|
2000
|
|
|
Lehen, sistema teknologiko fordista geneukan, eta orainmikroelektronikak bideratutako teknologiak berriak.
|
Lehen
Nazio Estatuak zirenekonomiaren motorea, eta orain, gero eta gehiago, munduko merkatuak ezartzenditu denontzako legeak. Egoera berri honetan, Nazio Estatuaren eremua gaindidezaketen prozesu integratzaile berriak agertu dira Europan, Amerikan eta Asian.Aldi berean, enpresa multinazionalen arteko uztartze prozesuek beren garrantziestrategikoa berrindartu dute.
|
|
2001
|
|
|
(1970eko hamarkadan, berriz, frantsesa ezartzen saiatu ziren, nahiz eta gero, erresistentzia handia ikusita, atzera egin zuten. Bestalde, XIX. eta XX. mendeetan zehar, oso eraso bortitzak jasan zituzten
|
Lehen
Nazioen hizkuntzek Kanada osoan, Quebec barne).
|
|
|
Quebecen politika hidroelektrikoa nozitzen ari den beste
|
Lehen
Nazio bat Innu ak dira. Kasu honetan Quebec eta Te rnua probintziek jardun dute elkarlanean, eta biak salatu dituzte Innu ek," Canada’s Tibet — the killing of the Innu" [Kanadako Tibeta — Innu en sarraskia] (Interneten) artikuluan ikus daitekeenez.
|
|
|
Quebecek, azken hamarkadetako gertakariak direla medio, hurbildu beharrean berarengandik urrundu egin ditu cree ak eta gainerako herriak. Hauek —Iparramerik ako beste hainbat
|
Lehen
Naziok bezala— euren autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen dute. Quebec ere bereaeskatzen ari da, ezaguna den bezala.
|
|
|
Horri lotuta, Quebecek bere oraingo lurraren zatiezintasuna aldarrikatzen du, eta zatiezintasun horretan 1898 eta 1912 urteetan bereganatu zituen Cree, Inuit eta beste
|
Lehen
Nazioen lur berriak ere sartzen ditu: " Quebeceko probintziaren lurren balizko zatitzea, estatu baten moduan, hori ez dago mahai gainean", esan zuen David Cliche Parti Quebecois eko buruzagiak 1994.ean (Niezen 1998:
|
|
|
Eta eransten dute: Kanada bana badaiteke Quebecen autodeterminaziorako eskubidearen ondorioz, zergatik ezin da banatu Quebec bera ere bere mugen barneko
|
Lehen
Nazioek hala erabakiz gero?
|
|
|
Zalantzarik gabe, eredu erakargarria da, baina, geuk sumatu ahal izan dugunez, hutsune nabaria du: jatorrizko herrien tratamendua(
|
Lehen
Nazioak, First Nations, Kanadan deitzen zaien bezala), historikoa zein gaur egungoa. Arazoa, noski, ez da bakarrik Quebecera mugatzen, orokorragoa da:
|
|
|
Adibidez, irokesen aurkako gerrak 1641 urtean hasi ziren. Mapan Quebecen azken mendeko zabalkunde handia erakusten da, hango
|
Lehen
Nazioen lurrak bereganatzearen ondorioz.
|
|
|
Quebec: azken mendeko zabalkundea(
|
Lehen
Nazioen lurrak barne)
|
|
2003
|
|
|
Txartelen eraginkortasuna dela eta, Munduko Osasun Erakundeak (OME) aztertu du horrelako gailuak nola hartu behar diren tenperatura modu masiboan hartzeko, pneumonia atipikoaren eta antzeko epidemien kasuetan. Singapur, pneumoniak eragiten dien
|
lehen
nazioetako bat, pandemia kontrolatzeko mekanismoak garatzera abiatu zen bete betean. Pandemia horrek 206 pertsona kutsatu zituen hiri estatuan, eta horietako 32 hil ziren.
|
|
|
Herrialde aitzindaria da gizarte erreformetan, eta beste herrialde batzuetan oso polemikoak dira. Eutanasiaren kasua da (legeztatu zuen
|
lehen
nazioa izan zen). Herbehereetako Gobernuak onartu du gaixotasun kronikoak zituzten gaixo askok cannabisa erosten zutela “coffee shops” etan, eta zehaztu du substantzia hori ohiko tratamenduek huts egiten dutenean edo ohiko terapietan erabiltzen diren botikek albo ondorio kaltegarriak dituztenean soilik agindu behar dutela.
|
|
2006
|
|
|
Horretan zerikusia dute beste gobernuen arteko harreman ekonomiko eta presioek", esan zuen ordezkari indigenak. “Errespetu falta” Bestalde, Phil Fontaine Kanadako
|
Lehen
Nazioen Batzarreko buru nazionalak adierazi zuen atzerapena “errespetu falta bat” dela munduko herri indigenentzat, bereziki Deklarazioa loteslea ez delako. Era berean, Giza Eskubideen Nazioarteko Zerbitzua erakundeko Alison Grahamek deitoratu zuen NBEk aukera historiko bat galdu izana indigenen eta gainerako herritarren artean giza eskubideen arloan dagoen arrakala aztertzeko.
|
|
2007
|
|
|
Basagoitiren aburuz," Espainiako bandera EAJ baino euskotarragoa da, 1865ean bere fundatzailea jaio baino
|
lehen
nazio entseina dagoeneko hemen zegoelako normaltasun osoz. Bilboko itsasadarrak edo Pagasarrik Espainiako bandera ikusten zuten 1843an Sabino Arana ikurriña marrazten jartzeari ekin baino lehen".
|
|
2008
|
|
|
Eta gero, turismo kulturalarekin oso lotua dago.
|
Lehen
nazio estatuen arteko lehia zena orain askoz konplikatuagoa da eta hirien artean ere badago. Hiriek behar dute halako enblema bat, lehia horretan jokatzeko, eta horretan museoek eragin garrantzitsua izan dute.
|
|
2009
|
|
|
Ez da harritzekoa kontuan hartzen badugu mendeak direla kultura katalana erlijioaren eraginpean bizi dela. Torras i Bages izan zen
|
lehena
nazio baten pentsamenduaren eta haren hizkuntzaren arteko harreman bereizezina seinalatzen. Lanak eztabaida handia piztu zuen zirkulu konfesionaletan, eta bertako Elizaren postulatu katalanisten hasiera izan zen.
|
|
2010
|
|
|
konfederazioa eta estatu nazionala.
|
Lehenean
nazioak elkarren ondoan maila berean dira konfederazioaren partaide eta ahalmen osoa dute nahi dutenean alde egiteko. Gaur egungo Belgika, Suitza eta Bosnia Herzegovina lirateke honen adibideak.
|
|
2011
|
|
|
Eleak mugimenduak datozen hilabeteetarako ibilbide orria finkatu du
|
lehen
nazio batzarrean. Mugimenduko kideek adostu dute erabaki eskubidearen aldeko herri dinamikan «buru belarri» arituko direla.
|
|
|
Eskubide zibil eta politikoen aldeko lan tresna gisa jaio zen, gizartean eragiteko eta herritarren parte hartzearen bitartez mugimendu zabala bilakatzeko xedez. Sortu zenetik egindako ibilbideari buruz ondorioak ateratzeko eta aurrera begirako erronkaz hausnartzeko,
|
lehen
nazio batzarra egin zuen Eleak ek azaroan, Donostiako Bakearen eta Giza Eskubideen Jauregian. Han, sei hilabeteko lanaren balantzetik abiatuta, jarraitu beharreko lan ildoak, dinamikak eta plangintzak adostu zituzten, parte hartzaileek aurkeztutako ekarpenak kontuan harturik.Besteren artean, Eleak mugimenduak ondorioztatu du bere jarduerak eta diskurtsoak «unean uneko abagune politikotik harago» joan behar duela.
|
|
|
Izan ere, irakasleak darabilen dialektoa eta ikasleek darabiltena berbera ez izatea arazo iturri izan daiteke. Adibidez,
|
Lehen
Nazioak deritzen komunitateetan (Kanadan) nortasun karga handia daukate dialektoek eta gurasoen kezka iturri izaten da haurrek gurasoen dialekto berbera ez ikastea eskolan (Richards eta Burnaby, 2008). Horrek arazoak sor litzake, beti ez baita erraza izaten komunitate batek bertako dialektoa irakatsiko duten irakasleak eskura izatea.
|
|
2013
|
|
|
2011n, NBEk ohartarazi zuen komunitate horretako pertsonak baldintza larrietan bizi direla, eta Kanadako Gobernuari ardura hartzeko eskatu zion: «Attawapiskaten egoera sozial eta ekonomikoa Kanadako
|
Lehen
Nazio, komunitate indigena, askoren adierazgarri da, eta Hirugarren Mundukoekin aldera daitezke».
|
|
|
Bilerak ez zuen askorik aldatu bi aldeen arteko harremana, eta indigenek konpromiso eskean jarraitzen dute. Kanadako komunitate indigena gehien biltzen du AFN
|
Lehen
Nazioen Batzordeak, eta atzo jakinarazi zuenez, urtarrilaren 24an bilduko dira buruzagiak; Harperri «premiazko gonbidapena» bidali diote, baita David Johnston Kanadako gobernadore nagusiari ere, hark betetzen du estatuburu funtzioa?. «Indigenok kezkatuta eta frustratuta gaude hautsitako sistema honekin», adierazi du Shawn Atleo AFNko presidenteak komunikatu batean, «ez die jaramonik egiten indigenen eta Kanadako gainerako herritarren arteko desberdintasunei».
|
|
|
80.000 indigena etxebizitzarik gabe bizi dira, 200 komunitatetan ez dago ikastetxerik, eta 120k ez daukate edateko urik. Irtenbide bakarra gobernua eurekin elkarlanean aritzea dela dio
|
Lehen
Nazioen Batzarreko buru Shawn Atleok.
|
|
|
Kanadako Gobernuak egindako azken erroldaren arabera, 698.025 indigena bizi dira bertan. 630 naziok baino gehiagok osatzen dute
|
Lehen
Nazioen Batzarra. 1980ko hamarkadara arte gobernua ez zen haiekin bildu.
|
|
|
|
Lehen
Nazioetako indigenek gainontzeko herritarrek baino 31 aldiz gehiago izaten dituzte tuberkulosi kasuak, 2011ko ekainean eginiko txosten baten arabera. Diabetesa ere gainontzekoek baino hiru eta bost aldiz artean gehiago izaten da.
|
|
|
SHAWN ATLEO.
|
Lehen
Nazioen Batzarreko burua
|
|
|
Besteak beste, Indian Act eta natiboen arrantza eremuak aldatuko ditu.
|
Lehen
Nazioen Batzarraren arabera, gobernuak konstituzioak babesten dituen indigenen trataera eskubideak urratzen ditu, baita Nazio Batuen Erakundearen Herri Indigenen Eskubideen Aitorpena ere. Aldaketak herri horien onarpenarekin egin behar direla adierazten da bertan.
|
|
|
Onartuz gero, kopuru hori 159 ibai eta aintziratara soilik mugatuko da.
|
Lehen
Nazioek salatzen dute bizi diren lekuetan garapen suntsigarria bultzatuko duela. Kezka agertu dute, egunerokotasuna baldintzatuko dielako.
|
|
2014
|
|
|
horra fusioa helmugaratua1568, nazioa bere naziotasun oso eta burujabera heldua.
|
Lehen
nazioa erregea bere menekoekin zen; erregerik gabe naziorik ez. Orain nazioa (alegia, Frantzia) erregerik gabe ere bada.
|
|
|
|
Lehenik
nazio historiko antropologikoa dago bere autogobernuarekin (espiritua); gero dago nazio politikoa, bere aginte eta gobernu sistemarekin2151.
|
|
2015
|
|
|
Hori guztia erranez ez dut erran nahi ez dela diskriminaziorik ala arazorik.
|
Lehen
Nazio horiekin lan egin behar dugu; elkarlanaren bidez da hobeto ulertzen bestearen errealitatea. Segitu behar ditugu eta haiek ere segitu behar gaituzte.
|
|
|
Segitu behar ditugu eta haiek ere segitu behar gaituzte. Berdin dio egitasmoak independentistak ala federalistak diren, nahi duguna da
|
Lehen
Naziokoek Quebecentzako proiektu politikoan parte hartzea.
|
|
|
Horiek dira herri indigenei, jatorrizkoei edo tribalei buruz hitz egiteko gomendatutako terminoetako batzuk, «testuinguruaren, eskualdeen eta haien jatorri diren gertaera historikoen arabera», Survivalek gomendatzen duen bezala. Beste hitz batzuk, berriz, beren herri zehatzei buruzkoak dira: Adivasi, Amerindio, Basarwa, Asiatiko beltzak, Boskimanoak,
|
Lehen
Nazioak, Pigmeoak, Larru gorriak edo San, besteak beste. Urritasuna, minusbaliotasuna, atzerapena.
|
|
2016
|
|
|
1890ean, Emakumeen Klubeen Federazio Nagusia sortu eta eta bost urtera, beren
|
lehen
nazio biltzarra antolatu zuten emakume beltzek. Antolakuntzan arituak ziren Gerra Zibilaren aurretik ere eta, beren ahizpa zurien moduan, literatur elkarte eta ongintza antolakundeetan parte hartutakoak ziren.
|
|
|
Bostonen egin zen Koloreko Emakumeen
|
Lehen
Nazio Biltzarra, 1895ean, baina emakume beltzen asmoa ez zen beren ahizpa zurien ereduari zehatz mehatz jarraitzea, bost urte lehenago sortu zuten emakume zuriek kluben nazio federazioa?; aitzitik, erresistentzia estrategia bat zehazteko elkartu ziren, emakume beltzen aurkako garaiko propaganda erasoei eta lintxamendu erreinuaren agindu etengabeari aurre egiteko. Missouriko Prentsa Elkarteko presidenteak, lintxamenduen aldekoa bera, Ida B. Wellsi eraso zion, eta, horri erantzute aldera,, emakumetasun negroaren aurkako irain?
|
|
2019
|
|
|
Aurten, herri autoktonoen eskubideak trantsizio justiziaren ikuspegitik. Tuaregak, Uigurrak, Kanadako
|
lehen
nazioak, Herero Namasak, Guyanako herriak aztertuko dituzte ikasleekin. Usaian bezala, dokumentalen festibala izanen da arratsero Borrokan diren herriak gaia harturik.
|
|
|
Pentsa genezake herri autoktonoek bizi molde biziki zaharra dakartela; izendatzeko irizpideetarik bat da herri horien antzinatasuna. Deitzen dira lehen herriak Frantzian,
|
lehen
nazioak Kanadan. Ezagutzen diren lurralde bateko lehen biztanleak dira.
|
|
2020
|
|
|
Geroz eta blokeatuagoa du Kanadak ekonomia. Barrikadak montaturik, otsailaren 6az geroztik dabiltza Wet´Suwet´En
|
Lehen
Nazioko herritarrak mendebaldetik ekialdera doan trenbidea blokeatzen. Egunez egun, beste Lehen Nazioetakoak zein ekologistak lotu dira borrokari eta gaurko egunean portu, autobide zein trenbide, hamarnaka blokeo egiten ari dira herri guztian zehar.
|
|
|
Barrikadak montaturik, otsailaren 6az geroztik dabiltza Wet´Suwet´En Lehen Nazioko herritarrak mendebaldetik ekialdera doan trenbidea blokeatzen. Egunez egun, beste
|
Lehen
Nazioetakoak zein ekologistak lotu dira borrokari eta gaurko egunean portu, autobide zein trenbide, hamarnaka blokeo egiten ari dira herri guztian zehar. Oinarrian, haien lurretatik pasa nahi dieten oliobide bat.
|
|
|
TC Energy enpresa pribatuaren eta Kanadako zein Columbia Britainiarraren (BC) Estatuen diru gosea autoktonoen eskubideak baino lehen jartzen duzuenez, diru iturria blokeatuko dizuegu. Horra BC probintzian kokaturiko Wet´Suwet´En
|
Lehen
Nazioak ozen dioena. Otsailaren 6az geroztik dabiltza Kanada ekialdea mendebaldeari lotzen dion bide nagusia barrikada bidez mozten, pertsonen zein salgaien garraioak blokeatuz.
|
|
|
" Kolonialismoaren sinboloa da burdin-bidea. Ingeles kolonizatzaileek
|
Lehen
Nazioak haien lurrez desjabetu ahal izan zituzten trenbideari esker". Raphael Picard inuitaren hitzak dira.
|
|
|
Tentsio handiko egoera izanki, baliteke erreportaia irakurtzerakoan poliziak barrikadak desegin izana, baina idazterakoan, jakin orduz ordu mugimendua gogortuz doala. Kanadako edo autoktonoen historiari aitortza eginez Kanatako, 1535ean Jacques Cartier kolonizatzailea iritsi zenean kanatara edo irokes hizkuntzan herrixkara bideratu zutelako eta hortik omen datorrelako Kanada, beste
|
Lehen
Nazio parrasta bat lotu da borrokari. Blokeon mapa eguneratzen dabil www.lundi.am webgune independenteari segi, ekialdetik mendebaldera 26 barrikada daude trenbideetan eta horiei gehitu behar zaizkie portuetan altxaturiko beste bost barrikada eta autobideetan dauden beste 16 Mugimendua irudikatzea nahiko sinple da:
|
|
|
Azkenean,
|
Lehen
Nazioen eskubideen errespetuaren auzia da mahai gainean dagoena. TC Energy k dio buruen batzarren adostasuna lortu duela eta hori erranik ez dabil gezurretan.
|
|
|
Gatazka horri dagokionez," zuzenbide arauen errespetua" eskatzen dabil Justin Trudeau Kanadako lehen ministroa. Hori zehazterakoan barrikaden desegiteaz ari da, ez da
|
Lehen
Nazioen eskubideez ari. Pam Palmater abokatu mi´kmakak ondokoa erantzun dio:
|
|
|
" Hainbat gertakarik erakusten digute bat baino gehiagok etsi etsian behar izan dutela akordioa izenpetu, bizi duten pobreziagatik eta gobernuek ur edangarria hornitzeko daukaten uzkurkeriagatik". Pobrezia mailaren azpian bizi da Kanadako autoktono erreserben %80a;
|
Lehen
Nazioen %65ak ez du ur edangarririk, produktu minbizi sortzailez kutsatua dutelako; etxebizitzak egoera" okaztagarrian" dituztela salatu berri du NBEk; Kanadako Lehen Nazioko kideen suizidio tasa autoktono ez direnena baino hiru aldiz handiagoa da, eta abar luze bat. Hori horrela, enpresa multimilionarioek proposatu diru zamak pisua du balantzan.
|
|
|
" Hainbat gertakarik erakusten digute bat baino gehiagok etsi etsian behar izan dutela akordioa izenpetu, bizi duten pobreziagatik eta gobernuek ur edangarria hornitzeko daukaten uzkurkeriagatik". Pobrezia mailaren azpian bizi da Kanadako autoktono erreserben %80a; Lehen Nazioen %65ak ez du ur edangarririk, produktu minbizi sortzailez kutsatua dutelako; etxebizitzak egoera" okaztagarrian" dituztela salatu berri du NBEk; Kanadako
|
Lehen
Nazioko kideen suizidio tasa autoktono ez direnena baino hiru aldiz handiagoa da, eta abar luze bat. Hori horrela, enpresa multimilionarioek proposatu diru zamak pisua du balantzan.
|
|
|
Un conflit aux racines bien profondes) artikuluan. Klima aldaketa garai honetan, egitasmo extraktibista suntsitzaileen kontrako mezua zabaltzen dabiltza Kanadako
|
Lehen
Nazioak. Azkenean, autoktono ez direnek ere dute haien lekua trenbideetako barrikadetan.
|
|
|
Kluben arteko txapelketan lehiakorrago aritzen dira euskal taldeak, baina nazioen artekoa hobeki prestatzen dute beste herrialde batzuek. «Kluben arteko lehiaketara daukagun guztiarekin joateak eta Munduko Txapelketa baino
|
lehen
nazio moduan ezin entrenatu izateak gure selekzioaren maila jaisten du», nabarmendu du Gobantesek.
|
|
2021
|
|
|
1889 eta 1997 urteen artean erabili zen eraikina barnetegi moduan. Erakunde erlijiosoen eskumenekoa izan zen, baina 1970eko hamarkadan Cowessess
|
Lehen
Nazioa komunitate indigenaren eskuetara igaro zen barnetegiaren hilerria. Hil honen hasieran hasi zituzten komunitate horretako kideek hilobiak identifikatzeko lanak, eta indusketa lan horien ondorio da aurkikuntza.
|
|
2022
|
|
|
Lehen Nazioek 96 Lege Proiektuari egindako erreakzioek hezkuntzari egiten diote erreferentzia batez ere, eta, neurri txikiagoan, osasunaren sektoreari. Hain zuzen, Karta enpresetan aplikatzeak eragin txikia du oraingoz
|
Lehen
Nazioetan, enpresen tamaina dela eta; izan ere, Lehen Nazioek kontrolatzen dituzten enpresa gehienak txikiak dira, edo txiki txikiak eta, beraz, ez dira 96 Lege Proiektuaren xede. Horra hor adibide bat kultura industriaren sektorearen gainean.
|
|
|
Lehen Nazioek 96 Lege Proiektuari egindako erreakzioek hezkuntzari egiten diote erreferentzia batez ere, eta, neurri txikiagoan, osasunaren sektoreari. Hain zuzen, Karta enpresetan aplikatzeak eragin txikia du oraingoz Lehen Nazioetan, enpresen tamaina dela eta; izan ere,
|
Lehen
Nazioek kontrolatzen dituzten enpresa gehienak txikiak dira, edo txiki txikiak eta, beraz, ez dira 96 Lege Proiektuaren xede. Horra hor adibide bat kultura industriaren sektorearen gainean.
|
|
|
96 Lege Proiektuaren inguruko gaiak ulertzeko, beharrezkoa da aurretik zegoenera jotzea, hau da, Kartara, salbuespenetara eta azken bi hamarkadetako hizkuntza autoktonoen auziaren ibilbidera. Lehenik eta behin, 1977ko Kartak aitortzen du
|
Lehen
Nazioek eta Inuitek jatorrizko hizkuntza eta kultura mantendu eta garatzeko duten eskubidea (GQ 1977: Hitzaurrea), eskubide hori aitortzeaz harago joan gabe.
|
|
|
Hitzaurrea), eskubide hori aitortzeaz harago joan gabe. Kartako neurriak ez dira zuzenean aplikatzen jurisdikzio federalaren pean dauden
|
Lehen
Nazio batzuk bizi diren erreserbetan, salbuetsirik baitaude. Hala ere, bertako asko ez dira erreserbetan bizi, alegia, neurriak eraginkorrak diren lekuetan bizi dira.
|
|
|
Herri autoktonoen defentsarako mugimenduen nazioarteko gorakadaren testuinguruan, 2000ko hamarkadan hizkuntza eta kultura autoktonoen eskubideetan aurrerapenak izan ziren. Hizkuntza eta Kultura Autoktonoei buruzko Lantaldeak estrategia bat prestatzeko agindua jaso zuen Kanadako
|
Lehen
Nazioen, Metis herriaren eta Inuiten hizkuntzak eta kulturak mantentzeko, biziberritzeko eta sustatzeko (WGALC 2005). 2007an, Herri autoktonoen eskubideei buruzko Nazio Batuen Adierazpena (2007) sinatu zuen Kanadak, eta Egiaren eta adiskidetzearen batzordea (2007 2015) jarri zuen abian, autoktonoen barnetegietako eskolatzearen ondorioak argitzeko eta jatorrizko herriekin gomendioak adosteko.
|
|
|
|
Lehen
Nazioetako ordezkarien ustez, 96 Lege Proiektua beren hizkuntza eskubide konstituzionalen aurkako erasoa da. Baztertu egiten dute, eta suntsitzailea, paternalista eta hegemonia kolonialaren betikotzaile gisa hartzen dute.
|
|
|
|
Lehen
Nazioetako ordezkarien ustez, 96 Lege Proiektua beren hizkuntza eskubide konstituzionalen aurkako erasoa da (Lévesque 2021). Baztertu egiten dute, eta suntsitzailea, paternalista eta hegemonia kolonialaren betikotzaile gisa hartzen dute (Bergeron 2022b) eta, adostasunik ez badago ere, batzuek kultura genozidio kontzeptua erabiltzen dute hura deskribatzeko (Lévesque 2022).
|
|
|
Autoktonoen artean eta, batez ere, ingelesa lehen edo bigarren hizkuntza dutenen artean erreakzio gehien eragiten duen 96 Lege Proiektuaren xedapenak ingelesez hitz egiten duten cegepei eragiten die, ikastetxe horietako ikasleak frantsesezko ikastaro gehiago hartzera derrigortzen baitituzte, salbuespenik gabe.
|
Lehen
Nazioek erabat baztertzen dute frantsesezko hiru ikastaro inposatzea, eta ikasle autoktonoen exodoaren beldur dira (Bergeron 2022b, Lévesque 2022). APNQL k ildo horretan zuzenketak proposatu ditu, Kartako Cri eta Inuiten salbuespena herri guztientzat berritzea barne, frantsesezko hezkuntzari dagokionez.
|
|
|
Ikasgaiak frantsesez egiteko betebeharra, berriz, jazarpen baten gisan ulertzen dute ingelesa menderatzen duten autoktonoek, esaterako Mohawk eta Mi’gmaq herritarrek (Bergeron 2022b, Lévesque 2022). Gainera,
|
Lehen
Nazioek fronte komun estrategikoa osatzen dute, berriz ere, kultura segurtasunean oinarrituta. Dutrisac en arabera (2022c), hizkuntza autoktonoetan eta ingelesez irakasteko egiten dute.
|
|
|
Horri dagokionez, bertakoen kultura industriatik ateratako adibide benetan adierazgarria da. Autoktonoen kultur ekoizpena
|
Lehen
Nazioetako kulturen balorizazio ekonomikoan oinarritzen da, Quebeceko frantses kulturaren ereduaren antzekoa, non hizkuntzaren erabilerak funtsezko garrantzia hartzen baitu. Anishinabeg herriko Samian rap kantariak frantsesa eta anishinabemowin a erabiltzen ditu bere letretan, eta Quebeceko musika jaialdi batera gonbidatua izan ondoren, ahoz aho ibili zen bere izena.
|
|
|
AFNQL k goi mailako hezkuntzaren arloko 96 Lege Proiektuko xedapenetatik salbuesteko eskaera ofiziala egin badu ere, badirudi tokiko hizkuntzen onarpen ofiziala dela hezkuntzaren, osasunaren eta kultura industriaren arloetan aurrez aurre dauden arazoak benetan konpontzeko aukera. Quebeceko gizartearen errealitate sozial berezia, frankofonoena, nahiz kontinenteko elebidunena (Nadeau 2020), erronka handia da bai Quebeceko frantses hiztunentzat, bai
|
Lehen
Nazioetako hizkuntzentzat, baina zuhurtziaz eta baikortasunez eutsi behar zaio, nahitaez batera bizi baitira. •
|
|
|
8 Quebeceko lurraldean dauden hamar nazioak Quebeceko
|
Lehen
Nazioen Batzarrean (AFNQL) bildu ziren: Abenaqui, Algonquin, Atikamekw, Cree, Huron Wendat, Maliseet, Mi’gmaq, Mohawk, Innu eta Naskapi.
|
|
|
Gogora dezagun 96 Lege Proiektuko etorkinen salbuespena 6 hilabete igarota kenduko dela;" eskubidedun" anglofonoak eta autoktonoak, berriz, salbuetsita egongo dira. Ikusten dugunez, herri autoktonoen salbuespenari segurtasun kulturalaren ikuspegitik heltzen zaio, ez hizkuntza ikuspegitik, eta
|
Lehen
Nazioek eta Inuitek pairatzen duten diskriminazio sistemikoaren testuinguruan ulertu behar da (ikus Josselin 2021 Joyce Echaquanen kasua aztertzeko, ospitalean tratu txarrak jasota hil zena).
|
|
|
Quebeceko lurraldean 50 hizkuntza komunitate daude, 11 herri autoktono ezberdinetatik datozenak (10
|
Lehen
Nazioak dira eta 1 inuita) 8 Euren errealitate linguistikoak askotarikoak dira; batzuek arbasoen hizkuntza erabiltzen dute maiz, beste batzuek eremu batzuetara mugatzen dute hizkuntza hori; eta beste leku batzuetan, berriz, hiztunak urriak dira, edo biziberritze prozesu batean sartuta daude (Wiscutie Crépeau et al. 2021). Horiek guztiek Kanadako hizkuntza kolonizatzaileren bat hartu behar izan zuten, izan frantsesa edo ingelesa.
|
|
|
Talde batzuek frantsesa eta beste batzuek ingelesa irakas hizkuntza gisa hartu izanak, Quebecen frantsesak duen lekua berresteko orduan, hizkuntza autoktonoen kasuari aurre egiteko beharra nabarmentzen du. Nahiz eta azken bi hamarkadetan herri autoktonoen hizkuntzen auziak gaurkotasuna izan, 96 Lege Proiektua aurkezteak eztabaida publikoaren erdian kokatu du; Quebeceko Gobernuak
|
Lehen
Nazioen eta Inuiten hizkuntzak aitortzeko aukera galdutzat jotzen baitu (Alain 2021). Lehen Nazioek 96 Lege Proiektuari egindako erreakzioek hezkuntzari egiten diote erreferentzia batez ere, eta, neurri txikiagoan, osasunaren sektoreari.
|
|
|
Nahiz eta azken bi hamarkadetan herri autoktonoen hizkuntzen auziak gaurkotasuna izan, 96 Lege Proiektua aurkezteak eztabaida publikoaren erdian kokatu du; Quebeceko Gobernuak Lehen Nazioen eta Inuiten hizkuntzak aitortzeko aukera galdutzat jotzen baitu (Alain 2021).
|
Lehen
Nazioek 96 Lege Proiektuari egindako erreakzioek hezkuntzari egiten diote erreferentzia batez ere, eta, neurri txikiagoan, osasunaren sektoreari. Hain zuzen, Karta enpresetan aplikatzeak eragin txikia du oraingoz Lehen Nazioetan, enpresen tamaina dela eta; izan ere, Lehen Nazioek kontrolatzen dituzten enpresa gehienak txikiak dira, edo txiki txikiak eta, beraz, ez dira 96 Lege Proiektuaren xede.
|
|
|
Gogora beza berorren gorentasunak, oraindik ere Cornwallis1 dela-eta eztabaidan gabiltzala Halifaxen.
|
Lehen
Nazioon eta berorren alaba Kanadaren geure Ama Kanata denaren arteko adiskidetze prozesua hasi baino ez da egin.
|
|
|
Era berean, konbentzimenduz eta erreparorik gabe baieztatu behar da eskubidea dutela beren buruaz erabakitzeko, beren izaera politikoa askatasunez aukeratzeko eta beren garapen ekonomiko, sozial eta kulturala askatasunez ziurtatzeko. Autodeterminazioaren printzipio orokor hori funtsezkoa da, eta quebectarren eta
|
Lehen
Nazioen arteko harremanen orientazioa egituratu behar du (GRIC, 1994) 80.
|
|
2023
|
|
|
Tony Blair-ek berehala amerikar argumentuak sinetsi zituen. Baina, jende eta herri anitzek duda handiak bazituzten" froga" horren aitzinean eta
|
lehenik
Nazio Batuetako segurtasun kontseiluko hiru indarrek, Errusiak, Txinak eta Frantziak. Orduan, Nazio Batueri ikuskatze independenteak eskatu zituzten.
|
|
|
Horretarako, ikerlari eta erakunde indigenek garatutako proposamenei jarraitu zaie. Kanadako Assembly of First Nations en arabera("
|
Lehen
Nazioen Batzarra", AFN ingelesezko sigletan), lankidetza ezinbestekoa da (AFN, n.d.) ikerketaren prozesuan zehar eta fasez fase, proiektuaren diseinuan ez ezik, baita datu bilketarako tresnak zehazteko edota erabili diren datuak aztertzeko estrategietan ere (Kovach 2010). Horrez gain, baimen informatuaren printzipioa (Prior, Free and Informed Consent) errespetatu behar da (AFN n.d.), baita herri indigenekiko integritate akademiko orokorra ere, sortutako jakintzaren zabalpenarekin eta horren jabetza intelektualarekin batera.
|