|
2000
|
|
|
Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi: Hego Nafarroako ingurumen sozialaren barnetik sekula emakume batek idatziriko kreaziozko
|
lehen
euskal liburua eman digu 2000 urteak.
|
|
|
Ez oso luzerako hala ere. Euskal Irakaskuntzaren izen onaren kanpainatxo bat
|
lehenik
, historia agintariek nahi bezala ematen ez den aitzakian; matrikulazioan mezu instituzionalik bat ere ez euskarazko ereduen alde, gero. Kontraerasoa diputazioburuak gidatu du.
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute
|
lehen
liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako lana atzean, eta hainbatek, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat urte, Kaukasoan
|
lehen
aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana. Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen.
|
|
|
Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz ematen direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera,
|
lehen
euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra: heuskara, habil mundu guzira.
|
|
|
Funanbulu bati, desarrazoi lasterketa batean, gero eta baldintza gogorragoak jartzeko jokoa bezalako zerbait:
|
lehenik
eskuak lotzea, gero oinak, geroago pertika kentzea eta azkenik ezker eskuinetara mugitzen galaraztea, horrela gizaixoa nahitaez goitik sare gabeko leizera amilduko zela frogatzeko. Arazoa baina, honetan datza:
|
|
|
Berariaz eginiko itsuskeria da hau, umore beltzeko tanta bat. Halako ugari ageri dira J.A. Artzeren
|
lehen
aroan, onustea eta zurrunkeria kolpatzeko probokazioak diren lizun zikin eginiko poemekin batera, egituraz oso sotilak diren zenbait testu laburretan isuritako lirikotasunarekin kontraste handia egiten dutenak. Horixe zekarren Artzek bere lehen liburuan, baina ez gintuen horrengatik hainbeste harrotu euskaldunok —literaturzaleok zein euskaltzaleok— Isturitzetik Tolosan barru hark.
|
|
|
Halako ugari ageri dira J.A. Artzeren lehen aroan, onustea eta zurrunkeria kolpatzeko probokazioak diren lizun zikin eginiko poemekin batera, egituraz oso sotilak diren zenbait testu laburretan isuritako lirikotasunarekin kontraste handia egiten dutenak. Horixe zekarren Artzek bere
|
lehen
liburuan, baina ez gintuen horrengatik hainbeste harrotu euskaldunok —literaturzaleok zein euskaltzaleok— Isturitzetik Tolosan barru hark. Estreinakoz, liburua objektu artistiko bezala ageri zitzaigun, alor anitzeko lanketa batean.
|
|
|
Halako jakinduriaz non esan bailiteke gure ruralismo guztiak deskubritu ezin izan zuen Naturaren kantore handi bat dugula bere obra. Ez ordea jarrera ideologiko edo aldeaurreko hautu baten ondorioz; ez dugu haren lanetan deus aurkituko elaborazio hutsez egina, dena ematen zaigu lehenagoko hausnartze zuhur baten ostean —hitzaren adiera jatorrean," auzmartze" baten ostean, berak esanen lukeen gisan—, Perurena zentzumenen poeta delako
|
lehenik
: berezko dohain garesti horixe dauka.
|
|
|
Lizardiren eragina luzea eta sakona izan zen, huraxe baitzen erreferentzia nagusi eta baliagarri bakarra gerraondoan hemen, barne exilioan, idazten hasi ziren poetentzat. Lekuona gazteak ere, gazteago zenean, Lizardiren eraginpean idatzi zituen bere
|
lehen
poemak. Sozial errealismoaren eragina ukan zuen gero, existentzialismoak kutsatu zigun ondoren... baina ez ziren, haatik, noraezean eginiko ibiliak.
|
|
|
Estreinako hamarrak liburu dendatan dira dagoeneko: Orixe, Salbatore Mitxelena, Xabier Iratzeder, Nemesio Etxaniz, Joxe Azurmendi, Arantxa Urretabizkaia, Bernardo Atxaga, Itxaro Borda, Iñigo Aranbarri eta Luis Berrizbeitia dira bildumako
|
lehenak
.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria. Sydneyko Olinpiar Jokoen(
|
lehen
Joko Olinpikoak esaten genien...) jarraipena eredugarria izan da.
|
|
|
1995ean sareratu zuen El Mundo k
|
lehen
aldiz bere webgunea eta egunkariaren bi koadernoz osatuta zegoen:
|
|
|
Estudio General de Medios (EGM) delakoak joan zen urteko
|
lehen
hiruhilekoan egindako ikerketa baten arabera (ikus http//www.aimc.es), Estatu espainiarreko 14 urtetik gorako biztanleen artetik% 8k (2,7 milioi lagun inguru) du Internet erabiltzeko aukera. Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan.
|
|
|
Zenbaki hauek zibernauten kopuruak azken urteotan izan duen gorakada adierazten digute. Kontuan eduki behar da 1996 urteko
|
lehen
hiruhilekoan Estatuko populazioaren% 1,4 soilik zegoela konektatuta. Honek esan nahi du tarte honetan sarearen erabiltzaileen kopurua 5 aldiz biderkatu dela.
|
|
|
Arlo honetan badago aintzat hartzeko alderdi bat: ez dago paralelismorik prentsa idatziaren kontsumoan
|
lehen
postuak betetzen dituzten eta internauten ehunekoetan lehenak diren lurraldeen artean. Prentsa erosleei dagokienez hauek dira lehen lekuetan dauden Erkidegoak:
|
|
|
Arlo honetan badago aintzat hartzeko alderdi bat: ez dago paralelismorik prentsa idatziaren kontsumoan lehen postuak betetzen dituzten eta internauten ehunekoetan
|
lehenak
diren lurraldeen artean. Prentsa erosleei dagokienez hauek dira lehen lekuetan dauden Erkidegoak:
|
|
|
ez dago paralelismorik prentsa idatziaren kontsumoan lehen postuak betetzen dituzten eta internauten ehunekoetan lehenak diren lurraldeen artean. Prentsa erosleei dagokienez hauek dira
|
lehen
lekuetan dauden Erkidegoak: Nafarroa, Euskal Autonomia Erkidegoa, Balearrak eta Kantabria; eta zibernauten kopurua kontuan edukitzen badugu, berriz, hauexek:
|
|
|
Munduko
|
lehen
egunkari elektronikoa 1979ko martxoan jaio zen Erresuma Batuko Birmingham hirian. Egunkari honen izena Viewtel 202 zen eta euskarri gisa papera erabili beharrean telebistako pantailaz baliatzen zen.
|
|
|
Estatu espainiarrean, El Temps aldizkari valentziarrak 1994 urtean jarri zuen
|
lehen
edizio digitala martxan. Urte berean sareratzen da ere Espainiako Boletn Oficial del Estado agerkaria.
|
|
|
Newspapers & Technology (ikus 1997ko apirilean plazaratutako alea) aldizkariak 1997ko
|
lehen
hiruhilekoan Estatu Batuetako 550 egunkarien artean egindako inkesta baten arabera, erantzunen% 60ek edizio digitalen errentagarritasun eza azpimarratzen zuten. Estatu espainiarrari dagokionez, edizio digitalen errentagarritasuna ere kolokan dago.
|
|
|
Dena den, Estatu mailan Interneten bidez bakarrik hedatzeko helburuarekin sortutako aurreneko egunkaria, hau da, paperean egindako bertsiorik gabekoa, La EstrellaDigital izan zen. 1998ko ekainaren 10ean sareratu zen
|
lehen
aldiz, Pablo Sansebastian, desagertutako El Independiente egunkariaren zuzendaria izandakoaren gidaritzapean.
|
|
|
Nazioarteko Harremanen ikuspegitik begiratuta balio handia eman behar zaio
|
lehen
Eusko Jaurlaritzaren sorrerari (1936an), hori izan zen-eta kanpo jardueraren urrats kualitatibo nagusia. Instituzio mailako jarduera bati ekin zitzaion, Jaurlaritzaren inguruan.
|
|
|
Aurkeztutako eskema eta beraren hamar adierazleak irakurketa bikoitz baten bidez aplikatzen dira: 1)
|
lehen
irakurketa sinkronikoa da, adierazle guzti guztiak fase kronologiko bakoitzean metatzen baititu; horren bidez, kanpo politikaren unez uneko egoera ezagut daiteke (eragiketa horretatik datoz kapitulu bakoitzeko ondorioak); 2) bigarren irakurketa diakronikoa da, adierazleak bereizi eta fase kronologiko bakoitzari banan banan aplikatzen baitizkio; horren bidez, adierazle bakoitzak denboran zehar zer...
|
|
|
1) Kanpo jardueraren hasiera geldoa: aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko
|
lehen
urteetan hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
Kanpo jardueraren eredua, gabeziak eta mugak izan arren, osatuta dago hein handi batean (5 kapitulua," Kanpo jarduera fase postaranistan II.(): euskal arazoa nazioarteko mailara eramateko
|
lehen
ahaleginak").
|
|
|
3) Kanpo jardueraren susperraldia eta finkatze aldia: 30eko hamarkadaren
|
lehen
bost urteak —II. Errepublika espainiarraren garaia— oso garrantzitsuak izan ziren gure gaiarentzat. Nazionalismoaren kanpo jarduera sendo finkatu zen ia eremu guztietan (7 kapitulua," Kanpo jarduera Bigarren Errepublikaren garaian():
|
|
|
Sortu zenetik (1890) Gerra Zibilera arte (1939) uskal nazionalismoaren mendeurrena ospatu zen 1995ean. Euzkadi Buru Batzarraren
|
lehen
biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat har daiteke. Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza urte horietan finkatu ziren eta.
|
|
|
|
Lehen
Eusko Jaurlaritzaren eskutik sartu zen Euskadi orduan, nazio bezala eta eskubide osoz, nazioarteko bizitzan. Urratutako bideari hurrengo urteetan ere jarraituko zitzaion, zeren atzerriratu bazen ere Eusko Jaurlaritza ez baitzen Gerraren ostean desegin.
|
|
|
Bildu ditudan datu eta osagaien analisitik ondorioztatu dudanez, nazioarteko mailan euskal nazionalismoak gauzatu zituen ekintzak elkarri lotuta egon ziren; ekintza horien eraginez gauzatu zen politikak bi alde osagarri izan zituen:
|
lehenik
, ildo teoriko bat sortu zuen kanpo jardueraren eremuan; bigarrenik, ildo teoriko hori praxira eraman zuen, proposatutako nazioarteko harremanak gauzatu egin baitzituen.
|
|
|
Euzko Enda, Euzko Deya, Ge rn ikaeta Euzko Gogoa. Hauetan,
|
lehen
eskuko informazio iturri aberatsa eta balio handiko testimonioak eta lanak aurki ditzakegu, nahiz eta oraindik gutxi baloratuta eta aztertuta izan. Dena dela, Franco hil ondoren, horietatik lehen etapako Euzko Deya eta Gernika berrargitaratu direla esan beharra dago.
|
|
|
Hauetan, lehen eskuko informazio iturri aberatsa eta balio handiko testimonioak eta lanak aurki ditzakegu, nahiz eta oraindik gutxi baloratuta eta aztertuta izan. Dena dela, Franco hil ondoren, horietatik
|
lehen
etapako Euzko Deya eta Gernika berrargitaratu direla esan beharra dago. Hala ere, horiek ere ez dira merezi duten arretarekin estudiatu.
|
|
|
Hala ere, horiek ere ez dira merezi duten arretarekin estudiatu. Eta, gainera, oraindik garai horietako testigu asko bizirik zeuden bitartean gertatu da hori, sarritan
|
lehen
eskuko testigantzak eskuratzeko aukera zegoenean. Dudarik gabe, ahanztura honekin gure ondare kultural eta historikoari ez diogu mesede handirik egiten, baina, zoritxarrez, hori bide da gaur egungo giza dinamika, eta beraz, horren aurka ezer gutxi egin ahal dugu orrialde hauetatik. j
|
|
|
Komunikabide berriaren zuzendaritza lana, gerra hasi arte, El Pueblo Vasco ren zuzendaria izan zen Felipe de Urcola donostiarraren eskuetan gelditu zen. Ikusten denez, profesional aldetik, hedabide hau ondo hornituta zegoen eta emaitza, zalantzarik gabe, haren neurriko kalitatekoa izango da; arazoa, ordea, aipatu dugunez, diru eza zen, eta gabezia hori
|
lehen
unetik elementu grafikoen eskasian nabarmenduko da.
|
|
|
Inguruko gauzei oharturik, haiei galdetzen diezu
|
lehenik
mahaineko liburu sortari, boligrafo etzanei, hormako argazki histuei, egutegi zekenari oroimenaren oihartzunak edo liburuen hitzak bezain [isilik ez baitute fitsik erantzuten.
|
|
|
Poesiak badu bere zailtasuna, geometriak planoaren azpia ere jakin behar duen gisan azaldu nahi baitu ilargiaren ostea; are gehiago, poesia ezagupide modu berezia da. Den mendreneko ahalegina eskatzen eta bide laburrena eskaintzen duen gure egungo literatura prosaikotu honetan ez da harritzekoa" poesia hermetikoa" izeneko lelopean kokatu izana kritikoek Iñigo Aranbarriren
|
lehen
bi liburuak. Bere poesia ulergaitza zela, alegia(" Ez naiz argi min tzatzen").
|
|
|
Poesia sozialari bezala poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari bezala baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo
|
lehen
pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;" dena esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gu... Liburu hartan, mendeetako gai eta paisaia tradizionalak behingoz utzita gure literaturak konkistatu nahi zuen" kalea" edo" hiria" baino, mundua da oparitzen zaiguna.
|
|
|
Arantxa Urretabizkaiak aitortua du langintza lotsagarri bat balitz moduan idatzi zituela bere
|
lehen
poemak, ezkutuan, inori deus esan edo erakutsi gabe," poesia egitea" emeei —edo ez aski arrei— dagokien ahultasuna balitz bezala. Baina, zorionez, gizonen artean gizonezkoago azaldu behar zuen emakume gazte hark oso bestelako jarreraz idazten zituen poemak, defentsa artifizialik gabe, bere sena libre eta laxo isuriz.
|
|
|
trikua, poetak faunatik mitora ekarri duen beste marjinatu hunkigarri hori. Ziklo berri bat hasi da, baina
|
lehen
hazia hogei urte lehenagoko poema polimorfo haietan zegoen. Txepetxak bertsolariaren kantua erakarri baldin bazuen ere, naturako gauza ikusgarriek hartu izan dute gure kantagintza," Arboletan den ederrena da/ oihan beltzean pagoa"...
|
|
|
Azurmendiren poesiaren protagonista
|
lehen
pertsonan mintzo den ni bakarti hori da, egia establezituen aurka eta, ondorioz, Jainkoaren aurka ere matxinatua. Urrun gelditu da denboran hain hurbil zegoen Jainko asetzaile hura (hirurogeita batekoa da poema).
|
|
|
Orixek kontestu batean egiten du arnas, garrantzi berezia ematen dio inguru fisikoari, gorputz baten jabe da.
|
Lehen
pertsona konkretu batean mintzo zaigu beti. Giharra duen mistika da berea.
|
|
|
Zortea izan nuen ekain amaieran londresen egin den Institute of Basque Studies (IBS) berriaren nazioarteko
|
lehen
sinposioan egoteko. IBS Ingalaterran kokatutako unibertsitateko irakasle euskaldun batzuen ekimena da (besteak beste Imanol Galfarsoro eta Kiko Moraiz), eta nazioarteko saretxo bat antolatzen ari dira.
|
|
|
Bi berritasun azpimarragarri ditu produktuak: Egunkari a kherrietako informazioa barneratzeko egin duen
|
lehen
saioa da (saio serio eta garrantzitsua, egunerokoak laster 10 urte beteko dituen honetan), eta bestalde, bizkaieraz dago idatzia.
|
|
|
eguneroko albisteak idatziz zerbitzen dituen medio berri bat (EITB ere albisteak egunero idatziz ematen hasi da bere webgunean, bide batez). Informazio kanal hori herri edizioekin (Hernani da
|
lehen
adibidea) eta kanal tematikoekin osatu nahi dute. Katalunian Vilaweb eta Galizian Vieiros zerbitzuen parekidea da Sareko Argia.
|
|
|
Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena baina bai aginte nagusia, biblioteken Herri sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko. Horra koska, ahaztu gabe, internet sarean, izugarrizko lana eta ondarea lortzeko bidea izango lukeela, etorkizunean, ondarea ez baita izango Leizarragaren
|
lehen
edizioa edukitzea, informazio eta jakintza gune garrantzitsuak landurik edukitzea baizik.
|
|
|
Halere, erantzun azkar hau eman ondoren, zalantzak datozkit.
|
Lehenik
eta behin, goian arlokako liburutegien beharra eta egokitasuna defendatu ditut. Filosofia honetan oinarriturik, ez al litzateke askoz ere interesgarriagoa izango liburutegi nazional erraldoi berri baten ordez arloka antolaturiko zenbait liburutegi nazional sortzea?
|
|
|
Liburutegi nazionalaren auziari heltzeko, egokia iruditu zaigu,
|
lehen
kontaktu modura, hainbat adituri galdeketatxo bat igortzea. Gure asmoa, liburutegiak egungo gizartean duen eginkizuna zehaztu ondoren, Liburutegi Nazionalaren proiektuaren ahalgarritasun eta bideragarritasunaz galdetzea izan da, proiektua nork eta nola sustatu eta zuzendu lukeen jakiteko asmoz.
|
|
|
1997an, Absys (liburutegiak kudeatzeko programa integratua,
|
lehen
fasean 17 liburutegitan ezartzen ari dena) erostearekin batera, Nafarroako Gobernuko Kultura Zuzendaritza Nagusiak, Liburutegien Sarea eta Nafarroako Liburutegi Nagusia berrantolatzeari ekitea erabaki zuen. Lehenbiziko pausoa Antolaketa eta Informazio Sistemen Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jartzea izan zen.
|
|
|
1 Artikulu honen
|
lehen
bertsioa 1999ko udan idatzi zen; garrantzitsua da hori aintzat hartzea, ordutik hona zenbait aldaketa egon baitira. Lehenik eta behin, orrialde hauetan deskribatzen den eta liburutegi publiko nafarren antolaketa eredu berriaren diseinua agindu eta sustatu zuen zuzendaritza taldea aldatu egin da.
|
|
|
Eskema hau,
|
lehen
begiratuan sinplea badirudi ere, dexente korapilatu da azken hamar urteotan. Laurogeiko hamarkadaren amaieran eta laurogeita hamarrekoaren hasieran, Nafarroako Gobernuak plantilak bere horretan utzi zituenez, zenbait herritan liburutegia zabaltzeko beste bide bat jorratu zen:
|
|
|
1 Artikulu honen lehen bertsioa 1999ko udan idatzi zen; garrantzitsua da hori aintzat hartzea, ordutik hona zenbait aldaketa egon baitira.
|
Lehenik
eta behin, orrialde hauetan deskribatzen den eta liburutegi publiko nafarren antolaketa eredu berriaren diseinua agindu eta sustatu zuen zuzendaritza taldea aldatu egin da. Plan estrategikoak, jakina denez, erakundeek epe ertain eta luzera begira izan behar dituzten jomugak finkatzeko lantzen dira.
|
|
|
Lehen ere informazioa giza aktibitateetan osagarri inportantea izan bada ere, gaur egun informazioaren inguruan sortzen diren aberastasun eta aurrerakuntza espektatibak ez dira inoiz
|
lehen
ikusi. Informazioaren eta komunikazioaren teknologien eskuragarritasunak ahalbidetzen du hau.
|
|
|
Bilboko Arte Ederretako Museoan Caravaggio pintore italiarraren lanek aho zabalik utzi gintuzten. Caravaggiorenak berarenak zirela erabateko segurtasunez ezin ziurtaturik ere,
|
lehenik
Italian, gero Espainian eta ondoren Euskal Herrian zintzilikatutako koadro klasikoek niri behintzat sortzen didaten zirrara ez da —aitortzen dut— zirrara espiritual hutsa. Nahi gabe izango da, baina behin baino gehiagotan joaten zait burua preziora.
|
|
|
Batzuk propaganda gutxi eginez; beste batzuk, borondate handiz baina diru gutxiz zaindutako areto zaharkituetan; asko ilusio handiz, beste asko halako edo bestelako kultura zinegotziari beste erremediorik gelditu ez zaiolako. Aurtengo
|
lehen
hilabeteotan, esate baterako, gogoan dut Bilboko galerista xume batek Jose Lull pintore valentziarrari eskainitako erakusketa, ez pintore valentziarra zoratzeko modua delako —ez niretzat behinik behin—, galeristak erakusketa antolatzerakoan jarritako ilusioa benetan deigarria zelako: erakusketari atera zekizkion etekinek bakarrik esplika ez zezaketen ilusioa (dena esateko, esan dezadan handik hamabost egunera Palomo Linares espainiar toreroaren erakusketa eskegi zuela bere galerian, Marina Dankoren hainbat lanekin batera, eta batzuek ulertzen ez badugu ere, jende ugari hurbildu zitzaiola).
|
|
|
AGIRREAZKUENAGA, Joseba Prentsa euskaraz: 1936.eko Gudaldian eta
|
Lehen
Euskal Gobernuaren garaian. 50 zk. (1989), 95 Historia ekonomikoaz: eraberritzearen urratsak. 55 zk. (1989), 49 Oihenart eta bere garaia. 74 zk. (1993), 33 Gerraren bukaeran bakerik ez, abagune berria baizik:
|
|
|
Euskara eta prentsa. 22 zk. (1982), 105 Iruñeko agiria. 29 zk. (1983), 163 Marxismoaz. 30 zk. (1984), 94 Euskal nekazaritzaren etorkizuna. 35 zk. (1985), 59 Euskal teatroa gaur. . 37 zk. (1985), 87 Elkarrizketa. 37 zk. (1985), 117 Europa Mendebaldarreko estaturik gabeko Herrien
|
lehen
elkargunearen Agiria. 38 zk. (1986), 143" Goi Zikloko Hizkuntza eta Matematika arloetako ikaskuntzarako laguntza" esperientzi proiektua. 46 zk. (1988), 95 (Itz.:
|
|
|
DAMASO ikus barruetabeña, sabin Laborantza eta" seien" arteko merkatua. 22 zk. (1966), 38 Ipar Euskal Herriko indar politikoak. 9 zk. (1979), 27 Administrazioko itzultzaileak:
|
lehena
, oraina eta geroa. 111 zk. (1999), 11 Ikuskizunak (Egunen gurpilean). 68 zk. (1992), 156 Ikuskizunak (Egunen gurpilean).
|
|
|
" Txistu", euskarazko
|
lehen
komiki aldizkaria. 60 zk. (1990), 55
|
|
|
IMAZ, Maite; DEL OLMO, Karlos; MONTORIO, Bego Administrazioko itzultzaileak:
|
lehena
, oraina eta geroa. 111 zk. (1999), 11 Euskal Herriko eliz-barrutien bizitza(). 33 zk. (1968), 27
|
|
|
Kongreso Internazionalekoeri. 19 zk. (1965), 48 Gorrotoa lege. 21 zk. (1966), 97 Zuzendaritza billa. 22 zk. (1966), 1 Etxaithar’i atsegingarritzat. 22 zk. (1966), 96" Jakin" 5 aldiz urtean. 23 zk. (1966), 1 Juan Antonio Letamendia saritua. 23 zk. (1966), 17 JAKIN’en urteroko billera. 25 zk. (1967), 60 Andima Ibinagabeitia. 26 zk. (1967), 65 Editoriala. 27/ 28 zk. (1967), 1 (Sarrera). 29 zk. (1968), 1 (Sarrera). 30 zk. (1968), 1 98’garren belaunaldiko euskaldunak. 30 zk. (1968), 5 Estremismoen pizkundea (NPD) Alemania-ko politikan. 30 zk. (1968), 46 Batasuna bai ala ez? 31/ 32 zk. (1968), 1 Euskeraren eta literatura euskeraren batasunari buruzko bibliografia. 31/ 32 zk. (1968), 71
|
Lehen
Karlistada. 33 zk. (1968), 1 (Sarrera). 34 zk. (1969), 1 Vietnamdarrak eta beren hizkuntza. 35 zk. (1969), 66 JAKIN, hogei urte geroago. 1 zk. (1977), 5 Euskal Unibertsitatearen izarra. 1 zk. (1977), 8 Euskal Herriaren unibertsital egoera. 1 zk. (1977), 53 Unibertsitateetako Euskal Kultur Mugimenduak, Bizkaian. 1 zk. (1977), 130 Herrien iraultza. 2 zk. (1977), 5 Damoklesen ezpata. 2 zk. (1977), 9... Europa mendebaldarreko Kolonialismoaren aurkako burrukaren Agiria. 2 zk. (1977), 107 Argel eko Agiria:
|
|
|
(Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 162 Monzon,
|
lehen
urtemuga (Orain eta Hemen). 22 zk. (1982), 134 Torturaren kultura (Orain eta Hemen).
|
|
|
Imanol Murua Uria). Administrazioko itzultzaileak:
|
lehena
, oraina eta geroa. 111 zk. (1999), 11 Historiaren batasun aria. 33 zk. (1968), 23 (Itz.: Joan Mari Torrealdai).
|
|
|
1 zk. (1977), 95 Zeffirelli ren" Nazareteko Jesus" dela eta (Orain eta Hemen). 2 zk. (1977), 95 DEIA, Euskal Herriko
|
lehen
egunkaria (Orain eta Hemen). 3 zk. (1977), 84 Gerra aurreko euskal" herese" bat. 4 zk. (1977), 74 Preautonomia bai, eta gero zer?
|
|
|
AGIRREBALTZATEGI, Paulo Monzon,
|
lehen
urtemuga (Orain eta Hemen). 22 zk. (1982), 134
|
|
|
ASKOREN ARTEAN Europa Mendebaldarreko estaturik gabeko Herrien
|
lehen
elkargunearen Agiria. 38 zk. (1986), 143
|
|
|
ZUZENDARITZA
|
Lehen
Karlistada. 33 zk. (1968), 1 Harpidedunei eskaintza: " Euskal Herria" liburua. 34 zk. (1985), 219
|
|
|
DIAZ NOCI, Javier" Txistu", euskarazko
|
lehen
komiki aldizkaria. 60 zk. (1990), 55
|
|
|
MENDIGUREN, Iñaki Arrasate Press. 69 zk. (1992), 91 Kazetal enpresen antolakuntza. 69 zk. (1992), 81 DEIA, Euskal Herriko
|
lehen
egunkaria (Orain eta Hemen). 3 zk. (1977), 84 Eskualde prentsa Katalunian.
|
|
|
AGIRREAZKUENAGA, Joseba Prentsa euskaraz: 1936.eko Gudaldian eta
|
Lehen
Euskal Gobernuaren garaian. 50 zk. (1989), 95
|
|
|
AGIRREAZKUENAGA, Iñaki Ikuspegi juridiko batetik euskararen ahuleziak gainegituran. 59 zk. (1990), Hizkuntzaren ofizialtasunaz. 65 zk. (1991), 11 Funtzio publikoa eta hizkuntzagatiko diskriminazioa. 33 zk. (1984), 105 Administrazioko itzultzaileak:
|
lehena
, oraina eta geroa. 111 zk. (1999), 11
|
|
2001
|
|
|
...zi gizena daraman kamioiaren joan etorriak beharturiko zirkulazio geldiunean, era honetako obra zibilek kulturgintzarekin baino zerikusi zuzenagoa ez ote duten gure denbora hauetako ekonomia neoliberalaren joko engainagarria rekin, alegia merkatuari bere kasa jokatzen utzi behar zaiola esan, baina diru publikoaren kutxatik ordaintzen dela porlanaren ekoizpena, eta gutxienekoa dela zertarako balia,
|
lehen
azpiegitura hidraulikoa, orain kultur ekipamendua, gero auskalo zer, garrantzia duena eraikuntzaren sektorea eta honen hornigaiena ez dadila geldi. Inbertsio produktiboa esaten diote horri.
|
|
|
Uste dut Pablo Antoñanari entzuna dela, eta ez balitz ere, berdin balio lezake itzulinguru gisa, iragan urtean Nafarroako erdal letretan bizar handiko bi figurak beste koxka bat hazi direla esaten hasteko.
|
Lehen
erraldoi sendo ziren, orain sendoago, bai errekonozimendu sozialean, bai produkzio literarioan. Vianako Printzearen kultur saria eraman du Miguel Sanchez Ostizek, bi liburu argitara eman eta hitzaurrea egin dio Pablo Antoñanaren bati.
|
|
|
Bat emateko, Nafar Gobernuak ikastaro unibertsitario deituriko batzuk inprobisatu zituen, ez oin ez buru, saski berean Hemingway eta Egiptoko faraoiak nahasiz, edo plangintza hidrologikoa, inmigrazioa edo gastronomia. Liseri ezinezko konpota desordenatu hori Unibertsitate mailako ikastarotzat aurkezteko kopeta izan zuten, unibertsitate guztiak koordinatzen diren
|
lehen
aldia izateari propaganda aparatuaren indarra jarriz. Ez koordinaziorik ez gutxieneko maila unibertsitariorik, ez ezer, bakarra Udako Euskal Unibertsitateari laguntza ukatu izana justifikatzeko paripea.
|
|
|
Mende berriaren
|
lehen
urtea badoa
|
|
|
Azkenez, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politika Sailburuordetza rekin izenpetu dugun egiunea aipatu behar dut, era horretan aurreko urteetako segurtasunik eza eta banan bananeko deialdiekiko menpekotasuna alde batera uzten baikenuen behingoz, eta benetako proiektuak antolatzen hasteko aukera jasotzen. Izan ere, elkartearen barne ikuspegitik hori da, nik uste, joan den urteko gertakaririk garrantzitsuena, elkartea ren hasierako urteak bazter utzita,
|
lehen
aldiz gertatzen baita elkarte gisa aurrekontu egoki bat ematen zaigula, kontrol zorrotzekin bada ere, guk kudeatzekoa.
|
|
|
Frankfurt-eko azokara joan izana eta euskal argitaletxeen kontrako eraso mediatikoak berpiztu bezain pronto euskal argitaletxeen aldeko agerpen publiko zorrotza Euskal Editoreen Elkartearen eskutik. Lau urte ditugu Miren Azkarateren ekarria juzgatzeko, baina
|
lehen
urratsak norabide egokian izan dira, alajaina!
|
|
|
herrietako euskararen plan estrategikoak eta euskalgintzaren plan estrategikoa (EPE).
|
Lehena
urtearekin abiatu zen eta bigarrena prestaketa lanetan da, 2002arekin hasteko.
|
|
|
Ospela ren itzalak luzatu ziren euskalgintzaren alorreanurtea ren
|
lehen
hilabeteetan. Nafarroako erasoen maila igoz joan zen etengabe eta EAEn Juan Jose Ibarretxek deitutako hauteskundeen emaitza posibleek ikara ematen zuten.
|
|
|
Bigarren edo hirugarren belaunaldiko integrazio honek
|
lehen
ustekabea eman digu. Euskaldunontzat pozgarria, baina erdaltzaleentzat kezkagarria erabat.
|
|
|
2000 urtearen hasieran ia mundu osoan bolanderaz ospatu zen garai berri baten hasiera, XXI. mendea.
|
Lehen
digitua aldatzeak eta zenbakiaren borobiltasunak probokatu zuten artifizioa, eta garai berri baten atarian geundelako irudia hedatu zen imajinario kolektiboan. 2000 urtea, halere, milenarismo faltsuaren atea baino ez zen izan.
|
|
|
Munduaren zaratak estali egiten du, une batez, sortzaileenahotsa. Kulturgileak hartzaileago dira igorle baino, eta komunikazioa norabide bakarrekoa dela ematen du
|
lehen
momentuan. Albisteak gureganatzeko abiadurak, batetik, eta albiste horiek egiaztatzeko zailtasunak, bestetik, informazio kontsumitzaile pasibo bihurtu gaitu, horixe izanik globalizazioaren ezaugarri behinena, denak berdintzen gaituela informazioaren hartzaile gareino eta, neurri handi batean, instrumentalizazioaren aurrean erreakzio berdintsuak erruten ditugula.
|
|
|
Sind rome honen
|
lehen
zantzua mestizaia da. mestizaia materialetan, arte plastikoei dagokiela, eta mestizaia generoetan, literaturari dagokiola. Pintura, eskultura eta grabatua nahastu egiten diren bezalaxe, literaturan ere nahastu egiten dira —gero eta gehiago nahastu ere— narratiba, poesia eta saiakera.
|
|
|
Filosofia kutsuko esaldi hauek gaur egungo gertaerei berriro lotzeko gisan, bukatuko nuke Xiberoko Zohardiak amaitzen ari zaigun urte honen azken txanpetan abian jarritako ekimenarekin.
|
Lehen
begirada batetik, egitasmoa txalotzekoa da, hau da, Zuberoako udal guztiei proposatzea euren herrian bertan kantu gaualdiak antola ditzaten, Xiberoko Zohardiak bere gain hartzen duelarik kantariak etorraraztea. Ongi iruditzen zait, bai, herrietan bertan kultur animazioak izan daitezen, eta damugarritzatderitzot, berriz, asmo hau euskaltzaleek —euskal izaeraren bizirik atxiki beharraz ohartuta daudenek— ez dezaten asmatu eta bideratu.
|
|
|
Ez zen ekintza gaiztoa, zikina, bortitza, bortxatzailea izan, beraz. Haatik,
|
lehen
gauean bertan, Basaburuko herrien euskarazko izenak zeramatzaten seinale xume haiek suntsituak izan ziren. Balentria txar honen egileak gutxi izango ziren, euren euskal izaerari, batere jakin gabe zergatik, arbuio zioten haietatik taldetxo bat.
|
|
|
Hasiak dira, dagoeneko, milurteko eta ehungarren berriak, eta urte erreskadaren zenbatgarrenean,
|
lehena
joan zaigu eskutik. Bi mila eta batgarren urteko euskal kulturaren zantzuak zein ote igarri behar, eta nondik hasi jakin ez.
|
|
|
Kontuak kontu, berehala nabarmendu dira bi arlo, aspalditik euskalgintzan dabiltzanak puri purian.
|
Lehena
, euskararen terminologiari legokioke, eta bestea, euskara batua euskalkiak izango litzateke.
|
|
|
Ekonomia eta zientzia izan dira arlorik landuenak gaztelaniaren biltzarrean, eta hizkuntza horren Errege Akademiaren Buruak argi adierazi ditu bere zerak:
|
lehena
, gaztelania zabaltzea, giza rtea ren arlo desberdinetara; gero, gaztelania mintzodun diren herrialdeetako akademiekin batera lan egitea; eta, hurrengoa, hiztegia eta gramatika gauzatzea.
|
|
|
Negua ren
|
lehen
jotzeak begi bistan ditugula, etorri daargira aspalditik espero genuena, alegia, Blanca Urgellekatondu duenGueroco guero, Aita Añibarrok bizkaieratu zuena, Axular maisuaren liburutik. Badatoz, ezari ezarian, bizkaieraren altxorrak.
|
|
|
Eskualzaleen biltzarreko jaunak, eta zu, oroz lehen, Louis Dassence, buruzagi
|
lehena
, Uztaritzeko auzapeza, huna liburutto bat haurren eta gazteen eskuetan ezartzen duzuena. Lehen emaiten baitziniuzten haurreri sariak hau emaiten duzue:
|
|
|
|
Lehenik
esan, gorago aipatu mariskalaren omenezko liburuaren berri eman zuela:
|
|
|
EtxeberriAintxartek Parisen aurkeztu zuen proiektua, estreinako aldiz Ipar Euskal Herri arentzat departamendua, euskararenofizialtasuna eta ahalmen handiko autonomi estatutua galdetzen zituena federal kutsuko Frantziako Errepublikarenbaitan, Legassek egindakoa zen. 1945eko irailean gerra osteko
|
lehen
hauteskundeak egin ziren Frantzian, kantonamenduetakoak hain zuzen; eta hauetara, Ipar Euskal Herria ren historian lehenbizikoz Nationaliste basqueizenarekin agertu zena Legasse izan zen. 95 boz bildu zituen.
|
|
|
Eta hemen nobela historikoaren arazo handienetako batzuekin topo egiten dugu. Nik ez dakit oso ondo zer ote den nobela historikoa, baina susmatzen dut irakurlea garai historiko zehatz batera eraman nahi duen fikziozko obra legez (eta are gehiago garaiko lekuko batek
|
lehen
pertsonan idazten badu) ahalegin handia egin behar duela irakurleak garai horretan murgildurik dagoela sinets dezan. Hori lortzeko, dudarik gabe, bide anitz dago, baina Txillardegik aukeratutakoek kale egiten dute, neurribatean behintzat.
|
|
|
(1970eko hamarkadan, berriz, frantsesa ezartzen saiatu ziren, nahiz eta gero, erresistentzia handia ikusita, atzera egin zuten. Bestalde, XIX. eta XX. mendeetan zehar, oso eraso bortitzak jasan zituzten
|
Lehen
Nazioen hizkuntzek Kanada osoan, Quebec barne).
|
|
|
Quebecen politika hidroelektrikoa nozitzen ari den beste
|
Lehen
Nazio bat Innu ak dira. Kasu honetan Quebec eta Te rnua probintziek jardun dute elkarlanean, eta biak salatu dituzte Innu ek," Canada’s Tibet — the killing of the Innu" [Kanadako Tibeta — Innu en sarraskia] (Interneten) artikuluan ikus daitekeenez.
|
|
|
Quebecek, azken hamarkadetako gertakariak direla medio, hurbildu beharrean berarengandik urrundu egin ditu cree ak eta gainerako herriak. Hauek —Iparramerik ako beste hainbat
|
Lehen
Naziok bezala— euren autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen dute. Quebec ere bereaeskatzen ari da, ezaguna den bezala.
|
|
|
Horri lotuta, Quebecek bere oraingo lurraren zatiezintasuna aldarrikatzen du, eta zatiezintasun horretan 1898 eta 1912 urteetan bereganatu zituen Cree, Inuit eta beste
|
Lehen
Nazioen lur berriak ere sartzen ditu: " Quebeceko probintziaren lurren balizko zatitzea, estatu baten moduan, hori ez dago mahai gainean", esan zuen David Cliche Parti Quebecois eko buruzagiak 1994.ean (Niezen 1998:
|
|
|
Eta eransten dute: Kanada bana badaiteke Quebecen autodeterminaziorako eskubidearen ondorioz, zergatik ezin da banatu Quebec bera ere bere mugen barneko
|
Lehen
Nazioek hala erabakiz gero?
|
|
|
Zalantzarik gabe, eredu erakargarria da, baina, geuk sumatu ahal izan dugunez, hutsune nabaria du: jatorrizko herrien tratamendua(
|
Lehen
Nazioak, First Nations, Kanadan deitzen zaien bezala), historikoa zein gaur egungoa. Arazoa, noski, ez da bakarrik Quebecera mugatzen, orokorragoa da:
|
|
|
Adibidez, irokesen aurkako gerrak 1641 urtean hasi ziren. Mapan Quebecen azken mendeko zabalkunde handia erakusten da, hango
|
Lehen
Nazioen lurrak bereganatzearen ondorioz.
|
|
|
Quebec: azken mendeko zabalkundea(
|
Lehen
Nazioen lurrak barne)
|