|
2001
|
|
|
Euskaltzaletasunak eragin ziola, bai, argi dago; baina ez bertsotan jardutera, hori barrenak agintzen bide baitzion, euskal neurtitzak izkributan ipintzera baizik, eta inprentaren bidez munduan barrena zabaltzera," zeren ladin publika mundu guzietara berze lengoajiak bezala hain skribatzeko hon dela". Herri poesia ugariaren jabe ginela Â
|
badakigu
garai hartan, idazten ez zen poesiaren jabe, ordea, eta euskaldunon gogoak bertsoetara emanak zirela ere bai, orain adina eta are emanago. Zer beste arrazoik argitara zitzakeen XVII. mendean, eta Etxeberri  Ziburukoak ahoa betean aitortzen du, horrenbeste eliz liburu hitz neurtuz, ikasi eta ez ikasien nahiak eta ohiturak berak baizik?
|
|
2004
|
|
|
Jakina da XVI. mende bukaeran krisialdi latza izan zela eta susmoa da hurrengo mendean buelta eman zitzaiola egoera hari.
|
Badakigu
garai hartako arrantza jardueran gehienbat bi kanpaina handi nagusitzen zirela: bisiguarena neguan eta hegaluzearena udan.
|
|
|
esatean bezala), egungo marko territorial bat iraganera proiektatzen ari garela zehaztu behar da (eta konbentzio gisa praktikoa izan liteke), baina argi utziz erromatar garaian ez zegoela Euskal Herririk egungo zentzuan. Eta jakina, zazpi probintzien erreferentzia baliatzeaz gain Euskal Herri hitzaren jatorrizko esangura ere profita dezakegu behinolako euskararen eremuak ikusteko (Antzinateko Akitania, Erdi Aroko Errioxa eta Burgos aldea...), nahiz ez
|
dakigun
garai hartan hala deitzen zitzaion. Beraz egungo Euskal Herri ideiatik abiatuz lurraldetasuna malgutasunez eta dogmatismo gabe aplika daiteke, une bakoitzean ematen diogun zentzua argituz.
|
|
|
Lana ikuspuntu sozialista batetik gauzaturikoa dela aintzat hartuta, bi gauza baino ez nituzke azpimarratuko. Bata, emakumezkoak ez direla asko aipatzen (nahiz eta
|
badakidan
garai hartan langile mugimendua gehienbat gizonen artean osatu zela) eta bestea, Mendebaldeko mundua jorratzen dela nagusiki (salbuespenak salbuespen).
|
|
2005
|
|
|
Horrekin goaz uholde famatu hartara, erakus teko, denbora berean, euskararen zahartasuna, munduko zaharrena (III. ber tsoa). Tubaletik Iberoera doa,
|
jakinik
garai hartan Humboldt-en teoriek arra kasta handia bazutela.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere arroka horiek Tihuanacotik 80 kilometroko distantziara daude.
|
Badakigu
garai hartan ura gertuago zegoela Tihuanacotik, eta segur aski ura erabiliko zuten karga hori lekuz aldatzeko, baina nola. Ez dakigu.
|
|
|
Orduan hasi nintzen aitaren haserrea ulertzen: lagun judu dezente zuen aitak, neuk bakarrik
|
dakit
garai hartan zenbat amorrarazten eta lotsatzen ninduen horrek?, eta triskantzen kalteak jaso zituzten asko eta asko lagunak izango zituen, seguru. Neuk odolez markatutakoak, hori ere seguru.
|
|
2007
|
|
|
Geroztik asko aldatu dira gauzak. Lokalak alokairuan hartu ziren, gero erosi… Helduen euskalduntze alfabetatzea bide horretan sartu zen, eta horretan dago, nahiz eta zenbaitetan moduan lan egin, eskolak han eta hemen emanez, esan nahi dut, baina, hala ere, beti
|
badakigu
garai hartan ez bezala, hor dagoela euskaltegia, atzean, proiektuari eusteko.
|
|
2010
|
|
|
IBON. Baina ez
|
dakigu
garai hartan elkarrekin ote zebiltzan!
|
|
2011
|
|
|
Emakume batek nolaz gal dezake hainbesteraino bere harrotasun guztia? Barka iezadazu, Camille,
|
badakit
garai hartan zuk artean maite zenuela eta, bestalde, nahiago zenukeela hil, zerorrek askotan esan zenidan bezala, zeure hutsegitea familiari aitortzea baino. Baina, halere, halere, hainbesteko zapalkuntza jasatea, nork eta zuk, hain harroa izanik!
|
|
|
|
Banekien
garai hartan dokumentazio franko galtzen zela, eta esan nuen 1937ko irailean baldintzapeko askatasuna eman zidatela Donostiako Gobernu Zibilean hamabostean behin agertzeko aginduarekin, baina gerra errepublikarrekin egiteagatik jasotzen nituen mehatxuak zirela eta, Frantziara alde egin behar izan nuela eta Hendaiako kontsulatura joan nintzela. Esan nion han Bartzelonara sartzeko baimena eman zidatela eta bertan Generalitateko Jauregian egon nintzela atezain, eta gero Katalunia liberatu baino lehentxeago Frantziara itzuli nintzela herritarren exodoari jarraituz.
|
|
2012
|
|
|
«Argazkiren bat izango duzue, behintzat, kibbutzean, Kafka hemen egon izanaren arrastoren bat...». «Ez
|
dakit
garai hartako argazkirik gorde ote zuten, ziurrenik bai... baina, egin bazuten, 1946an galduko ziren guztiak, arabiarrek kibbutzaren egoitza nagusia erre zutenean: ordura arteko artxibo ia osoa galdu zen.
|
|
2014
|
|
|
Gabonak dagoeneko kantutik bueltan daude. Baina,
|
bazenekien
garai hartako objektu, landare eta janari batzuek arrisku larriak dakartzatela gure katuen osasunerako. Izan eskura sei trikimailu hauek, Eguberrietan segurua izan dadin (eta zoriontsu):
|
|
|
Bertsotan aritzeko bakarrik zen Joanes Arrosagarai, ez zen denbora hartan sobera trenpuan beste bertsolariei konparatuz, baina oroitzen naiz aski ongi kantatu zuela, molde aski klasikoan. Ez
|
nekien
garai hartan, bakarrik izanki, ez zezakeela besterik egin —eta holako gaiei buruz oraino gutxiagobaina bere rola bete zuen indar berezirik gabe, akats handirik gabe ere ez.
|
|
2015
|
|
|
|
jakin
garai hartako gizakiek zer erabilera eman zioten. Nolanahi ere, imajinazio apur batekin jolasteko
|
|
|
21928an, Jose Arriola zen Berriatuko alkatea, baina ez
|
dakigu
garai hartan zein ideologia zuen. 1931ko eta 1933ko udal hauteskundeetan zinegotzi errepublikazalea izan zen, eta Gerra Zibilaren ostean, Frankistek atxilotu egin zuten, eta kartzelan egon zen urte bat inguru.
|
|
2016
|
|
|
|
jakin
garai hartan hildakoen eskela
|
|
2017
|
|
|
Izututa, baina ez harrituta. Zerbait
|
daki
garai hartako irakasleen prestakuntza faltaz, metodoaren eskasiaz, bortizkeriarako joeraz. –Beti pentsatu nuen ez nituzkeela nire seme alabak La Sallera eramango, eta ez nituen eraman?.
|
|
|
2 Musde Irigarai jaunaren maitaleari ez zaio hitzik ematen bertso horietan; bada, hitz egin dezala zure lumatik. Zeinek
|
jakin
garai hartan hildakoen eskela edo gomutagarriak argitaratzen ote ziren... Demagun maitaleak eskela jarri diola Irigarai jaunari.
|
|
2018
|
|
|
emakume, ustez? zital harekin hartu emanetan ibili nintzen ni behin, gazte eta berde nintzelarik, minari buruz ezer gutxi
|
nekien
garai hartan.
|
|
|
Idazleak ulertzen ditu erreparo horiek, prest dago dezepziorako, eta zinta entzungarri izanik ere, bera ere jakinaren gainean dago oso litekeena dela Fakirraren ahotsaren erregistroa hor ez egotea: “Gure aitak eta gainetik grabatzen zuten, zer zekiten haiek, nola
|
jakin
garai hartan Fakirra norbait izatera ailegatuko zenik noizbait, kantari ezagun bat, bai zera”. Baina, hala ere..., polita litzateke Capri c' est fini kanta bertan egotea; amaiera biribila liburuarentzat.
|
|
2020
|
|
|
Inork ez zuen dirua erretzearen aukera aipatu. Ez
|
dakit
garai hartan buruan zebilkidan aukera hori edo ez. Garai nahasiak izan ziren haiek.
|
|
|
[K] Lakar laguna, ez
|
dakit
garai hartan ilargiari eta loreei eskaintzen zenizkien poemak, baina oso bestelako kontuetan ibiltzeko astirik bazenuen, dirudienez. Bistan dago halakoak garela, Lakar.
|
|
2021
|
|
|
Diktadura izugarria izan zela eta jende asko hil zutela. Ez zituen buruz
|
jakingo
garai hartako datak, baina hori bai, eta batek ez zuen bestea kentzen.
|
|
|
jabetzen ginen ikaragarria izanen zela hainbeste liluratzen gintuen garaian bizitzea, emakumeak boteretik urrun egonda, askatasunik gabe, adingabeak izateari utzi gabe sekula. Pilarrek urte asko emanak zituen Greziaren herentzia argitsua transmititzen, eta
|
bazekien
garai hartan bizi izatera itzalean egotera kondenaturik egonen zela. Emakume idazle galduen hitzen eta haiek isiltasunean sortutako poemen falta sumatzen zuen.
|
|
|
Bertso jostalari horien bidez
|
badakigu
garai hartan ohikoa zela Saturnoren jaietan merkatuan erositako liburuak oparitzea. Are gehiago, Katulo mendekuzaleak badaki biharamun goizean Erroman zabalik aurkituko dituela liburu denda batzuk bere lagunaz maleziaz mendekatzeko balioko dion poesia produkzio txarren eta hilgarriena erosteko.
|
|
2022
|
|
|
–Emakumeenak ez, baina bai haien gurasoenak, haiek aritu baitziren komentuarekin gutun trukean. Eta
|
badakigu
garai hartan bakoitza non bizi zen ere. Haietako bakar baten datuak falta zaizkigu.
|
|
2023
|
|
|
Nolanahi ere, XV. gizaldira arte ez dugu izango bertsogintzaren idatzizko lekukotasunik. Bizkaiko Foru zaharreko (1545) debeku bati esker
|
badakigu
garai hartan profazadak izeneko emakume inprobisatzaileak ibiltzen zirela hiletetan bertso kantari. Hurrengo aipamen idatzirik ez dugu izango XIX. mendearen hasierara arte.
|
|
|
moztu dit Iratxek tupustean. Zuk eta biok ondo asko
|
badakigu
garai hartan eta zu eta Rober elkarri mokoka zenbiltzatela betikoaren kontura.
|