|
2000
|
|
|
Euskal Herriko testuinguruan, badakigu Leturia baino lehen
|
euskaraz
zer nobelagintza dagoen, eleberri honek sekulako inpaktua eragin zuen.
|
|
2001
|
|
|
Gau eskoletan, sistema frankistaren aurka zegoen oro, prest zegoen
|
euskararen alde
zer edo zer egiteko, eta ikasgelak lortzea ez zen hain zaila izatenherriko elkarteei laguntza eskatuz gero.
|
|
|
¡ Como hay Dios!? Ez dakitelako euskarazkoa noiz eta nola erabiltzen den;
|
euskarazkoak
zer esan nahi duen hitzez hitz.
|
|
|
Gurasoek erakutsi zigutenez, marrurik ozenenak ez dira beti saminenak. Hori bai,
|
euskara
zertan den inork aztertu nahi badu gure artean, dituen gaitzak eta sendabideak gizonki azaltzen baditu, gogoz eta arretaz entzungo diogu beti.
|
|
|
|
Euskararen
zer nolakoak azaldu nahi izanez gero, betikoetara jo beste biderik ez dugu. Hizkuntza txikia dugu lehenik, lurralde txiki batekoa alegia, eta ez gehiegik erabilia:
|
|
|
Gero, horren hurrengo, bi egunetan aritu dira gramatika eta literaturzaleak, Lafitte zenaren ohorez, Ipar Euskal Herriko Baionan. Orotara, bost egun eta anitz kontu,
|
euskararena
zer, non eta nola egoki hausnartzeko, Euskaltzaindiaren XV. Biltzarrean.
|
|
|
Arazoa ez da hainbeste abertzaleek
|
euskarari
zer tratamendu ematen dioten, egokia den ala ez. Baizik eta euskarak jatorrizko bekatua duela:
|
|
2002
|
|
|
Inguma izenekoa UEUk sortutako euskal komunitate zientifikointelektualaren datu basea da. Bertan azken 30 urteetan unibertsitate mailakozientzia eta jakintza alor bakoitzean euskaraz ahoz eta idatziz ekoitzi denariburuzko oinarrizko informazioa eskaintzen da;
|
euskaraz
zer egin den eta nork eginduen azaltzen duen aipu laburra, alegia. Bere helburu nagusia euskal produkzioakademikoaren berri ematea da.
|
|
|
Hasieran ezberdinak diren hizkuntza ereduak bata besterantz hurbilduz joango dira, eredu eleanitz bakarrera iritsi arte. Eztabaidatu da
|
euskaraz
zer material didaktiko egon den, gutxienez, argi baitago itzulpenabaino areago sorkuntza lehenesten dela eredu horretan.
|
|
|
|
Euskara
zertan den, hori galdetzen zuen batek gu gazte ginenean. Batua eta batua ez dena.
|
|
2003
|
|
|
2.2 Eta
|
euskeraz
zer egin da arlo honetan?
|
|
|
Hitz, 1, 1974?
|
Euskara
zertarako, bilinguismoa??.
|
|
|
gitarra elektrikoa, motorra, formula 1, auto zaharrak... Horren ondoan
|
euskarazkoan
zer genuen eta zer dugun gaur egun. Lehen begiratuan ikusten den datua, orain 25 urte baino urrunago gaudela proportzioan. Antzeko zerbait ari zaigula gertatzen telebista kate desberdinek egiten duten eskaintzan ere.
|
|
|
1998ko lehen hiruhilabetean Euskal Herrian 60 bat komunikabide elektroniko zeuden. Horietatik dozena bat euskara hutsezkoak, eta beste 18 diglosikotan bazuten
|
euskaraz
zer edo zer. " Ez da panorama liluragarria, baina ez da multzo  hutsa.
|
|
|
Honen atzetik hipotesi edo galdera potoloagoak egon daitezke:
|
euskara
zertarako ikasi, baldin gero ikasteko eta lanerako behar ez bada. Geure etxean ere euskara baino" interesgarriagoa" bada ingelesa?
|
|
|
Geure etxean ere euskara baino" interesgarriagoa" bada ingelesa?
|
Euskara
zertarako erabili, baldin gaztelaniaz edo frantsesez osoki eta guztiz badago. Eta gainera:
|
|
2004
|
|
|
Hasierako galderara itzuliz, liburu larregi ateratzen ote dira idazle eta irakurleen ustez? Ni sarri sarri joaten naiz liburu dendara,
|
euskaraz
zer berri atera den ikustera, eta, azaroko zaparrada kenduta, sekula ez zait iruditu nobedade gehiegi dagoenik; nire gustuen arabera batzuk hartu, besteak utzi, beste batzuei gainbegiratu bat egin... Egia esan, nahiago nuke obra gehiago aterako balitz, aukera zabalagoa izateko hartara, emozioa, jakituria, poza eta entretenimendua eskaintzen baitidate niri sorkuntza lanek.
|
|
|
Euskarari zenion atxikimendua eta zeure ontasuna tarteko, erbesteko gobernu bateko lehendakariorde izan ondoren ere, zalantza izpirik gabe onartu zenigun klandestinitateaz geroztiko lehenbizikoan euskaren saila zuzentzea. Bagenekien, eta zeuk inork baino hobeto,
|
euskarak
zer balio zuen euskal nazioak biziraupen propioa izan zezan. Zeure etsaiek dakiten bezalaxe, bestalde, Euskal Herrian bertan, autogorrotozko manifestazio erdeinagarri batean, jipoitzen dutenean!
|
|
|
ez dago euskerazkorik. Ba dago hiztegirik bai, baina euskerazko hitzek erderaz zer esan nahi duten eta erderazko hitzek
|
euskeraz
zer, diotenak bakarrik; ez dago, ordea, euskaldunik eta euskeraz, euskalduna zer den esplikatzen dizuen hiztegirik. Bainan erderazkoa, frantzesa edo espainola edo inglesa?
|
|
|
Tira, bada, zurkaizte kontuak aipatu ditugunez gero, Mikel Atxagaren zakutik atera nahi ditugu horietako elementu batzuk.
|
Euskararen
zer nolakoa gogoeta jantzi hauetan babestu nahi digu kazetari euskaltzale honek: –Gizakera berdineko gizakiek herri berezia osatzen dute.
|
|
|
Horretarako bidea, gehien gehienetan, euskararen inguruko definizioak kultura ondarearen izari esparrura lerratzea omen da, Caminok ederki azaldu berri digun legez. Estrategia horren onura ukatu gabe, nafarkeriaren mozorropean dabiltzanen sasiarrazoia gogora ekarriz,
|
euskararen
zer nolakoa kultura izariaren eremu hutsean kokatzeak izan ditzakeen alderdi ahulak ere ez ditu ahaztu nahi izan Caminok. Lanak ematen dizkio euskaltzaleari, ez txiki txikiak gainera, konnotazio makurrik gabeko bide neutralak idoro beharrak.
|
|
|
Zorioneko esaeraren esataria zein izan zen, berriz, gauza ezaguna da euskaltzaleen munduan: . Beraz, eta dirudienez. Villasantek du hitza?,
|
euskarak
zer ikusi handia izan du bi hizkuntza erromanikoen sorreran: gaztelania eta gaskoiaren sorreran, alegia.
|
|
|
Lan hori bi erdaren esku dago gaur egun. Bi horietan hizkuntzaren eta pentsamenduaren arteko harremanak sormenezkoak direnez, Vigotski k zioen moduan pentsamenduaren sorrera hizkuntzaren eginkizun delako, Euskal Herriko pentsamenduaren eta kulturaren oinarri eta iturri bi erdarak dira.
|
Euskarak
zer egiten du egoera diglosiko horretan. Bigarren hizkuntza hutsari dagokion lana da berea, eta hutsa hitzak esaldi horretan, hain justu, mamirik sortzen ez duen mintzairaren axaleko eginkizun komunikatiboa esan nahi du.
|
|
|
(...) Nola konpondu (erabileraren auzia)? Lazkao Txikiri ere galdetu zioten behin ea
|
euskararen alde
zer egin behar ote zen. Euskararen alde?
|
|
|
Uste dut, hemen bizita, euskara jakiteak normalena izan behar lukeela. Badakit
|
euskarak
zer eman didan (lagunak, lana, beste mundu bat), baina hala ere badakit ni beti erdalduna izango naizela, bihotzez. Elebitasuna existituko da, baina ez da nire kasua?. 671
|
|
|
Diglosiaren infernua ezagutu duenak badaki zerbait horren berri: Xenpelarren
|
euskarak
zertaraino balio zion Mitxelenari honek adierazi nahi zuen mundu kulturala eta sinbolikoa adierazteko?
|
|
|
Min sorra bada ere, egunero bizi behar, dugunarekin eta ez dugunarekin. Egunean eguneangoa dio Akarregik, filosofia pragmatiko batez, eta, hortaz, inkesa berria etorri zaio, Europan
|
euskarak
zer izan behar duen jakiteko.
|
|
|
Euskalduna izatea, euskararik gabe, ez dut ikusten. Pluralismoa
|
euskararik gabe
zer da. Garai batean, gure ekintza guztiak bitartekoak izan dira beti euskaraz aritzeko eta aurrera ateratzeko.
|
|
|
Sexismo en el mensaje. Eta
|
euskaraz
zer?" IN Emakunde, 52 zkia., 2003ko iraila: Las mujeres y el lenguage (monografikoa).
|
|
2005
|
|
|
Ez dago jakiterik zertan oinarritu den hizkuntza bietako morfemak parekatzean, kontutan izanik euskarari dagokion zutabean morfemarik ez dela agertzen, baizik kategoria gramatikal ezberdinetako aditz, izen, deklinabide atzizkiak eta abar. Bestalde iberierak
|
euskaraz
zergatik jaso duen metamorforsia liburuan azaltzeke geratzen da, adibidez DIRGA k zelan eman duen trika (eusk.), jakinik gainera aitzineuskaran muta cum liquidarik ez zegoela. Beraz Roman del Cerro-k patxada osoz, azalpenik gabe ia, duela 2.000 urteko hizkuntza konparatzen du egungo euskararekin.
|
|
|
Hori dela-eta lexiko eta morfologiako elementu batzuk aztertu ostean, ondokoa proposatu zuen: penintsularen hegoaldean
|
euskararekin
zer ikusirik zuen hizkuntza bat hitz egingo zela, baina lurralde honek ele hau galduko zuela iberizazio prozesuaren ondorioz, eta beraz, bata desagertuz zihoan heinean, bestea ezarri zela, berezitasun batekin: bi hizkuntzen arteko kontaktuaren ondorioz, iberierak, euskararen itxuradun mintzaira horren hainbat elementu linguistiko onartuko zituela.
|
|
2007
|
|
|
Zenbat eta mundukoagoa naizen orduan eta gehiago maite dut euskara, Euskal Herria, eta gure borroka. Hizkuntza berriak ikasten ditudan aldi oro
|
euskararekin
zer lotura daukaten bilatzen saiatzen naiz. Eta adibidez korearrak, egitura aldetik, sintaxia aldetik, konparaketak egiteko moduan, erlatiboan izugarrizko antza du euskararekin.
|
|
|
"
|
Euskararen alde
zer egin behar da Joxemiel?", Lazkao Txikik azkar erantzun zion hitzezko puntuari," euskararen alde zer egingo diagu ba. Hitz egin moteil, hitz egin!" Politikarien artean ere ez da besterik entzuten," hitz egin behar da, hitz egin".
|
|
|
" Euskararen alde zer egin behar da Joxemiel?", Lazkao Txikik azkar erantzun zion hitzezko puntuari,"
|
euskararen alde
zer egingo diagu ba. Hitz egin moteil, hitz egin!" Politikarien artean ere ez da besterik entzuten," hitz egin behar da, hitz egin".
|
|
|
Hara galdera potoloa. Bada, azken urtetxo hauetan psikologoak ari zaizkigu gizakiaren barrunbe konplexuak aztertzen euskaldunak
|
euskara
zergatik ez duen erabiltzen eta erdaldunak zergatik ikasten ez duen deskubritu nahian.
|
|
|
Bestalde, telebista eta Interneteko esperientziak bat egitera doaz. Nik beste zalantza bat daukat, gaur egun Messenger arekin dabiltzan gazteek zertara joko duten, zer zerbitzu erabiliko dituzten eta
|
euskaraz
zer sortuko duten.
|
|
|
Beste nolabait adierazteko, ahozko jardunean mintzaira nagusia euskara duten euskal hiztun horien kultura, informazio eta lanbide hizkuntza euskara ote da komunikazioa idatzia denean. Hori ez dakigu zehatz mehatz. Baina ez gara koitaduak ere, noski, eta badakigujardun idatzia ezinbestekoa den gizarte modernoan
|
euskarak
zer nolako erropenadaukan esparru horietako komunikazio idatzian. Horrenbestez, ehuneko apal horiek ere ez dira gure egoera soziolinguistikoaren eta identitate zoriaren adierazpenzuzen eta gardenak.
|
|
|
Denok edo dakigunez, aztertu samar dago
|
euskaraz
zer den galdegaia eta zer kokaleku daukan perpausaren barruan: Astarloa hasi zen lurra gorritzen, Azkuek erein zuen eta Altubek jaso uzta, beronek formulatu zuen-eta galdegaiaren legea (ipini behar da aditzaren aurrean, berari inkatuta).
|
|
|
Bortzirietan
|
euskara
zer egoeratan dagoela iruditzen zaizue?
|
|
|
Sanmiel egunean jasoko du ondo merezitako omenaldia Sabina Arruartek.IÑISTOR JAIA Datorren asteazkena bitarteko epea dago Iñistor jaiaren barruan egingo den herri bazkarian parte hartzeko aukera. Lagunartean edo familiartean joateko aukera aproposa dela gogorarazi du Iñistor elkarteko Joxeba Lizeaga urnietarrak, “euskaraz ez dakitenei inbidia pixka bat emango diegu,
|
euskaraz
zer ondo pasatzen dugun ikusita”. Gonbidapena egina dago.
|
|
|
Izan ere, aurrera doan herria da gurea. Euskaltzaindia ilegalizatu dute,
|
euskararen alde
zer edo zer gehiago egin dezagun. Ekin eta jarrai.
|
|
|
Sakon sakonean, puntua argi dago:
|
euskarak
zer izan behar duen gure gizartean. Hainbatez, politika guztien gainetik —eta azpitik, jakina— gizarte baliotzat hartzen ez badugu, alfer alferrik ibiliko gara, batetik bestera, gorabeheratsu eta norabiderik gabe.
|
|
|
Lege hori egoera eta giro jakin batzuen emaitza izan zen, eta, gure ikuspegitik aztertuta, behin eta berriro azpimarratu dira orduko adostasuna eta argitasuna, gerogarrenean
|
euskarak
zer izan behar zuen artez bideratu zutenak.
|
|
2008
|
|
|
euskalduna izango nintzen, erabili eta garatu eta barneratu egingo nuen etxean jasotako euskara, nire izaeraren ezaugarri bihurtzeraino. Madrilen bizi nintzen, eta han bazuen
|
euskarak
zer afektiboari metatzen zitzaion beste balio erantsi bat: bereizteko balio zuen, jende artean egon arren isilka hitz egin beharrik gabe.
|
|
|
Arlo honetan
|
euskarak
zer hobetu nabaria duela uste dugu. Corpus gehienak Internet bidez kontsulta daitezke, baina esan dugu helburu askotarako ez dela aski.
|
|
|
Resources Association) elkarteak (http://www.elra.info/) komertzializatzen dituzte. Hona hemen
|
euskararako
zer aurkitzen dugun, ELRAren web gunera joz gero:
|
|
|
2008an, 240 bat. Horietatik oso gutxi euskara hutsezkoak dira, eta beste 60ek badute
|
euskaraz
zer edo zer. Beste gauza bat da nolako komunikabideak diren eta zenbatek kontsumitzen duten.
|
|
|
Galdera horri erantzuten saiatzeko, etxean zein hizkuntzatan hitz egiten zuten galdetu genien elkarrizketatuei. Orain ez ditugu galdera horren emaitzak aurkeztuko; etxean batera edo bestera hitz egiten dutenek hedabideak baliatzerakoan
|
euskarari
zer toki ematen dioten azaltzera mugatuko gara. Bi alderdi horiek harremanetan jarriz sortu dugu G. grafikoa.
|
|
2009
|
|
|
Luis Villasantek —Bastarrikaren eta lagunen irakasle orduan Arantzazun— Egan en argitaratu zuen bere iritzia2; gaiaren aldetik kritikatu zuen bereziki nobela, eta existentzialismoren kritika orokorra egiteko baliatu zuen bere idatzia; hala ere, autoreari zorionak emanez —" euskal literaturan egin digun sarrera ospetsuagatik" — eta obragatik bere poza agertuz amaitu zuen bere idatzia: " Ondokoak asikiñen arabera izango badira, ba du ama
|
euskerak
zergatik poztu". Salbatore Mitxelenak Montevideon irakurri zuen nonbait Txillardegiren nobela, 1954an Donostiatik Ameriketara aldatua baitzen misiolari.
|
|
|
Euskal hizkuntza berandu batera arte ez da idatziz erabili, eta idatzia izan denean ere, gai esparru guztiz mugatuan; ez behintzat ahoz erabilia zen esparru guztietan, ezta hurrik eman ere. Horrexek eragozten digu
|
euskaraz
zer erabiltzen zen jakitea, eta erabiltzen zen hori ezagutzea ere. Ez ezagutze horrek, gainera, ondorio desberdinetara bideratu ditu ikertzaile eta pentsalariak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere nekez ulertzen da, gero Gandiaga Lizardiren epigono denik edo, nola esan litekeen (aukeran Lauaxetak ez du erakusten eragin gutxiago), ezer ez ulertuz ez bada, edo ulertzea klasifikatu eta enkasillatzea soil dela pentsatuz, eta hori ere ahal bada gaizki. Hiru haiek irakatsi diote,
|
euskaraz
zer poesia goi egin litekeen, ez nola; edo gutxiago hau. Zer, hain zuzen Gandiagaren mundua, alegia erlijioa eta lurra funtsean, batez ere paisaia huts bezala ulertua oraindik; nola, adibidez Orixek zerbait irakasten ahal dio barne sentimenduak mintzaira kontzeptualera itzultzen eta iruditaratzen, Lizardik sentimenduak paisaia bilakarazten, etab., baina jeneralean bere gisa ibili du, erdarazko maisu miretsien jarraian, askaduren xerka bere munduarentzat.
|
|
|
Euskara gehiago da: nire bizitzako lan eta itxaropen eta sufrimenduetako elementu inportantea da alegia; hots, ni neu naizenaren parte inportantea da, ni neu zer izatea hein batean
|
euskararen
zer izateak egiten du. Beste batzuek Athleticengatik sufritzen dute.
|
|
|
Arauan, taula baten bidez, alfabeto zirilikoaren letra bakoitzak edo letra multzo bakoitzak
|
euskaraz
zer ordain duen erakusten da, eta, horrekin batera, adibideak ematen dira. Kasu bakoitzean, gaztelaniaren, frantsesaren, ingelesaren, alemanaren eta katalanaren transkripzio praktikoa erakusten da, baita ISO 9 arauaren araberako transliterazioa ere.
|
|
|
Aurreko astean, euskararen inguruan jarduteko parada ezin hobea izan genuen. Europarako Kultura Hiribururako Hautagaitza proiektu horretan
|
euskarak
zer nolako presentzia izan luke. Zein litzateke euskararen ekarpena?
|
|
|
Esan bezala, Hamaika TBak eskualde guztietan euskaraz emitituko duen tokiko telebista bana martxan jartzea du helburu. Eskualde bakoitzean honelako proiektuaren inguruan sortu ahal den indar sinergia
|
euskararentzat
zer nolako bultzada izango litzatekeen imajinatu al dugu. Aralarren ilusioz eta itxaropen handiz ikusten dugu, eta horregatik gure agurrik beroena eman nahi diogu proiektuari.
|
|
|
Eta
|
euskarari buruz
zer esanen dugu. Ba, ETB1ek eman duenez gero, dena euskaraz izan da; ezin zen gutxiago espero.
|
|
|
Hilean behin saio bat egiten zen euskaraz, baserritarrei zuzendutakoa. Pentsa
|
euskararen
zer ikuspegi zegoen; euskara baserritarrei zegokien zerbait zela. Gero, gizartea aldatzen joan zen, eta gure kasuan, irratiaren bidez bultzatu genuen gizarteko aldaketa.
|
|
|
Zenbait iritzi artikulu motz nahiz nire lehen artikulu luzea, BERRIAn argitaratu zizkidatenean (orobat, Gara n eta Deia n) ezin da azaldu sentitu nuena. Harrotasunez eta pozaren pozez negar egin nuen
|
euskararen alde
zer edo zer egin nuela sentitu nuelako. Negarra bai, baina alaia, bihotzekoa, eta lerro hauek idazten ditudan bitartean negar eginez dihardut agian nire bihotza bera idazten ari delako.
|
|
|
Baina Valle Inclanen itzulpenik ezin da egin, eta Garcia Lorcarenak bai, airean daudelako, bidaiatu egiten dutelako?. Adibide hori Laboarengana ekarrita,, nahiz eta Mikel Laboak
|
euskaraz
zer dioen ez ulertu, airean bidaiatzen du bere musikak eta ahotsak, eta harrapatu egiten zaitu?.
|
|
|
180.000 euro Azkue fundazioaren marketing kontuetarako... beraiek bere webgunean lehen astean jarritako datu bat, gerora gorde edo ezkutatu dutena. Bizkaiko diputazioaren eskutik, sarean
|
euskaraz
zer esateko baduten Euskaltzaindia, Deustuko Unibertsitatea eta EHU UPVrekin batera. Bizkaiko euskararen erreferentziak sarean, bai horixe.
|
|
|
Euskaratik. Horregatik bereziki poztu nintzen euskararen nazioarteko egunean hackin badakigu taldeko kideek euskalblogosfera.org agertu zutenean,
|
euskaraz
zer sortzen den erakusten duen agregatzaile libre eta euskaldun bat. Klik bakarrera gaude hor, gero eta gehiago.
|
|
|
Frantsesari galdetuko genion, zer esan nahi zuen zehazki, bere ustea emango zigun, eta guk gureak gehituko genituen, eta eztabaidan jarraituko genuen biotako bat nazkatu edo nekatu arte. Orduan Estudiantea eta biok euskaraz hizketan hasiko ginen, oharkabeturik, eta Frantsesa guri begira isilik geratuko zen, kafe urtua edo pattarra murriztuz,
|
euskaraz
zer ikasiko, zer sumatuko.
|
|
2010
|
|
|
Artikulu honetan, atal horiei jarraipena eginez ekarriko dugu gogoeta hori. Helburua da hizkuntza ekologiak
|
euskarari
zer nolako ekarpena egiten dion modu kritikoan ikustea. Beti ere, jakintza soziologikoa eta soziolinguistikoa abiapuntutzat hartuta, eta maila teorikoan eta enpirikoan gizarte zientziek diotena kontuan izanda.
|
|
|
hori litzateke beste ezer baino lehen aztertu genukeena:
|
euskarak
zer leku duen egungo agendan; komunikabideek zein aipamen maila ematen dioten: lehentasunezkoa, bigarren mailakoa, bazterrekoa ala hutsaren hurrengoa. dena den, komunikabideez pluralean hitz egitea ezer gutxi esatea da, komunikabideak asko eta oso ezberdinak direlako. horregatik, egunkariz egunkari, irratiz irrati, telebistaz telebista, blogez blog, sare sozialez sare sozial..., aztertu litzateke euskarak agendan duen lekua. badago zer eginik, beraz!
|
|
|
11) hortaz, komunikabideek euskarari buruz informaziorik ematen duten ala ez, eta, baiezkotan, nola tratatzen duten, agenda setting gisa hartuko litzateke. Primingak, aldiz, erakutsiko liguke albiste horietan
|
euskara
zeri lotuta agertzen den; adibidez: politikari, abertzaletasunari, giro jakin batzuei, inposizioari, diskriminazioari, iraganari, tradizioari, ikasketei, ikasteko zailtasunari..., edo, euskal izaerari, balio linguistikoari, hemengo hiritar guztion ondareari, jai giroko ekimenei, berreskuratze ahaleginei... azken buruan, primingaren bitartez aztertuko genuke pertsona batek euskara edo euskera entzuten duenean, zer datorkio bat batean burura, zer nolako irudi, sentsazio, sentimendu, ideia eta abar. hitz, kontzeptu edo ideia horien arabera baloratuko dira, neurri handian, euskararen inguruko ekimenak eta eragileak, hizkuntza hori biziberritzeko hartzen diren neurriak barne.
|
|
|
Hori litzateke beste ezer baino lehen aztertu genukeena:
|
euskarak
zer leku duen egungo agendan; komunikabideek zein aipamen maila ematen dioten: lehentasunezkoa, bigarren mailakoa, bazterrekoa ala hutsaren hurrengoa. dena den, komunikabideez pluralean hitz egitea ezer gutxi esatea da, komunikabideak asko eta oso ezberdinak direlako. komunikabideek euskarari buruz informaziorik ematen duten ala ez, eta, baiezkotan, nola tratatzen duten, agenda setting gisa hartuko litzateke.
|
|
|
lehentasunezkoa, bigarren mailakoa, bazterrekoa ala hutsaren hurrengoa. dena den, komunikabideez pluralean hitz egitea ezer gutxi esatea da, komunikabideak asko eta oso ezberdinak direlako. komunikabideek euskarari buruz informaziorik ematen duten ala ez, eta, baiezkotan, nola tratatzen duten, agenda setting gisa hartuko litzateke. Primingak, aldiz, erakutsiko liguke albiste horietan
|
euskara
zeri lotuta agertzen den; adibidez: politikari, abertzaletasunari, giro jakin batzuei, inposizioari, diskriminazioari, iraganari, tradizioari, ikasketei, ikasteko zailtasunari..., edo, euskal izaerari, balio linguistikoari, hemengo hiritar guztion ondareari, jai giroko ekimenei, berreskuratze ahaleginei... tziarengana ideologia hutsa helarazteko erabiltzen bada. hortaz, komunikabide batzuek eta besteek euskarari buruz zabaltzen dituzten bertsioak eta esanahi ezberdin guztiak aintzat hartu dira. lan nekeza, baina ezinbestekoa igorritako informazioaren atzean zer nolako framingak dauden eta horiek bultzatzen dituzten interesak ezagutu ahal izateko. horregatik, euskararen gainean dauden framingak zorroztasunez eta sendotasunez aztertu ahal izateko, teoriarantz jo dugu, beste behin, urrats berri honetan Vicente Mariño eta lópez rabadán ek bereizten duten framingaen inguruko ikerlerro motak erabiliz. gure ustez, egile horien sailkapena (Vicente Mariño eta lópez rabadán, 2009:
|
|
|
paula.kasares@unavarra.es bat soziolinguistika aldizkariaren 20 urteurrena dela eta argitaratu den ale berezi honetarako nafarroan euskarak 1990etik egun artio izan duen bilakaera azalduko zuen artikulua eskatu zidaten. euskararen egoerari itxura hartzeko datuak hasi nintzen biltzen (zentsu erroldak, inkestak eta azterlan soziolinguistikoak) eta, lehen kolpean, horiek guztiak ohiko azalpen demolinguistiko eta soziofuntzionalaren arabera emateari ekin nion. lehendabizi hizkuntza gaitasunaren, erabileraren eta jarreren gaineko datuek erakusten duten joera diakronikoa eta gero gizartearen hizkuntza erabilera esparruetan euskarak betetzen duen tokiaren argazki sinkronikoa. bide horretatik apailatu nuen, luze samar gainera, eskatutako idazkia. baina egindakoak asebete ez eta betiko azalbide (makro eta kuantitatibo) horretatik nola aldendu hasi nintzen gogoan erabiltzen. hala bada, dokumentazio iturrietan soilik oinarritu beharrean, duela 20 urte sortutako gazteen euskararekiko bizipenak ere aztertzea otu zitzaidan. hau da, euskararen egoeraren bilakaera azaldu eta egungo egoeraz hausnartzeko hiztunek hizkuntzarekin eratu dituzten harremanek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten dute euskaraz. ...interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984),
|
euskara
zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon emakumeak. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza handiena eman zieten estatuak izan ziren lehenak, erroldetan bertako hizkuntzen ezagutza mailaz herritarrei galdera egiten. harritzekoa da, ordea, espainiak, hizkuntza aniztasun hain handia izanik, inoiz ez txertatzea erroldan inolako galdera demolinguistikorik. ...era behartu zuten jende guztia, lehenengoz4 talde bati zer hizkuntza kidetze zuten galdetze hutsa aski zen talde hori kanpora begira ikusgarri egiteko, eta berezko komunitate berezitua osatzearen kontzientzia hartzeko. zalantzarik gabe, ondorio hori zuelako, ez zuen espainiak ofizialki egiaztatu nahi izan zer hedapen geografiko eta demografiko zuten bere berezko hizkuntzek. ez da zaila imajinatzea
|
euskarari buruzko
zer datu emango zituen XiX. mende erdialdean egindako hizkuntza erroldak, hegoaldean. ladislao Velascoren lanen arabera5 (1867 urte ingurukoak), 780.000 pertsona inguru zeuden lau lurraldeetan, eta horien %50 baino gehixeago ziren euskaldunak; eta badirudi euskaldun gehienak elebakarrak izango zirela. edonola ere, kaltea eginda dago, eta 125 urtean zehar bildu ahal izango liratekeen datu demoling... biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea.
|
|
|
Soziolinguistika Azterketa" SIADECOk egin zuen eta ikerketa horren laburpena da 1979an argitaratutako" Hizkuntz Borroka Euskal Herrian" liburua. zutela... Gaur egun ...euskal herritarra izateko euskara jakin beharrari ez zaio lehentasunik ematen; beste aldetik, garai batean euskararen aurkako jarrerak plazaratzen ausartzen ez zirenak, orain lotsa gutxirekin azaltzen dira ez dagoela
|
euskara
zertan ikasirik eta euskara ikastea baino hobe dela ingelesa ikastea eta antzekoak esanez... euskara ez ikasi arren, hemen ez dela ezer pasatzen eta lasai aski bizi daitekeela erdara hutsean funtzionatuz pentsatzen dutenak nabarmenki gehitu dira.
|
|
|
XVi. mende hartan eta euskal herrian,
|
euskararen alde
zergatik ez ote genuen izan gure Malon etxaiderik, iritziak defendatu ez ezik funtsezko idazlanak emateko, etxepareren Sautrela ko ideiek eta gogoek, zergatik ez zuen izan garapen literario kultural handiagorik?
|
|
|
XVI. mende hartan eta Euskal Herrian,
|
euskararen alde
zergatik ez ote genuen izan gure Malon Etxaiderik, iritziak defendatu ez ezik funtsezko idazlanak emateko. Etxepareren Sautrela ko ideiek eta gogoek, zergatik ez zuen izan garapen literariokultural handiagorik?
|
|
|
Zer konta bada beraz Araba Euskarazen inguruan, baina hori gutxi balitz, hainbat arabar ezagunen lekukotza bildu du aste honetako saioak,
|
euskararekin
zer nolako harremana duten azaldu dezaten. Horrela ba, aste honetako saioan, Toti Martinez de Lezea, Maider Unda, Gorka Aginagalde, Igor Gonzalez de Galdeano eta Betagarri taldeko Iñaki Ortiz de Villalba izango dituzte.
|
|
|
blogean, kristautasunaren lehen urratsetan aditua den pertsona batekin? hitz egin zuela eta horrelako esaldiak horren goiz eta
|
euskaraz
zer dela eta existitu zitezkeen esplikatu ziola. –Kristau komunitatearen presentzia adierazten dute ostraketan idatzita agertzen diren Cipriano edo Parmenio bezalako izenek, Kartagoko gotzainak izan baitziren biak, Ipar Afrika astindu zuen donatismoaren jarraitzaileak.
|
|
|
Galdeketa zabalek ere argi azaltzen zuten gogogiro hori.
|
Euskararekin
zer egitea komeni zen galdetu zenean (1981), hona EAEko biztanleen erantzuna (iturria: Eusko Jaurlaritzako GAL, 1983:
|
|
|
3 taula:
|
euskararekin
zer egitea komeni da. Jendearen erantzuna
|
|
|
|
Euskarazko
zer aldizkari jasotzen zenituzten Erriberrin?
|
|
|
Nik, ez Jakinen eta ez Foruan izan nuen, gogoratzen dudanez, inolako arazorik. Besterik da, oro har, giro osoan
|
euskarari
zer garrantzi ematen zitzaion. Seminarioetan garrantzizkoa latina zen!
|
|
|
Joan nintzen, esplikatu nion eta berehala ikusi nuen ez zegoela zer eginik. Ez zuen ikusten
|
euskarak
zertarako behar zuen Filosofiarik...
|
|
|
|
Euskara
zer egiten duzu, zer ematen didazu?
|
|
|
" Eta gudualdi untan,
|
euskaraz
zer. Ai ai ai, ez dakit!
|
|
|
Lehenik eta bat, kanpokoen (euskararen kanpokoak eta Euskal herriko kanpoko) aldeko kanpaina deitoragarri hori bertan behera utzi, dugun eta ez dugun indarra uzten eta utziko baitugu lan ilaun horretan; harropuzkeria sorta baten truke hondarrean, euskal kultura zer den erakustea. Eta euskal kultura zer den guhaurrek ere ez dakigu
|
euskaratik kanpo
zer den. Zer ariko gara erakusten?
|
|
|
Frantses kultura garbi eta mantxarik gabe atxiki behar da (frankofoniaz mezu espantsionista duten emankizunak lekuko).
|
Euskara
zer da A, B edo gehiago oraino C-tik antolatu diguten difusio sare horretan. Ikurra, pankarta baizik ez, pigmeoa oihanetik jalgiarazteko inarrosten den amua.
|
|
|
Inpresio tipografikoarekin, ezpainetan zer zuten ohartuko ziren euskaldunak.
|
Euskara
zer zen ikasiko zuten basko guziek. " Printze eta jaun handiek" ere estimatuko zuten euskara.
|
|
|
Dirua eta kultura gazteleraz irabaziko ziren, orduan, baina gazteleraz egiteak beste zentzu bat ere bazuen.
|
Euskara
zergatik baztertu behar den azaldu ondoren, zertarako ere azalduko zen:
|
|
|
Bai, ez da erraza izango erdaldun peto peto batentzat euskara borondatez kontra ikastea, ze Patxik
|
euskara
zertarako nahi du, ez baldin bada noiz edo noiz testuren bat irakurtzeko, edota Iturgaitzen gogoko esaldia (ETA erakunde terrorista...) erabiltzeko. Bai, ulertzekoa da gogorik ez izatea, sasieskolak egitea.
|
|
2011
|
|
|
Zer ikusi… Gauzak bere onean edo" bere txarrean" esan nuke, beharbada uzten badira, leku askotan immigranteek ez dute erraz ikusiko euskararen herrian gaudela. Adineko etorkinen artean
|
euskararekin
zer gertatzen den jakiteko datu zehatzagoak behar genituzke. Haien umeek, aldiz, inguruaren arabera edota eskolako ahaleginaren arabera ongi erantzuten dutela dirudi.
|
|
|
Dimentsio horri buruz ari garenean irakaskuntzak, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan munduak, kulturak, erlijioak, aisialdiak edo komunikabideek izan dezaketen eraginaren inguruan jardungo dugu, besteak beste. Kontua da hauetako esparru bakoitzean
|
euskara
zer nolako baldintzetan aurkitzen den ikertzea. Izan ere, euskararen egoera asko aldatzen da eremu batetik bestera.
|
|
|
" Da como que suena mejor erderaz. Azkenien los tacos que dice...
|
euskeraz
zer esan biozu... Putakumia naiz (ez daz antzekorik).
|
|
|
hauen ustez euskarak gai batzuetaz aritzeko balio du eta beste gai batzuetarako, agian balio du baina ez da erabiltzen. Hemen argi ikusten da
|
euskara
zerekin lotzen duten gazte askok: " Ken 7" taldeak kantatzen dituen gaiekin bai baina drogaren mundu ilun horrekin ez.
|
|
|
Anakronismo presentistan erortzeko arriskua du ariketa horrek. gainera, buru ezin argiagok eginda ere, ez zait iruditzen 1970eko hamarkadako irizpen hori egungo beharren mugatzailetzat har dezakegunik. Izan ere, orain lau hamarkada nork iragar zezakeen berrogei urtetan
|
euskarak
zer bide eginen zuen, ez da atzendu behar garai horretatik aurreikusitakoak euskararen egoera larri larri jakin batetik egindako pronostiko proiekzioak direla, oro har euskal herrian lau hamarkadaren buruan gizarteak euskarari eman dion lekutik oso urrun geratu direnak. hala bada, ekar dezagun gogoa geure gaurko eta hemengo egoerara, hausnar dezagun orain eta hemen nolakoa lukeen euskarak beharrezko duen leku horrek. euskarak, biziko bada, zer behar du ziurtatua?
|
|
|
Lehen kontua da ohartaraztea oraindik ere badabilela hortik zehar hainbat jende, franko gainera, Borges jatorrizko hizkuntzan irakurtzen ahal dugunez (euskaldun gehienok)," Borges
|
euskaraz
zertarako" galdetzen duena. Arduragabekeria handiaren seinale ote den, edo norberaren gaitasun eza edo nagikeria ezkutatzeko argudioa ote den, ez jakin nik.
|
|
|
Jafid Ahamazian, amazig jatorria duen etorkina Euskal Herrian: . Hona iristen zarenean eskaintzen dizuten lehenengo gauza da gaztelania ikastea,
|
euskara
zertarako behar dugun esaten dizute, gainera. (?) Herri honen identitate bakarra espainiarra dela esaten digute, gu txoroak izango bagina bezala?.
|
|
|
Egoera nahasi honetan
|
euskararekin
zer gertatu zen ikusiko dugu. Hasteko, lehenengo eta behin, aipatu behar da, euskararako lehen errektoreordea, Jacinto Iturbe, Barberá errektore zela izendatu zela.
|
|
|
Zehatz aldizkarian behintzat «ikasle bat» izeneko egileak honakoa zioen: «Ikastetxean euskarazko klaseak ematen baziren ere, jendea ez omen zen klase horietara joaten, ez bait zen nonbait pulamentu handirik ikusten» (ikus «E.U.T.G.n
|
euskara
zertan den», Zehatz, 3 (1978), 107).
|
|
|
Aztertu EAEko oinarrizko curriculuma sortu eta ezartzen duen 175/ 2007ko urriaren 16ko dekretua eta 12/ 2009ko urtarrilaren 20ko dekretua. Komentatu bertan
|
euskarak
zer nolako tratamendua eta papera duen hezkuntzaren esparruko hizkuntza eskubideak kontuan hartuta, eta horren inguruan eztabaida sortu klasean.
|
|
|
Floristeria Lore Etxea izenaren moldeko izen batek Errealaren egitura kontraesankorra erakusten digu; erdarak argi betetzen du Ideologiaren funtzioa, badakigu zer dela-eta agertu behar den hor testuinguru unibertsal, neutro eta naturalarena egiten, denok erabaki eta pentsatu gabe onartu genukeen kodearena. Baina,
|
euskarak
zer egiten du hor. Batetik pentsatzekoa da beste kode berezi eta bereizi bat dugula, balio kargaduna, markatua eta partziala.
|
|
|
Laudorio zama bat izan zen: eni esker ikusi zuela
|
euskarak
zer balio zuen, ni nintzela gizon irekia, tolerantea... Sekulakoak entzun nituen egun hartan, harriturik egon nintzen.
|
|
2012
|
|
|
Denak gaztelaniaz ikusi genituen. Haiek batu, eta dendan zelan banatu,
|
euskaraz
zer ipini, gaztelaniaz zer, zelan… hasi ginen pentsatzen. Euskaraz ez nuen gaztelaniazko itzulpenik nahi, haien egokitzapena baino.
|
|
|
Hala diogu: " Ez dakit zein oposaketetara noa eta ez didate gaztelania probarik egiten, eta
|
euskarazkoa
zergatik bai?". Dekretua hortik doa, euskaraz ikasi baduzu, zer eskatuko dizut bada?
|