|
2000
|
|
|
Ministroak berretsi egin zuen bere gobernu kontrola etazirrikitu gutxi utzi zion pastoraltzan hizkuntzak libreki erabiltzeari. Ministroa beldurzen
|
egoera
soziolinguistikoak egitarau politikoa desbideratuko ote zion, bainaGotzainak ezin zitezkeen egon ados ezarri nahi zen gobernu prozedurarekin. Bestebideren bat bilatu zen.
|
|
|
Gai horri dagokionez, Kultura Sailak euskararen erabilpena normaltzea du xede. Gure erkidegoaren
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan harturik, elebitasunari erantzun ahal izateko, euskarak behar dituen lan tresnak (deskribapen bibliografikorako terminologia, sarrera puntuak, nazioarteko katalogazio arauen egokitzapena eta datu bibliografikoak euskarri informatikoan emateko MARC formatura egokitzea) eskaini behar ditugu.
|
|
2001
|
|
|
b) Hortik hasita, eta gaur egungo
|
egoera
soziolinguistikoa ikusirik, ezinbestekotzat jotzen dut normalizazio arlo honi ekitea, beti ere argi izanik, gure lanaikaslearen beharren betetzetik harantzago doala.
|
|
|
Hori subjektuen euskararen erabilera da: bai sarean egiten dutena (sar) eta baita
|
egoera
soziolinguistiko ezberdinetan egitendutena (ego) ere.
|
|
|
Bi azpilaginekiko emaitzetan oro har eredu bera lortzen da, esperozitekeen bezala. Hau da, alde batetik, euskararen erabilera testuinguruaren egoerarilotutako aldagai soziodemografikoek eta soziolinguistikoek baldintzatzen dute, baina baita subjektuen egoerari lotutako aldagai psikosozialek ere; bestalde, baldintzatze hori
|
egoera
soziolinguistiko edo eremu ezberdinetan gertatzen da, etabaita subjektuen sare sozialean egiten den euskararen erabileran ere, bi kasuhorietan erabilera soziala edo kanpokoa delarik, eta ez subjektuen barne erabilerapertsonalean. Bi aldagai moten artean, euskararen erabilera azaltzeko eraginzertxobait handiagokoak edo gehixeago baldintzatzen dutenak, euskararenpresentziarekin lotzen direnak dira:
|
|
|
EAEn hizkuntz politikaren aurka erabili diren arg umentuak indarrez kargaturik ageri dira Nafarroan: euskaranazionalismoarekin eta biolentziarekin lotzen da; euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa eskasagoa da, eta irrealismoa gehiago nabarmentzen dute.
|
|
|
Segun eta. Bai, arrazoi ekonomiko, politiko, sozial, kultural eta psikologikoen emaitzatzat hartzen bada euskararen gaurko
|
egoera
soziolinguistiko" minorizatua". Faktore horien artean ez da txikiena euskaldunen borondatea, hau da, euskaldunok hobetsi egin ditugula frantsesa eta espainiera.
|
|
|
hizkuntza komunaren aurka doaz legeok. Zentzuaren aurka ere bai, nonbait, irrealismoagatik, edo
|
egoera
soziolinguistikoari muzin egiteagatik. Jon Juaristiren ustetan, Autonomi Estatutuen garapenak hizkuntz demokratizazioa frenatu egin du, lurraldeari lotuta agertzen baita berenezko hizkuntza.
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik, euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio euskara eta euskararen hizkuntz komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino.
|
|
2002
|
|
|
Euskararen nahiz euskal hizkuntza komunitatearen normalizazioaren mesedetan ordea,
|
egoera
soziolinguistikoaren azterketa orokor bat ahalbidetzen duten ereduak behar ditugu: egoera zer nolakoa den argitzeaz gain, errealitatearen indargune, ahulezi, aukera eta mehatxuak identifikatu behar zituen ikerketak.
|
|
|
Ikei (1995): EHU/ UPV ren
|
Egoera
Soziolinguistikoa, Gizarte Kontseilua, Bilbo.
|
|
|
Laburbilduz esan nezake euskara aktualitatearen erdian kokatu dela urte honetan, besteak beste, bere inguruan sortu diren iniziatibak direla eta. Izan ere, gertakari batzuek agerian utzi dute, nahiz eta euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa kezkagarria izan, euskara gizarteratzen zein instituzionalizatzen ari dela. Hor dira adierazle gisa inkesta soziolinguistikoen emaitzak, hizkuntza politikaren eraikuntza, euskarazko irakaskuntzaren garapena ala herriko etxeen konpromisoa.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi unibertsitate guztietan lau hizkuntza horietan eta neurri berean irakatsi behar denik. Unibertsitate bakoitzak duen kokapenaren eta lurraldearen
|
egoera
soziolinguistikoaren arabera egin behar da eskaintza. Hegoaldeko unibertsitateetan euskara eta gaztelania izan lirateke hizkuntza nagusiak, eta frantsesa eta euskara Iparraldekoetan.
|
|
|
Irakats hizkuntza lituaniera izatea Estonian eta Letonian baino ulerterrazagoa da. Inmigrazioa hemen txikiagoa izanik,
|
egoera
soziolinguistikoa beste biotan baino aldekoagoa baita bertako hizkuntzarentzat.
|
|
|
Friburgo kantoiaren
|
egoera
soziolinguistiko orokorra, hasteko, hau da:
|
|
|
Hezkuntza sisteman ezarritako politikak,
|
egoera
soziolinguistikoak eta gizartearen berezko eskaerak, badirudi adierazten digutela EAEn baino ez direla gutxieneko baldintzak ematen euskaraz biziko den unibertsitate baten asmoarentzat.
|
|
|
• Aurrerapausoak aurrerapauso, euskarak oraindik jasaten duen
|
egoera
soziolinguistikoa gertuago dago hilzoritik normalkuntza osotik baino.
|
|
2003
|
|
|
Hasteko Euskal Herri osoko datuak eman ditut, gero erkidego bakoitzaren
|
egoera
soziolinguistikoa aztertzeko. EAEn, hobera egin dugu azken hogeitaka urteotan; euskara berreskuratzeko prozesua eraman da aurrera, hizkuntza politika neurri nahiko egokiak hartuz zenbait gauza beste era batera egitea zegoen, jakina, baina tira!, eta horren guztiaren ondorioz aurrerakada nabarmendu da.
|
|
|
Aterkiaren gainetiko ureztatzeaz. Ofizialtasuna eta hizkuntza eskubideak (bermea, garapena, proiekzioa...); eskolak euskaldundu beharra eta bertako hizkuntza ezagutzeko eskubidea, ekintza zuzena eta honen mezua (seinaleerdaldun elebakarren ezabaketa, seinale elebidunen ezabaketa edo ordezkapena); hizkuntza politika bakarra eta
|
egoera
soziolinguistikora egokitutako neurri mailakatuak. Biak hala biak, denak egin beharrekoak eta ez aldi berean eta toki berean.
|
|
|
|
Egoera
soziolinguistikoaren analisiak baieztapen bat egitera garamatza: euskaldunen, hau da, ‘euskaradunen’ multzoa soziologikoki asko ari da aldatzen, azken urteotan.
|
|
2004
|
|
|
euskara dagoen egoeran baldin badago, gutxi ezagutu eta erabiltzen den hizkuntza baldin bada, euskaldunen beraien errua eta interes faltagatik izan da azken finean.
|
Egoera
soziolinguistikoaren konstatazioa egiten da, egoera horren zergatiak aztertu gabe.
|
|
|
Alabaina, erabilera esparru formal horiek, bakanak eta minorizatuak bide batez esanik, ez al dira euskararen egoera orokorra ikusteko ispilu eskasegia? Zatiaren bitartez osotasunaren berri aditzera eman nahi izaten denean, era horretan lardaskatzen da gehienetan
|
egoera
soziolinguistikoaren zinezko egoera.
|
|
|
Gutxieneko duintasunari zor zaion moduan, euskaldunok eskueran izan behar genukeen
|
egoera
soziolinguistikoaren aldarria egiten digu idazle tolosarrak. Aldi berean, egungo egoera tamalgarriaren aurrean euskaldun gehien gehienek erakusten duten jokamoldearen zabarra gogor salatu nahi du.
|
|
|
Aldi berean, egungo egoera tamalgarriaren aurrean euskaldun gehien gehienek erakusten duten jokamoldearen zabarra gogor salatu nahi du. Bere buruaren
|
egoera
soziolinguistikoaz kontzientziarik ez duen herritzat aurkezten digu Euskal Herria, eta, egia esan, ez nuke esango batere oker dabilenik ezten hori sartzerakoan. Izan, eztenaren minik sentitzen ez duen herria da gurea gehien batean, euskaltasunaren izaeratik oso gutxi duelako seguru aski.
|
|
|
Erlatibismoaren aldeko joera honek, ordea, badu bere arriskua, eta ez txikia. Izan ere, zergatik ez zaigu gertatu behar batean bestean baino hobeto egon arren, hemengoan hangoan baino zantzu itxaropentsuagoak piztu eta agertuagatik,
|
egoera
soziolinguistikoaren funtsezko zutabeetan euskararen zoria kinka larrian egotea. Zergatik erlatibizatu behar dugu kinkaren atarramentu gaiztoa?
|
|
|
Zuhurtziari zor zaion jokamolderik pragmatikoenak ere ez diezagula goiburu gisa hartu behar genukeen pentsaera konplexuaren paradigmarik antzutu. Egon, afera honen luze zabalean, ez baitago continuum bati dagokion etenik gabeko
|
egoera
soziolinguistiko baten errealitate egoskorra baizik. Alderdi operatiboaren praktikotasunak ez liguke euskararen izari politikoa ikuspegi meharren sarean harrapatu behar.
|
|
|
Hiztun ororen eginkizuna izan da hori mundua mundu denez gero eta gizakia gizaki. Hizkuntzaren ustezko aukera libre hori, gaur eta hemen bat eta bihar eta han beste bat, hiztunaren ahalmenak
|
egoera
soziolinguistiko ororen gainetik aurkeztuaz, statu quo ari men egiten dioten estrategia menderatzaileen azpijokoak izaten dira. Estatus horren aldeko hautu linguistikoa egiten da, giza askatasunaren izenean gainera, gizakiaren jarduna gizarte baldintzen gainetik dagoela sinestarazteko eta jardun hori, horrela, inolako hertsapen eraginik gabekoa dela planteatzeko.
|
|
|
–Printzipio demokratikoaren arabera, herritarren borondatea dugu oinarrizko legitimazio irizpidea eta hizkuntza politikaren funtsezko erreferentzia. Hizkuntza politikak ere herritarren nahiak hartu behar ditu kontuan, eta hori ez da mekanikoki hizkuntzaren
|
egoera
soziolinguistikoarekin asimilatu behar?. 229
|
|
|
ez dago modurik eta metodorik, senperrenak eginda ere, eskolaren bidezko gaitasun komunikatibo elebidunik gorpuzteko belaunaldi berrien aho ezpainetan.
|
Egoera
soziolinguistiko eta politiko honetan, esanak esan, pozarren bizi dira espainolak eta frantsesak, ezeren okerrik gabe, etxearen jabe diren bitartean, eskutik baitaukate benetako hizkuntza eskubideen jokoa eta barrutia.
|
|
|
Horrexegatik da zentzugabea, esate baterako, euskara espainoldu edo frantsestua satanizatzen ibiltzea, bizi dugun girotik deskontestualizaturik. Ez diezaiogun euskarari eskatu
|
egoera
soziolinguistikoari eskatzen ez diogunik?. 570
|
|
|
Hizkuntzen arteko harremanetan gehitzen edo kentzen omen diren zer horiek, orobat, aurrekoaren lepotik dute burua: hau da, kentze gehitze kontu hori ezein
|
egoera
soziolinguistikotan horrela dela uste duenak ez daki edota ez du jakin nahi hizkuntzen arteko harremanen izaerak ez duela ia inoiz halako aberastasun gehigarririk eragiten plano soziologikoan, eliteko giro kulturalean izan ezik. Harreman horien izaera ez delako orekatua eta simetrikoa izaten, eta hizkuntza batekikoan gehitzen dena bestearekikoan kendu egiten da.
|
|
|
Ene irudiko, hori baita gutxienekoa. Izan ere, zer dezake metodologiarik miresgarrienak hizkuntzen
|
egoera
soziolinguistiko aldrebestuak zeharkatutako jabekuntza prozesuan?
|
|
|
Antza denez, faktore objektiboak horren makurrak izanda, ez bide dugu beste aterabiderik ikusten; nolabaiteko konpentsazio mekanismoen bila gabiltza beti.
|
Egoera
soziolinguistikoan sumatzen ditugun malkarrei aurre egiteko, militantziaren premia aldarrikatzen dugu. Ni ez nago noski horren kontra.
|
|
|
alegia, azken hitza Dekretuaren agindua bete behar duten langileen gaitasun jarreretan dagoela gogoraraziz. Langile horiek beroriek ere
|
egoera
soziolinguistiko objektibo makurraren emaitzak direnez, ez diezaiegun miraririk eska testuinguru horretan bertan diharduten eta horren araberako diren gizaki subjektuei. Ez baitago halako miraririk.
|
|
|
Eta nire ustez horixe egiten du haur eta gaztetxoei eskaintzen dizkien gehigarrietan (DVgaztea, DVórame): ia den dena gaztelaniaz emateak ez du batere justifikaziorik Gipuzkoako haurren
|
egoera
soziolinguistikoan. Zergatik joera makur hori hain nekez berreskuratua zapuzteko??. 396
|
|
|
Ez da sinestekoa
|
egoera
soziolinguistiko bakar baten baitan oratzen diren gauzak nola banatzen diren dikotomiaren itxuragabeko irudikapenak eginaz. Ez baldin bagenekien, orain badakigu:
|
|
|
Botere horren eskuak ez bailuke, besterik gabe, nagusiki erdaraz eraikitako herri burujabea euskaldun bihurtuko. Euskararen normalkuntza, funts funtsean, euskal boterearen eraikuntzari atxikia dagoen prozesu kultural, sozial eta politikoa da, eta ez, inondik ere ez, delako botere horren eraikuntza nola edo hala gauzatu ondoren berez edo etorriko litzaigukeen
|
egoera
soziolinguistikoa. Zentzu dinamikoan eta eraikitzailean hauteman behar genuke, hortaz, gure hizkuntzaren normalkuntza:
|
|
|
Elebidunaren hizkuntza azturen barrunbeetan aztarrika ibili ondoren, solaskidearen itxurak eta legitimitatearen itzalak duten eragina aztertuz burutuko dugu hizpide duguna. Itxurarena itxurakeria baino gehiago izan liteke gaurko
|
egoera
soziolinguistikoan; legitimitatearen itzala, berriz, hizkuntza estatusaren oihartzun etengabea gerta daiteke euskal hiztunaren praxi linguistikoan. Azken azalpenok egiteko, betoz Iñaki Martinez de Luna eta Nekane Jausoro:
|
|
|
Bertatik bertako gainjarpen eta presio zuzenik gabeko euskal espazio horiek, frankismoaren gau beltzean nazionalismo totalitarioari irabazitako guneak ditugu. Alabaina, oinarrizko hezkuntza sistemaren eremuan ordutik eskuratuak ditugun euskara hutsezko espazio linguistiko horiek, goi mailetako jakintza eta kultura eskuratzeko eremuetan galdu egiten ditugu gizartearen
|
egoera
soziolinguistikoa aitzakiatzat harturik. Euskarazko hezkuntzaren eta trebakuntzaren soka eten beste aterabiderik ez dago.
|
|
|
2 Komunitate Autonomoko Erakunde komunek Euskal Herriko
|
egoera
sozio-linguistikoaren ñabardurak kontuan izanik, bi hiz1 Euskara, Euskal Herriaren hizkuntza propioa, hizkuntza ofiziala izango da Euskadin, gaztelania bezala, eta bertako biztanle guztiek dute hizkuntza biok jakiteko eta erabiltzeko eskubidea.
|
|
2005
|
|
|
Gertatzen dena da, ordea, gauden
|
egoera
sozio-linguistikoan gaudela, eta gauden egoeran elkarren kontrako lehian egoten direla sarri zuzentasun jatortasunak eta egokitasuna. Eta horrelakoetan, gure ustez, egokitasunari eman behar genioke beti lehentasuna, egokitasunak bakarrik berma baitezake motibazioa, eta motibazioak erabilera.
|
|
|
Badaude zailtasun asko topatu dituzten pertsonak eta batere topatu ez dutenak. Nik pertsonalki uste dut hizkuntza bakoitzak badituela bere zailtasunak, eta ez nuke esango euskara ikastea gaur Euskal Herriak daukan
|
egoera
soziolinguistikoan erraza denik. Baina ez nuke esango beste edozein hizkuntza ikastea baino zailagoa denik.
|
|
|
Euskal Herriko
|
egoera
soziolinguistikoaren ezaugarri nagusiak
|
|
|
Hori hor dago, baina hori hezkuntza sistemaren alde bat besterik ez da. Hizkuntza ez da komunikatzeko bitarteko bat soilik, kultura transmititzeko baliabide nagusietako bat da, eta zentzu horretan, badira helburu asko zehaztu gabeak, adibidez, euskararen geografia, euskararen
|
egoera
soziolinguistikoa, ahozko tradizioa... Eremu kulturala gutxi irakasten zaie gure haur eta gazteei.
|
|
|
Batuak sortu duen literaturatik asko batuari berari bidea emateko sortua dela dugu. Hau ez da berria, dugun
|
egoera
soziolinguistikoa dugu, euskararen diglosiak eta bilakaerak baldintzatzen du14 Bizkaian egoera benetan berezi egiten duena da euskara batuaz egindako literaturaren ondoan badugula euskalkian garatutako literatura, horixe. Sistema horretan batuaz egindako literatura, oro har, erdigunean kokatuko litzateke eta euskalkian egindakoa, berriz, horren ingurumarian edo periferian.
|
|
|
Iba rretxek lehendakari izendatzeko Legebiltzarreko eztabaidan() antzeko ikuspegiak azaldu zituen eta honako konpromisoa hartu zuen: euskara eremu guztietara sustatzea
|
egoera
soziolinguistikoari egokitutako politikaren bidez, edozein pertsonak edozein hizkuntza ofizialetan bizitzeko eskubidea erabiltzeko aukera izan dezan.
|
|
2006
|
|
|
Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena: Ahozkoa eta Idatzizkoa, Irakaskuntza Eleanitza, Euskal Herriko
|
Egoera
Soziolinguistikoa, Hizkuntzen Didaktikarako Metodologia eta Lanabesak, eta Testu Generoen Karakterizazioa izeneko beste zazpi irakasgai, hauek ere derrigorrezkoak. c) Hizkuntzen Kudeaketan Aditu titulazioan, lizentziatura mailakoa izan gabe, zenbait kreditu bete daitezke, derrigorrezkoak batzuk eta hautazkoak beste batzuk.
|
|
|
Soziolinguistikaren hasi masiak: Soziolinguistikaren funts teorikoak;
|
Egoera
soziolinguistikoaren diagnostikorako hurbilpena; Euskara: Corpusa eta statusa; Esparruz esparruko plangintzak:
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntza ofizial daude, eta hezkuntza sistema elebiduna da.
|
Egoera
soziolinguistikoa diglosikoa da, eta hizkuntza menderatzailea, gaztelania.
|
|
2007
|
|
|
Azken hamarkadotan makina bat lan egin da belaunaldi gazteak euskal kulturaz jabetu eta geure inguruneak euskalduntzeko. Tokian tokiko borondate eta lanak ez ezik,
|
egoera
soziolinguistikoak ere eraginik izan du garapen honetan, eta egun, zenbat gazte, hainbat euskara dugu.
|
|
|
«Asko aurreratu da. Hala ere, lurraldez lurralde begiradatxo bat ematen baldin badugu, Araba da lurralde ahulena, bere
|
egoera
soziolinguistikoagatik eta ohitura faltagatik. Izan ere, asko aurreratu dugu, baina baita gainontzeko lurraldeek ere.
|
|
|
Bestalde, berriki plazaratu kulturari buruzko inkesta batean Iparraldeko biztanleen% 20 euskara ikasteko prest agertzen da. ru hiztun pasibo zor zaizkiola HEAri. Emaitza mugatuak dudarik gabe, are gehiago denbora berean
|
egoera
soziolinguistikoak eragin duen hiztun galtzearekin konparatuz gero: 5900 jende erdaldun bilakatu eta beste 12200 euskaldun pasibo bilakatu.
|
|
|
Horretaz gain, argi dago zenbait esparru oso arrotzak zaizkiola euskarari eta eragin handia dutela lurralde osoko biztanleengan, hala nola komunikabideak, arlo sozio-ekonomikoa, osasungintza eta abar. Era berean, kontuan hartu behar dugu, arlokako lanak,
|
egoera
soziolinguistiko ezberdina duten guneetako herritarrak harremanetan jartzea ahalbideratuko digula. Zonalde ez euskaldunetako biztanleentzat aukera paregabea izango da gerora herriko plangintzetan subjektu aktibo bihurtu ahal izateko.
|
|
|
Euskal Herriko
|
egoera
soziolinguistikoaren adierazle garrantzitsuenetako bat da Soziolinguistika Klusterrak antolatzen duen Euskal Herriko hizkuntzen kale neurketa. Euskal Herriko Kale Erabileraren Neurketa Orokorra 1989 urtean egin zen lehen aldiz; geroztik lau urtez behin errepikatu da, eta 2001etik aurrera bost urtez behin.
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak
|
egoera
soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Nolanahi ere, datuok agerian utzi digute aldaketa soziolinguistikoen erritmo mantsoa, hizkuntza aldaketan eragiten duten faktoreen arteko lotura eta eragin maila konplexua, eta
|
egoera
soziolinguistikoen aniztasuna.
|
|
|
Horietariko frango, Lapurdiko herrietan kokatzen dira, Urruña ala Ziburu adibide direla. Baliabide ekonomikoak dauzkatenez, ordura arte bertako jendeak betetzen zituzten tokiak okupatzen dituzte, udalerri horien
|
egoera
soziolinguistikoa eraldatuz. Bestetik, udalerri horietako lurren eta etxebizitzen prezioek gora egin dutenez eta bertako soldatak ez direnez hain azkar igo, bertako helduek, hau da lan egiten eta familia daukatenek, ezin dute xahupen horiei aurre egin.
|
|
|
Eta euskaldun izatea ezinezkoa zaigunez, ezin garaergelak izan eta normalak bagina bezala bizi.
|
Egoera
soziolinguistiko anormal batean ezin da herririk eta hiztunik modu normalean bizi; ezin bizia, ezin liteke izanbizitzeko modu normala.
|
|
|
Baina Quebec ez da Euskal Herria. Han beste baldintza soziolinguistiko etasoziopolitiko batzuetan zeuden
|
egoera
soziolinguistikoa iraultzeko erabakia hartuzutenean. Baldintzak hobeak ziren, hamaika aldiz hobeak, hobeak zirenez.
|
|
|
Beste modu batean galdetuta: euskararen etaherri euskaldunaren arazoa eta egoera problema bihurtzeko gaitasun ideologikorikez duten hiztunak gai izango ote dira egungo
|
egoera
soziolinguistikoan euskarazere bizitzeko. Eta, jakina, galdera horien erantzuna ezezkoa balitz, zertarako baliodigu egun indarrean daukagun euskara estrategiak?
|
|
|
Baina ez gara koitaduak ere, noski, eta badakigujardun idatzia ezinbestekoa den gizarte modernoan euskarak zer nolako erropenadaukan esparru horietako komunikazio idatzian. Horrenbestez, ehuneko apal horiek ere ez dira gure
|
egoera
soziolinguistikoaren eta identitate zoriaren adierazpenzuzen eta gardenak. Horregatik, euskaldungoaren edo euskalduntasunaren egoeraez da makurra, makurra baino okerragoa da; iraungipenaren atarian dago euskalizatearen nortasun historikoa
|
|
|
Gaurko ereduen abiapuntua 80ko hamarkadaren hasieran koka daiteke. Urte haietan, gizartearen nahi nagusia,
|
egoera
soziolinguistikoaren bilakaerari zegokionez, euskararen iraupenaren eta berreskurapenaren alde zegoen nagusiki martxoa apirila
|
|
|
Alegia, bazen diglosia bat gaztelania eta euskararen artean eta beste bat euskararen barnean euskara batuaren eta euskalkien artean. Oraingo egoera asko aldatu da eta kontu handiz ibili behar da EHko edo behintzat EAEko
|
egoera
soziolinguistikoa diglosikoa dela esatean. Iparraldean eta Nafarroan beste kontu bat da eta han egoera diglosiko klasikoa (Ferguson eta Fishmanen ereduaren araberakoa) oso argia da.
|
|
|
|
Egoera
soziolinguistiko normal batean, eskolaren helburua, hizkuntzari dagokionez, hiztunaren errepertorio formala osatzea izan litzateke. Horretarako hiztegi zabala eskuraraziz eta erabilera mailen arteko ezberdintasunak ulertaraziz.
|
|
|
Aurrera begira a)
|
Egoera
soziolinguistikoa
|
|
|
Jarrerei dagokienez, EAEko
|
egoera
soziolinguistikoa oso baikorra da momentu honetan. Dena den, plangintzaren aurkako iritzi gogorrak agertzen eta zabaltzen ari dira azken urte hauetan.
|
|
|
Dena den, plangintzaren aurkako iritzi gogorrak agertzen eta zabaltzen ari dira azken urte hauetan. Hainbat faktore direla medio(
|
egoera
soziolinguistikoa, egoera ekonomiko gero eta zailagoa, immigrazioa, e.a.) iritzi ezkor bat zabaltzeko arriskua dago (eta zabaltzen ari da): gizarte hau egoera diglosikoan bizi da (kasu honetan kontra diglosikoa):
|
|
|
Izan ere, plangintzak ezagutzaren zabalpena eta demokratizazioa EAE osoan lortu luke, aurretik aurkeztutako iritzia zabal ez dadin. Baina ez hori bakarrik, helduei zuzendutako plangintza zehatzak, tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoei egokituak, bultzatu behar dira ere. Horrekin ez dut noski egiten den lana gutxietsi nahi, plangintzak oso zehatza izan behar duela adierazi baizik, helburuak oso altu kokatu baitira.
|
|
|
Luzaro jarraitu ahal izango genuke gogoetak eginez eskola eta hizkuntzaren berreskurapenari buruz eta luzaro jarraitu dugu Euskal Herriko
|
egoera
soziolinguistiko eta administratibo anitza ikusita, baina hemen lekua eta denbora agortzen ari zaizkigu. Pentsa dezagun eta elkartu ditzagun iritziak, beraz, munduko ezagutza soziolinguistikoa eta aniztasun linguistikoa aberastu dezagun...
|
|
|
Ikastetxeen
|
egoera
soziolinguistikoari dagokionez, alderantzizko egoera diglosikoari aurre egin zaio: izan ere, ikerketa askotan frogatu denez, eskolako eremua zenbat eta informalagoa izan orduan eta txikiagoa da euskararen erabilera.
|
|
|
Euskal hezkuntzaren inguruko gure saiakerak, bigarren pauso batean, nahitaez hartu behar du ere kontuan egun euskal hizkuntz komunitateak —guretzat erreferente nagusia denak— bizi duen
|
egoera
soziolinguistikoa. Euskal hiztunak, jakina den bezala, espainol eta frantses hiztunekin batera bizi dira eta, egiaz, unitate instituzional ezberdinetan daude banatuta, hala nola, Espainiako" Euskadi" n eta" Nafarroa" n, baita Frantziako" Pays Basque" n —Pyrenees Atlantiques en barruan— Kontua da nahasketa hark eta sakabanaketa horrek ez dutela batere errazten" euskal komunitate linguistikoa" identifikatzen —ez barrutik ez kanpotik— eta, are gutxiago, berori osotasun nazional bezala garatzen.
|
|
|
Euskararen eta euskaldunen
|
egoera
soziolinguistikoa, beraz, ez da normala —ez bederen inguruko hizkuntzen eta hizkuntz komunitateena bezalakoa—, eta, zentzu honetan, interesgarria dirudi horrek hezkuntzan eduki dezakeen eragina oraindik ere zehatzago aztertzea. Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela:
|
|
|
euskararen biziraupena, azken batean, berorren ezagutzaren esku baino gehiago dago berorren erabileraren menpe, eta hori, finean, ez da hainbeste" nahi izan" baten kontua baizik eta batez ere" ahal izan" edota" behar izan" batena. Horregatik, eta Artzeren esaldi ezaguna241 osatu nahian edo, autore horrek" elebidunak moldatzen direneko
|
egoera
soziolinguistikoaren baldintzapen propioki matematiko globalaz" 242 hitz egiten du. Batek ez du euskaraz hitz egiten bere borondatez bakarrik; aldiz, horretarako ezinbestekoa da ere bere inguruneak hori posible egitea edota ezartzea.
|
|
2008
|
|
|
Konkrezioa herriz herri? Pertsona, baliabide,
|
egoera
soziolinguistiko eta abarren arabera emaitza diferenteak eman ditu.
|
|
|
Erabileran, tokikotasunean, aisialdian, motibazioan eta sustapenean zentratu gara. Noski, Iñakik esan duen bezala,
|
egoera
soziolinguistikoak, biztanle kopuruak, euskaldun kopuruak, udalean dagoen alderdiaren jarrerak... asko baldintzatzen dute eta horren arabera jo dugu bide batetik edo bestetik, baina oinarrian ez dago desberdintasunik.
|
|
|
I. atalean, E. Baxoken biografia, bere euskaltzale eta eragile bilakaera azpimarratuz; II. atalean, E. Baxoki zuzentzen zaizkion aitortzak, berekin harreman zuzena izandako hainbat lagunen esperientziak bilduz; III. atalean, E. Baxoki eskainitako artikuluak. Horietako batzuk euskal lurralde bakoitzaren
|
egoera
soziolinguistikoaren deskribapenak dira —Iparraldekoak, Hegoaldeko EAEkoak, Hegoaldeko Nafarroakoak—; besteek teorizaziora jo dute, bereziki azken artikuluak, berrikuntzak aurkeztuz; artikulu batzuk sinkronikoak dira, besteak diakronikoak. Lan guztiak dira interesgarriak, eta baita elkarren osagarriak ere, izan ere, ebaluaketak egiten dituzte —alde onak eta txarrak, indar guneak eta ahuleziak bereiziz—, gure arteko eztabaidarako gaiak eskaintzen dituzte eta etorkizuneko proposamenak egiten.
|
|
|
Emaitzetara joanez, honakoa azpimarra daiteke: (1) teoriaren garrantzia frogatzen da gure arteko
|
egoera
soziolinguistikoa eta psikosoziolinguistikoa ulertzeko; (2) gure ukipen egoera nahiko egoera kaskarra da euskararen inguruan, gatazkatsua, EAEko ikasle unibertsitarioen artean behintzat, (3) gatazka handiagoa da komunitate menderatzailean, komunitate menderatuan baino.
|
|
|
Dena den, 1978an konstituzio espainola sortu zenean, euskaldunak mobilizatu egin ziren talde gisa babes instituzional handia lortzeko beren hizkuntzarentzat, batez ere hezkuntzan, komunikabideetan eta administrazio publikoan (Azurmendi eta Martinez de Luna, 2005, 2006). Duela gutxi eginiko ikerketa batzuek adierazi dute, ziur asko, hizkuntza galera alderantzizkatzen, edo, gutxienez ere, egonkortzen ari dela (Bourhis, 2003b);
|
egoera
soziolinguistikoak, ordea," gaixotasun problematiko" etako bat izaten jarraitzen du oraindik ere.
|
|
|
Nahiz eta Bilboko hitzaldian ez ziren kasu horien adibideak aurkeztu, talde horren barruan daude" mun1978an konstituzio espainola sortu zenean, euskaldunak mobilizatu egin ziren talde gisa babes instituzional handia lortzeko beren hizkuntzarentzat, batez ere hezkuntzan, komunikabideetan eta administrazio publikoan. Duela gutxi eginiko ikerketa batzuek adierazi dute, ziur asko, hizkuntza galera alderantzizkatzen, edo, gutxienez ere, egonkortzen ari dela;
|
egoera
soziolinguistikoak, ordea," gaixotasun problematiko" etako bat izaten jarraitzen du oraindik ere.
|
|
|
Besteak beste, ETBren hizkuntza politika argi eza (Hamawy, 2006). Izan ere, ezaguna baitzen, ETB sortu zenean,
|
egoera
soziolinguistikoaren nolakoa, eta testuinguru horretan euskara hutsezko kanalak nekez hel ziezaiokeela legeak ezartzen zuen helburu politikoari. Hizkuntza politika argi eza, ala hizkuntza politika ezkutua?
|
|
|
Alegia, bi hizkuntza komunitate daudela aintzat hartu eta bakoitzari hizkuntza batean zuzendu. Honek ordea desitxuratu egiten du benetako
|
egoera
soziolinguistikoa: euskararen hizkuntza komunitatetzat definitzen dena, euskara gaztelera elebidunak diren pertsonek osatuta dago.
|
|
|
Eta zelai horretan, lausotu egin da ETB1en eginkizuna. Horri,
|
egoera
soziolinguistikoaren bilakaerak ekarritakoak gehitu behar zaizkio: euskararen ezagutzaren hedapena populazioaren sektore gazteenen artean, euskararen ulermen mailaren zabalkundea, edota linguistikoki mistoak diren guneen ugaltzea, besteak beste, geroxeago ikusiko dugun modura.
|
|
|
|
EGOERA
SOZIOLINGUISTIKOAREN ALDAKETAK2
|
|
|
|
Egoera
soziolinguistikoan aldaketa esanguratsuak gertatu dira duela mende laurdenetik hona. Ezagutza, erabilera eta euskaren pertzepzioa aldatu egin dira, eta aldaketa horren lekuko eta eragile izan da, hezkuntza sistema eta mugimendu sozialekin batera, telebista.
|
|
|
Beraz, euskararen normalizazioaren bidean jarrera orohartzaileaz, lortu nahi diren helburuak kontuan hartuz,
|
egoera
soziolinguistikoak eskaintzen dituen oinarriak baliatuz eta egungo baliabide teknologikoak erabiliz, hauek dira aplikatu daitezkeen aukera batzuk: a) Hizkuntzen susperkuntzari eta erabilerari dagozkion ikuspegi dikotomikoak baztertu.
|
|
|
Halaber,
|
egoera
soziolinguistikoaren eremuan izan diren aldaketak kontuan hartuta, eragile ezberdinen (bereziki hezkuntza sistemaren) lana eta hedabideenak sintonia berean jarri beharra dago. Hori horrela izanik, eta aipatu dugun modura, euskarak bere euskarri propioak izan behar dituen arren, desorekatua den telebista panorama orokorrean, EITBren gainontzeko kanal eta emisoretan euskarak orain arte izan ez duen lekua eskuratu du.❚
|
|
|
Kontseiluak sustatutako Akordio Soziopolitikoak, Euskal Herriko zenbait alderdi politiko zein sindikalek osatua, euskararen ordenantza eredugarriak proposatu zituen 2007an toki entitateetako hizkuntzaren erabilera arautu eta bidenabar bizkortzeko xedearekin. Ordenantzetako xedapenak eta epeak
|
egoera
soziolinguistikoaren araberakoak dira. Zehazkiago, 4 tipologia ezberdin bereizten dira.
|
|
|
Udalerriaren
|
egoera
soziolinguistikoarengatik gaitza balitz unitate oso bat elebidun izendatzea, hizkuntza eskakizunak banaka ezarriko dira, hain zuzen, langile bakoitzak organigraman non kokatzen den eta administratuarekin zein harreman dituen kontuan hartuz. Horrela, baloratuko da langile horrek zein eragin duen administratuak aukeratutako hizkuntza erabiltzeko eskubide gauzatzerakoan.
|
|
|
Murrizkeria horiek, gainera, abertzaletasunaren beraren izenean egiten zaizkigu.
|
Egoera
soziolinguistikoa ederki baliatzen dute gainera egiten dutena egiteko, dena delakoa zuritzeko. Oso errealistak dira, ezker eta eskuin, gure abertzale gehienak.
|
|
|
|
Egoera
soziolinguistikoaren makurrak herri honen izana ez ezik izena ere desitxuratu egin digu erabat. Izenaren eta izanaren arteko dialektika hori, bestalde, ondorio praktikoak dituen kontua da, izenaren eskuak definitzen baitu errealitatearen izana.
|
|
|
Lehen mailako herritar izateko eskubidea dugun aldetik, euskaldun izan nahi dugu, eta euskaldun izateko baldintza soziolinguistikoak nahi ditugu erdaldunek erdaldun izateko dituzten modu berean. Ibarretxeren esperientzian eta oharmenean mundu erdalduna orain dela urte batzuk baino euskaldunagoa izango da bere agintepeko lurraldeetan, baina euskal mundutik etorrita erdal mundura kondenatu gaituztenok alderantzizko sentipena daukagu; geure izatearen eta nortasunaren ukapen sistematikora kondenatu gaitu egungo
|
egoera
soziolinguistikoak eta kulturalak.
|
|
|
Halaxe da, damurik.
|
Egoera
soziolinguistikoaren xehetasunak jarri dira agintari abertzaleen mahai gainean, bai, eta zer aplikazio mota izan dute horiek guztiek. Euskararen alde omen zeudela erakusteko itxura agerpenak.
|
|
|
Asko aldatu da
|
egoera
soziolinguistikoa orain dela 80 urtetik gaur egunera, eta horrek hizkuntzan arrastoa utzi du, ezinbestean. Bilakaera hau islatzen duten adibideak asko dira.
|
|
|
Literatur hizkuntza batuaren arloak, ordea, gainerako eremu formal guztiak dira, eta, izenak berak adierazten duenez, oso bereziki zeregin idatziak: irakaskuntza, litera turgintza, ikerkuntza, administrazioa, seinalizazio kartelak, hedabideak etab. Horrek ez du esan nahi, jakina, gaurko euskaldunon
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan izanda, lexi ko eta sinonimoen erabileran, batzuetan tokian tokiko egokitzapenak gaitzestekoak dire nik, gure hizkuntz koktela oraindik behar bezain irabiaturik ez dagoelako, baina beti ere eredu batu literarioa errespetatuz (amama/ amona/ amandre/ amatxi, > apur/ pixka/ poxi/ amiñi, > ahalke/ lotsa, > artez/ zuzen, > aurkitu/ topatu/ idoro/ ... arkitu, > arpel, > arrai, > artzai, > erten, > galazo/ galazi, > ipui, > iten> > mahain, > Eta ez nituzke aipatzeke utzi nahi herri hizkeren aitzakiaz aspaldion bazterretan agertzen hasi zaizkigun merenderue, > > karroak, > edo biberoak> bezalako erdarakada gordin horiek.
|
|
|
Txosten honen bitartez argi izpi bat egin nahi dugu hezkuntza munduan hizkuntza aldaera eta erregistroei buruz plazaratu diren gomendio, jarraibide eta orientabideen gainean, eta ahal dela hezkuntzan, bai gela barruan, bai gelaz kanpo, berauek lantzeko orientabide batzuk eman. Egokiagoa iruditu zaigu lehenik eta behin zenbait kontzeptu argitzen hastea, oinarrizkoenetatik hasita, gero norberak ikastola bakoitzaren
|
egoera
soziolinguistikoaren arabera zehaztu dezan hemen egingo dugun proposamena. Eta, izan ere, horixe da hau, proposamen bat, arau gisa inolaz ere ulertu behar ez dena.
|
|
|
Haur Hezkuntzako OCDan ageri denez, Ikastetxearen Curriculum Proiektua egiterakoan irakas taldeak adostasuna erdietsi behar du puntu batzuetan, eta haien artean hizkuntzaren trataera zehaztu behar da, hartarako «inguru eta ikastetxearen
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartuz(...)».
|
|
|
Haurraren hurbileko egoera soziologikoa hobeto ezagutzeko, gurasoei etxean euskarak duen presentziaz eta gurasoen arteko euskararen erabileraren berri ere itauntzen zaie galdetegien amaieran. Galdera horiek Euskal Herriko familia mailako
|
egoera
soziolinguistikoa ezagutzeko aukera paregabea ematen dute.
|
|
|
Kasu honetan hizkera beraren azpi hizkeratzat jo ditzakegu Bolibarko eta Etxebarriko hizkerak, Markinako hizkeraren baitan. Herri bietan ez direla datu berdinak jasoko, hasteko, hiztunen euren ezaugarri soziolinguistikoak berdintsuak bai, baina berdinak ez direlako eta jarraitzeko, herri bik ez dutelako
|
egoera
soziolinguistiko berbera izango.
|
|
|
«Euskara formala ondo erabiltzen dute ikasleek, baina eskolako ateak igarotakoan egiten dutena beste kontu bat da». Izan ere, Gasteizko
|
egoera
soziolinguistikoak egin beharreko lana biderkatzen du.
|
|
|
Eusko Jaurlaritza osatzen duen hirugarren alderdiak, EBk, bere iritzia azalduko du gaur. Hala ere, Antton Karrera legebiltzarkideak BERRIAri adierazi dionez, ez du uste lege egitasmoak tokian tokiko
|
egoera
soziolinguistikoa kontuan hartzen duenik. «Toki guztietan ez litzateke portzentaje berdina jarri behar», dio Karrerak; «eskualde euskaldunetakoek beharbada gehiago erabili lukete gaztelania, adibidez.
|