|
2000
|
|
|
Bi aurkezpen saio horien arteko urtebete horretan Nafarroako euskal letretan aipuak izan ditu Castillo Suarez altsasuar gazteak. Egile berrientzako Iruñeko udalaren saria lehendabizi, eta Ernestina
|
de
Chamburci deritzana irabazi ondoren, Mugarri estaliak liburuan argitara eman ditu bere olerkiak. Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi:
|
|
|
Hiru liburutto ñimiño (12 zm. luze, 10 zm. zabal) dira, hirurak bat eginik, sasi faksimilean argitaratuak. Lan honek ahanzturatik atera digu Gabriel
|
de
Biurrun Garmendiaren oroitzapena. Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean eman zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez.
|
|
|
Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean eman zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez. Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean zebiltzan intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos
|
de
la botica azterlanean. Ilustratu bezain doktrinario, horietariko batzuk nafarrak ziren (Angel Maria Pascual, Iribarren, Yzurdiaga apeza...) urrutiagotik etorriak besteak
|
|
|
Geronimo
|
de
Ustaritz Institutuak 2000ko azaroan antolaturiko Historia Biltzarrak XX. mende agortuari begirada eman dio. Ataletako bat kulturaren bilakaerari eskaini diote eta horren barrenean, Nafar Instituzioen Politika Kulturala aztertu dute.
|
|
|
Zaramaga taldeak Bakea, elkarrizketa eta bare tz earen al
|
de
izenaz atera zuen manifestua, eta egun beretsuetan 140 idazlek beste bat atera zuten, Isiltasuna ez da aterpe izenpean. Egia bada ere dozena bat idazlek batean zein bestean jarri zutela beren izena, ez dago enoratzerik bi manifestuen mezu politikoa guztiz alderantzikoa zela.
|
|
|
Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen ibili beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo
|
de
Rivera jeneralarena edo Espainiako erregearena berarena. Beraz ez zait bidezkoa iruditzen Unamunori" eguzkia nora zapiak hara" delako etiketa leporatu nahi izatea.
|
|
|
1 Pasadizo honetarako S. Aranaren" Los juegos florales
|
de
Bilbao" artikulua irakur daiteke, haren Obras completas, Ed. Sabindiar batza, Buenos Aires, 1965, or.
|
|
|
Horregatik, bere planteamendu politikoetan ez zuen ahantzi hizkuntza baliabide politikoz hornitzea, horrela suspertu eta aurrera egin zezan: " Haced que el euzkera (sic) sea necesario en su patria, yentonces, no lo dudeis, ningun hijo del pueblo lo ha
|
de
olvidar. Haced que sirva para educarse, para prosperar, para vivir, para ilustrarse, yentonces el que lo posee, hallara razonable conservarlo, yel que no lo habla podra moverseaaprenderlo".
|
|
|
9 Ikus L. Villasante-ren Hacia la lengua literaria comun, Ed. Franciscana
|
de
Aranzazu, 1970 Euskarari buruz argibide gehiago lor daitezke Euskaltzaindiak argitaraturiko obra honetan: El Libro Blanco del Euskara, Euskaltzaindia, Bilbao, 1977 Irakurtzekoa da, halaber, Joseba Intxaustiren Euskara, euskaldunon hizkuntza, Eusko Jaurlaritzak 1990.ean argitara emana (badira espainieraz eta frantsesez eginiko edizioak ere), zeinetan euskararen inguruko gai askori buruz bibliografia ugaria eskaintzen den.
|
|
|
10 Euskal hitz elkartu eta eratorriei buruz Luis Villasante-ren Pala bras vascas compuestas y derivadas liburua irakur daiteke (Ed. Franciscana
|
de
Aranzazu, 1974); berrikiago, Miren Azkarate irakaslearen doktorego tesi bikaina argitaratu da: Hitz elkartuak eus karaz, Deustuko Unibertsitatea, Donostia, 1990 Nazioarteko hitzen euskal transkribaketaz hor da Euskaltzaindiaren Maileguzko hitz berriei buruz Euskaltzaindiaren erabakiak, Bilbao, 1986.
|
|
|
12 Klasikoak fundazioak, giza zientzietako autore nabarmenen pentsaera eta zientzi lanak euskaraz argitaratzeko xedeari jarraikiz, 1994.ean Unamunoren Del sentimiento tragico
|
de
la vida liburua eman zuen argitara Bizitzaren sentimendu tragikoaz izenburuarekin. Bestaldetik, Elkar editorialak 1996.ean autore beraren beste obra bat argitaratu zuen, Kristautasunaren agonia, alegia.
|
|
|
Nolanahi ere den, autore biok batera aurkeztu ziren Bizkaiko Diputazioak 1888.eko ekainaren 8an euskara irakasteko atera zuen katedra hornitzeko oposiziora, baina hau geroago Euskaltzaindiaren sortzaile eta aurren lehendakaria izango zen Resurreccion Maria
|
de
Azkuek irabazi zuen. Postu horretarako hautatua ez izanak ez zion Eusko Alderdi Jeltzalearen fundatzaileari galarazi hizkuntzaren alde borrokatzen segitzea, baina dirudienez, gertakari horrek biziki nahigabetu zuen Unamuno, ordurako Bilboko Institutuan latin irakasle zena, izaeraz aski harroa izanik.
|
|
|
Unamunok, Madrilen Filosofia Letretan lizentziatu ondoan, Antonio Sanchez Moguel jaunaren zuzendaritzapean doktorego tesia egin zuen, hots, Critica del problema sobre el origen y prehistoria
|
de
la raza vasca. Hartan nolabait agertzen zituen geroago, Bilbon, 1901.eko Lore Jokoetan aski desegokiro plazaratuko zituen iritziak.
|
|
|
" Ene bihotza!" esaten diogu maite dugunari, baina" inoren begikoa" izatea ez da maitatua izatea? Lope
|
de
Vegak bildu zuen kopla hartan," zure begi ederrok/ ene laztana/ katiburik naukate/ librea nintzana" irakurtzen ahal dugu. Ez al da honen aldaera bat Laboak kantatzen duen Manex Pagolaren letra hura?
|
|
|
Rikardo Arregi Diaz
|
de
Herediak diosku mendia higatzen duen uraren antzera higatzen digula gorputza malko bakar batek. Desmasia bat irudituko zaizue, baina arrazoi du, bera poeta delako, eta poeten gorputzak bestelakoak direlako, minberak, izukor, edo nahiago baduzue, poeten malkoak bestelakoak direlako, urratzaile, erregarri, garratz.
|
|
|
Edo nahiago baduzue, patu barregarria. " E pois que cada tempo ten seu tempo/ isteeo tempo
|
de
chorar", esan zuen Celso Emilio Ferreirok. Beti da negar aroa ordea, poetarentzat.
|
|
|
Venezuelarrak zalantza baten erdian bizi omen dira, edo huevon bat izan edo coño
|
de
madre bat izan. Autoan zoazelarik, aurrekoari bozina jotzen zaio etengabe" Que haces, huevon" oihukatuz.
|
|
|
Autoan zoazelarik, aurrekoari bozina jotzen zaio etengabe" Que haces, huevon" oihukatuz. Eta atzekoak bozina jotzen badizu, burua jira eta" Que quieres, coño
|
de
madre" oihukatzen zaio. Orduan, aurrekoarentzat coño de madre bat zara, eta atzekoarentzat huevon bat.
|
|
|
Eta atzekoak bozina jotzen badizu, burua jira eta" Que quieres, coño de madre" oihukatzen zaio. Orduan, aurrekoarentzat coño
|
de
madre bat zara, eta atzekoarentzat huevon bat.
|
|
|
Estatu espainiarrean El Periodico
|
de
Catalunya izan zen egunkariaren edukia zuten CD ROMak argitaratu zituen lehendabiziko errotatiba. Interneten sartu aurretik, Servicom ek eskaintzen zuen zerbitzu berezitu baten bitartez sareratu zuen bere edizio digitala.
|
|
|
El Periodico
|
de
Catalunya-ren egunkari digitalak, paperezko euskarrian gertatzen den bezalaxe, bi bertsio ditu: gazteleraz eta katalanez.
|
|
|
" Canal
|
de
cine" epigrafean, 55 hirietako zinema karteldegietan arakatzeko aukera ematen zaigu.
|
|
|
El Mundo ere lehendabiziko multzoan sareratu ziren egunkarien artean egon zen. Ordura arte Estatu mailan Avui, El Periodico
|
de
Catalunya eta El Comercio de Gjon en esperientziak baino ez ziren ezagutzen. Dokumentaziorako erabiliko ziren CD ROMak sortzen hasi ziren, egunkariaren hemeroteka euskarri berrira egokituz.
|
|
|
El Mundo ere lehendabiziko multzoan sareratu ziren egunkarien artean egon zen. Ordura arte Estatu mailan Avui, El Periodico de Catalunya eta El Comercio
|
de
Gjon en esperientziak baino ez ziren ezagutzen. Dokumentaziorako erabiliko ziren CD ROMak sortzen hasi ziren, egunkariaren hemeroteka euskarri berrira egokituz.
|
|
|
1999ko otsailaren 23tik aurrera azken orduko albisteen zerbitzua sareratu zuten 9:00etatik 22:00etara aldi oro berritzen zena. Eskaintza hau informazio berezituarekin osatzen da, besteak beste," Motor"," Cine
|
de
estreno"," Eurofutbol" edo" Euro" izenburupean agertzen direnak.
|
|
|
Berriketa foroa du eta bertan paperezko egunkarian erredakzioburua denak parte hartzen du publikoaren galderei erantzuteko. " Ensayos
|
de
laboratorio" da webgune honen beste atal orijinal bat. Bigarren eskuko produktu desberdinen salerosketarako iragarki sailkatuez osatuta dago.
|
|
|
Bigarren eskuko produktu desberdinen salerosketarako iragarki sailkatuez osatuta dago. " Guia
|
de
enlaces" izenburupean agertzen den zerbitzuan, internauten iradokizunak jasotzen dira amarauneko webgune interesgarrienen helbideekin. Atal batzuetan on line egindako inkestetan parte hartzeko aukera eskaintzen da.
|
|
|
Marilo Ruiz
|
de
Elvira webgunearen arduradunak, 1998ko otsailean ReD aldizkariari egindako adirazpenetan zera esaten zuen: egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean duen eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da.
|
|
|
Sistema honekin, galdera zehatz bat mahaigaineratuz, 1.500 erantzun lor ditzakete ordu gutxiren buruan; hau bai dela komunikazio elkarreragilearen sekulako lorpena! Kazeta honetan dihardutenak harrituta gelditu ziren" Liga fantastica
|
de
Marca Digital" guneak izan zuen arrakastarekin, berrien atzetik atal bisitatuena izatera iritsi baitzen. Internauten kopuruak paperezko bertsioa jarraitzen zutenarena gainditu zuen.
|
|
|
Hasiera batean pentsa zitekeen PDF formatua (Porta ble Document Format) izango zela egunkariak sareratzeko nagusituko zena, sistema honen bitartez paperean agertzen den itxura berbera mantentzen delako. Alabaina, El Periodico
|
de
Catalunya bezalako kasu bakar batzuk izan ezik, badirudi beste guztiek baztertu egin dutela inprimatutako kazetek eskaintzen duten eredua, eta horren ordez lengoaia propio baten bila dabiltzala. Oraindik ez dakigu norantz joko duten, baina argi dago ikus entzunezkoen eragina nabarmena dela, nahiz eta soinua eta irudi mugikorrak oraindik gutxik erabiltzen dituzten.
|
|
|
Eta gauzak horrela daude Atlantikoaren beste aldeko egunkari digital batzuek ikaragarrizko galerak izan dituztela jakin arren. Hain zuzen, joan zen urteko otsailean Noticias
|
de
la Comunicacion aldizkariak aipatzen zuen The Chicago Tribune egunkariaren on line bertsioak 5.000 milioiko galerak izan zituela 1998ko ekitaldian. Eta The New York Tim es eta The Washington Post kazeta entzutetsuek ere urtea zorrekin amaitu zutela (2.900 eta 1.400 milioi pezeta, hurrenez hurren).
|
|
|
Aditu batzuen iritziz (ikus Noticias
|
de
la Comunica cion, 178 zb., 178 or.), datorren mendearen hasierarako, iragarki sailkatuen% 10 on line edizioetara joan daiteke. Estatu espainiarrean egunkari ugari dira bere webgunean zerbitzu hau dagoeneko eskaintzen dutenak.
|
|
|
Estudio General
|
de
Medios (EGM) delakoak joan zen urteko lehen hiruhilekoan egindako ikerketa baten arabera (ikus http//www.aimc.es), Estatu espainiarreko 14 urtetik gorako biztanleen artetik% 8k (2,7 milioi lagun inguru) du Internet erabiltzeko aukera. Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan.
|
|
|
Egunkari digitalen hedapena kontrolatzen duen erakundea OJD (Oficina para la Justificacion
|
de
la Difusion) da. 2000ko hasieran OJDk 27 egunkari elektroniko kontrolatzen zituen.
|
|
|
Urte berean sareratzen da ere Espainiako Boletn Oficial del Estado agerkaria. 1995ean Bartzelonako hiru egunkari nagusiak — La Vanguardia, El Periodico
|
de
Catalunya eta Avui— Interneten irakur zitezkeen. Urtebete beranduago, Madrilgo hiru kazeta salduenak ere (El Pas, ABC eta El Mundo) sarean agertu ziren.
|
|
|
El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean. Egun, Euskal Herriko egunkari guztiek (El Diario Vasco, El Correo Español, Euskaldunon Egunkaria, Gara, Deia, Diario
|
de
Navarra, Diario de Noticias, El Periodico de Alava eta baita Iparraldean banatzen denSu dOuestere) euren orrialdeak Interneten eskaintzen dituzte.
|
|
|
El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean. Egun, Euskal Herriko egunkari guztiek (El Diario Vasco, El Correo Español, Euskaldunon Egunkaria, Gara, Deia, Diario de Navarra, Diario
|
de
Noticias, El Periodico de Alava eta baita Iparraldean banatzen denSu dOuestere) euren orrialdeak Interneten eskaintzen dituzte.
|
|
|
El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean. Egun, Euskal Herriko egunkari guztiek (El Diario Vasco, El Correo Español, Euskaldunon Egunkaria, Gara, Deia, Diario de Navarra, Diario de Noticias, El Periodico
|
de
Alava eta baita Iparraldean banatzen denSu dOuestere) euren orrialdeak Interneten eskaintzen dituzte.
|
|
|
Aurten argitaratutako Informe Anual
|
de
la Comunica cion en arabera, 1999 urtearen amaieran Estatu espainiarrean 81 ziren sareko edizioa zuten egunkariak. Hauetariko batzuek gainera —La Estrella Digital, adibidez— ez dute paperezko bertsiorik.
|
|
|
Estatu espainiarrari dagokionez, edizio digitalen errentagarritasuna ere kolokan dago. El Pais Digital en arduraduna den Marilo Ruiz
|
de
Elviraren aburuz, Estatuan oraindik ez da masa kritikora heldu edizio elektronikoak negozio bihurtzeko (honetaz, kontuan eduki behar da OJDren datuen arabera El Pas en Interneteko edizioa dela Estatuan bisita gehien jasotzen duena):
|
|
|
Momentuz dirua irabazten dutenak balio erantsi handia eskaintzen dutenak dira. Balio erantsi hau normalean ekonomikoa da, adibidez Burtsaren informazioa zuzenean, edo paperean aurkitzen ez diren beste zerbitzu batzuk (No ticias
|
de
la Comunicacion, 178 zb., 30 or.).
|
|
|
Egunkari gehienak 50 milioi hasi gara jasotzen Interneteko publizitateari esker. Hala ere, horrek ez du esan nahi edizio elektronikoekin dirua irabazten ari denik, sortutako gastuak diru sarrerak baino handiagoak direlako (Noticias
|
de
la Comunicacion, 178 zb., 30 or.).
|
|
|
Recoletos Taldea (Mar ca, Expansion, Diario Medico, Actualidad Economica, Telva eta Gaceta Universitaria) kopuru horretatik hurbil ibili zen ere. Aitzitik, edizio digitaletan aitzindaria den El Periodico
|
de
Catalunya-k 18 milioi baino ez zuen jaso. Estatuko egunkarien artean sarean gehien bisitatzen denak, El Pas ek hain zuzen, 80 milioi pezeta inguru lortu zuen Interneteko publizitatearen bitartez.
|
|
|
Bigarrena El Mundo izan zen 41.079 ikustaldirekin. Hirugarren tokiaMa rca rentzat izan zen (29.286 kontsulta/ egunean), eta honen atzetik ABC (24.474 k/ e), Expansion (16.016 k/ e), Cinco Das (12.003 k/ e), La Vanguardia (10.133 k/ e) eta El Periodico
|
de
Catalunya (7.706 k/ e) zihoazen.
|
|
|
Bere sustatzaileek Noticias
|
de
la Comunicacion aldizkariari egindako adierazpenetan azaltzen den bezala (1998ko ekaina, 45 zb.), egunkari digital honek sarean bere espazioa bilatzea du helburu, paperezko euskarria erabiltzen duten kazetekin lehiatu gabe, aitzitik, hauen gehigarria izanik eta partidu politikoen eta bloke mediatikoen menpekotasunetik kanpo geldituz.
|
|
|
Gogora dezagun, zentzu horretan, Nazionalitateen Biltzarraren III. bilkuran EAJk izan zuen esku hartzea (Lausana, 1916; honako eskaera hau egin zuen: " nos reconozcais como beligerantes en esta gran lucha
|
de
pequeñas nacionalidades"); dokumentuak, agurrak eta gerraren ostean sortu ziren harremanak; nazioarteko esparruan leku bat eskuratzeko formulatu zen eskaera, Nazioen Elkartean postu bat eskuratzera bideratua. Jose Vilallongak gogoetak egin zituen Euskal Herriaren" nazioarteko nortasunaz", ondokoa esan baitzuen:
|
|
|
Luis
|
de
Eleizaldek, berriz, hauxe idatzi zuen:
|
|
|
Kanpo dinamika 20ko hamarkadaren hasieran aregotu zen (adibidez, Irlandako errepublikarrekin izandako harremanak eta Riftarrei azaldutako elkartasuna), Comunion Na cionalista Vasca eta EAJ banandu ziren arren. Primo
|
de
Riveraren erregimena ezarri zenean, ordea, moteldu egin zen berriz dinamika hori. Guztiarekin ere, 20ko hamarkadaren bigarren zatian datu interesgarri batzuk agertu ziren, hala nola CNVkoek paneuropeismoa bereganatzea eta aberkideek Nazioen Elkartera txostenak bidaltzea (6 kapitulua," Kanpo jarduera Primo de Riveraren garaian():
|
|
|
Primo de Riveraren erregimena ezarri zenean, ordea, moteldu egin zen berriz dinamika hori. Guztiarekin ere, 20ko hamarkadaren bigarren zatian datu interesgarri batzuk agertu ziren, hala nola CNVkoek paneuropeismoa bereganatzea eta aberkideek Nazioen Elkartera txostenak bidaltzea (6 kapitulua," Kanpo jarduera Primo
|
de
Riveraren garaian(): trantsizio fasea").
|
|
|
Guztiarekin ere, nahiz eta euskal nazionalismoari buruz azterlan ugari egin diren (A. Elorza, J. Corcuera, J. C. Larronde, J.J. Solozabal, J.L.
|
de
la
|
|
|
Granja, J. Apalategi, S.
|
de
Pablo, L. Mees, M. Ugalde, F. de Meer, I. Chueca, J. Azcona, A. Martinez Peñuela, P. Waldmann, M. Heiberg, M. Ugalde Solano, M. Elizondo, I. Camino, L. de Guezala, M.X. Aizpuru, C. Landa, J. Zabalo, J.M. Tapiz...), hutsune eta gabezia nabariak antzematen nituen nazioarteko mailan izandako eraginari buruzko ikerkuntzan. Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia:
|
|
|
Granja, J. Apalategi, S. de Pablo, L. Mees, M. Ugalde, F.
|
de
Meer, I. Chueca, J. Azcona, A. Martinez Peñuela, P. Waldmann, M. Heiberg, M. Ugalde Solano, M. Elizondo, I. Camino, L. de Guezala, M.X. Aizpuru, C. Landa, J. Zabalo, J.M. Tapiz...), hutsune eta gabezia nabariak antzematen nituen nazioarteko mailan izandako eraginari buruzko ikerkuntzan. Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia:
|
|
|
Granja, J. Apalategi, S. de Pablo, L. Mees, M. Ugalde, F. de Meer, I. Chueca, J. Azcona, A. Martinez Peñuela, P. Waldmann, M. Heiberg, M. Ugalde Solano, M. Elizondo, I. Camino, L.
|
de
Guezala, M.X. Aizpuru, C. Landa, J. Zabalo, J.M. Tapiz...), hutsune eta gabezia nabariak antzematen nituen nazioarteko mailan izandako eraginari buruzko ikerkuntzan. Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia:
|
|
|
Granja, J. Apalategi, S. de Pablo, L. Mees, M. Ugalde, F. de Meer, I. Chueca, J. Azcona, A. Martinez Peñuela, P. Waldmann, M. Heiberg, M. Ugalde Solano, M. Elizondo, I. Camino, L. de Guezala, M.X. Aizpuru, C. Landa, J. Zabalo, J.M. Tapiz...), hutsune eta gabezia nabariak antzematen nituen nazioarteko mailan izandako eraginari buruzko ikerkuntzan. Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis
|
de
la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia: nazionalitateak Europako gerrarteko garaian; Katalunia, Galizia eta Euskadiko" protodiplomazia" Europako Nazionalitateen Biltzarrean), Daniele Conversik (nazioarteko gertaerek Euskadiko eta Kataluniako nazionalismoetan izandako eragina), Jose Maria Lorenzo Espinosak (Irlandako nazionalismoak Euskadikoan izandako eragina), Juan Carlos Jimenez de Aberasturik (Euzkadiko Batzar Nagusiak Londresen gauzatutako ekimenen bilduma dokumentala) eta Koldo San Sebastianek (New Yorkeko Euskal Ordezkaritzaren materialen bilduma) egindako ekarpenak, eta, horiez gain, Iñaki Agirre Zabalak Nazioarteko Harremanen ikuspegitik egindako lana ere (euskal eremu integratuaren eredu historikoak eta nazioarteko gainerako eremuekiko artikulazioa).
|
|
|
Alderdi horri dagokionez aipatu behar ditut, besteak beste —idazkia asko ez luzatzeko asmoak mugaturik—, Jose Luis de la Granjak (Galeuzca hitzarmenaren eta" propaganda eta nazioarteko politika" bateratuak egiteko sinatzaileek hartu zuten erabakiaren analisia), Xose Estevezek (penintsulako periferiako nazionalismoen arteko harremanei buruz egindako analisian hitzarmenen" nazioarteko" osagaia aipatu zuen atal bereizi batean), Xose M. Nuñez Seixasek (doktorego tesia: nazionalitateak Europako gerrarteko garaian; Katalunia, Galizia eta Euskadiko" protodiplomazia" Europako Nazionalitateen Biltzarrean), Daniele Conversik (nazioarteko gertaerek Euskadiko eta Kataluniako nazionalismoetan izandako eragina), Jose Maria Lorenzo Espinosak (Irlandako nazionalismoak Euskadikoan izandako eragina), Juan Carlos Jimenez
|
de
Aberasturik (Euzkadiko Batzar Nagusiak Londresen gauzatutako ekimenen bilduma dokumentala) eta Koldo San Sebastianek (New Yorkeko Euskal Ordezkaritzaren materialen bilduma) egindako ekarpenak, eta, horiez gain, Iñaki Agirre Zabalak Nazioarteko Harremanen ikuspegitik egindako lana ere (euskal eremu integratuaren eredu historikoak eta nazioarteko gainerako eremuekiko artikulazioa).
|
|
|
Halaber, euskal nazionalismoak aztergai izaten segitzen du, azkenaldian argitaratutako obrek argi uzten dutenez. Azpimarra dezagun, horien artean, S.
|
de
Pablo, L. Mees eta J.A. Rodriguez Ranzek ikuspegi orokor batetik egindakoa (El pendulo patriotico. Historia del Partido Nacionalista Vasco.
|
|
|
Historia del Partido Nacionalista Vasco. Tomo I., Bartzelona, Critica, 1999; bigarren liburukia aurki agertuko da); eta baita J.C. Jimenez
|
de
Aberasturik idatzitakoa ere (De la derrotaala esperanza: potf ticas vascas durante la Segunda Guerra Mundial(), Oñati, HAEE, 1999), nazioarteko gaiak arreta bereziz jorratzen dituen bere doktorego tesiaren emaitza zuzena dena.
|
|
|
Horrela, 1946tik 1951ra Saran argitaratzen zen Ikuska, Giza Ikaskuntzaren Antropologia Saileko aldizkaria, eraman zuen. Horretan, kolaboratzaile bezala Gil G. Reicher, Rene Lafon eta Manuel
|
de
la Sota aipatzen ziren. 1947 urteaz gero Baionan publikatzen ziren beste bi aldizkari ere eramango zituen:
|
|
|
Eusko Jakintza. Revista
|
de
Estudios Va sc os (lehenengo urteanGernika Eusko Jakintza izenburuarekin batera), eta EuskoFolklore. Real Sociedad Vascongada de Amigos del Pas. Biak oso maila intelektual handikoak ziren, kolaboratzen zuten idazleen izenak ikustean susma daitekeen bezala:
|
|
|
Revista de Estudios Va sc os (lehenengo urteanGernika Eusko Jakintza izenburuarekin batera), eta EuskoFolklore. Real Sociedad Vascongada
|
de
Amigos del Pas. Biak oso maila intelektual handikoak ziren, kolaboratzen zuten idazleen izenak ikustean susma daitekeen bezala: Violet Alford, Severo de Altube, Isidoro de Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel de la Sota, Rene Lafon...
|
|
|
Real Sociedad Vascongada de Amigos del Pas. Biak oso maila intelektual handikoak ziren, kolaboratzen zuten idazleen izenak ikustean susma daitekeen bezala: Violet Alford, Severo
|
de
Altube, Isidoro de Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel de la Sota, Rene Lafon... Aldizkariotan, aurreko gehienetan bezala, hiru hizkuntzak erabiltzen ziren.
|
|
|
Real Sociedad Vascongada de Amigos del Pas. Biak oso maila intelektual handikoak ziren, kolaboratzen zuten idazleen izenak ikustean susma daitekeen bezala: Violet Alford, Severo de Altube, Isidoro
|
de
Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel de la Sota, Rene Lafon... Aldizkariotan, aurreko gehienetan bezala, hiru hizkuntzak erabiltzen ziren.
|
|
|
Real Sociedad Vascongada de Amigos del Pas. Biak oso maila intelektual handikoak ziren, kolaboratzen zuten idazleen izenak ikustean susma daitekeen bezala: Violet Alford, Severo de Altube, Isidoro de Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel
|
de
la Sota, Rene Lafon... Aldizkariotan, aurreko gehienetan bezala, hiru hizkuntzak erabiltzen ziren.
|
|
|
Hau frantsesez eta euskaraz hilabetero argitaratzen zen, M. Saint Pierreren bulkadaz, eta bi aldeetako kolaboratzaileak bildu zituen: Salbatore Mitxelena, Koldo Villasante, Jose Miguel
|
de
Barandiaran, Marc Legasse, Nicolas Alzola, Jean Haritschelhar, Etienne Salaberry, Guillaume Eppherre, P. Larrazabal, Telesforo Monzon, Yon Etxaide, Norbert Tauer...
|
|
|
Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen. Bi urte geroxeago OPE (Oficina
|
de
Prensa de Euzkadi) izeneko bulegoaren buletina agertuko da. OPE egunero argitaratuko zen Parisen, 1977ra arte.
|
|
|
Adibidez, 1945 urteaz gero Euzko Deya berriz ere kaleratu zen. Bi urte geroxeago OPE (Oficina de Prensa
|
de
Euzkadi) izeneko bulegoaren buletina agertuko da. OPE egunero argitaratuko zen Parisen, 1977ra arte.
|
|
|
Epe luze horretan, merezitako ospea jaso zuen publikazio honek. Argitalpen berriaren ardura" Euzko Izpar Banatzea Service Basque
|
de
Presse" k zuen, Felipe de Urcolaren zuzendaritzapean. Kolaboratzaileen artean, beste aldetik, Jose Maria Lasarte, Pedro Beitia eta Joseba Rezola zeuden.
|
|
|
Epe luze horretan, merezitako ospea jaso zuen publikazio honek. Argitalpen berriaren ardura" Euzko Izpar Banatzea Service Basque de Presse" k zuen, Felipe
|
de
Urcolaren zuzendaritzapean. Kolaboratzaileen artean, beste aldetik, Jose Maria Lasarte, Pedro Beitia eta Joseba Rezola zeuden.
|
|
|
1945 urtean, PCEren Al kartu (Tolosa) eta Iberia. Revue des nacionalites Iberiques (Paris); 1946an, Euzko Ikasle Alkartasunaren Ikasle (Paris); 1947an, PSOEren Euzkadi Socialista, U. G. T. (Bordele) eta Boletn del Centro
|
de
Estudios Socialistas de Euzkadi (Paris); 1949 urtean, EGIren Eutsi! (Paris); 1950ean, Egiz, euskal apaizen publikazioa, 1954tik aurrera Egi billa (Paris)...
|
|
|
1945 urtean, PCEren Al kartu (Tolosa) eta Iberia. Revue des nacionalites Iberiques (Paris); 1946an, Euzko Ikasle Alkartasunaren Ikasle (Paris); 1947an, PSOEren Euzkadi Socialista, U. G. T. (Bordele) eta Boletn del Centro de Estudios Socialistas
|
de
Euzkadi (Paris); 1949 urtean, EGIren Eutsi! (Paris); 1950ean, Egiz, euskal apaizen publikazioa, 1954tik aurrera Egi billa (Paris)...
|
|
|
13 Zeruko Argia (VI eta IV), Josemari Velez
|
de
Mendizabalek Iokin Zaitegi liburuan jaso dituen deklarazioak (Arrasate, 1981, 87 or.).
|
|
|
Aldizkariaren bigarren zenbakia 1948an agertu zen, behin 1946an Picavea hil eta gero. Lan horren ardura nagusia, hasierako lau zenbakietan, Juan Thalamas Labandibarren eskuetan gelditu zen hein handi batean; bosgarren zenbakitik aurrera, aldiz, kezka hori Isidoro
|
de
Fagoagak jaso zuen, abeslari eta idazle beratar hori Argentinatik itzuli ondoren. Zenbaki horretan, argitaratzaileek oso garbi uzten zuten, gizazaletasuna eta aniztasuna errebindikatuz, lehenengo aitzindariaren jarraitzaileak izateko borondate sutsua zutela.
|
|
|
Zenbaki horretan, argitaratzaileek oso garbi uzten zuten, gizazaletasuna eta aniztasuna errebindikatuz, lehenengo aitzindariaren jarraitzaileak izateko borondate sutsua zutela. Zentzu horretan, publikazioak" Cahiers collectifs
|
de
culture humaniste" azpititulua hartu zuen. Aldi berean, Herriaaldizkariaren aldeko jarrera erakusten zuten, Beste aldizkariekin, aldiz, oso garbi markatu zituzten desberdintasunak, bai Baionatik abian jarraitu zuen hasierako Gernika elkartearen sektorearekin, baita Barandiaranek zeraman Gernika Eusko Jakintza rekin ere.
|
|
|
Artikulu gehienak gazteleraz idatzita zeuden, nahiz eta batzuk euskaraz zein frantsesez ere agertu izan. Argitalpen honen aldizkakotasuna oso irregularra izan zen, neurri handi batean azkenean publikazioaren arduradun nagusia izan zen Isidoro
|
de
Fagoagaren bizitzaren aldaketen ondorioz. Horrela, 1951n, Fagoagak Argentinara joan behar izan zuenean, aldizkaria Buenos Airesen hasi zen argitaratzen, jakina, ideologikoki edo estetikoki aldaketa handirik sufritu gabe.
|
|
|
Kolaboratzaileen kopurua oso handia zen; aipatutako bi fundatzaileak izan zirenekin batera, izen handiko pertsonak ditugu: Lopez
|
de
Mendizabal, Inazio Eizmendi, Victor Ruiz Añibarro, Justo GarateOlars o, Miguel Astiz
|
|
|
Dorrea, Orixe, Txomin Peillen, Etienne Salaverry, Luis Villasante, Manuel
|
de
Irujo, Cecilia Garcia de Gilarte, Jesus de Galindez, Severo de Altube, Dominique Dufau, Pierre Espil, Andima Ibiñagabeitia, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Ricardo Baroja, Marc Legasse, Norbert Tauer, Francisco de Madina, eta beste asko.
|
|
|
Dorrea, Orixe, Txomin Peillen, Etienne Salaverry, Luis Villasante, Manuel de Irujo, Cecilia Garcia
|
de
Gilarte, Jesus de Galindez, Severo de Altube, Dominique Dufau, Pierre Espil, Andima Ibiñagabeitia, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Ricardo Baroja, Marc Legasse, Norbert Tauer, Francisco de Madina, eta beste asko.
|
|
|
Dorrea, Orixe, Txomin Peillen, Etienne Salaverry, Luis Villasante, Manuel de Irujo, Cecilia Garcia de Gilarte, Jesus
|
de
Galindez, Severo de Altube, Dominique Dufau, Pierre Espil, Andima Ibiñagabeitia, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Ricardo Baroja, Marc Legasse, Norbert Tauer, Francisco de Madina, eta beste asko.
|
|
|
Dorrea, Orixe, Txomin Peillen, Etienne Salaverry, Luis Villasante, Manuel de Irujo, Cecilia Garcia de Gilarte, Jesus de Galindez, Severo
|
de
Altube, Dominique Dufau, Pierre Espil, Andima Ibiñagabeitia, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Ricardo Baroja, Marc Legasse, Norbert Tauer, Francisco de Madina, eta beste asko.
|
|
|
Dorrea, Orixe, Txomin Peillen, Etienne Salaverry, Luis Villasante, Manuel de Irujo, Cecilia Garcia de Gilarte, Jesus de Galindez, Severo de Altube, Dominique Dufau, Pierre Espil, Andima Ibiñagabeitia, Federiko Krutwig, Jon Mirande, Ricardo Baroja, Marc Legasse, Norbert Tauer, Francisco
|
de
Madina, eta beste asko.
|
|
|
Alta, Gernika-ren desagertzearekin, erbesteko publikazio interesgarrienetariko bat galdu zen, dudarik gabe," uno
|
de
los mas grandes hitos vasquistas y universalistas", Miguel Pelay Orozcoren hitzetan11 Aldizkari honek aniztasuna eta unibertsaltasuna proiektu batean batzea lortu zituela azpimarratu behar dugu, gainerako aldizkariek azaldu ere egin ez zituzten helburuak. Horren arabera, esan ahal dugu esperientzia hori ez dela oraindik behar den adina ikertu eta estudiatu.
|
|
|
Gerra bukatuz gero, Jose Miguel
|
de
Barandiaranen pertsonalitatea tinko gailendu zen Iparraldean, besteak beste, antropologiari buruzko publikazio askoren bultzatzaile eta kolaboratzaile bezala. Horrela, 1946tik 1951ra Saran argitaratzen zen Ikuska, Giza Ikaskuntzaren Antropologia Saileko aldizkaria, eraman zuen.
|
|
|
1936 eta 1937 urteetan Frantziako Gobernupean zeuden lurraldeetara 120.000 euskal errefuxiatu heldu zirela kalkulatu da. Jakina denez, horien artean militarrek begi onez ikusten ez zituzten intelektual eta artista asko zeuden, besteak beste, Pio Baroja, Rafael Picavea, Isidoro
|
de
Fagoaga edo Jose Miguel de Barandiaranen mailako pertsonalitateak. Horrelako kolektiboen garrantzia azaltzeko, esan daiteke, ihes egiten zutenen artean hainbeste kazetari zeudenez, 1939 urtean Donibane Lohizuneko Argizabal baitan ospe handia lortuko zuen" kazetarien errepublika" deritzona sortu zela, hau da, hedabideekin lotura zuzena zeukaten zenbait pertsonek antolatutakoa.
|
|
|
1936 eta 1937 urteetan Frantziako Gobernupean zeuden lurraldeetara 120.000 euskal errefuxiatu heldu zirela kalkulatu da. Jakina denez, horien artean militarrek begi onez ikusten ez zituzten intelektual eta artista asko zeuden, besteak beste, Pio Baroja, Rafael Picavea, Isidoro de Fagoaga edo Jose Miguel
|
de
Barandiaranen mailako pertsonalitateak. Horrelako kolektiboen garrantzia azaltzeko, esan daiteke, ihes egiten zutenen artean hainbeste kazetari zeudenez, 1939 urtean Donibane Lohizuneko Argizabal baitan ospe handia lortuko zuen" kazetarien errepublika" deritzona sortu zela, hau da, hedabideekin lotura zuzena zeukaten zenbait pertsonek antolatutakoa.
|
|
|
Iparraldean, geroago Ameriketan gertatuko den bezala, fenomeno bitxi bat eman zen, alegia, ailegatzen ziren intelektualen lanak bertakoek egindakoekin nahastuko zirela, batzuetan bereizteko zaila izateraino. Historikoki hau ez zen gauza berria izan; esaterako, errealitate hau baieztatzeko, hor dugu Miguel
|
de
Unamunoren testigantza, 1925etik 1927ra Hendaian erbesteratuta egon zenean: " La casa vasca —esan zuen— tiene dos compartimientos:
|
|
|
Egoera hau pairatu arren eta oztopo guztiak gaindituz, ja lehenengo unetik, mugako bi aldeetako intelektualek indartutako zenbait ekimen sortu zen Iparraldean. Era horretan, 1939 urtean eta Comite Basque
|
de
Secours aux Refugies delakoaren laguntzaz, Euzko Enda aldizkaria agertu zen. Publikazio hauSu dO uestegunkariaren moldiztegian argitaratzen bazen ere, administrazioa eta erredakzioa Angeluko Endara etxean zituen.
|
|
|
hamasei orrialde oso irudi gutxirekin. Apaltasun hau garaiko diru ezarekin justifikatzen zen, eta aldi berean, aldizkariaren salmentarekin lortzen zen dirua Bureau
|
de
Recensement de la Race finantzatzeko erabiltzen baitzen, eta horrek ahalik eta publikazio merkeena kaleratzea eskatzen zuen.
|
|
|
hamasei orrialde oso irudi gutxirekin. Apaltasun hau garaiko diru ezarekin justifikatzen zen, eta aldi berean, aldizkariaren salmentarekin lortzen zen dirua Bureau de Recensement
|
de
la Race finantzatzeko erabiltzen baitzen, eta horrek ahalik eta publikazio merkeena kaleratzea eskatzen zuen.
|
|
|
Jose Javier
|
de
Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren:
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel
|
de
Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz...
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo
|
de
Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan de Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz...
|
|
|
Jose Javier de Legia historiagilearen zuzendaritzapean, Eusko Enda n argitaratzen ziren lanak gai desberdinetako espezialistek egindakoak izaten ziren: Jose Miguel de Barandiaran etnografo bezala, Juan Gorostiaga euskaltzaina onomastikaren ikerketaz jakile bezala, Adolfo de Larrañaga gaztelaniaz idatzitako literaturaren espezialista, Juan
|
de
Eguileor biografoa, Inazio Eizmendi Basarri bertsolaria, e.a. Batzuetan, adituen izenak izengoitiz ezkutatuta gelditzen ziren: Jakin euskal hizkuntzaz aditua, Ibon euskal poesiaz, Ayx erre filosofiaz...
|
|
|
Geroxeago, kolaboratzaile hauei beste batzuk gehitu zitzaizkien: Isaac Lopez
|
de
Mendizabal, Rosario Arrizubialde, Jose Zubimendi, Nicolas OrmaetxeaOrix e, Jesus Maria de Leizaola... Aipatu ditugun gai horiei guztiei eskainitako sailak azaltzen zituen aldizkari honek, eta horiekin batera heraldikari buruzko lanak, gutunak, kronikak, iheslarien arteko deialdiak eta frantsesez idatzitako erreportaiak argitaratzen ziren.
|
|
|
Geroxeago, kolaboratzaile hauei beste batzuk gehitu zitzaizkien: Isaac Lopez de Mendizabal, Rosario Arrizubialde, Jose Zubimendi, Nicolas OrmaetxeaOrix e, Jesus Maria
|
de
Leizaola... Aipatu ditugun gai horiei guztiei eskainitako sailak azaltzen zituen aldizkari honek, eta horiekin batera heraldikari buruzko lanak, gutunak, kronikak, iheslarien arteko deialdiak eta frantsesez idatzitako erreportaiak argitaratzen ziren.
|
|
|
Grafikagintza Lanbide Eskolaren bidez, Lapurdin zegoen euskal ume atzerriratuen koloniak bultzatu zuen proiektu apal hau, hiru zenbaki bakarrik argitaratuz. Ekimen honen bultzatzaile nagusia Manuel Maria
|
de
Inchausti izan zen, geroago Euskal Gobernuaren ordezkaritza lan garrantzitsuak egingo zituen pertsona bera.
|
|
|
Arrazoibide horiek, aldizkariaren buruan azaltzen zen" La Voz
|
de
Euzkadi La Voix des Basques" lema justifikatzen zuten nolabait.
|
|
|
Haren aldizkakotasuna, hasiera batean, astean bikoa zen; gero, 1937ko uztailetik aurrera, zailtasun ekonomikoek astekari bihurtzeko beharra inposatu zuten. Komunikabide berriaren zuzendaritza lana, gerra hasi arte, El Pueblo Vasco ren zuzendaria izan zen Felipe
|
de
Urcola donostiarraren eskuetan gelditu zen. Ikusten denez, profesional aldetik, hedabide hau ondo hornituta zegoen eta emaitza, zalantzarik gabe, haren neurriko kalitatekoa izango da; arazoa, ordea, aipatu dugunez, diru eza zen, eta gabezia hori lehen unetik elementu grafikoen eskasian nabarmenduko da.
|
|
|
Hori zela eta, Euzko Deya ez zihoan euskal errefuxiatuei zuzenduta edo, behintzat, ez haiei bakarrik. Publikazio berriaren asmo hori Antonio Maria
|
de
Labayenek, haren kolaboratzailea, oso ondo argitu zuen:
|
|
|
Oiz Mendi, Txori Txiki (Juan Ecenarro), Ab ertzal e, Atarrene (Agustin Anabitarte), Gu dari tx u, Donibanekoa, beste askoren artean. Bestetan, aldiz, ospe handiko sinadurak agertzen ziren, besteak beste, Rafael Picavea, Engracio
|
de
Aranzadi, Policarpo de Larrañaga, Jose Antonio Agirre, Jose Maria Benegas, Inazio EizmendiBasa rr i, Isaac Lopez de Mendizabal, Jesus Insausti, Andima Ibiñagabeitia, euskaldunen artean. Kolaboratzaile espainiarren artean, Jose Maria de Semprun y Gurrea, Salas Viu, Ossorio y Gallardo eta Jose Bergamm ditugu.
|
|
|
Oiz Mendi, Txori Txiki (Juan Ecenarro), Ab ertzal e, Atarrene (Agustin Anabitarte), Gu dari tx u, Donibanekoa, beste askoren artean. Bestetan, aldiz, ospe handiko sinadurak agertzen ziren, besteak beste, Rafael Picavea, Engracio de Aranzadi, Policarpo
|
de
Larrañaga, Jose Antonio Agirre, Jose Maria Benegas, Inazio EizmendiBasa rr i, Isaac Lopez de Mendizabal, Jesus Insausti, Andima Ibiñagabeitia, euskaldunen artean. Kolaboratzaile espainiarren artean, Jose Maria de Semprun y Gurrea, Salas Viu, Ossorio y Gallardo eta Jose Bergamm ditugu.
|