|
2000
|
|
|
beharrean, eta abar. Kazetari gazteak halako
|
euskararekin
etortzen dira.
|
|
|
Sorrera honetan Juan San Martin, Bittor Kapanaga, Jabier Zubiaurre, Jose Luis Ugarteburu, Jose Antonio Eizagirre eta beste askorekin batera Imanol ere protagonistetariko bat izan zen. Euskararen eta euskal kulturgintzan lan egiteak arrisku bat baino gehiago esan nahi zuen garai hartan,
|
euskararekin
eta euskal herriarekin zerikusia zuen guztia ezkutuan egin beharra zegoen; horren erakusgarri, esate baterako, Yon Etxaidek 1955ean euskal literaturaz emandako hitzaldia Egotxiagako pagadian izatea.
|
|
|
Bertara, udal euskaltegiekin nolabaiteko lotura duten edo izan duten pertsona ezagunak gonbidatzen dira astero, euskararen, euskaltegiaren eta bere lanaren inguruko solasaldi gozo bat izatera. Esaterako, Lasarteko udal euskaltegian aritu Martin Berasategi sukaldariak, plateren osagarriak hartu zituen hizpide
|
euskararekin
alderatzeko. Hernaniko Julen Madinari, alegia, San Ferminetako entzierroetan gehien agertzen den korrikalari burusoil horri, ea zer zen zailagoa, entzierroan zezenaren aurrean aritu ala euskara ikastea galdetu zitzaion.
|
|
|
Ez zekien nola baina," Printze txikia" ren kaseta bere etxera iritsi zen. Bere familiaz aparte, hori zen
|
euskararekin
zuen lotura bakarra. Egunero entzuten zuen eta buruz zekien goitik behera.
|
|
|
Baina beste arazo batzuk kanpotik etorri dira eta bi motatakoak dira horiek. Alde batetik euskaltzalea ez den edo
|
euskararekin
kontakturik ez duen maliziarik gabeko zenbait jende arruntarengan, ezezagunaren aurrean sortzen ohi diren mesfidantza, zalantzak eta uste okerrak agertu dira, eta nahasmen interesaturako eremu ezin hobea bilakatu dira. Bestaldetik badira, ere bai, euskararen presentzia gero eta nabariagorekin kaltetuak edo beldurrez sentitzen diren gizarte sektoreak:
|
|
|
Erabaki hori, haren ondorengo Frantzisko I.ak, 1531 urtean berretsi zuen. Baina, zortzi urte geroago ezabatuz suntsitu zuen,
|
euskararekin
batean Frantzia guztiko hizkuntzen etorkizuna larritasun ilunetara bultzatuz.
|
|
|
Nafarroan
|
euskararekin
egiten ari direnari, bidegabekeria deritzat. Bereziki giza eskubideen aurka doalako.
|
|
|
Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan ikus dezakegunez, gainera, arreta horren zatigarrantzitsu bat
|
euskararekin
lotura duten gaietan fokatzen da. Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza:
|
|
|
Datuen aniztasunak ondorio orokorrak ateratzea zailtzen badu ere, joera batzuetanantzekoak agertzen zaizkigu berriro EUSKALDUNON EGUNKARIA eta GARA: Iparraldearekiko joeretan hain zuzen. Bi egunkarietan, Ipar Euskal Herrian gertatutakoak aipatzen direnean, bereziki kultura eta
|
euskararekin
lotutako gertaerak aipatzendira, mota honetako albisteak Iparraldetik jasotako berrien erdia baino gehiago direlarik (%51 euskarazko egunkariaren kasuan eta %54 gazteleaniazkoarenean). Kontuanhartu beharra dago, bestalde, mota honetako albisteek %21 eta %19 osatzen dutela biegunkari horietan, hurrenez hurren.
|
|
|
Gaiei gagozkielarik, hemen ere,
|
euskararekin
egiten dugu topo: euskara euskarariburuz hitz egiteko erabiltzen da, gehienbat.
|
|
|
erran nahi baitut, haren paregabeko dohaina euskararako. Bizikiontsa gogoratzen naiz, hastapen hastapenetik, lehenik EKIN, gero ETA barnean?
|
euskararekin
deus ikusteko zuen oro, hots, euskarari buruz zen guzti guztia, JoseLuisen eskuetan uzten genuela ex oficio. Hitz batez, gure, euskaralogoa?
|
|
|
Koldo Mitxelena institutuko ikasleak ziren denak. Jatorriz erdaldunak izaki, denez ez zuten harreman maila bera
|
euskararekin
, eta ez ziren euskaraz mintzatzekogai. Dena den, ohiko harremana zuten euskararekin eta ulertzeko gai ere baziren.Euskararekiko aldeko edo errespetuzko jarrera zuten, ez kontrakoa.
|
|
|
Jatorriz erdaldunak izaki, denez ez zuten harreman maila bera euskararekin, eta ez ziren euskaraz mintzatzekogai. Dena den, ohiko harremana zuten
|
euskararekin
eta ulertzeko gai ere baziren.Euskararekiko aldeko edo errespetuzko jarrera zuten, ez kontrakoa.
|
|
|
da, nahiz eta espresio hau bera ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da. Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako hizkuntzarekin oro har, eta
|
euskararekin
bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako. Hau adierazteko, egokia iruditzen zait, komunikazio makroteorian?
|
|
|
Zerbitzu horrek bi helburu nagusi hauek ditu: lehenengoa, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien koordinazioa eta horien arteko lankidetza lortzeari begira, liburutegien alorreko politikaren nondik norakoak zehaztu, batetik, eta, irakurketa zerbitzu publikoak sustatu eta finkatu, bestetik; bigarrena, Euskal Autonomia Erkidegoko bibliografia eta
|
euskararekin
nahiz euskal kulturarekin zerikusirik duen oro bildu, gorde eta zabaldu.
|
|
2001
|
|
|
Kaputxinoek nire kargu utzi zuten «Pan Pin», umeentzako aldizkaria. Hori zela-eta, hasi nintzen Zumalabe, Santamaria eta horrelakoekin biltzen, alegia
|
euskararekin
kezkatua zegoen jendearekin, eta bestea baino biziagoa izango zen «Pan Pin» berri bat egiteari ekin genion. Abalak lortu eta martxan ipini genuen, haren buru Jesus Elosegi jarriz.
|
|
|
Ikas prozesua ezdadila ikasgelari eta irakasleari estu estu loturik egon. Hortik kanpo ere
|
euskararekin
kontaktuan egoten erakutsi behar zaio. Hots, zeharkako estrategiaklandu behar dira.
|
|
|
Bi doktorego tesi horien izenburuek dioten bezala, batak euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta besteak euskararen erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat,
|
euskararekin
gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da, euskararen normalizazioan eraginez, euskararennormalkuntza lortzeko. Hori da lan honen helburu orokorra.
|
|
|
4) objetua, kasu horretan bezala, euskara bada,
|
euskararekin
interaktuatzeak euskararekiko erabilerak egitea dakar, beste hiztun batzuekinharremanetan jarriz; gauzak modu horretan ikusiz, kontsidera daiteke saresozialak objektuaren tokia beteko duela interakzionismoaren makroteoriahorretan; 5) egokitze edo indibidualizazio azpiprozesuan sar daitezke, batez ere, halako prozesuak: egozpenak, irudikapenak, usteak, jarrerak, motibazioak, nahiak, eta abar; gure eredu soziopsikologikorako aukeratuditugunak jarrerak eta motibazioak dira, literaturaren arabera gaiarekinondoen lotzen direnak kontsideratu ohi direlako; 6) asimilazio edo sozializazio azpiprozesuan, batez ere, honelakoak:
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen,
|
euskararekin
ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza d...
|
|
|
euskara hizkuntza ahula da, eta aldamenean dituen erdaren aldean ez du indar nahikorik izango, ez orain ez denbora luze batean, haiekin lehian sartzeko. Era berean, uste dut euskaldunok nahiko zilegitasunik badugula gaur egun
|
euskararekin
inolako  harremanik ez dutenei eskatzeko, behingoz, uler dezatela euskararen normalkuntza arrazoiz eta tinko defendatzea bateragarria dela, guztiz bateragarria, jarrera moderno, liberal, kosmopolita eta demokratiko batekin.
|
|
|
Eta horrek guztiak zer ondorio dituen euskara zientifikoaren bilakaerarako. Baina
|
euskararekin
lotutako kontuak ez dira salbuespen, unibertsitatea ren ohiko funtzionamenduaren logikan arruntak baizik. Ala horrelako kontuak euskal adarretan baino ez direlage rtatzen uste al du inork?
|
|
|
A rrazoi du, bai, baina ez osoa. Irakasle horien ondoan badagoelako, ziur egon, bere lana ondo egiten duenik,
|
euskararekin
arduratuta dagoen irakaslerik, bere klaseak euskara duinean prestatzeko ahalegina egiten duenik, bere arloko hizkuntza zientifikoaren garapenerako ekarpenak eskaintzen dituenik. Eta horien lana erabili beharradago, gizarteak hori egiteko ordaintzen dien heinean.
|
|
|
Nahikoa maiz agertzen den ideia da Francok
|
euskararekin
egin zuena, hori bera egin nahi dela orain espainierarekin, hizkuntz politiken bidez. Batez ere Katalunian darabilte argumentu hau Pujolen aurka. Hizkuntza periferiko guztien kasua omen da.
|
|
|
Izan ere, azken garai honetan ez da egon hain erantzun bortitza justifika zezakeen gertaera, egoera edo arautegi berririk. Kronologikoki,
|
euskararekin
harremanik duen ororen aurkako erasoen areagotzea Lizarrako akordioaren sinadurarekin lotuta dago. Era berean, horrezkero EAEko hauteskundeak aurreratzearen alde hasitako kanpaina oroko rrarekin ere zerikusia du.
|
|
|
Egia da, bestalde, hiztegigintzan dauden joera berriagoak saiatu direla Landucchiren hiztegiari duen dudagabeko garrantzia aitortzen, purismo antzuak alde batera utzirik, Gasteiz aldean orduan hitz egingo zen euskararen lekukotasuna ematen digunez, eta beraz, inoizko euskara bizi baten lekukotasuna ematen digunez. Puntu honetara iritsirik gogorarazi behar da azken gogoetek eta espekulazioek aitortzen dutela Gasteizko XVI. mendeko euskara hagitz kutsatua izango zela bai tratulari kastillanoek erabilitako hainbat hitzekin, nola mandazain eta bidaiari errioxarren erromantzearekin, eta are Bizkai aldeko kostaldetik etorririko marinel eta menturazaleen
|
euskararekin
ere. Horietatik ez gutxi –beharrezkoa da hau nabarmentzea–, hirurogeita hamar urte lehenago aurkitu zen kontinente berritik –hots, Ameriketatik– pasatuak izango ziren.
|
|
2002
|
|
|
Arrasateko Kooperatiba Esperientzia deitutakoa osatzen duten enpresa eta erakundeek
|
euskararekin
izan duten eta duten harremana ikertzen duen lan honen izenburu zehatza «Kooperatibak eta euskara. Historia eta aro berri baten oinarriak» da.
|
|
|
Lanean zehar aztertzen diren gaiak honakoxeak dira: Arrasateko Kooperatiba Esperientziaren sortzaile eta bultzatzaile izan zen Jose Maria Arizmendiarretak
|
euskararekin
izandako harremana; Arrasateko kooperatiba taldea eta euskararen azterketa historikoa; Gaur egungo euskara plangintzak eta Kooperatibagintza eta euskara, elkarren garabide.
|
|
|
Ez da hori, noski, gure iritzia, baina bidezkoairuditzen zaigu aukeratu dugun denbora epearen nondik norakoak azaltzea. EuskalUnibertsitatearen aldarrikapena luzeagoa bada ere,
|
euskararekin
duen lotura1975/ 76an azaldu zen. Jakin aldizkariak bere lehen zenbakia eskaini zion gai horri1977ko urtarrilean eta ehungarrena, 1997an.
|
|
|
Txosten honen bidez, EIREk antolatu duen Euskal Unibertsitatearen Kongresua dela eta, teknika eta teknologia zientzien alorrean
|
euskararekin
loturik dagoen egoeraren azterketa egin eta datuen arabera ikus ditzakegun perspektibak etaeginbeharrekoak adierazi nahi ditugu.
|
|
|
Beraz, neurri bateanbederen, egoera horrek goi mailako ikerkuntza, nazioartekoa denez?
|
euskararekin
uztartzea zailtzen du. Hori horrela da, eta horrela onartu behar delakoan gaude.
|
|
|
BatetikUPV/ EHUn bertan lanean ari diren irakasleen menpekoa izango da. Eta bestetik, UPV/EHUtik kanpo
|
euskararekin
konpromisoa hartu duten irakasleen menpekoaizan daiteke.
|
|
|
UPV/EHUk urruneko irakaskuntzari nola erantzuten dion adierazten dakomunikazio honetan. Eta, bide batez,
|
euskararekin
konpromisoa dutengainerako unibertsitateekin ere elkarlana eskaintzen dugu arlo honetan.
|
|
|
Irakasleak euskal kulturaz eta euskara jasoaz jabetu zitezen, Elbira Zipitriaandereñoa irakasleak prestatzen hasi zen Donostian. Orduko garaietan euskalirakaskuntza eta
|
euskararekin
zerikusirik zuen guztia galarazita zegoenez, Donostiako Etxe Eskolak irekitzen joan ziren ezkutuan. Andereñoen beharra sortuzen eta, zoritxarrez, ez zen nahikoa orduko Magisteritza Eskolan ikasten zena.Batzuek, malas maestras españolas" deitzen zietela aipatzen dute (Femandez, 1994: 86).
|
|
|
UPV/EHUk urruneko irakaskuntzari nola erantzuten dion adierazten dakomunikazio honetan. Eta, bide batez,
|
euskararekin
konpromisoa dutengainerako unibertsitateekin ere elkarlana eskaintzen dugu arlo honetan.
|
|
|
Izan ere, NUPeko ikasle euskaldun alfabetatuen kopuruarekin erkatuz gero, argi dago, kasurik hoberenean, euskaraz ikasten dutenaknekez ailegatzen direla horien heren batera. Orobat, 2000/ 01 ikasturtean
|
euskararekin
nolabaiteko lotura akademikoa zuten ikasle matrikulatuen kopuma euskaldunguztien kopuruaren zazpiren batera ere ez zen iristen. Zer esanik ez, euskarari eginzaion imzurra ez da ikasle euskaldunen utzikeriarengatik gertatu, edota haiek euskarazko irakasgaiak aukeratzen ez dituztelako.
|
|
|
hedabideek ez diote erantzuten gaur gaurkoz gizarte kultura anitza osatzen duen Euskal Herriari. Tabuek, estereotipoek eta errezelo politikoek gidatzen dituzte hedabideek
|
euskararekin
dituzten harremanak, kasurik gehienetan.
|
|
|
Agian uste zuen, eta horretan ez da bakarra, euskara ez dela" hizkuntza" bat, baizik" eskubide" bat. Egia esaten badut, ez dut ulertzen nola den posible gaur egun,
|
euskararekin
goiti eta beheiti urteak eta urteak daramazkigula, eta nahi izan duenak aukera guztiak eskura izan dituelarik gainera hizkuntza honen aldeko interes minimo bat erakusteko, ez dut ulertzen, diot, nola gerta daitekeen alderdi abertzale batek alkategai ez euskaldunak aurkeztea bere zerrendetan, batez ere eredutzat jotzen diren hirietan.
|
|
|
Benetan sinesten dugu hori hola gertatzen dela? Sarrionandia ereduzko idazlea denez, niri gustatuko litzaidake hala izango balitz, ez bailitzateke batere seinale txarra izango, eta
|
euskararekin
egiten ditugun negar guztiak betiko zokoratuak izango baikenituzke. Areago:
|
|
|
Kezkatu nau, bestetik, egileak erakutsi duen arinkeria baieztapen batzuk egiteko orduan, makina elurketari baten antzera ibili baita irristaka horrenbeste elurrik ez dagoen tokian goiti eta beheiti autoei bidea egin nahian, ongi aztertu gabe bide garbiketan ibiltzea ezinbestekoa den. Nik ez dut arazo larririk
|
euskararekin
edo gaztelaniarekin. Hori uste dut behintzat.
|
|
|
Eta esan dizut nola murgildu ginen hor guztiak. Baina,
|
euskararekin
gora eta behera, ez dizut hasieran egin didazun oinarrizko galderari erantzun: zertako eutsi behar diot euskarari?
|
|
|
Segur aski ere, zuk ez dakizu nola hasi ginen honekin, baina esan nahi dizut, nire adin direnak ongi aski oroitzen diren gisa, garai hartan, egun ez bezala beharbada, kezka handia genuela guk
|
euskararekin
. Garai ilunak ziren haiek gero!
|
|
|
" Bilakaera apetaz betetako prozesua da, eskuzabalki bizirik utzi baititu kreaziozaleak, astrologoak eta metereologoak ere". Multzo horretan sartu ditugu hemendik aitzinat
|
euskararekin
zaletu diren batzuk ere beharbada?
|
|
|
Ederki kostarik ulertu nuen" no se retrató" ulertzen zuela berak" no se retractó" ulertu beharrean. Baina
|
euskararekin
gertatzen dena, zerbaitekin parekatzekotan Ameriketako Estatu Batuetako zenbait lekutan gaztelaniarekin gertatzen denarekin erkatu genuke. Adibide horiek irribarrea sorraraziko ligukete.
|
|
|
Ez nuke nahi, esan bezala, inork ere iradokizun hauek politika jakin batzuen kontrako erasotzat hartzea, ez baita hala. Baina susmoa dut gauza hauetan zuri
|
euskararekin
zure lagun erdaldunari gaztelaniarekin gertatzen zaiona gertatzen zaizula: hola hitz egiteak ez dizula inolako kezkarik sortzen, hizkuntzaren gaineko kezka seriorik gaztelaniak inoiz ere izan ez duelako, eta euskarak izan duena galtzeko bidean delako.
|
|
|
Ez da gauza ona, euskararen etorkizunerako ez da gauza ona, esan nahi dut, nahiz batzuen orainerako ezin aproposagoa izan. Euskarak normalizazio bidetik sartu behar baldin badu noizbait, eta sartuko ahal da egunen batean!, gizartean normalean erabiltzen ditugun prozedura berberak erabili behar ditugu
|
euskararekin
ere. Bizitzan aurkituko duzu maizki prozedurak ilunak izaten direla, orekarik gabekoak, eta horrek sulfuratuko zaitu, eta norabaiteratu.
|
|
|
Oroitzen? Denak
|
euskararekin
goiti eta beheiti hasi ginen urte haietan baino anitzez ere indartsuago sentitzen nintzen.
|
|
|
Halako jarrerek zerbait erakusten badute hau da: euskararen alde omen dauden batzuk ez daudela euskararen alde, baizik zinez eta benetan euskararen sinboloa modu batera erabiltzearen alde, eta hortaz,
|
euskararekin
zuzenean zerikusirik ez duen beste zerbaiten alde edo kontra, halako gisaz non euskara bera bigarren mailan uztea nahiago baitute. Beraz, batzuentzat euskara bigarren mailan gelditzen da, itxurak egiten lasterka baldin badabiltza ere, beste interes arrotz batzuek menderaturik baitabiltza korrika.
|
|
|
Eta nola museoek ez duten bereizten margolanetako kolorea baizik, hizkuntzetan ere hizkuntzaren kolorea bakarrik bereizi genuke, ez ideologiarena. Eta barkatu, berdin balio du honek
|
euskararekin
nahiz gaztelaniarekin, Bidasoaz alde honetan bizi garenon kasuan bederen, biak baititugu gureak, ez dezagun gure burua engaina hemen balizko ametsekin, nola dituzten biak bereak euskara eta frantsesa Iparraldean bizi diren euskaldunek.
|
|
|
Sinbolismo hori are garbiago gelditzen da konturatzen garenean erdal liburuak ere parrastan saltzen direla han. Teorian bederen liburu horiek izan behar dute, izan behar lukete,
|
euskararekin
nolabaiteko loturaren bat, baina zer pentsatu salduena ez dakit nongo mojek prestatutako sukalde errezetak direla ohartzen garenean. Moja aski euskaldunak, hori bai, eta errezetak ere euskal sukaldaritzakoak, euskal zartaginetan prestatu behar direnak, euskal sukaldeetan... baina liburua gaztelania hutsez.
|
|
|
Baina ikus dezagun zer gertatu zen egun horretan. Beraz, alde batera utzirik telebista
|
euskararekin
lotu behar dugula, berriak bazuen, nik uste, berezko interes bat kazetaritzaren ikuspuntutik ere.
|
|
|
Baina honetan ere berezia nahi dugu izan, nonbait,
|
euskararekin
, eta beste hizkuntzetan arruntzat jotzen dena ez dugu begiko gure hizkuntzan egitea. Eta nola Atxagak duen ziurtasuna beste hizkuntza erabiltzaile askok ez duen, Euskaltzaindiari legeak aitortzen diona (Estatutuan dago hori) bete zezan eskatzen hasi ziren ziurgabetasuna sentitzen zuten hauek.
|
|
2003
|
|
|
Errebindikazio horiek guztiak ezker abertzaleak onartzen ditu, jakin badakielako errealitate politiko ezberdinak eta erritmo ezberdinak daudela. Eta Nafarroan begira zer gertatzen den
|
euskararekin
, nolako erasoak jasaten ari den Sanzen Gobernuaren eskutik, nolako lotsagabekeriak ikusten ari garen behin eta berriro... Ezker abertzaleak errealitate ezberdinak daudela aitortzen du, baina gero ez du aitorpen hori gainditzen.
|
|
|
Genero nahasketa horrek emaitza politak ematen ditu batzuetan, baina zenbait eszenari indarra kentzen diote bestetan. Era berean, zenbait aktorek
|
euskararekin
zailtasunak izateak tonu dramatikoari ere ez dio mesede handirik egiten.
|
|
|
Aisa izeneko ikasmateriala argitaratu dute Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak eta HABE erakundeak. Argitalpen berri hori Euskal Herriko ohiturak ezagutzen ez dituzten eta
|
euskararekin
harremanik izan ez duten atzerritarrentzat da. Helburu nagusia Euskal Herrira iritsi berriak direnei, euskarara hurbiltzeko aukera ematea eta euskal gizartean hobeto integratzeko bideak irekitzea da.
|
|
|
Gure hizkuntzari dagokionez, emazteak garbiro aitortu digun bezala, ezkondu baino askoz lehenagotik ei zuen
|
euskararekin
harreman estua eta, hizkuntzazalea izanik, euskara lantzen ere lehenagotik ekingo ziola pentsa daiteke, Iruñera bizitzen etortzearekin indartuko den joera.
|
|
|
ez dira, jakina, Platonen ideien zeruan ikusi behar; bat ala bestea historian zehar gauzatu dira, eta elkarrekin gurutzatu. Erran behar dugu laburzki, nola kristau fedea, edo hobeki erran, nola kristau fededunak berak, ibili diren harremanetan, azken hogei mendeetan zehar, bidean aurkitu dituzten hizkuntzekin, eta bereziki
|
euskararekin
.
|
|
|
Glotodidaktikakoez gain, Linguistikan 95 lagun aritu ziren, 61 izan ziren Alfabetatze Zientifikoan eta 55 Literaturako ikastaroan, 339 lagun guztira. Ez dago bertsolaritzan aritutako 37 lagunak elkartu beharrik aurreko kopuru horri,
|
euskararekin
lotutako gaiek UEUren ikaslerian zuten pisuaz jabetzeko. Natur Zientzia Sailean 46 lagunek hartu zuten parte.
|
|
|
Eusko Jaurlaritza berria gizartearen zenbait esparru arautzen hasi zen,
|
euskararekin
lotutakoak tartean. Lan horren emaitza izan zen Euskara Arautzeko Legea (1982).
|
|
|
XIX. mendearen hasieratik, gutxienez, euskaldunen fede bizia beren izatearen bereizgarritzat aldarrikatzen zuten diskurtsoak nagusitzen hasiko baitira. Inguruko herriak baino jainkotiar eta elizkoiago direlako ideia areagotuz joango da mende horretan zehar, euskaldunen bereizgarri liratekeen beste ezaugarriekin batera?
|
euskararekin
eta foruekin?. Hiru ezaugarri horiekin joango dira osatzen ideologo tradiziozaleak, karlistak eta fueristak, jatorrizko euskal izaera, euskal espiritua edo Volkgeista, eta hurrena euskal nazionalismoak indar handiagoz sustatuko duen erretorika desberdintzailearen oinarria ezartzen.
|
|
|
Ustea badut, edo itxaropena, eraginik ez duela izanen
|
euskararekin
konpromiso irmoagoa duen jendearengan. Nukleo honek eutsiko dio enbatari, agian errefortzaturik konbikzioetan, beharbada nekaturik, baina beti ere ahuldurik, maioria sozialetik gero eta bakanduagoa, aislatuagoa, ghettoan zokoratua.
|
|
2004
|
|
|
Kronika hauek urrun gelditzen zaigun garai batetaz mintzo zaizkigun arren, hitza dela medio,
|
euskararekin
lotzen gaituzte berriro. Egia da gure herria asko aldatu dela artikulu hauek sortu zirenetik.
|
|
|
Hutsune bat bete nahi izan zuen horrela. Gaztelaniaz idatzita dago, jendea euskararen ingurura hurbiltzeko xedez,
|
euskararekin
interesatuek euskara ezagutu zezaten. Gramatikaren bitartez euskara ikasi egiten dela frogatu zuen.
|
|
|
Eta ez luke hala izan behar! Ingurumari horretan, administrazio batzuek
|
euskararekin
erakusten duten ustezko epelkeria salatzen duenik badago egon bazterretan. Ez naiz ni batzuen baieztapena ukatzen hasiko, hau da, agintari batzuen utzikeria, euskararen auzia hizkuntza politikaren alorrean dihardutenen, askotan nahi eta ezinean dabiltzan lagunen esku uzten dutela, halako zerbitzuetatik datozen gomendioak zein eskariak aintzat hartzen ez dituztela ikusten dudanean edota euskara itxuretarako ez besterik zenbaitek darabilela antzematen dudalarik.
|
|
|
Haur eta gazteen artean gertatzen den euskararen erabilera urria eta
|
euskararekin
erakusten dituzten jarrerak aipatzerakoan, esate baterako, gela barruan zein gelaz kanpoko ekintzetan baliatzen ditugun estrategiak, jartzen ditugun baliabideak, egiten ditugun ahalegin murritzak gutxitan aipatzen dira, izan ere, halakoetan kanpo faktoreei erreparatzea, horien arabera esplikatzea, errazago gertatzen zaigu. Baina, eta gureak?
|
|
|
Horretan ere ez da makala izan egitekoa: " Batzuetan uste duzu Oscar Wilde bat muntatzean
|
euskararekin
zailtasun handiagoak izango dituzula. Gero, ordea, uste ez duzun lekuan topatzen dituzu zailtasunak".
|
|
|
Asko pasatu ginen etxe hartatik, oso ekintza interesgarria izan zen. Ordurako,
|
euskararekin
eta beste hainbat gauzarekin kezkatuta nengoen. Nik banuen kezka:
|
|
|
Eleaniztasunak ere asko kezkatzen ninduen. Oso garbi izan nuen
|
euskararekin
bakarrik euskararen geroa ez genuela ziurtatzen. Alderantziz, arriskutan jartzen genuela.
|
|
|
Ez dut uste gaur egun hainbesterako denik, baina eremu erdaldunenetan irakasleek euskarri gutxiago izaten dute eskura". Ikasle askok euskaltegian izaten dute lehenbiziko harremana
|
euskararekin
.
|
|
|
Erronka garrantzitsu honetan bertako hizkuntzarekin,
|
euskararekin
eta bertako kulturarekin bat egiten saiatuko dira. Mestizajea da etorkizuneko errealitatea baina gero eta errespetu gehiago izan behar dugu, sentikorragoak eta arduratsuagoak izan behar dugu inguruko kulturekin, elkarbizitza aberastu eta askatasunez hezkuntza ereduak aukeratzeko.
|
|
|
Nork bere eskubidea du nahi duenaren gainean oinarritzeko euskararekiko jarrera. Ez ote dugu eskubiderik abertzaletasunagatik
|
euskararekin
maitemintzeko. Ez ote dugu eskubiderik euskararengandik abertzale egiteko?
|
|
|
Aurreko atalean ikusi dugu, harriturik eta txunditurik, askatasun kontuak ez daudela, nolabait ere, euskaltasunari atxikiak. Orain, gure harrimenak beste taupada bat sentitu du, eta demokraziaren auziak Euskal Herrian
|
euskararekin
ez duela zerikusi zuzenik ohartarazten zaigu. Banengoen bada ni!
|
|
|
Euskaltzaleak
|
euskararekin
daukan loturan ideologia esplizitua omen dago. Hori onartuta, zer esan behar genuke erdaldunak erdararekin daukan lotura atxikimenduari buruz?
|
|
|
Euskaldun berriak euskara erabiliko du honetarako edo hartarako mamua agertzen zaionean. Baina elebitasun horren pareko kultura bitasunik gabe dagoenez, hizkuntza horren gizarte munduaren erreferentzialtasunik ez duenez, onenean, laino artetik ateratzen zaizkion lagun eta leku batzuk lotuko ditu
|
euskararekin
. Elebitasuna, egoera diglosikoaren egituran bizi duenak, isil gordean ezkutuka dabilen mamuaren gisa bizi du.
|
|
|
Eta hori ez dut nik esan, Bizkaiko enpresaburuen ordezkariak baizik. Duela hamar hamabost urte kalitatearekin gertatzen zena ari da gertatzen egun
|
euskararekin
. Eta zenbait enpresatan, jabeen zein langileen artean?
|
|
|
Frantsesa ezin da alderatu
|
euskararekin
, hori gauza jakina da. Dena dela, Kanadako gutxiengo frankofonoari gertatu bide zaiona gertatzen zaigu guri ere administrazioko langile erdaldun gehienekin.
|
|
|
Hor dago, noski, euskarazko egunkari baten merkatu potentziala, lehiaketa saila, nik esan gabe ere, horretan dabiltzanek oso gertutik dakitena eta egunero bizi dutena. Oro har,
|
euskararekin
gertatzen dena errepikatzen da hemen ere. Gauza bat da euskaraz gai izatea, jakitea, eta beste bat erabiltzea.
|
|
|
Oro har, historiarik eta herririk gabeko hizkuntza izan da euskara euskaltegietako zereginetan, hiru elementu horiek lotzeko dialektika kulturari eta ideologiari zor zaielako. Motibazioaren harra orduan bakarrik barneratzen da, euskaldun izatearen dimentsio beratuan
|
euskararekin
dituen harremanak sakonduz. Gainerakoan, azaleko geruzetan gelditzen da epeldurik, euskal izatearen gune sinbolikotik urrun.
|
|
|
Nolanahi ere arrazoi bat egon behar du euskal historia irakasteko. Eta justifikazio hori euskal historia gure jendartean presente dagoen identitateetako bat aintzat hartzetik deribatzen da, identitate hori batik bat
|
euskararekin
erlazionatuz, ez ideologiekin. Premisa horien gainean, posible ikusten da euskal historia erriguroso bat lantzea, euskal balioak bultzatuko dituena (euskararen, euskaldunen eta Euskal Herriaren ezagutzan sakonduz eta haiekiko gertutasuna bultzatuz).
|
|
|
Erdozaintzi gaztea lanari lotu zitzaion, Lafittek aholkatu bezala, eta
|
euskararekin
eta euskal kulturarekin zerikusia zuen ororen inguruan hausnartzeari eta aztertzeari ekingo zion aurrerantzean, beharbada bera ere noizbait ‘elite’ hartako kide izatera irits zitekeela amestuz.
|
|
|
Esku artatsuz eta amodioz eginiko zenbait aldizkaritan ikusi zuten argia nire lehen poemek, eta Andolin izan zen ardurenean besterik ez nuen ezagutzen eta zuzenketa gramatikalak, lexikalak eta estiloari zegozkionak egiten zizkidana, deskalabruak egiten bainituen
|
euskararekin
. Egun haietan ekarri zidan Zamarriparena, maite zuen hizkuntzak ni ere txolindu nintzan, erroak non diren eta zertarako diren atzendu ez nezan, ezagut nitzan euskararen luze laburrak, arima eta nukleoa.
|
|
2005
|
|
|
Haurrak, gazteak euskararen balioaz jabetu behar du hizkuntza hori erabiltzeko? Daukan euskara maila daukala ere, ezin gozatu
|
euskararekin
–
|
|
|
Amezketako Zumadi eskolan ikasleek darabilten
|
euskararekin
harro daude irakasleak, beti euskaraz hitz egiten dute eta bertako hizkeran, bizi bizi. Hala ere, euskara jator hori ez galtzeko eta hobetzeko lanean segitzen dute.
|
|
|
Lea Artibaiko gazteek herriko hizkeran ederki asko egiten dute, baina euskara jasoa egiterakoan freskotasuna galtzen dute, bizkaiera jasoa arrotza zaie. Urtxintxa Eskolako Jaime Altunak haur eta gaztetxoek jolas egiteko, haserretzeko, ligatzeko
|
euskararekin
dituzten arazoak azaldu dizkigu.
|
|
|
Baliabideak urri badira gazteentzat nonbaitetik atera behar. Hiru bide aipatu dizkigu Altunak, gazteek
|
euskararekin
gozatzeko aukera gehiago izan dezaten. Hizkuntzarekin jolasteko gaitasuna erabiltzea da lehenengo aukera.
|
|
|
EGAko azterketan ikasle oso onek ere arazoak izan omen dituzte. Ahozkoa batuan egiteko eskatu eta
|
euskararekin
oso ondo moldatzen diren ikasle batzuek ezin asmatu.
|
|
|
Alde ederra dago, ordea. Hura Nafarroa da, agintariek aspalditxotik
|
euskararekin
borroka latza duten herrialdea. Propaganda ofizialaren eta geure akatsen ondorioz, askok euskaltzaleak banpiro itxuran ikusten gaituzten lurraldea.
|
|
|
Euskara denona bada zurea ere bada, eta zuk ere ardura bat daukazu, hori zaintzeko, eta hori aurrera ateratzeko. Horregatik deitu diogu hamalaugarren Korrika honi konpromisoaren Korrika, eta eskatzen diogu bakoitzari bere eremuan konpromiso berezi bat har dezan
|
euskararekin
. Konpromiso pertsonala, uste baitugu badela garaia euskaldun bakoitzari esateko euskalduna den neurrian erabili egin behar duela.
|
|
|
Artaxoako zenbait familiak mendeetan mantendu izan dute goitizena, gaur arte. Gero
|
euskararekin
zerikusia duten datu ehizan hasi nintzen buru belarri eta udal artxibategian muturra sartu nuenean euskara solasten zutela frogatzen zuten agiriak topatu nituen. Prozesu juridiko administratibo guztiak idatziz jaso dira Nafarroan XVI. mendeaz geroztik:
|
|
|
Gertatzen dena da gu oso ederki konpontzen garela denekin. Argi eta garbi erran dugu gu, gure xokoan eta gure gai horrekin gaudela,
|
euskararekin
, eta bertzerik ez. Oroit naiz egun batez ukan genuela eztabaida bat Euskaltzaindian, orduan Legebiltzarrean autodeterminazioa aipatzen zuten.
|
|
|
Batek pentsa lezake Legearen hitz zurrunak, etiketaz jantzitako gaitzespen onberak eta diplomaziaren olioaz igurtzitako gomendioak, nahiz eta Europako Kontseiluko Ministroen Batzordetik bertatik etorri, deus gutxirako direla. Inork uste al zuen bertako Administrazioak
|
euskararekin
duen suntsipen politika zekena aldarazteko gakoa kanpoan zegoela, areago ere, Europatik etorriko zitzaigula?
|
|
|
Horrela uler daiteke adibidez, ingelesa ondo ikasteko Ingalaterrara joan eta han ingelesez bizitzea behar izatea. Antzekoa da
|
euskararekin
egin beharrekoa: euskaraz bizi gizarteko eremu guztiak, gaitasun komunikatibo eta pragmatikoak lortzeko.
|
|
|
Euskaldun berriak sortzea da lehenengo multzoaren eginkizuna eta horrenbestez elebidunak sortzea. Gaztelania galtzeko arrisku benetakorik ez dute, horrek ez du esan nahi eskolan, eta familian, gaztelaniarekiko atentziorik behar ez denik, baina arazo nagusia
|
euskararekin
izan ohi da. Euskara ikasteko orduan, batetik, trebetasun hartzaileak (pasiboak) landu behar izaten dituzte eta horiek errazago landu ohi dira ikasle horiekin.
|
|
|
Nola ezkonduko dira hizkuntza horiek denak? Bateren batek esan du ez dela oso logikoa ingelesa hain txikiei erakusten hastea
|
euskararekin
ditugun arazoak izanda.
|
|
|
Euskal Herriaren ikuspegitik argi dago hemen ardatza euskara dela eta horri erantzun behar zaio. Hori kontuan izanda, argi dago bi hizkuntza bizi direla
|
euskararekin
, frantsesa eta gaztelania eta horiei ere erantzun egokia eman behar zaie, curriculumean zehaztu behar da. Alabaina, helburuak desberdinak dira ez baitira azken horiek ardatzak, ez gaztelaniak ez frantsesak ez gaituzte euskaldun guztiak batzen, euskarak baizik.
|
|
|
Ez dakite zer aberastasuna baztertzen duten
|
euskararekin
! Fededunentzat aberasgarri litekeen aberastasuna.
|
|
|
Grezierak ez du iberierarekin ez eta
|
euskararekin
inolako harremanik.
|
|
|
Argi dago greziera eta iberiera harremanetan jartzeko asmo hau ez dela doakoa, autoreak iberiar mundua momentu historiko bateko kulturarik, onenarekin?, helenikoarekin alegia, parekatu nahi duelako eta bere maila igo. Zamanillo, beraz, euskoiberista baino panhelenista da, penintsulako adierazpen kultural guztiak, linguistiko, politiko eta erlijiosoak, sistematikoki izaera greziarra dutela baitio51, eta azkenean iberierak
|
euskararekin
duen harremana gai kolateral bat baino ez da, Espainia batu baten irudia eraikitzeko. Espainia horren loraldia erromatarren konkistarekin suntsituko zen.
|
|
|
Hiztegian argi ez dauden arrazoiengatik, morfema bakoitzaren esanahia euskarari esker azaltzen da. Baina Roman del Cerro-k zergatik uste du parekagarriak direla bertako toponimoak
|
euskararekin
–Agian egileak iberiera euskararen bitartez aztertzeko ezaguna den lege unibertsalari jarraitzen dio:
|
|
|
Bestalde iberierak euskaraz zergatik jaso duen metamorforsia liburuan azaltzeke geratzen da, adibidez DIRGA k zelan eman duen trika (eusk.), jakinik gainera aitzineuskaran muta cum liquidarik ez zegoela. Beraz Roman del Cerro-k patxada osoz, azalpenik gabe ia, duela 2.000 urteko hizkuntza konparatzen du egungo
|
euskararekin
. Are gehiago bere ustez, morfema batzuk milaka urteren ostean inolako aldaketa gabe berdin mantendu dira:
|