|
2000
|
|
|
Ez zuen, hortaz, inoren uzkia musukatzen ibili beharrik. Bestaldetik, diplomaziarako trebetasuna ez zen On Migelen bertuterik nabarmenena, eta horrek maiz orduko botere faktiko nagusien etsaigoak erakarri zizkion, horien artean Primo
|
de
Rivera jeneralarena edo Espainiako erregearena berarena. Beraz ez zait bidezkoa iruditzen Unamunori" eguzkia nora zapiak hara" delako etiketa leporatu nahi izatea.
|
|
2003
|
|
|
Dena den, amets eder horiek oro, Hegoak Iparrari 1920ko hamarraldian bidaliak ditugu, baina hamarraldi horretan berean Hegoaldeak jasan Rif-eko gerlak eta ondotik etorriko zaien Primo
|
de
Rivera jeneralaren diktadurak izanen dituzte bere ondorioak Euskal Herrietan eta Espainiako estatu osoan.
|
|
2007
|
|
|
Erregeak deitu eta desegin behar zituen, eta dakigunez, desegite eskubidea gehiegi erabili zen. Esaterako, 1876 eta 1923 urteen bitartean. Primo
|
de
Rivera jeneralaren estatu kolpearen data?, Gorteak hogei aldiz desegin ziren, gutxi gorabehera bi urte baino apur bat gehiago irauten zuten, Konstituzioan bost urte ezarrita zeuden arren. Erregeak Gorteen batzarraldiak eten zitzakeen, eta hori ere askotan gertatu zen, batez ere Alfontso XIII.aren agintaldian.
|
|
|
Baina eraldaketa horiek ez zuten arrakastarik izan eta Berrezarpeneko erregimen politikoa itzulbiderik ez zuen krisian murgildu zen 1917tik aurrera. 1923an erabat suntsitu zen, Primo
|
de
Rivera jeneralaren diktadurarekin, hain zuzen ere, koroak onartutako diktadura zena. Argi dago hori guztia bateraezina zela 1876ko Konstituzioan ezarritako erregimenarekin eta, horregatik, diktadura erregimena Konstituzioa eraldatzeko proposamen berri batekin legitimatzen ahalegindu zen.
|
|
|
Organo horrek bazuen aurrekaria Espainiako historian: Primo
|
de
Rivera jeneralaren Konstituzio Proiektuan ezarritako Erresumako Kontseilua. Erregimen frankistako Oinordetza Legean ezarritako organoaren buru Gorteetako lehendakaria zen eta hurrengo hauek osatzen zuten:
|
|
|
Alfontso XII.aren eta horren alargun María Cristina erreginaren agintaldietan, Estatuko buruzagitza alderdien gainetik egon zen, eta ez zen borroka politikoan sartu; baina Alfontso XIII.aren agintaldian, erregeak hutsegite bat izan zuen, hain zuzen ere, politikan zuzenean esku hartu zuen, eta, horren ondorioz, Koroa apurka apurka higatu egin zen. Koroaren ospe galera ezin izan zen gelditu Alfontso XIII.a erregeak Primo
|
de
Rivera jeneralaren estatu kolpea eta horren diktadura onartu zituenetik. Diktadura amaitzean, erregea eta monarkia gainbehera etorri ziren eta, horren eraginez, II. Errepublika iritsi zen zuzen zuzenean.
|
|
2009
|
|
|
...an; Maria Bibiana, aldiz, guztiz lotsagorritu zen; izan ere, Reginaren Regina enean debekatuta zeuden tangoak, hiriko familia aberats batek Nazario eta Regina gonbidatu zituenetik, orbetarrek, Benjamin Maria hil zitzaienetik, festa arranditsuak antolatzeko eta besteenetara joateko ohitura galdu arren, ezin izan zioten gonbit berezi hari uko egin, anfitrioia eragin handiko bankari bat izaki?, Primo
|
de
Rivera jenerala erori eta handik egun gutxira?; egia zen aurretik bals batzuk dantzatu zituztela, baina egia zen, halaber, balsari tangoa jarraitu zitzaiola eta orduan iritsi zirela komeriak, gonbidatu gutxi batzuk marmarka hasi zirenean, ahantzi ere, ezin ahantzi baitzuten, antza, dantza mota bakoitza zer zen, sorburuak edo sorlekuak ongi adierazi eta hobeto bereizita?... ez baitzen nolanahikoa Europako gorte hotsandikoetatik Buenos Airesko putetxe miserableetara zegoèn aldea, jatorria nolako, produktua ere halako, balsak iradokizunari leiho bat zabaltzen baitzion, baita aireari eta ametsari ere, ondorioz?, eta tangoak, aldiz, itxi, dantzariek, kontortsionistak ere izan zitezkeenak, Reginaren iritziz?
|
|
|
Eraikina Primo
|
de
Rivera jeneralak inauguratu zuen 1928an, eta berehala hartu zuen fama, preso politikoak aterpetzeagatik. 30eko hamarkadan izaniko errebolta eta iraultza ia guztietako ordezkariak hor giltzapetu zituzten garaian garaiko gobernuek:
|
|
|
Karlismoaren kasua abertzaletasuna edo sozialismoa bezain adierazgarria da.Herrialdearen barnealdeko zenbait gunetan pisu sozial espezifikoa zeukan arren, karlismoak ez zituen gaindituak barne banaketak eta ez zuen pizgarririk aurkitubarne antolakuntza lanak egiteko Primo
|
de
Rivera jeneralaren diktadurapeanlozorroan egon zen bitartean.
|
|
|
Egin kontu Argia sortu eta bi urte pasatxora, 1923ko irailean, Primo
|
de
Rivera jeneralak estatu kolpea eman zuela Espainian. Egoera zail hartan (eta baita beronen ondoren etorritako diktadurak iraun zuen ondorengo urteetan ere) oso jarrera zuhurra hartu zuen Argiak.
|
|
|
...Bibiana, aldiz, guztiz lotsagorritu zen; izan ere, Reginaren Regina enean debekatuta zeuden tangoak, hiriko familia aberats batek Nazario eta Regina gonbidatu zituenetik –orbetarrek, Benjamin Maria hil zitzaienetik, festa arranditsuak antolatzeko eta besteenetara joateko ohitura galdu arren, ezin izan zioten gonbit berezi hari uko egin, anfitrioia eragin handiko bankari bat izaki–, Primo
|
de
Rivera jenerala erori eta handik egun gutxira...; egia zen aurretik bals batzuk dantzatu zituztela, baina egia zen, halaber, balsari tangoa jarraitu zitzaiola eta orduan iritsi zirela komeriak, gonbidatu gutxi batzuk marmarka hasi zirenean, ahantzi ere, ezin ahantzi baitzuten, antza, dantza mota bakoitza zer zen, sorburuak edo sorlekuak ongi adierazi eta hobeto bereizita... ez baitzen nolanahikoa...
|
|
2011
|
|
|
Espainian ere gauzak gaizki zebiltzan, baina bat batean Primo
|
de
Rivera jeneralak hartu zuen agintea (1923ko irailaren 13a) eta dena aldatu zen. Gobernu berriarekin gauzak hobeto zeuden; uzten ziguten ateratzen eta instrukzioak ere bukatu ziren.
|
|
2015
|
|
|
1923ko irailaren 13an, erregearen eta enpresari kataluniarren babesarekin, Primo
|
de
Rivera jeneralak diktadura militarra ezarri zuen. Primo de Riverak konstituzioari loturiko bermeak eten zituen, Gorteak desegin eta alderdi politikoak eta sindikatuak debekatu.
|
|
|
Horretarako, besteak beste, ahalik eta jelkide gehienen izenak bildu beharra nuen eta ondoren ahalik eta identifikazio datu gehien bildu. Ahalegin hori 1904tik, hau da, Gipuzkoako lehen Ordezkaria (Engracio Aranzadi) izendatu zenetik, 1923ra arte, Primo
|
de
Rivera jeneralaren Diktaduraren garaira arte gauzatu nuen.
|
|
|
Miguel Primo
|
de
Rivera jeneralak diktadura ezarri zuelarik, Migel Jabier haur tarrotua zen; eta nerabe, diktadura erori zenean. Garaiko Iruñeko ingurugiroa gogoan atxiki zuen:
|
|
2016
|
|
|
1923an Miguel Primo
|
de
Rivera jeneralak, betiko ordenari eutsi nahian eta erregearen beraren
|
|
2017
|
|
|
Denboraren poderioz, sistema haren arrakalak gero eta nabarmenagoak izan ziren, harik eta 1923an Miguel Primo
|
de
Rivera jeneralak, betiko ordenari eutsi nahian eta erregearen beraren oniritziarekin, diktadura ezarri zuen arte.
|
|
|
Hau guztia Bartzelona bertatik 1923an emandako Estatu Kolpe batek moztuko zuen. Primo
|
de
Rivera generalak Alfontso XIII. erregearen baimenarekin boterea indarrez hartu eta zazpi urteko diktadura martxan jarri zuen, nazionalismo periferikoarekin zerikusia zuen guztia ezabatuz. Katalanismoa klandestinitatera pasatu zen.
|
|
2020
|
|
|
Gaur abiadura handiko tren batean edo areago espazio ontzi batean kokatu genituzke Cernudaren lerroak, garaian sortuko zuen zirrara bilatzera. Primo
|
de
Rivera jeneralaren diktadurapeko Espainia monarkiko, atzerakoi eta errepresiboan izan ziren idatziak bi poemak. Bi biek ertaineko burgesia aurrerazalearen askatasun nahia islatzen dute; askatasun politikoa kasu batean eta banakoaren askatasun pertsonala zein sexuala bestean.
|
|
2021
|
|
|
Horietako bakoitzean 650 gudari zeuden. Primo
|
de
Rivera jeneralaren estatu kolpearen eta ondorengo diktaduraren ondoren boterera iritsi zenean, mendigoizale taldeek izaera politiko eta propagandistikoa berretsi behar izan zuten, baina ez zen desagertu. Hala, gerra amaitzean gudari gehienak erbesteratu egin ziren, eta talde bat geratu zen Ipar Euskal Herrian, non Jagi Jagi aldizkaria argitaratzen jarraitu zuten.
|
|
2022
|
|
|
1923an Miguel Primo
|
de
Rivera jeneralak estatu kolpe bat egin ondoren, Alfontso XIII erregeak gobernuburu izendatuko du eta iraunkorki lagunduko. Primok diktadura militar bat jarriko du:
|
|
|
Bizkaiko Gazte Katolikoen lehendakari hautatu zuten. Primo
|
de
Rivera jeneralaren diktadura denboran() Eusko Alderdi Jeltzalean sartu zen. Publikoan hizlari bezala agertu zen lehentze Errepublika aldarrikatu zen egunean, 1931ko apirilaren 14an.
|