|
2002
|
|
|
Zientzialariek garrantzi handiko pausotzat jotzen dute karraskari eredu berri hori lortzea —Adrian Bird, Eskozian, eta Rudolf Jaenisch, Bostonen, esaterako—, eta arratoiak gene akastunarekin garatzea, «MECP2»ren biologia xehetasun handiagoz aztertu ahal izango baita. «Argi dago gene horrek, gizakiaren eta saguaren X kromosomaren beso luzearen muturrean dagoenak, zeregin garrantzitsua duela nerbio sistemaren garapenean, etapa erabakigarri batean, non neskek eta mutilek esertzen ikasten baitute edo
|
lehen
hitzak esaten hasten baitira», azaldu du Zogick doktoreak. Zientzialari horien hurrengo urratsa gene hori kodetzen duen proteinak garunaren funtzioari nola eragiten dion aztertzea da, garapenaren oinarrizko etapa batean.
|
|
2008
|
|
|
eta zizakatzen hasi zen. Hamaikagarren hilabetean, bere lehen urratsak egin eta bere
|
lehen
hitza esan zuen. Bere gurasoen erantzunarekin hunkituta, hainbat aldiz errepikatu zuen hitz hori.
|
|
|
Eta ohi bezala, hizketari eman genion. Ni haren irri gozotan urtu nintzen, ezpain mamitsutan,
|
lehen
hitza esan zuenetik igeri nenbilen itsasoan.
|
|
2010
|
|
|
Malkoek gainezka egin eta minutu batzuetara hasi zitzaidan hizketan, begiak lehortuta baina oraindik gorri. Indarrak bildu behar izan zituen
|
lehen
hitzak esateko: " Ez dut hau merezi...".
|
|
|
Ez dago erabat ona den zientzialari bakarra; zientzialari on asko dago eta bakoitzak ezaugarri bereziak ditu. Batzuek gai zehatz bati buruzko
|
lehen
hitza esan nahi izaten dute; beste batzuek, azken hitza esanez zikloa ixtea; batzuk artisauak dira; besteak arkitektoak edo igeltseroak. Baina guztiek egiten diote euren ekarpena zientziari.
|
|
2012
|
|
|
4.5.3 Hizkuntza tratamendua Partzuergoan Jaiotzen diren unetik bertatik hasten dira haurrak komunikatzen, eta haurren zezeldurak, irribarreak eta negarrak hasierako komunikazio horren adierazle dira. Pixkanaka hasiko da haurra
|
lehen
hitzak esaten. Haurrak hitz egin nahi du, eta gero eta hobeto, badaudelako haiekin hitz egiten gozatzen duten eta haiek esan nahi dutena entzuten duten helduak.
|
|
2014
|
|
|
Buruarekin ezetz egin diozu. Eta aspaldian ahoskatu dituzun
|
lehen
hitzak esan dizkiozu elefante jaunari:
|
|
|
Seigarren hilabetean, kontsonanteak gehitu zizkion bere «diskurtso»ari eta zizakatzen hasi zen. Hamaikagarren hilabetean, bere lehen urratsak egin eta bere
|
lehen
hitza esan zuen. Bere gurasoen erantzunarekin hunkituta, hainbat aldiz errepikatu zuen hitz hori.
|
|
|
Haurrak
|
lehen
hitza esaten duen unetik aurrera, beraren hitz egiteko gaitasuna azkar garatzen da. Batez beste, 18 hilabeteko haur batek 50 hitz esan ditzake, eta, bi urteetan, haur batek 200 bat hitz erabiltzen ditu.
|
|
|
Sei hilabete pasatu eta gero, haurrek zentzua duen
|
lehen
hitza esaten dute. Gutxitan mugatzen zaio hitzaren esanahia gertaera bati; heldu batek esaldi oso bat luke komunikatzeko, eta hortik dator holofrasea terminoa (ikus 8.3.2.01 irudia).
|
|
|
Mintzamenaren aurreko aroan, gutxi gorabehera urtebete izan arte irauten duena, soinu ahoskatuak agertzen dira, pixkanaka. Mintzamenaren aroaren garaian, berriz,
|
lehen
hitzak esatetik gramatikaren, pragmatikaren eta elkarrizketaren jakintza maila hobetzera igarotzen dira haurrak.
|
|
|
Hori mundu guztiak ulertzen du, buru argiak daudela, inteligenteak, edo buru normalak, edo ezertarako ez direnak ere bai... Hori argiago ikusten da, pertsonak
|
lehen
hitza esaten duenetik, ikasketetan... Bizitzaren laurdena baino gehiago ikasten, ikasketa akademikoa esan nahi dut.
|
|
2015
|
|
|
Iniziatuak dira espazio mitikoan, denboraren hasieran, amaren altzoan. Sazerdoteak dira,
|
lehen
hitza esaten, lehen sustraia erakusten. Estetak dira Oteizaren kubo minimoan, kolpez kolpe, oinarrizko lauburua osatzen.
|
|
|
2 Oi Jainkoaren Seme eta ene Jauna!, nola ematen duzu hainbeste
|
lehen
hitza esan orduko. Horrenbeste beheratzen zarenez gero gurekin bat egitean elkarrekin eskatzeko eta hain behe mailako eta ezereza denaren senide egiteko, nola ematen diguzu zeure Aitaren izenean eman daitekeen guztia, Hark gu seme alabatzat hartzea nahi duzulako, zure hitzak ezin dezake huts egin eta?
|
|
|
Urte batetik hiru urtera arteko hainbat aldaketa egin dira, eta hori oso nabarmena da. Haurrak bere lehen urratsak emango ditu, bere
|
lehen
hitzak esango ditu eta munduarekin duen elkarreraginaren oinarrietako asko sentituko ditu, ezkutatzen eta agertzen jolasten den bitartean, bere gurasoen laguntzaile gisa, hainbat jostailurekin edo hemen eta han ibili eta trigo.
|
|
|
Hori izango litzateke haurretik haurrera igarotzeko beste ezaugarrietako bat. Urtebete betetzen duenean, umea ere
|
lehen
hitzak esan. Logopeda eta psikopedagogak azaltzen duenez, Claustre Cardona Espainiako Logopedia, Foniatria eta Audiologia Elkarteko kidea da, eta lehen hitz horiek poztasun handiena ematen dioten kontzeptuei dagozkie, ama eta aita, eta beste batzuk, hala nola, titia, ura, gehiago edo gutxiago. Ahoskera ez da beti argia, baina aitzineko urpekariez haratago – orduan esan daiteke hizketaren etapa hasten dela.
|
|
2017
|
|
|
Haurrari dena interesatzen zaio eta beste pertsona batzuez inguratuta egotea gustatzen zaio, baita arrotzez ere. Baina gurasoak ezagutu eta seguru sentitzeko bilatzen ditu.’ Berehala hasi da arreta eskatzen, bere
|
lehen
hitzak esan ditu eta eztula bezalako soinuak erantzuten ditu. Nolabait, haurra, une horretan, inguruaren parte izaten saiatzen da.
|
|
2019
|
|
|
Badirudi hitz egin nahi duela, alabari zerbait esan nahi diola, baina ezin ditu ezpainak guztiz bereizi, apur bat baino ez, ezin du. Alaba aitaren hitzen zain dago, hainbeste denbora eta gero, ez du berak
|
lehen
hitza esan nahi, ume sentitzen du bere burua. Aitaren ezpainei baino ez die begiratzen, umetan bezala.
|
|
2020
|
|
|
Ordura arte isilik egondako Antharkek bere
|
lehen
hitzak esan zituen orduan: " Ama, zuk uste Zerrizakur eta Otsozerri lapurtu balituzte ez genuela haien garrasirik entzungo??
|
|
|
Nahiago entzun eta irakurri mila aldiz ere, irakurle eskasa izan arren. Nik elkarrizketa batean parte har dezaket, noski, baina besteen arrimuan betiere,
|
lehen
hitza esaten besteei utzita. Eta idatzi?
|
|
|
Maitea, iragartzen dizut gure alabak bere
|
lehen
hitzak esan dituela.
|
|
2021
|
|
|
Noiz eman dio astia, nola egin du, nola da posible obulazio egunetik gertu egon den larru jotze batekin obariotik berez askatutako obulu hori espermatozoide anarko batekin ernaldu eta endometrioan itsatsita enbrioiak aurrera egitea? Lehenengo umeak bere
|
lehen
hitza esan, bere lehen pausoak eman aurretik sortu al du bigarren umea. Horren erraz, besterik gabe?
|
|
2022
|
|
|
Oholtzarako jaioa ematen zuen. Lau ileko bizar zaindugabe hura, esnatu berriaren txima narras haiek, irribarre erdi herabe erdi pikaroa… Dantzan jarri zituen bertso eskolako neska guztiak,
|
lehen
hitza esan baino lehen. Eta baita mutilen bat ere, aitor dezadan argi.
|
|
|
Halako batean, hitz egin zidan neskak.
|
Lehen
hitzak esan zizkidanean hain geratu nintzen nahasturik, ezen ez bainekien zer erantzun. Galdetu zidan ea joan behar nuen Arabiara.
|
|
|
Ilara berean eta ia elkarren ondoan esertzea suertatu zitzaigun han ginen hiru ikusleoi; bikote bat eta ni. Hasi zen filma, eta hara non, pertsonaiek
|
lehen
hitzak esan zituzten unetik, barrez lehertu beharrean ibili ziren biak, eta ez esandakoek grazia egiten zietelako, ezpada ezin zutelako sinetsi filma, areto batean, euskaraz ari zitzaienik(" no me lo puedo creer"). Zorionez, berehala alde egin zuten, ni bake bakean utzita.
|
|
2023
|
|
|
Baina, gainera, krisi horrek esan nahi du haurra borrokan hasten dela, edo are lehen urratsak ematen ere. Hortzak ateratzen ere hasi da, eta
|
lehen
hitzak esan ditu. “Gauak oso mugituak dira —onartu du adituak—, eta gerta daiteke esnatzea, zure semea lotan edo esna baitago, pare bat ordu argituko zaizkizu eta banantzeagatiko larritasun horrengatik une bat ere ezin izango diozu utzi”.
|