuetan eztabaiden beroan ahaztu egiten den, kontuz ibili behar da baliabide paralinguistikoen eta hitzezko baliabideen erabilera ez dadin iraingarria eta mingarria izan, errespetuzkoa baizik. Horrez gain, kortesia estrategiak erabiltzea ere ez dator inoiz gaizki.
|
|
|
1 Adierazpen horietako zein erabiliko zenituzkete
|
egoera
formal batean. Zein egoera informal edo lagunarteko batean?
|
|
|
|
Egoera
formaletan eztabaidatzean, asko zaindu behar da hizkuntzaren zuzentasuna: ahoskerari lotutako arauez gain, hizkuntzaren sistemari lotutako bestelakoak ere bete behar dira.
|
|
|
Lagunarteko egoeretan, berriz, pentsa daiteke hizkuntza arauekiko malgutasun handiagoz joka daitekeela. Edozein modutan, lagunarteko egoeran nahiz
|
egoera
formaletan, zenbat eta akats gutxiago egin, orduan eta hobe.
|
|
|
Hara hemen balioespena adierazten duten zenbait esaldi modalizatu. Horietako zein erabiliko zenituzke
|
egoera
formalean. Zein lagunartekoan?
|
|
|
1 Bereizi
|
egoera
formalean erabiltzeko egokiak diren esaldiak eta lagunartekoan erabiltzekoak direnak.
|
|
|
2 Pentsatu balioespena adierazten duten bi esaldi: bat,
|
egoera
formal batean erabiltzeko modukoa, eta bestea, lagunarteko egoera batean erabiltzeko modukoa. Trukatu esaldi horiek gelakideen artean, eta saiatu baliokideak idazten, baldintza batekin:
|
|
|
Trukatu esaldi horiek gelakideen artean, eta saiatu baliokideak idazten, baldintza batekin:
|
egoera
formaleko esaldiaren baliokideak lagunarteko egoeran erabiltzeko modukoa izan du, eta alderantziz.
|
|
2017
|
|
|
Aurreko atalean egin diren orokortasunak kontuan hartuta, bertso eta hitz lauaren arteanbereizkuntza badela esan liteke, euskal bokalen triangelu akustikoei dagokienean. Bertsoetanmuturrekoago diren kokapenak aurkitzen ditugu bokaletan eta,
|
egoera
formalean ekoitzitako hitz lauz, berriz, erdirago kokatutako bokalak. Joera hori mantendu egiten da bi informatzaileengan, desberdintasunak desberdintasun9 Beraz, hitz laua eta kantatua parez pare jarrita, hizketa moldeakbokalen kokapen akustikoarengan eragina duela berrets genezake.
|
|
|
Gainera, aipatzekoa da hitz lauz aurkitzen diren baldintzaprosodikoak ez direla bertsoetako berberak, eta aurrez ere aipatu bezala, hitza doinu eta erritmoerregular jakin batean txertatzeak bokalak are argiago (triangeluan muturrerago kokatuta) ahoskatzeaekarriko duela. Lan honetan aztertu diren bokal triangeluei erreparatuta, beraz, oso ondo uler daitekebi kasuak (hizketa laua eta bertsoa)
|
egoera
formalean ekoitzitakoak izan arren, bertsoetako triangeluazabalagoa izatea hitza kantatua delako (eta beraz, beste gauza batzuen artean, lastertasuna motelagoabokalak gehiago egonkortuz).
|
|
2019
|
|
|
Bestalde, testuinguruari dagokionez, ez da gauza bera lagunartean eta festa giroan ala lanean eta
|
egoera
formalean egotea. Lehenbiziko egoeran, normalean zuka aritzen dena igaro daiteke hikara baliabide estilistiko gisa, modu sinbolikoan, mezuari indarra emateko. partaide ugarik esan dute hori gertatzen zaiela haserretzen direnean eta adarra jotzen ari direnean.
|
|
|
euskara zuzena izan liteke akaso, baina ez da jatorra. . Entrenadoriek aurpegixaz urten zeban bestuarixotik?, aldiz, jatorra da, nazio mailako
|
egoera
formaletarako zuzena ez izan arren. Ideala, esan dugun moduan, zuzena eta jatorra izatea litzateke.
|
|
|
Esate baterako: subjektuak aske eta berdintasunezko
|
egoera
formal baten harremanean jar daitezen (elkartrukeen bidez) kapital industrialaren agerpen historikoa nahitaezkoa da, hau da, biztanleriaren gehiengoa ekoizpen bitartekoengandik desjabetua eta langile asalariatu bilakatua izan den prozesua.
|
|
|
Zahar, lehen bezalakoetan ere letra dugu oroigarri eta irakurketa ozenetan, adibidez, nabaritzen da. Ez da desegoki
|
egoera
formaletan hiztuna letrari lotzea. Beste egoeretan ekar litzakeen kalteak begiratzea litzateke gure lana:
|
|
|
Posible al da ezer egitea denon eskueta hitz hartzerik gabe? Nola sortu" yota eredua" entzute handiko jendeak sistematikoki J ahoskatzen badu
|
egoera
formalenetan ere (euskaltzainok hitzaldietan, irakasleok epaimahaietan, unibertsitate ikasleek tesi baten defentsan, politikariek diskurtso ofizialetan). Nork bete behar du gomendio hori?
|
|
|
Esan ohi da ahoskera testuinguruari egokitzen zaiola. Hala,
|
egoera
formaletan hots galtze edo itxuraldatze gutxiago gertatu ohi da, hiztunak ardura handiagoz erreparatzen baitio ahoskatzen dituen hitzen formari bestelako hizketa egokieretan baino: horregatik deitzen zaio hizkera maila horri" zaindua".
|
|
2023
|
|
|
Bestalde, emaitzen artean baieztatu da, aurreikusi bezala, eskolak baduela ahalmen handia haurrek euskaraz egin dezaten (Zalbide 2013). Eskola da Zumaiako haurrek euskaraz gehien egiten duten gunea, eremu formalean euskararen nagusitasuna erabatekoa da, araua da; zenbat eta
|
egoera
formalago orduan eta erabilera handiagoa. Eta, hala islatzen da, esate baterako, haurrek euskaraz gehiago egitean ikasgelan jolaslekuan baino.
|
|
|
Eskola da Zumaiako haurrek euskaraz gehien egiten duten gunea, eremu formalean euskararen nagusitasuna erabatekoa da, araua da; zenbat eta
|
egoera
formalago orduan eta erabilera handiagoa. Aisialdian, ordea, eremu formaletik aldenduz, haurrek eta nerabeek gutxiago egiten dute euskaraz.
|