|
2000
|
|
|
Muga Gipuzkoa zen, baita Araba ere, baina garai hartan Pirinioak ez ziren inongo muga. Hango jendearen artean, halaber, jauntxo tiki anitz zegoen eta une horietan, zergatik ez
|
badakigu
ere, Nafarroa Garaian horietako leinu historiko anitz desagertu zen, bertze horiei tokia hartzeko aukera emanez. Batzuk Korte berrirat joan ziren, bertzeak herrietarat.
|
|
|
«Gizon zuzena loratzen da nola palmondoa» esaera jasoa du Ibon Sarasolak bere Euskal Hiztegian eta horixe etorri zitzaidan burura negu hotz honetako lehengo egun batean. Donostiarrak ikuskizunak antolatzen iaioak direna
|
badakigu
honez gero euskaldunok; dirua soberan eta... esango luke baten batek. Negu neguko egun batean ikusi ez dut bada garabi ikaragarri horietako bat palmondo ikusgarri bat ipurditik atera eta haruntzaxeago, itsasoari begira diren etxe horietako batean landatzen!
|
|
|
Honela, lehen atzean utzitako bidegurutzera helduko gara (7.5km) baina bide desberdinetik etorrita. Hemendik Leitzarako bidea jada
|
badakigu
eta ziurrenik gauza berrietaz ohartuko gara oraingoan. Ez baita berdina paisajea maldan gora edo maldan behera ikustea.
|
|
|
" Kanpoko eragileei ez zaie horrenbesteko garrantziarik eman behar, erantzukizuna gurea baita. Atzera egin nahi ez badugu,
|
badakigu
zer egin behar dugun: ikasleei zerbitzu egokia eskaini"
|
|
|
Nahiz eta batzuk literatura lau jainkoren eremua balitz bezala aurkeztu. Guk
|
badakigu
non gauden eta nora goazen. Besteak?
|
|
|
" Kataluniako hainbat kiderekin harremanak izan ditugu, proiektuak aztertu dira... baina gertatzen dena da hizkuntza mailan ez dagoela horrelakorik munduan, eta neurri batean dira bakarrik baliagarri beste esperientziak. Zer nahi dugun gutxi gorabehera
|
badakigu
, baina hori nola diseinatu, nola bideratu aztertzen ari gara" dio Mikel Arrizabalagak.
|
|
|
Deigarriena, berriz, hau: orain Errusia irekitzen hasia denez(
|
badakigu
nola), hango jatorriko zenbait haraxe joan berri dira, mende bat geroago. Biztanleen artean, badirudi" the Petrofs" (edo horrelako deiturakoak) direla hizkuntza eslaviarrari egun ere atxiki diotenak, bestela ingelesak ia erabat ordezkatu arren.
|
|
|
Espainiako gobernuak asmo nabarmena du kultur ekoizpenaren berezitasunak behin betiko lurperatzeko, kultura eta kontsumoa bat eta bera izan daitezen salneurri librearen paradisuan. Eta paradisu horretan, noski,
|
badakigu
nor izango den jainko eta nor gurtzaile huts: salneurrien kontrol erabatekoa eskuratuko duten kate handien loria goretsi dugu, etengabean, gainerako gizaki aukeragabeok.
|
|
|
Eskaini nahi genituen testuak irakurriz gozatzeko izan behar zuten, liburuan benetako protagonismoa irakurketak duelako. Eta irakasleengan sinisten dugunez, jakin
|
badakigu
aukeratuko dituztela beren ikasleentzako egokienak diren testuak. Ikasleen artean nobela beltzeko irakurle apasionatuak badaude, bada, mota horretako testuak nabarmendu dira bereziki...
|
|
|
EAJk esaten du, ETAri gure proiektua aurkeztu genionean ETAri esan zioena: " Aizue,
|
badakigu
behin betirako su etena eskaintzen duzuela, eta gainera, proiektu honen truke armak uzteko asmoa adierazten duzuela, baina guk proiektu honetan ez dugu sinesten". Herri honen tzat proiektu politiko bat aurkezteko asmotan ari bagara (EHk bere proiektua dauka, ETAk azaldu zuen bera baina beste joskeraz, EAJk berea, EAk berea eta ABk beste bat) har dezagun denbora bat bakoi tzak bere proiektua aztertu, trukatu, berrikusi, elkarri aurkeztu eta elkarrekin jarraitzeko.
|
|
|
Jar ditzagun, beraz, beharrezkoak diren terapia guziak martxan eta gureak diren erremedioak erabil ditzagun. Zeren jakin
|
badakigu
ikertzaile mamu horien lana gu itotzean datzala.
|
|
|
Eta guzti honek bat egiten du joera zaharrago batekin. Izan ere, komunitate diasporikoak beti saiatu izan dira, nola edo hala, zeuden tokian egonda beren nortasun kulturalari eusten (euskaldunok
|
badakigu
zerbait honetaz). Etxetik hasita, lagunartean, elkarteetan, ospakizunetan eta are eskola propioetan ere nortasun kolektiboa gordetzeko saioak ez dira berriak diasporen artean.
|
|
|
Ez dut uste ezer onik ekarriko duenik. Nahiz eta delituak burutzen dituzten, esperientziaz
|
badakigu
euskal gazteen aurkako errepresio penala areagotzeak ez duela ezer onik ekarriko. Erreakzioak gogorragoak izango dira eta jendeak ez du ulertuko edukinontzi bat erretzeak zigortuago izan behar duela Bilbon Sevillan baino.
|
|
|
Orain, aurreko orritan beste zenbait gai aztertu direlakoan, iragarpen salaketa erantzunen olatua atzean utzita, eta" etxekoen" artean ari garenez hauxe da galdera: Administrazio publikoen aldetik zer dagoen
|
badakigu
eta zer etorriko den eurreikusten dugu, hortaz, non jarri palankaren indarra euskararen etorkizuna irabazteko?
|
|
|
Orain arteko Nafarroako Gobernuek halako" laisser faire" politika kontrolatua eraman dute, oro har, Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren ekimen ugarirekiko eta euskal mugimendu guziarekiko. Hemendik aurrera
|
badakigu
konplizitate horiek bukatu direla eta Hizkuntza Politikak berak euskararen garapenerako kaltean jokatuko duela modu aktibo eta eraginkorrean.
|
|
|
Lan honen oinarri gisa erabili dugun inkestaren ondorioen bitartez
|
badakigu
Sarrionandiaren liburuak irakasleek 16 urte bitarteko gazteentzat gomendatuenetakoak direla, bereziki gailentzen delarik urteak aurrera egin arren, Narrazioak liburuak izandako arrakasta handia, beste narrazioen aldean, eta olerki nahiz saiakera liburuak oso atzera uzten dituelarik. Gazteek, bestalde, irakurketa hori gustukoa dutela aditzera eman du era berean Mari Jose Olaziregik gazteen irakurketa zaletasunen inguruan egindako ikerketa eta inkesten emaitzak.
|
|
|
Hasieratik bertatik aipatzen zaizkigun irudi eta erreferentzietan (The four season en (1986) gizakiaren adin desberdinak margotu zituen Jaspers Johns margolaria, A. Vivaldi edo F. De André-ren kanta),
|
badakigu
heriotza izan ezean, beste helmugarik ez duen bidaia baten aurrean gaudela.(...)
|
|
|
Brujería vasca e Inquisición española (1983) liburu bikainean. Gaur, ordea,
|
badakigu
fisikoki sorginik inoiz ez dela izan. Eta inork ziurki sorginkeriarik izatekotan, inkisidoreek eta Pierre Lancre bezalakoek izango zuten, gaiztakeriaz beraien lepoan baitzeramaten sorginkeria.
|
|
|
–Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik balu ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea? Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste guztiok ere
|
badakigu
! Alabaiñan agerian zebiltzan.
|
|
|
Azken urteotako jokabide bihurriak ikusteaz,
|
badakigu
gauzatzea ez zaigula hain erraza izango, berrogei urtetako diktadurak bere eragina izan du eta belaunaldi honetako guztiok zerbait ukiturik utzi gaitu. Honetaz 1998ko irailaren 27ko Egunkaria n. Su etena?
|
|
|
Liburukihau 18erreal zela
|
badakigu
, MarkinakoKarmengoliburu batean honelajartzenbaitu:. EstelibroesdeJosefAntonioMarianodeAnsotegui, vecino delaAnteyga deZenarruza, residte enlavilladeMotrico, comrpoenelconbento delosCarmelitasdeMarquina, a18rs cadatomoyeselsegdo. Añode1818 Ansotegui? 429.
|
|
|
Albistegien azterketarako saio guztiak ez ditugu kontuan hartu, eta egunerokoalbistegi orokorretan eta bertan hedatzen diren saioak beren artean orekatzen dira, herrialde baten edo beste baten agerpenaren aldeko joerarik sortu gabe. Horrela,
|
badakigu
ezen bizkaitarra Bizkaiko albisteak jasotzen ari den bitartean, arabarra Arabakoakjasotzen ari dela. Baina Euskal Herriaren irudia albistegi orokorrak eskainiko dio.
|
|
|
Baina sentipenetik pertzepziora daraman bidean funtzio tonikoa ere badago, alegia, giharren funtzioa. Eta gaur egun
|
badakigu
giharren uzkurdura kronikoarenfuntzioa sentipena deuseztatzea dela, hari existentzia ematen dion energia absorbatuz. Zergatik iratzartzen dira terapian sentipen eta emozio sarritan penagarrihoriek, maiz mingarriak izaten diren oroipenak indarberrituz?
|
|
|
Zeberioko laminaren asmoa ez da ona, hilari bota zion kapa, sarea arrainaribezala, harrapatzeko asmoz. Eta arima zertarako behar zuen zuzen ez
|
badakigu
ere, segur da ez zuela hartaz gauza onik egingo.
|
|
|
Horretan bizi ez direnak, aldiz, ezindute kanpotik dastatu eta ez dute erraz horretarako bidea. Batzuek
|
badakigu
eta nahidugu goxotasun horretaz herri magalean bizi. Bai eta besteei eskaini ere, guztionabaitugu.
|
|
|
Bortxari buruzko irizpideek adierazten dute, muturretan bi balio sistemadaudela zeharo kontrajarrita, eta tartean nahasitakoen gama guztia ere bai. Egiatan, gehienok jakin
|
badakigu
zinismoz zipriztindurik erabiltzen ari direla esamoldeugaritan. Politikoki erabiliak eta eragileak izaten ari dira eta horrek adierazten digu, kulturalki?
|
|
|
Euskal Herriko testuinguruan?
|
badakigu
Leturia baino lehen euskaraz zer nobelagintza dagoen, eleberri honek sekulako inpaktua eragin zuen.
|
|
|
Jakin
|
badakigu
sailkapena oso dela eztabaidagarria. Are gehiago honi buruzkoirizpide zehatzik edo taxonomiarik ez dagoenean.
|
|
|
Xabier Amurizaren aspaldiko kezka dela
|
badakigu
, eta gustura irakurri izan ditugu gaiaz emandituen azalpenak hitzaldietan eta prentsan.
|
|
|
Aginduaren Administrazio barruko historia ezagutzen ez dugun bezala, harenaplikazio sozialarena ere ezezaguna dugu, baina
|
badakigu
egoerari Gotzainak nolaegin zion aurre.
|
|
|
Egia auzoa, artean oso euskalduna zen, bertan etorkinen olatualdi handiena 19451965ekoa izan baita, eta jakin
|
badakigu
, gainera, komentuko elizkizun handietaneuskarazkoak jendetsuagoak ere izan ohi zirela erdarazkoak baino, 1935 eta 1936etan, adibidez (Cronica: I, 200, 234).
|
|
|
Gaurko euskaldunok
|
badakigu
gure arbasoek Herri askoz zabalagoa osatu zutela etakonkistatzaileek porrokatu eta mugatu egin gaituztela gaurko kaiolan. Bordeletik hasieta Garona ibaiaren aldetik Tolosaraino hedatzen zen Iparraldean.
|
|
|
Guri dagokigunez,
|
badakigu
gaur Nafar Estatuari atxikimendurik biziena egitendiotenak, euskaldun direnen artean direla. Adierazgarria benetan.
|
|
|
Orain
|
badakigu
inflazioa eta deflazioa batera gerta daitezkeen desorekak direla: presente daude biak, stagflazioan'. Ekonomialariek badakite inflazioa eta langabeziaez dagozkiela bitartekari monetarioko eta finantzarioko eginkizun bikoitza era ezperfektuan beteko luketen bankuei.
|
|
|
denaldetik, berak balio (numeriko) berbera dauka metalikoa izan zein bankukoa izan.Baina, moneta merkantziek neurtzen duten heinean, badirudi moneta preziatuakegonkortasun berme handiagoa ematen duela. John Law-ren esperientzien arabera,
|
badakigu
paper moneta desbaliozta daitekeela bere balio osoa galdu arte, urrea edozilarra gizonak ezin manipulatu dituen balio, naturalak, diren bitartean.
|
|
|
Nazionalismo eta hizkuntzaren arteko lotura ez da nahitaezkoa, eta
|
badakigu
hizkuntz arazoari emandako, irtenbideek? –Irlandaren edo Eskoziaren kasuan, adibidez?
|
|
|
Zer esanik ez, talde nortasunak (nortasun etnikoaren zentzuan) ez du zertan (ez behintzat nahitaez) nazio ideiarekin lotuta egon, nazioa Estatu moduan antolatuta dagoen edo antolatu nahi duen populazio taldea izan daitekeen aldetik. Baina
|
badakigu
kultur ezberdintasunak identitate/ nortasun ezberdintasuna ziurtatzen duen bezala, kultur uniformizazioak populazioaren homogeneizatzea sorrarazten duela. Eta homogeneizatze hori da, hain zuzen, Estatuarentzat, eta honen egonkortasunerako, funtsezko ardatza.
|
|
|
Horrela, Estatuak kontrolpean duen hezkuntza sistemaren bidez hizkuntzaren uniformizatzea bultza dezake, era honetan nazioaren parte izate ofiziala ezarriz. Prezeski,
|
badakigu
hemen irakiten ari den gaia nazio integrazioaren suan izango dugula, eta López Aranguren-en hitz hauek arazoaren gakoa aurkitzeko aukera emango digute:
|
|
|
Interesgarria da plan horren hitzaurreari begirada luzatzea, irakaskuntzari buruzko nolabaiteko diagnosia eskaintzen baitu. Jadanik
|
badakigu
, besteak beste, mende horren erdian egindako eginahalak ondo antolatutako hezkuntza sistema uniformea sortzera zuzendu zirela, baina errealitateak beste aurpegi bat erakutsi zuen:
|
|
|
alde batetik hezkuntza sistema osatuaren faltaren berri ematen digute; bestalde, eta hau guztiz garrantzitsua dela deritzogu, hezkuntza sistemaren eratzea Estatuko Administrazio osoaren antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da. Dagoeneko
|
badakigu
administrazio mailako antolaketaren arloan hainbat urrats oinarrizko eman zirela; lehenago aipaturiko horiez gain, hauek izango lirateke, laburbilduta, azkeneko urteetan arlo honetan izandako erreformak(. Pidal, planaren aurrepausoak, alegia):
|
|
|
Doakotasunarena zein beharrezkotasunarena dagoeneko 1838ko legeak jasotzen zituen printzipioak ditugu, eta
|
badakigu
lortutako arrakasta maila guztiz eskasa izan zela.
|
|
|
sistema metriko hamartarra eta honen nomenklaturaren erabilpen nahitaezkoa inposatzea Estatu, Probintzia edota Udaletako dependentzia guztietan, arlo zibil, militar, judizial zein eklesiastikoan, baita kontratu publiko eta pribatuetan ere. Nola ez, ordutik aurrera sistemaren irakaskuntza derrigorrezkoa izango zen oinarrizko irakaskuntzako eskola guztietan268 Beraz, nazioa oinarritzat hartzen zuten modernizaziorako neurriak dira, merkatu nazionalaren helburura begiratzen zuten erabakiak; eta
|
badakigu
tradizionala bihurtu den esaldia dugu hau merkatua dela burgesiaren lehenengo eskola269, non nazionalismoa zer den ikasiko duen.
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin
|
badakigu
ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela. Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik?
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela? Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin
|
badakigu
, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik. Eta noiz ikasi behar dugu ezen, atseginari sufrimendua darraion bezala, sufrimenduari atsegina darraiola, eta zilegi dela, zilegi eta desiragarri, atseginari atseginez ihardestea, eta lurreko gure bizimodu hau ere apur bat maitatzea?
|
|
|
Eta nik diotsut: nork neur lezake merituaren zinezko neurria eta balioa, baldin geure borondatearen jabe garenetz ez
|
badakigu
–Eta gurea ezin neurtu badugu, nola neurtu bertzeena?
|
|
|
Eta hausten da soka batzuetan, eta erortzen eta amiltzen gara zuloan beheiti, non herensugeak eta munstroak ditugun aiduru —izua eta bekaitza, herra eta zorigaitza—, ahutzak zabal eta hortzak zorrotz. Baina amets batek bertze amets bat dakar, eta amesten dugu orduan ezen ametsez bete dezakegula bertzela bete ezin dezakeguna eta hala edireiten diogu zulo bakoitzari bere estalkia... eta, hala eta halatan, baldin
|
badakigu
ezen zulo horietarik batean herensuge bat dagoela, amesten dugu ezen aitagure batez uxa dezakegula; baldin lamia badago, kandela piztuz uxa dezakegula; eta baldin Basajauna badago, ur benedikatuaz uxa dezakegula eta ohil. Eta gaitz bakoitzari edireiten diogu erremedioa, eta hala egiten dugu aitzina...
|
|
|
Baina halakoak gara:
|
badakigu
ezen lohitzen eta likisten garela, noiz eta egin beharrekoa egiten ez baitugu, baina, halarik ere, noiz eta, erretorikaren bidez, bi hitz airoski lotzen ikasten baitugu, berehala lotzen gatzaizkio, hitzen ederraz eta urrearen distiraz, geure lohiaren eta geure likitsaren beztitzeari eta haren estaltzeari, eta apaintzen dugu geure satsa eta geure simaurra arrosa lurrinztatu batez. Eta, hitzen errepikatzearen errepikatzeaz, uste dugu eta sinesten dugu hondarrean ezen azala dela barrena, eta barrena azala... harik eta, halako batean, berez eta halabeharrez, gauza bakoitzak bere lekurat egiten duen arte —azalak azalerat eta mamiak mamirat—; eta ohartzen gara orduan ezen gure lohia eta gure ustela ez dela bertze alderat behatuagatik desagertzen, eta geure lohiarekin eta geure ustelarekin egin behar dugula aitzina —geure mugetarik eta geure hauskortasunetik—, eta besoak ditugula, geure muga horiei buru egiteko, zeren, geure deusezetik bertze deusez bat amoroski besarkatzen dugunean, erortzen dira mugak eta loratzen zaigu bihotzean eguzki bizi gori bat, urrerik urretsuena baino distiratsuagoa dena, nola loratu baitzitzaion Kristori Kalbario mendian, bere bakardadetik eta bere deusezetik munduaren deuseza besarkatu zuenean.
|
|
|
—Poztu...? —haren mintza doinuak ez zuen duda izpirik utzi, nire semeak sorrarazten zizkion sentipen ezkutuen aitzin gibelez— Nola pozten ahal naiz, haren ama nora eta norekin joan den ere ez
|
badakigu
–
|
|
|
Halaxe, bada, adierazi nahi dugu ez dakigula oso ziur eta ez du askorik inporta, ohartuko da irakurlea zer aldatu zitzaion lehenik Brown jaunari, ezker eskuko hatz txikiko azazkala, ala eskuin eskukoa; edota biak batera aldatu zitzaizkion, edo zein aldaketaz jabetu zen lehenago. Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen;
|
badakigu
, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago. Jar dezagun, beraz, egun euritsu bat zela, eta haizeak ere gogor astindu zituela hiriko tamarizak eta platanondoak, baina ez gingko bilobak, hiri hartan ez zegoe  lako gingko bilobarik.
|
|
|
Sarritan entzunak nituen hitz horiek. Iraileko euri berriak lur guztia itxuraz aldatzen duenean,
|
badakigu
zein neurri duen atsekabeak. Barrenegi dugu gizonok tristuraren zama ilun grisa.
|
|
|
Bala batek giza gorputzean zelako txikizioa eragin dezakeen ikusteko, ez dago hori baino froga hoberik. Orain
|
badakigu
marka horretako pistola batek, sei bat metrotik tiro eginez gero, hori bezalako zulo bat sortuko lukeela zure gorputzean (ongi oroitzen naiz" zure" hitza erabili zuela, edo" lizukeela" bestela). Eta harrigarriena zera da:
|
|
|
Lehen itzulia amaitu berri du Euskaltzaindiak, eta bigarrenak eta hirugarrenak ere aurki izango ditu aztergai. Irizpideak irizpide,
|
badakigu
horiek ere eztabaidagarri izan daitezkeela, ez baitira erraz lotzen gizartearen ibilerak eskatzen duena eta hizkuntzak eskabide horri aurre egiteko behar duena.
|
|
|
Gaur egun, August Schleicher en hirutariko sailkapen hark bere balioa galdu ez duen arren, harez gainera,
|
badakigu
hizkuntza guztiek, gutxi edo asko, beste taldekoen ezaugarri batzuk ere edukitzen dituztela. Hau da, funtsean tipo horietako batekoak izan arren, bestetarikoen bereizgarri batzuk ere aurki daitezkeela haietan.
|
|
|
Ga ra egunkariaren kontrako mehatxu esplizitutzat har daiteke ebazpen hori. Oraingoz, mehatxua besterik ez, baina
|
badakigu
nora doazen kontu hauek.
|
|
|
Haize zirimola azkarrek inarrosten dute oreka nekez zaintzen duenaren bihotzaren zola, zolaren zola, urrats durduzatuegiak marrumaz hantu biribilketa eroan biderkatuz. eta inor, inor, inor ez dago aldamenean holtz hegietan zutik bermatzen laguntzeko! ...ahi eraman ditzake haize zirimola haserretuak. zu eta ni hosto inutil horien parekoak gara errorik gabeko izen deitura sarraskituak, borondate eta gerorako amets beti ukatuak. eta haizeak hegatz xumeak bulkatzen dituen gauetan, beldur gaitzak bereganatzen gaitu. gure egunerokotasuna oldarraren, doluaren eta segurtasun ezaren erresuma larraitza da, haizea jabaltzean hargatik, euria hasten den unean
|
badakigu
bake aroak iraun ez dezakeela, beldurrezko zirimolak bihotzean dabiltzalako inguru trinkoen inseguritatearen indartzeko.
|
|
|
Bestalde, azken urteotan, behin eta berriz entzuten da liburuak bizitza laburra daukala gizarte berri honetan eta telekomunikazio sareen artean itoko dela. Oraingoz historia zein den
|
badakigu
, profeta guztiek huts egin dute, eta inprimatua da oinarrizko medioa ezagutza erregistratu, bildu, antolatu, kontserbatu, erabili eta zabaltzeko.
|
|
|
Jakin
|
badakigu
Euskal Herria jaioterri duen teatroa ondo doala txapela buruan munduan zehar, baina Donostiako Victoria Eugenian ikusi genuen zeremonia tristea izan zen gero. Tristea bezain urguilurik gabekoa.
|
|
|
Ikuskizunaren mundu gurea txikia dela tamainaz
|
badakigu
baina ezin dugu onartu zikoitza izan dadila. Aurkitu ditugu bideak Euskal ikuskizunaren magia areagotzeko.
|
|
|
Euskal komeria ondo doala
|
badakigu
. Testigu gara.
|
|
|
Zuzenbide erromatarra destainez eta arinkeriaz gaitzesten duten hainbatek ez dute berori behar adina ezagutzen. Berehala konturatuko gara horretaz, baldin eta gauza bagara bereizteko, batetik, zuzenbide hori eskuratu diguten bilduma horietan arrazoi idatzia deitua izan dena eta, bestetik, gure egoera eta usadioetatik at diren erakundeak; orobat, baldin eta bereizten
|
badakigu
senatukontsultoak, plebiszituak eta printze zintzoen ediktuak enperadoreen erreskriptuetatik, horiek baitira, izan ere, halako legeria eskatua, kreditu edo ezegokieraren arabera emana eta Erroma bera kolokan jarri zuten hainbat munstroren gortean moldatua, agerikoa baitzen horiek epaiak eta legeak jendaurrean saltzen zituztela.
|
|
|
Alta, hausnarketaren, ezinezko kalkuluaren eta emaitzaren behartasunaren elkarketak Neurath bere joera pragmatikoaren oinarrizko noziorantz hurbildu zuen, hau da, zio laguntzailearen kontzepturantz. Jakin
|
badakigu
pertsona batek, egintza baten bidez emaitzak lor ditzan, egintza horren posibilitate desberdinak behintzat kontuan hartu dituela. Alabaina, horietako bat aukeratzen badu abian jartzeko, eta egiterakoan mota orokorragoko printzipio bat erabiltzen badu, horrela sorturiko zioari, helburu zehatzekin zerikusirik ez duenari, zio laguntzailea nahi diogu deitu, laguntza bat baita zalantzati dagoenarentzat, nolabait esatearren.127
|
|
|
Honek ez du nahi esan bere gogoetak egokitzen ibiltzen zenik kritikekin ongi geratzeko, ezta gutxiago ere. Analisi askoren ondoren, egun
|
badakigu
bere ibilbide intelektuala, hau da, bere emaitzak —idazkiak eta gogoetak— zeharkatu dituzten ezaugarri konstante batzuk badaudela, esate baterako joera antimetafisikoa, tolerantzia linguistikoa eta kontzeptuala, edo eluzidazioaren helburua49 Bere ildo teorikoak Neurath pragmatikoarekin bat ez etortzera eraman zuen, baina harrezkero hobeki ikusiko zenez, Zirkuluaren erreserba ideologikoa... Zirkulua desagertu eta gero, ikusmolde estandarrak Carnapen aldeko bideak jorratuko zituen:
|
|
|
Horregatik, arazoa gainditzeko edo, gutxienez, saihesteko, Russellek eta Whiteheadek ‘tipoen teoria’ eratu zuten. Egun, jakin
|
badakigu
proposamenak, hau da, goian deskribaturiko logizismoak, akats ugari zeuzkala, baina, dena den, proiektuaren alde baliagarri asko erabiliko zituzten Zirkuluko partaideek. Logizismoaren ezinak, gainera, testu honen helburuetatik urrun geratzen zaizkigu.
|
|
|
Hortaz, bata igotzen bada, bestea jaisten da. Gainera, erlatibitate orokorrean
|
badakigu
koordenatu sistemen klasea koordenatu sistema guztien osotasuna dela. Zer da, orduan, objektiboa hemen?
|
|
2001
|
|
|
Udalbiltzaren aldeko hautetsien biltzarrean ere badira independente asko, batez ere Nafarroan, eta horiekin ere ari gara. Ezker abertzalearen indarrak mugatuak dira eta hori
|
badakigu
, baina azken 21 urte hauetan eztabaida eraman behar den tokira eraman dugu: eztabaida estatutismotik at jartzea eta Euskal Herriak XXI. mendean bere burua nola antolatuko duen pentsatzen hastean.
|
|
|
Orain dela 2000 urte egina izateko, zein ondo lotutako narrazioa den. Badirudi aurretik eskema bat egin duela lan hori lotzeko, baina zenbait ikerketen ondorioz egun
|
badakigu
istorio zenbaiten bilduma baino ez dela. Hala ere, nobela gisa aztertzen badugu, maisulan baten aurrean gaude.
|
|
|
Guk
|
badakigu
inposizio indirektoa, BEZa hain zuzen, zerga oso bateratua dela Europa mailan eta geroz eta bateratuagoa izango dela. BEZ ezberdinak ezartzeko maniobra marjinak oso txikiak izango dira, ez bakarrik guretzat, baita Estatuarentzat eta Europako beste estatuentzat.
|
|
|
Horrek eskatzen du elkarrizketa sakon bat egin beharrean titular bat ateratzea. Eta titularraren bila joaten garenez,
|
badakigu
zer ez den galdetu behar, eta zer bai.
|
|
|
XX. mendearen hasieran, hitzak ikastea zailtzen duen eta hizkeraren osotasuna aldrebesten duen gaitz hau, garunak hizkera prozesatzen duen zonaren (hau da ezkerreko hemisferioaren) sortzetiko anomaliaren bati edota garapen neurologikoaren hutsune edo eskasiei zor zitzaiela uste zen. Orain, ordea,
|
badakigu
horiez gain ingurumeneko faktoreak ere hartu behar direla kontuan.
|
|
|
Mahatsa kooperatibei saltzen dien nekazariari bost axola zaio, beretzat ez delako. Baina mahatsarekin ardoa egiten dugunok
|
badakigu
gehiegizko produkzioak kalitatea jaisten duela. Horregatik, batzutan mahastia oso indartsu datorrenean guk mahatsa kendu ere egiten diogu, geldiarazi eta hainbeste eman ez dezan.
|
|
|
Eta gainera saldu egiten da. Baina
|
badakigu
hemendik gutxira ez duela hainbeste salduko, kontsumitzailea ez delako tontoa eta konturatu egingo delako. Hemen bi ardo motek egon behar dute aldi berean.
|
|
|
Antton, neure burua hor kokatuko nuke eta agian beste batzuena ere bai, baina batzuek esango dute hori ezker utopikoa dela. Ezkerra da ere eraikuntza lortzen duena proiektu konkretuetan eta askotan horretarako bere birjintasuna galdu eta lan egin du toki askotan, itundu behar du
|
badakigu
zeinekin, etsaiekin ere... Hori ere egiten da, hori ere ezkerra da, zergatik?
|
|
|
Nik ez dut sinesten abangoardietan, herritarren partehartze gabe gizartea ezin daiteke aldatu, horretarako herritarrak irabazi behar dira eta bultzatu. Abangoardiak boterea hartzen badu gero
|
badakigu
zer gertatzen den, abangoardiak beren interesak defendatzera doazela, eskuinetik zein ezkerretik. Gizarte berri bat egiteko garaian administrazio edo estatuari mugak jarri behar zaizkio.
|
|
|
Nahiz eta prentsa" handia" k ez digun bere arreta eskaintzen beste batzuei eskaintzen dien bezala, eta
|
badakigu
zergatik, Batasuna eztabaidaren benetako berrikuntza komunistek egindako" Igitaia ta Mailua" proposamen politikoa da. Proposamen hau Euskal Herriko langileriak Herri Batasuna berritu baten baitan berezko proposamena izatean datza, azken finean honetan baitatza Batasuna eztabaida.
|
|
|
Mendebaldeko gizartean
|
badakigu
ekaitzak ez dituela jainkoen izaera aldakorrak sortzen, badakigu Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala, badakigu grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta badakigu izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
|
|
|
Mendebaldeko gizartean badakigu ekaitzak ez dituela jainkoen izaera aldakorrak sortzen,
|
badakigu
Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala, badakigu grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta badakigu izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
|
|
|
Mendebaldeko gizartean badakigu ekaitzak ez dituela jainkoen izaera aldakorrak sortzen, badakigu Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala,
|
badakigu
grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta badakigu izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
|
|
|
Mendebaldeko gizartean badakigu ekaitzak ez dituela jainkoen izaera aldakorrak sortzen, badakigu Lurra borobila dela, Eguzkia izar bat eta Ilargia gure satelite naturala, badakigu grabitatearen legeak mantentzen gaituela lurrari itsatsita (zentzurik fisikoenean bederen) eta
|
badakigu
izarrak ez daudela sabai erraldoi beltzean zintzilik. Alegia, gero eta gehiago ezagutzen eta ulertzen dugula gure inguruan gertatzen dena.
|
|
|
Bertako herri eta hirietako denda eta komertzioak euskaldundu aldera, bertako AEK k" Euskaldun Komertsanteen gida" berrargitaratu du. Duela bi urte, hamaikagarren Korrikaren karietara, AEK k" Euskara
|
badakigu
" lemarekin 5.000 eranskailu edo pegatina zabaldu zituen dendetan itsasteko. Gida horretan, 450 saltegietako izen eta helbideak agertzen dira, eta orain, beste 5.000 pegatina zabalduko dituzte
|
|
|
Laborantza beti izan da jarduera sendoenetatik bat. Kalitatea egiten ere
|
badakigu
. Gaur, beharbada, eskas dagoena da konfiantza hartu behar dugula eta gure mozkinek beste edozein balio dutela konbentzitu.
|
|
|
Gaia politikoa da, eta ematen zaion lehentasunaren arabera Euskal Selekzioa izango da edo ez. Baina
|
badakigu
politikak nola funtzionatzen duen: interesatzen ez bada luzerako kontua izango da, eta ez dut uste interesatzen zaienik Euskal Selekzio bat egotea.
|
|
|
Zergatik hasi zen
|
badakigu
, baina oinarrizko arazoen iraupenak ez du betirako justifikatzen aitzineko aukerak, zeren eta azken helburuak bide hoberenetarik lortzeko, egoera konkretuaren arabera aldatzen baitira estrategia eta taktika. Gaur, minoria armatuen estrategia desfasatua dago nazioartean, eta gurean bertan, gero eta aurkako zabalagoak sortzen ditu.
|
|
|
Ados, baina egia da ere lurraldeak ez direla berez autodeterminatzen, lurraldeek hiritarrak dituzte beren baitan. Aldi berean, denok
|
badakigu
abertzaletasuna non den nagusi eta non ez, baita Euskal Herria erreferentziatzat hartzen duen abertzalearen kopurua zein den ere. Proiektu guztiak eztabaidagarriak eta hobetzeko modukoak dira.
|
|
|
Txosten hau, ordea, erabat estrategikoa da, euskal liburugintzak dituen arazoak eta datozen urteotan jorratu beharreko bideak biltzen baititu bere baitan. Euskarazko argitaratzaileok
|
badakigu
funtsezkoa dela bertan bildutakoa, unean uneko laguntza, akordio eta subentzioen gainetik baitago. Orain artean, euskal liburugintza arautu gabeko politika baten noraezean ibili da, eta hala dabil oraindik ere.
|
|
|
Kongresuan aurkeztuko diren lanen aurrerapenik ez digu eman Zabaletak, baina adibidez UEUren funtzioa eta etorkizuna jorratuko dela
|
badakigu
. Kongresuaren ondoren datu ugari eduki ahal izango dugu.
|
|
|
Galtzagorri elkarteak argitaratzen duen aldizkaria, «Behinola», norengana iristen den eta zer nolako eragina duen. Izan ere, gero eta informazio gehiago dagoen gizartean bizi gara baina era berean jakin
|
badakigu
gero eta gutxiago dakigula gauza guztietaz
|
|
|
Argi dago. Hemen presoen inguruan aritzen diren eta politika egiten duten talde egituratuez ari naizenean, batez ere talde bati buruz ari naiz, eta
|
badakigu
noretaz ari garen. Hori argitu egin behar da.
|
|
|
XIX. mendean frantses mokofinek sartu zuten gastronomiaren tenplu handietan; gerora zabalduko da ermita eta elizetara. Orain
|
badakigu
mineraletan (P, Mg, Ca, K, S, Na, Cl, Fe, Mn, Zn, Cu eta I) eta bitaminetan (A, B1, B2, C, E eta PP) oso aberatsa dela. Geurean inor gutxik jaten du oraindik eta jaten duenak fruitu ubel beltza ematen duen klasea soilik.
|
|
|
Jakina, oso informatuta ez dagoenarentzat ezinezkoa da historia eta fantasiaren nahaste horretan bata eta bestea bereiztea. Gutxi gorabehera filmak eta eleberriak nola egiten diren
|
badakigu
, eta nik ez diot film komertzial bati ikerketa lan edo historikotasun berezirik eskatzen... Baina kasu honetan, eta niretzat horixe da kezkagarriena, filmak aldarrikatu egiten du historikotasun hori, bukaeran azaltzen diren ohar idatzi batzuen bidez.
|
|
|
Beste pertsonaiekin dituzten harremanei esker jabetuko gara" patu tristera" kondenaturik dauden paperezko izakion nolakotasunaz. Gehienetan, Juliaren ahotan eta, zenbaitetan, narratzaile estradiegetikoarenean,
|
badakigu
Iñaki Abaituaren" oralitateak"," bizitzeko beldurrak"," non dagoen ez jakiteak"," konpromisoarekiko beldurrak",... atzean" galtzaile baten biografia" ezkutatzen duela (Zabalegirenean bezalaxe).
|
|
|
Juan Martinek" bere eginkariak" gainean egiten zituen aitonaren omenez darama izen hori (2242). Horretaz gain, narrazioan etengabe adierazten delako,
|
badakigu
argala dena, zimur batzuen jabe ere bai, eta ogibidez idazletzat aurkezten duela bere burua. Gaztetan (Françoise) Sagan en omenez idatzitako Adio atsekabe (166) nobelaz gain, hotel batean Parisen galdutako bigarren nobela bat, istorioaren hasieran berreskuratzen dena, ditu idatziak.
|
|
|
Eta ironia kontuak aipatzen baditugu, Juan Martinen meritu literarioak, lehenago esan bezala, patu nahiko tristeko bi nobeletara eta gastronomiari buruzko liburu batera mugatzen direlako da. Hori gutxi balitz,
|
badakigu
idazle modura azaltzen den lekuetan, Madrilen idazle periferikoen jardunaldietara doanean bezala," zozketaz" egokitu zaiola han egotea. Euskal literaturaren txikitasunari, Madrilgo giro literarioaren hutsalkeria (Babelia) eransten dio Saizarbitoriak, egungo egoeraren diagnosi ironikoa, ezpairik gabe.
|
|
|
Gartzelako poemak autobiografiaren barnean kokatzen den liburua dugu, eta erromantizismoak eskatzen duen eran egina, gainera, aurpegi eta mozorroaren artean zirrikiturik uzten ez duen autobiografia, norberaren egia kontatuko duena, zuzena, artea eta bizitza batera biltzen dituena, gauza bera balira bezala. Baina,
|
badakigu
, mozorroaren eta aurpegiaren artean beti dago aire kamara estua, eta hain zuzen ere, aire kamara horri deitzen diogu autobiografia, egiaren eta begiaren artean dagoen antzekotasunari.
|
|
|
Fenomeno horiek planeten bat egiteak, kometak, eklipseak eta antzekoak hondamendien iragarpen gisa hartzen ziren antzina baina gaur egun lasaitasunez begiratzen ditugu;
|
badakigu
mundua ez dela amaituko eta eklipseak eta antzeko gertaerak gorabehera, hondamendiak berdin berdin izango direla.
|
|
|
Izan ere,
|
badakigu
aldamenean duguna ez dela ezinbestean gu baino argiagoa edo profesionalki hobea; aukerak hobeto aprobetxatu besterik ez ditu egin.
|
|
|
Gurutze Gorriak eta erakunde txikiek bildutakoa baturik, Estatuan 300.000 jostailu jaso zirela
|
badakigu
ere, hor ez dira sartu elkarte anonimoek izaniko ekimen txiki baina biziki garrantzitsuak.
|
|
|
Dagoeneko
|
badakigu
zenbat billete eta txanpon izango diren, pezetak noiz arte erabili ahal izango diren, billete faltsuak eta egiazkoak nola bereiztu...
|
|
|
Badoa bere txokora. LEIREk egindako keinuagatik
|
badakigu
konturatu egin dela telefonoz gertatutakoaz.
|
|
|
Lehen irakurketa horrek asko argitu digu panorama. Oro har,
|
badakigu
nolakoaden hizkuntzari buruzko ikuspegi berria: zer nolakoa den eta nondik nora doanaldaketa.
|
|
|
Printzipioz hori posiblea da, baina zaila ere bai. Jakin
|
badakigu
, momentuz behintzat, txokea txikiagoa delatalde homogeneoetan hetereogeneoetan baino.
|