|
2000
|
|
|
Gai horri dagokionez, Kultura Sailak euskararen erabilpena normaltzea du xede. Gure erkidegoaren
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan harturik, elebitasunari erantzun ahal izateko, euskarak behar dituen lan tresnak (deskribapen bibliografikorako terminologia, sarrera puntuak, nazioarteko katalogazio arauen egokitzapena eta datu bibliografikoak euskarri informatikoan emateko MARC formatura egokitzea) eskaini behar ditugu.
|
|
2008
|
|
|
Literatur hizkuntza batuaren arloak, ordea, gainerako eremu formal guztiak dira, eta, izenak berak adierazten duenez, oso bereziki zeregin idatziak: irakaskuntza, litera turgintza, ikerkuntza, administrazioa, seinalizazio kartelak, hedabideak etab. Horrek ez du esan nahi, jakina, gaurko euskaldunon
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan izanda, lexi ko eta sinonimoen erabileran, batzuetan tokian tokiko egokitzapenak gaitzestekoak dire nik, gure hizkuntz koktela oraindik behar bezain irabiaturik ez dagoelako, baina beti ere eredu batu literarioa errespetatuz (amama/ amona/ amandre/ amatxi, > apur/ pixka/ poxi/ amiñi, > ahalke/ lotsa, > artez/ zuzen, > aurkitu/ topatu/ idoro/ ... arkitu, > arpel, > arrai, > artzai, > erten, > galazo/ galazi, > ipui, > iten> > mahain, > Eta ez nituzke aipatzeke utzi nahi herri hizkeren aitzakiaz aspaldion bazterretan agertzen hasi zaizkigun merenderue, > > karroak, > edo biberoak> bezalako erdarakada gordin horiek.
|
|
|
Haur Hezkuntzako OCDan ageri denez, Ikastetxearen Curriculum Proiektua egiterakoan irakas taldeak adostasuna erdietsi behar du puntu batzuetan, eta haien artean hizkuntzaren trataera zehaztu behar da, hartarako «inguru eta ikastetxearen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuz(...)».
|
|
|
Eusko Jaurlaritza osatzen duen hirugarren alderdiak, EBk, bere iritzia azalduko du gaur. Hala ere, Antton Karrera legebiltzarkideak BERRIAri adierazi dionez, ez du uste lege egitasmoak tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartzen duenik. «Toki guztietan ez litzateke portzentaje berdina jarri behar», dio Karrerak; «eskualde euskaldunetakoek beharbada gehiago erabili lukete gaztelania, adibidez.
|
|
|
Orain ordea askatasun hori ez dut. Herri honen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta entendi dezaket esparru pribatuan euskaraz jarduteari uko behar izatea noizik eta behin, bizikidetza medio. Entenditu ezin dudana da, administrazioarekin dihardudanean sarri sarri euskaraz jarduteari utzi egin behar izaten diodala halabeharrez; askatasunik ez dut.
|
|
2009
|
|
|
Gauzak argitu genituen ala bildu ginenontzat nahaste gehiagorako bidea izan zen, bakoitzak jakingo du. Esanak esan, ez da ahaztu behar guk planteatutakoa Gernika Lumoko udalerriari dagokiola eta oinarri oinarrizkoa dela herri bakoitzaren tipologia eta
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartzea edozein sektoretan ekiteko. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 85
|
|
|
Bihoa honakoa adibide gisa. Hizkuntzaren erabileran administrazio publikoaren mendeko erakundeek tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartu behar badute, zer dela eta Espainiako irrati telebistek ez dute tutik ere egiten euskaraz Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroa Garaian emititzen dutenean. Aurreko hirukoari ez zekiokeen ezer eskatu, hedabide horiek ez baitira haien mendeko, baina oraingo bikoari bai, eurenak baitira.
|
|
|
Euskal literatura eta euskal hizkuntza batera irakasten dira. Eta, euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan harturik, euskara irakastea bihurtu da eskola askoren helburu bakarra. Horrek literatura bazterturik geratzea ekarri du.
|
|
|
Faktore horien artean honako hauek jotzen ditugu garrantzitsuentzat: gurasoei aitortu eta bermatu behar zaie euren seme alaben irakas hizkuntza aukeratzeko eskubidea; ikasleek, derrigorrezko hezkuntza aldia amaitzean," bi hizkuntza ofizialak erabiltzeko adina" ezagutzeko obligazioa dute; tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartu behar da; eta irakaskuntza elebiduna ahalbidetu duen sistema adostasun edo kontsentsu zabalean sostengatu behar da. Egin behar diren aldaketak eginda, eta hizkuntza ereduen sistema gaindituta ere, gure irudiko, oinarri horiek egokiak izaten jarraitzen dute etorkizunari begira ere, hots, egokiak izaten jarraitzen dute etorkizun hurbileko marko eleaniztun berrirako ere.
|
|
2010
|
|
|
2 Dena den, Jaurlaritzak ikastetxe bakoitzean irakatsi beharreko hizkuntza ereduak finkatuko ditu, gurasokuradoreen nahia eta tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontutan.
|
|
2011
|
|
|
Jarreragatik balitz lege hobea egin zitekeela zioen. Ez zuen zonifikazioa proposatzen, legearen aplikazioak ordea tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartu behar zela zioen. Ondoren, Azkonaren azterketaren iritziaren kontra egin zen Legea, zonifikazioa eskubideetan oinarriturik egin zen.
|
|
|
Frantsesezko literaturan «socio didactiques de langues» bezala ezagutzen diren hainbat lanek ere ildo beretik jotzen dute: ez dago eskolaren esparruko hizkuntzen irakaskuntza eta ikaskuntza jorratzerik hizkuntza horiek eskolaz kanpo daukaten
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartu gabe (Dabène, 1994; Rispail, 2003; Dolz eta Wharton, 2006).
|
|
2012
|
|
|
Jolyk, normaltasunari buruzko gogoeta egin ondoren, dio: " Hainbat herrialderen kasuan, haien
|
egoera
soziolinguistikoak kontutan hartuta, egia da bertoko hizkuntz ziurtagiririk eskatzea zentzugabekeria litzatekeela, normala ez litzatekeela. Baina euskararen, Euskal Herriaren egoera soziolinguistikoa, ez da herri horien egoera, eta agian beste testuinguru batean normala ez denak zentzua du hemen, bertoko testuingurua kontuan hartuta, eta erabat normala luke izan, egoera aldatzen ez den bitartean behintzat.
|
|
|
Funtsarekin bat egin dute:
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartzea eredua zehazteko, eta ikastetxeek autonomia izatea. Aurten amaituko du proba aldia ereduak, eta zirt edo zart egin dute.
|
|
|
Auzokok ludikotasuna bultzatzen du, denok jolasten dakigula premisapean. horrela, euskara barneratze prozesua (gerturapen prozesua) ondo pasatzearekin lotzen da. euskararen egoera gutxiagotua lekuko, ezezagunari oro har gazteleraz egiten diogu eta horretan ere kontzientziazioa lantzen du Auzokok. euskaldunok euskaraz egiten ez badugu, euskara garrantzitsua ez dela plazaratzen ari gara eta euskararen berreskurapenean eredu izan behar dugu. Izatean baino gehiago egitean erdiratu genuke. halere,
|
egoera
soziolinguistikoak kontuan hartu behar dira. Izan ere, hauek asimetrikoak direnez euskaraz bizitzeko aukera gehiago dago eremu batzuetan.
|
|
|
Debako kultur bizitzaren azterketa tikotzea dakar. Ahal den tokietan, eta debako
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta ahal da, ausartago joka daitekeela esango genuke. uste dugu sakonean dagoen arazoa honako hau dela: berbazkoak ez diren kultur jardueratan zailagoa da euskal dimentsioaz jabetzea. produktua (emanaldiak) eta sortze prozesuak nahasten dira eta, euskalgintzari dagokionez, prestatzen diren jendaurrekoetan euskal" pieza" batzuk sartzearekin nahikoa dela pentsatu izan da orain arte.
|
|
|
Lege horrek euskararen garapen eta normalizazioaren aldekoneurriak hainbat esparrutan hartu behar direla ezartzen du: hala nola administraziopublikoan, hezkuntzan, helduen alfabetatze euskalduntzean eta komunikabideetan.Neurri horiek aplikatzerakoan, lekuan lekuko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartubeharko dela ere finkatzen du Legeak (Barandiaran, 2009: 251).
|
|
2015
|
|
|
Nik ondoko parametroa proposatuko nuke: orubea elebitasuna izatea, eta hortik gora, eta
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta, elebakartasunera hurbiltzeko bidea zabaltzea, euskarazkoa, normaltasun osoz. Gaztelaniaz jarduteko aukera jasotzea oso arriskutsua iruditzen zait, euskararen ikuspegitik atzeraka joan gaitezkeelako zenbait testuingurutan.
|
|
2016
|
|
|
Ezinbesteko pausoa da hezkuntzan murgiltzea ezartzea, EH Baiko ordezkariaren arabera. «Euskarak duen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuz, murgiltze eredua da berme bakarra eskolaren bitartez euskara maila egokia lor dezaten. Ondoko urteetako erronka nagusia da irakaskuntza alorrean murgiltze eredua eskola publiko eta pribatuetan zabaltzea eta orokortzea.
|
|
2017
|
|
|
Hegoaldeko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta, Txepetxek funtsezkoa iruditzen zaigun ohar hau azpimarratu zigun: –Espainiera, euskarari dagokion funtzio nazional estandarra blokeatzen ari dela? 272 Horren arrazoia era honetan ñabartu zigun:
|
|
|
Legeak eskaintzen dituen zirrikituez eta aukerez baliatu eta neurri egokiak hartzeaz ere ari dira. Oraingo
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan izanik, lehentasunez eta epe motzean, hainbat arlotan hartu beharreko neurriak aipatzen dituzte ezagutzan, motibazioan eta erabileran eraginen dutenak.
|
|
2021
|
|
|
" Edozein proposamen egiteko,
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta egin behar da eta horrek eskaintzen dituen aukera desberdinak. Hizkuntza edota kulturarekin lotuta dagoen edozein proposamen egiteko hizkuntza maila eta euskararen egoera aintzat hartu behar da, txarrerako zein
|
|
|
Datu zehatzagorik ez badugu ere, agerikoa da euskaldun kopurua handiagoa dela Izarbe eta Mañeru ibarretan Nobeneran baino. Bertzetik, erran behar da euskaldun gehienak ume eta gazteak direla, eta
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan harturik, gaztelania dela ongien menderatzen duten hizkuntza.
|
|
|
Izan ere, Nafarroako erdialde osoan gertatzen den bezala, Izarbe eta Mañeru ibarretako euskaldunak euskaltegian eta ereduan ikasiak dira. Argi dago, beraz, guztiek testuinguru formal batean ikasi dutela euskara, eta
|
egoera
soziolinguistikoa kontu harturik, hizkuntzari bizitasuna ematen dizkioten erregistro ez formalak, kalean, aisialdian edota kuadrillan erabiltzen direnak, nekez izan dute ezagutzeko aukera. Joxerra Gartzia ikerlariaren hitzetan, erregistro ez formalen eza" ez da gaitz arina", euskara komunitateak duen" arazorik larriena baizik" (Kike Amonarriz 2019, 317).
|
|
2022
|
|
|
Bi hizkuntza ofizialen eta atzerriko hizkuntza baten ezagutza bermatuko duen eredu inklusibo orokortua defendatzen dugu, betiere, ikasleen jatorrizko hizkuntzak eta kulturak aintzat hartuko dituena». Eskola bakoitzak bere hizkuntza proiektua egin du, eta euskararen, gazteleraren eta ingelesaren «tratamendu integratua» egin du, haien funtzioa eta
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta. Eusko Jaurlaritzak ikastetxeen hizkuntza eta hezkuntza proiektuak ebaluatzeko mekanismoak ere ezarri ditu.
|
|
2023
|
|
|
Euskaraz hazi eta euskaraz heziren arteko batuketan sozializazioa agertzen zaigu. Eskolak lan handia eta ona egiten du haurrak hiztun osoak izan daitezen, baina euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta, ezin du dena egin eta ez dagokio den dena egitea.
|
|
|
3 Hala ere, hizkuntzak biziberritzeko prozesuak konplexuak dira, eta norbanakoaren hizkuntza biografia eta tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoak kontuan hartu behar dira. Halaber, etengabe aztertu eta egokitu behar dira, herrien errealitatea, gizartea eta egoera soziolinguistikoa etengabe aldatuz doazelako.
|
|
|
Euskadiko toki entitateek eta Euskadiko tokiko sektore publikoa osatzen duten gainerako entitateek, beren
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuta, tokiko jardueretan euskara zerbitzu hizkuntza eta lan hizkuntza gisa orokorrean eta normaltasunez erabiltzeko modua antolatu eta arautuko dute.
|