|
2000
|
|
|
Gainera, bizkarreko bat edo beste ere jaso izan du. Iraintzeko ere, burura datozkigun
|
lehen
hitzak astoarekin zerikusia izaten dute, astakirten, astakeri, astaputza, astapotroa... Eskerrak Uztapide estimatuari omenalditxo bat egiteaz oroitu zen.
|
|
|
hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla. Hauek guztiek 90 urterako jada poesiazko lanak argitaraturik bazituzten ere, beraien
|
lehen
hitz lauzko lana urte honen ondoren argitaratu izanagatik jaso ditugu zerrenda honetan.
|
|
|
Kontua da, hizkuntz jabekuntzari buruzkoazterketa guztietan ez dela ahoskeraren jabekuntza bera aztertzen, gramatikaedo hiztegiaren garapena baizik. Horregatik, datuak, esku artean daukagun honetarako, beranduegi biltzen dituzte
|
lehen
hitz edo protohitzak grabatzen dituztenek ere. Garbi dago, noski, bizitzaren lehen urteko, birmoldaketa?
|
|
|
—Ongi hitz egin gogo duenak isilik egoiten jakin beharra du... zeren eta, bertzela uste badezakegu ere, isiltasuna ez da hitzaren ausentzia edo hitzaren ukoa, baina
|
lehen
hitza eta argia den hitza —hitzen hitza, alegia—, bertze hitzen beharrik ez duena, iturburuan argia delako eta bere argi horrekin guztia argitzen duelako eta guztia esplikatzen, esplikazionerik eman gabe...
|
|
|
Eta, hala, so egin nion aitari, eta aurpegia kareztatu berri ziotela iduritu zitzaidan. Eta ez zen aitarena izan
|
lehen
hitza, baina amarena. Zeren eta halakoa baitzen gure ama, egoerarik gaitzenei ere aterabideren bat edireiten ziena.
|
|
|
Anitzetan gauza bat bertze batekin nahasten zuen, baina erdiesten ere zuen azkenean, gehienetan bai bederen, bidean sortzen zitzaizkion gaiztasunen eta zailtasunen xitzea eta garaitzea. Eta, ezin zuenean, erran komun batekin, edo bururat zetorkion
|
lehen
hitzekin jalgitzen zen, airos baino airosago. Eta, nola Mattinek eta biok laket baikenituen apezaren ateraldiak, hala, korapiloak eta trabak berez sortzen ez zirenean, edo berak sortzen ez, guk asmatzen genituen, ikasgai astun haiek arinago gerta zekizkigun amoreakatik.
|
|
|
Zein goriak eta zein bortitzak istant erabakigarri haiek... eta zein arretaz beteak, bertzalde, jaun André, kapitainari begia gainetik kentzen ez niola, ene bizia haren keinuetarik edo haren
|
lehen
hitzetik dilindan balego bezala...! Eta zein barrenaino sartu zitzaidan irri tipi hura, hark, mintzatzen hasi baino lehen, egin zidana, zeren irri hura baitzen nik orduan behar nuen karga arintgarria eta gutigarria... eta leiho tipi bat ere zen, esperantzaren lur ezin loratuagoetarat jotzen zuena, eta ni hain nengoen esperantzaren beharrean...!
|
|
|
izan ere, planeta bakoitza duk mundu berri bat, eta izar bakoitza, orobat" —eta, bere hitzen azpimarratzekoedo hatza altxatzen zuela, erantsi eta eratxiki zuen—: Eta Pierre Gassendiri berari aditu nizkioan, halaber, neure bizitzan peripatetikoen eta eskolastikoen kontra aditu nituen
|
lehen
hitzak, zeren eta etsai baitzituen haiek guztiak, Epikuroren miresle zen bezala, edo Kopernikorena eta Ke ple rre na, baina Galileorena bere batez...
|
|
|
hiru hitz haiek, bai, burmuinetan ereinikako hiru hazi balira bezala, erein orduko hozituak, bihituak eta landare indartsu bihurtuak—, egun batzuk lehenago aditu niena! Eta amaren nahigabeak eta oinazeak sutu ninduten berriro eta, isilik iraun banuen ere, guti falta izan zitzaidan bururaturikako
|
lehen
hitzek ihes egin ziezadaten: " Ubarneko dama gaztea?
|
|
|
Homo est animal bipes sine pennis, 9 erraiten zuen Platonek, baina anaiak lumak maite zituen eta lumaz jazten zuen bere iduria, eta, gainerat, oilarra bezala, ahalik eta lumarik ikusgarrienez apaintzen zen; eta luma bat zen haren urguilua, eta bertze bat hitz handi hura —ohorea—, bere dikzionario partikularraren
|
lehen
hitza eta azkena zirudiena.
|
|
|
—Mila esker, Kristina —nire
|
lehen
hitzak.
|
|
|
Bi oreneko solasaldia generaman jada, urte aunitzetan luzeena, eta ez hain juxtu ere toki eta kinka horretara ekarri gintuen aferaren aitzin gibelez. Horiek
|
lehen
hitzekin batean baztertu genituen, saltsa horretan bakoitzak zer zuen agertzeko eta zer altxatzeko, norberaren baitan utziz. Hasi berritako gure goiti beheitiak eta hondar urteetako desenkontruak.
|
|
|
Gero neure burua bistatu nuen haren begi nini urtsu eta erorietan, eszena bezain irreala eta deformatua. Berehala ohartu nintzen aitak ez ninduela ezagutu, eta hala baieztatu zidaten ahoskatu ahal izan zituen
|
lehen
hitzek: " Non nago?
|
|
|
Usoa gosaria eta goizeko
|
lehen
hitzak partitzera
|
|
2001
|
|
|
Bidaia da, lehen orrialdetik adierazten zaiguna. Eta bidaiaren arlo semantikoaren inguruan idazten dira
|
lehen
hitzak.
|
|
|
Aurrerantzean lan horiek aipatzerakoan zein bertatik aipuak jasotzean izenburuen inizialenbidez aipatuko ditut laburturik (ikus, laburdurak?, bibliografia atalean); Hnuy illa nyha majah yahooliburuaren kasuan, berriz,
|
lehen
hitzaz baliatuko naiz.
|
|
|
Ikusi berria dut, gaingiroki bederen," Begiarmen delakoaren" liburua, eta liburu horretaz, dagokidan aldetik, mintzatu behar omen nuke.
|
Lehen
hitzak, beraz, eskerrak emateko izan bitez, bai X horri (herensugeak baino buru gehiago ditu apika3) eta bai Anaitasunakoei, horren konpainia ederrean atera nahi nautelako plazara.
|
|
2002
|
|
|
Zientzialariek garrantzi handiko pausotzat jotzen dute karraskari eredu berri hori lortzea —Adrian Bird, Eskozian, eta Rudolf Jaenisch, Bostonen, esaterako—, eta arratoiak gene akastunarekin garatzea, «MECP2»ren biologia xehetasun handiagoz aztertu ahal izango baita. «Argi dago gene horrek, gizakiaren eta saguaren X kromosomaren beso luzearen muturrean dagoenak, zeregin garrantzitsua duela nerbio sistemaren garapenean, etapa erabakigarri batean, non neskek eta mutilek esertzen ikasten baitute edo
|
lehen
hitzak esaten hasten baitira», azaldu du Zogick doktoreak. Zientzialari horien hurrengo urratsa gene hori kodetzen duen proteinak garunaren funtzioari nola eragiten dion aztertzea da, garapenaren oinarrizko etapa batean.
|
|
|
Begi erneak ditu, larri begiratzen dizute. Eguerdi honetan zuri xuxurlatutako
|
lehen
hitz karratuak dira. Urriak eta berobakoak izaten dira larunbatetako bere egunonak.
|
|
2003
|
|
|
Presidentziako mahaiaren gainean," Ongi etorri Martxelo, Egunkaria aurrera, Per la Llibertat d' Expressio" zioen pankarta ikaragarria. Ekitaldiko
|
lehen
hitzak oraindik espetxean dauden atxilotuak gogora ekartzeko izan ziren.
|
|
|
Argudioak segundoetan kontatu dituzte, eta, erlojuari begira egoteagatik, pelikula bat galdu dute. Zer esanik ez, ikusi baino
|
lehen
hitz egiten hasi direnek. Bestalde, hitz egiten baino gehiago, kritikatzen jardun dutela esan dezakegu, ez baitu inork ezer positiborik aipatu, iritzi guztiak negatiboak izan baitira.
|
|
|
54 Egin,. UEU ko buruzagi berriaren
|
lehen
hitzak?.
|
|
|
Aurkezpen ekitaldiko
|
lehen
hitzak bi libururen egileak egin zituen, Marisa San Miguelek. Bera Deustuko Unibertsitatean Historia irakaslea da:
|
|
|
|
Lehen
hitza hasi zen hiztegian bilatzen eta morte topatu zuen. Iruditu zitzaion, hala ere, apur bat deserosoa zela jaiotza eta heriotza hain hurbil jartzea, ez baitu pertsonak gehiegi estimatzen bere jaiotza data eta heriotza data hurbil egotea.
|
|
|
|
Lehen
hitzak espainiar epaileen erabakia gaitzesteko izan ziren eta, aho batez, euskaltzale (alderdi eta gizabanako) guztiek salatu zuten gehiegikeria. Baina diskurtsoetan ñabardurak zeuden eta, nahiz eta Espainiatik euskal hiritar guztiak gauza bera direla uste izan —Ramon Etxezarretak zioen bezala(" ’ñabardurak kanpora’ oihukatuz, nahaspilatu egin gaituzte", Egunero, martxoak 7) —, ñabardurak berehala nabarmendu ziren diskurtsoetan.
|
|
|
Nire
|
lehen
hitzak. (i).
|
|
|
Nire
|
lehen
hitzak. (i).
|
|
2005
|
|
|
Egunak igaro dira, zu nire eskuetara iritsi eta
|
lehen
hitzak iskribatzen hasi nintzaizunetik. Ez zitzaidan otutzen nire lehenengo egunerokoari nola deitu, izan ere, hauek, gure antzera, bizimodu xume baten ondoren, zahartu eta hil egiten baitira.
|
|
|
Zure
|
Lehen
Hitzak. Spes.
|
|
|
Gizakiek denbora luzez jarraitu ahal izan zuten animalien moduko biziera bat eta, hain zuzen, hauxe frogatu dute berritan aurkitutako haur basatien adibideek.
|
Lehen
hitza ahoskatu zuena, gizaki izatera iritsi zen lehenengoa izan zen. Berau bat bateko ideia batek harrapatu zuen ustekabean:
|
|
|
|
Lehen
hitzarekin, ordea, beste hitz guztiei ere mingaina askatu zitzaien. Ze hizkuntza harrian erdi lotan dagoen su txinpartaren parekoa da.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, ulergaitza da prozesua abian delarik presoen egoerak okerrera egitea. Prozesuaz hitz egiten hasi baino
|
lehen
hitz egin dezagun eskubideaz. Eskubide horiek bermatzeak prozesua lagunduko du, ez oztopatu.
|
|
|
–Nafarroa, arragoa?, aldiz, egloga bat zen, eta elegia neurri berean; lurralde batek sortzen zidan miresmen poetikoaren adierazpena eta, gainera, aberri galduaren nostalgiaren aldarrikapena. Oso ongi oroitzen naiz abesti horren
|
lehen
hitzen leherune hartaz, nola etorri zitzaizkidan burura: Nafarroan zen, Monreal eta Idozin bitartean, 1971 urtearen udazkenean; Lurdes eta ni autoz Leirera gindoazen; eguerdi oso argitsu bat zen, hego haize leun batek astindua, eta makalak hori hori zeuden.
|
|
|
Zazpietan zen hitzordua eta jendez beteta ziren ordurako Oñatiko kultur etxea eta inguruak. Puntual iritsi zen Coelho, eta komunikabideentzat izan zituen
|
lehen
hitzak, kazetariok hala eskatuta. Oso gustura dagoela eman zuen aditzera:
|
|
|
Diskurtsoa, diosaleko
|
lehen
hitzak, historia pertsonalaren errepaso batekin hasten da: " al cabo de cinco años de ausencia...".
|
|
|
–Alaba zara? –galdetu dio zuzenean gazteenak, gazteleraz, eta doinu gailegoa antzeman dio Nereak
|
lehen
hitz haietan. Baietz erantzun dio burua goitik behera mugituz.
|
|
|
Nire hamahiru urteetan ere gai nintzen kondearen azken erranari zerion burla aireaz jabetzeko. Horrek,
|
lehen
hitzen misterio kutsuak eta bazkaltiar gehienei lerratu zitzaien irri apalak burua nahasi zidaten. Agaramontek doinu berean segitu zuen.
|
|
|
Alabaina, egun hartaraino, behin ere ez nuen agure bat ikusi Garrüzeko gazteluzaina zen lekuan. Haren
|
lehen
hitzek nire nahasmendua biziagotu zuten. Bat heldu ziren nire gogoeta goibelekin.
|
|
|
Edo, hobeto esanda, inportanteena nekien, soberakoa zitzaidan gainerako guztia. Aitaren
|
lehen
hitzek errealitatetik bota banindute bezalako efektua izan zuten nigan: urrun sentitzen nintzen aita kontatzen ari zen hartatik, iruditzen zitzaidan nik ez nuela zerikusirik istorio hartan.
|
|
|
Kitzikagarria da benetan haur bat hizkuntzaz nola jabetzen den ikustea. Eta badaude, jakina, haurren
|
lehen
hitzetan gauza harrigarriak, eta agian sekula argituko ez diren misterioak.
|
|
|
Nire
|
lehen
hitzak euskaraz: zinta 1, 1977an.
|
|
|
Eskola. Zure
|
lehen
hitzak ingelesez. (i).
|
|
|
baina ez dut aurkitzen neure
|
lehen
hitza
|
|
2007
|
|
|
elkarren arteko harremanak, ahozkoak eta idatzizkoak, euskaraz izango dira ahal den guztietan; Kutxak bere bezeroekin dituen harremanetan euskararen presentzia ugaltzen ahaleginduko da eta horretarako neurri zehatzak hartuko ditu: langileak gai izan daitezen lan mota guztietan euskaraz jarduteko etengabeko trebakuntza eta laguntzarako tresna informatikoak izango dituzte, langile berriak elebidunak izango dira, bezeroei
|
lehen
hitza euskaraz egingo zaie, kutxazainen pantailetan azaltzen den sarrerako mezu sorta euskaraz izango da, Kutxak sortzen dituen publizitate slogan eta gisakoak euskaraz sortuko dira itzulpen soil eta kaxkarrak izan ez daitezen, besteak beste.Hitzarmenaren iraunaldia 5 urtekoa da eta denbora hau igarota beste 5 urtez luzatuko da, beti eta sinatzaileetariko batek bertan behera uztea erabakitzen due... Jarraipen Batzorde bat jarriko dute martxan hitzarmen hau eraginkorra izan dadin," aipatutako helburuak lortu eta emaitzak aztertzeko". •
|
|
|
Gutxien gutxienik oinarrizko ulermen maila izateko ikastaroak jasoko dituzte, bezeroak euskaraz eginez gero harremana naturaltasun osoz gauzatzeko. Horren harira, Iñaki Arrutiren aburuz," gabezia handiena da
|
lehen
hitza ez badu euskaraz egiten nahiz eta euskalduna izan. Lehen hitz horrek ezartzen duen inertziari eutsiz, litekeena da herritarrak gaztelaniaz egitea".
|
|
|
Horren harira, Iñaki Arrutiren aburuz," gabezia handiena da lehen hitza ez badu euskaraz egiten nahiz eta euskalduna izan.
|
Lehen
hitz horrek ezartzen duen inertziari eutsiz, litekeena da herritarrak gaztelaniaz egitea". Beraz, apustua erabileran dago, iniziatiba euskaraz hartzean.
|
|
|
|
Lehen
hitzak ikasi berri dauzkan etxeko iloba gaztetxoa ekartzen dit politika horrek gogora. Auzo lotsak gorriturik nago, politika deitzean horri.
|
|
|
Dakigunez, «habeas corpus» prozeduraren jatorria eta izendapena konstituzionalismo britainiarretik eta bertako «Habeas Corpus» Lege mitikotik dator (hala ere, beste sistema juridiko batzuetan antzeko erakundeak daude, esaterako, Aragoiko Justiziaren aurreko agerraldi prozesu izenekoa Aragoiko zuzenbide historikoan, edo Bizkaiko Foruko prozesuko bermeak euskal zuzenbide historikoan, HCLOren aitzinsolasean esanbidez aitortu den moduan). Latineko izenak (habeas corpus) lege ingelesaren testuko
|
lehen
hitzei aipamen egiten die. Legean ezarri zen atxilotua fisikoki epailearen aurrera eraman behar zela horrek prozedura eta atxilotzearen baldintzak kontrolatu zitzan eta askatasun gabetzeak aurrera egin behar zuen edo ez eta zer baldintzatan erabakitzeko, edo, bestela, atxilotua aske utzi behar zen erabakitzeko.
|
|
|
|
Lehen
hitzetik azken hitza entzun arte
|
|
|
baldintza hau eta hori egoteaz gain, autore bat, izpiritu nazionalak blaitua? dagoenean (eta jeinua izan!) 231 Bestea,?
|
Lehen
hitzak. Orfiko?,. Daimon?
|
|
|
objektuak zein bizipenakirudikatzeko, eta irudiak, hitzak eta antzeko sinboloak erabiltzeko gaitasuna.Piaget en arabera (1946), funtzio sinbolikoa garatu dela adierazten duten bostjokabide daude: objektuaren iraunkortasunaren kontzeptua, aldi baten ondokoimitazioa, arazoen barne konponketa,
|
lehen
hitzen agerraldia, eta jolas sinbolikoa.
|
|
|
Alde batetik, bi kontzeptu horien ulermenean, adinaren araberako ezberdintasunak daude. Izan ere, 6 urte inguru dituztenean haurrak dagoeneko gai izatendira gerra hitzarekin
|
lehen
hitz asoziazioak egiteko; ez, ordea, bakearen esanahiaadierazteko, gaitasun hori adin horretatik aurrera garatzen baita (besteak beste, Covell et. al, 1994; Hakvoort eta Oppenheimer, 1993 eta Hakvoort, 1993). Zenbaitautoreren iritziz, aurkikuntza horrek adierazten du gerraren ulermena bakearenabaino lehen garatzen dela.
|
|
|
Arreta eskuratzeko, abiapuntuko
|
lehen
hitz horietan, inoiz esan behar izaten du hizlariak ezen eskuartean darabilen gaia berria dela, eta, alderdi horretatik, kontuan hartzeko modukoa.
|
|
|
Hasteko, idatz ezazu adituak bat datozen horretaz. Oro har, hasteko, adituek zalantzazkoa bihurtu ez duten horretaz izan litezke zure
|
lehen
hitzak. Aholku atzerakoia dela esango didazu.
|
|
|
(«Haurrarengandik eta basatiarengandik nekez lortzen dira hitzak, esaldien ordez») 357 Hitza bera bakarrik ezer ez da; ez du lekurik, ez zentzurik, esaldian ez bada, hots, «erabileran»358 Esan nahi da, hitza, hots artikulatuen sistema batean, kontzeptuen sistema eta konposizio batean, hizketan, bilakatzen da, den hitza. Hitz edo berba ezin da lehenago izan hizkuntza baino, sistema foniko eta ideala; hizkuntzakoa izanez bakarrik bilaka baitatiteke hitz. Beraz, suposatuz lehen gizon bat
|
lehen
hitz bat asmatzen, gure hizkuntz analisietan hitz bakandu edo irlatuetatik abiatu ohi bagara ere, hizkuntzaren naturaren arabera eleketa da «lehenengoa eta erabakitzailea»359 «Hizkuntza hizketa elkarlotuan bakarrik datza, gramatika eta hiztegia ozta dira haren hezurdura hilotzarekin konparagarriak» (H.en azpim.) 360 Esaldiaren barruan bai, hitza indibiduoa da, nortasuna da, hala nola gizartea... a) hitza, hiztunarentzat objektu tinkatu bat dena; b) esaldia eta hizketa, hizkuntzaren arau propioen arabera hiztunak bere gogara moldatzen dituenak; eta, c) hizkuntza, hizketen osotasuna bezala, oraingo nahiz lehenagoko guztiena eta gerokoena.
|
|
|
|
Lehenik
hitz egitearen beraren zailtasunez arduratuko gara. Zerbait ahoskatzen duenak arriskatu egiten du, bai, eta batez ere bere hitzak ahoskatu gabeari —itsumustuan— ateratakoak baldin badira.
|
|
2008
|
|
|
Azkarateren esanetan," administrazioak jakin dezan zer nolako eskaria dagoen. Euskaldun bezala,
|
lehen
hitza beti euskaraz". Horrekin batera, Errenta Aitorpena egiterakoan, langileei aurrerantzean Ogasunarekiko harremanak euskaraz nahi dituztela jakinaraztea komeni da.ProtokoloaForu Ogasunak hizkuntz irizpideei lotutako protokoloa egina eta martxan jarria du.
|
|
|
Oso apal. Nire burua identifikatzeko
|
lehen
hitza euskalduna da. Ondoren espainiartasuna, nafartasuna hirugarrenik.
|
|
|
Sanferminak. Horixe da euskal herritar askori Lesaka aditu eta burura etorriko zaion
|
lehen
hitza. Txarangak karrikak alaitzen dituen bitartean, festa lehertu eta sekulako giroa sortzen da herrian.
|
|
|
Adeitsu hartu gaitu oso. Ingelesez hitz egiten hasi gara, baina azkar egin du judu gaztelaniara;
|
lehen
hitzak entzun bezain laster, azentu arkaikoak eta soilik XV. mendeko erromantzeetan irakurri daitezkeen hitzek inguratu gaituzte, eta antzinako liburu baten usainak blaitu. Presidenteorde kargua du fundazioan, eta hartaz galdetu diogu:
|
|
|
J. L. Arexolaleiba. Zerbitzari berriek euskara erabil dezaten lan egin da, tabernan
|
lehen
hitza euskaraz egiteko lanean jarraitu da... baina bata ez doa bestearen kontra.
|
|
|
" Kanpoko jatorria duen jendeaz inguraturik bizi naiz. Euren seme alabei
|
lehen
hitza euskaraz egiten diet beti eta euskaraz jarraitzen didatela ikusteak poza ematen dit. Pentsatzen dut hemen dagoela esperantza.
|
|
|
Nire
|
lehen
hitzak ikasi ditut tsou hizkuntzan, eta itzulia egiten jarraitzen dugu.
|
|
|
Eta Beñardo, beldurrak airean, hura baitzen maisuak, ordu arte pazientzia osoz aritu zitzaionak, erregelaz mehatxatzen zuèn lehen aldia. Handik aurrera, baina, sendagaia gaixotasuna baino okerragoa balitz bezala, maisuak zerbait galdetzen zion bakoitzean, isilik gelditzen zen Beñardo, burura zetorkiòn
|
lehen
hitzari uko egin ahala burua zuri geratzen baitzitzaion, itxuraz hutsik, hamar egun geroago?. Erantzuteko denboratxo bat hartzeko esan nizun, ez egun osoa!?
|
|
|
Amona Luisa ere hantxe zegoen, amona iraganeko erlikia bat zen, petrikiloak eta enplasteroak nahiago zituena medikuak baino?, eta bilobaren hitzak entzun bezain laster, sorginak uxatzeko edo, aitaren egin zuen, izebak, ilobari besoetatik helduz, mihira zetozkiòn
|
lehen
hitzekin erantzuten zion bitartean:
|
|
|
–Ezezkoa izan zen nire pentsamenduko
|
lehen
hitza, lutoa gorde behar baitut oraindik. Baina, zerorrek gutunean zenioen bezala, airez aldatzeko eta lasaitzeko aitzakia ederra izango zela deliberatu nuen, egun ba tzuk herritik kanpo pasatzea komeni zitzaidala, eta hitz haiei sinesgarritasunik handiena ematen zien bitartean, presaren itxura gordetzen eta desioaren aztarnak ezkutatzen egin behar izan zuen esfortzua etorri zitzaion burura.
|
|
|
Askok, nire harridurarako, beren penak eta ondikoak kontatzen zizkioten. Ez ditut inoiz ulertu emakumeei
|
lehen
hitzean beren penak kontatzen hasten zaizkien gizonezko belaxka horiek. Etxera etorri eta niri ez zidan galdera intimorik egiten, gauza intimoetara igarotzen zen zuzenean, eskuak okupaturik banituen bereziki, sukaldean errezeta liburua aldean nuela jakiren bat prestatzen edo mantala jantzita beste etxeko lanen bat egiten harrapatzen baninduen alegia.
|
|
|
Aimery Picaud-ek bere
|
lehen
hitz zerrenda atera zuenetik, euskal hiztegigintzak ikaragarri egin du aurrera. Koldo Mitxelenak eta Ibon Sarasolak egindako hiztegigintza elebakarrari esker, askoz errazagoa da orain eta zehatzago gertatzen da, gainera hiztegigintza elebidun fidagarria egitea, duela esaterako 30 urte edo baino.
|
|
|
Eta hala gertatuko da, hirian oin hartu bezain laster jartzen zaizkio martxan Canori pulsio artistikoak: « Paper erreziklatuzko patrikako uztai koadernotxoan
|
lehen
hitzak idatzi ditut[?] eta gero poema simulakro bat[?] Gaur marrazteko gogoa daukat» (Ibid. :
|
|
|
eta zizakatzen hasi zen. Hamaikagarren hilabetean, bere lehen urratsak egin eta bere
|
lehen
hitza esan zuen. Bere gurasoen erantzunarekin hunkituta, hainbat aldiz errepikatu zuen hitz hori.
|
|
|
Genniek esan zituen
|
lehen
hitzak ume batek ikasten dituenak dira. Zer esan nahi du hiztegiaren eta zentzu gramatikalaren artean desberdintasunak daudela?
|
|
|
Kopiatzeko, berriz,
|
lehenik
hitza irakurri behar da, eta, gero, hura idatzi. Kopiatu ere bi bide erabiliz egin daiteke:
|
|
|
Modu bereizian, zuriuneek bereizita? idazten diren
|
lehen
hitzak izen bereziak dira. Eduki hitzak (izenak, aditzak) funtzio hitzak baino lehen idazten dira bereizirik.
|
|
|
Bi atalek osatzen dute: aurrenekoan haurraren
|
lehen
hitzei buruzko informazioa jasotzen da; bigarrenean, ostera, ekintzei eta keinuei buruzkoa.
|
|
|
Kontuz ibili behar da aldagaien izenekin. sh edo bash interpretatzailerako $1 aldagaia 1 parametroa bada ere, awk programan $1 uneko lerroko
|
lehen
hitza da. Orain, galdera hau da:
|
|
|
Bezeroen aldean, berriz, erantzunak jasotzeko erabiltzen den portua modu dinamikoan esleitzen da; zerbitzariak jakingo du zein portutara bidali bezeroak aurretik bidalitako mezuan aurkituko duelako, paketeetan igorlearen eta jasotzailearen helbideak agertzen baitira. Bezero zerbitzari ereduan oinarritutako aplikazioetan,
|
lehen
hitza bezeroarena da beti; beraz, bezeroak zerbitzariaren IP helbidea eta portu zenbakia ezagutu ditu. Alderantzizkoa ez da egia:
|
|
|
Eta ohi bezala, hizketari eman genion. Ni haren irri gozotan urtu nintzen, ezpain mamitsutan,
|
lehen
hitza esan zuenetik igeri nenbilen itsasoan.
|
|
|
Gutunak idatzi duenari Txomin Iturbe etakide zena «gizon handitzat» eta «herriaren laguntzat» jotzea leporatzen diote, baita gutun hasierako
|
lehen
hitzak «kartzelan jarraitzen duten eta haien etxeetan ez dauden lagunei» zuzentzea ere.
|
|
|
Filgi Claveriek, Maitaldia festibaleko zuzendariak, mikrofonoa hartu du, eguneko taldea aurkezteko. Euskarari eman dio
|
lehen
hitza, Miarritzeko hiriaren erdi erdian. Euskal Herriko dantza jaialdi garrantzitsuenean.
|
|
|
NUP Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikasturte berriaren irekieraren eragile nagusia, Julio Lafuente NUPeko erretorea, itxaropentsua gertu zen atzo ikasturteko
|
lehen
hitzetan. «Krisia egon arren eta aurrekontuetan esfortzu handia egin den arren, proiektuan atzerapausorik ez ematea espero dugu».
|
|
|
Emanaldirako jarritako aulki guztiak bete ziren, eta zenbait lagun zutik geratu ziren. Haien aurrean egindako
|
lehen
hitzak orain dela hilabete zendutako aitarentzat izan ziren. «Kontzertu hau Canariori eskainita dago», eta Bakardadea ehizan kantuarekin ia bi orduko emanaldia hasi zuen.
|
|
|
Lehengo zapatuan Andoainen izan ginen Paco Ibañezen kantaldian. Hauek izan ziren bere
|
lehen
hitzak: Antes morir que hablar inglés!
|
|
|
Eta Beñardo, beldurrak airean, hura baitzen maisuak, ordu arte pazientzia osoz aritu zitzaionak, erregelaz mehatxatzen zuèn lehen aldia. Handik aurrera, baina, sendagaia gaixotasuna baino okerragoa balitz bezala, maisuak zerbait galdetzen zion bakoitzean, isilik gelditzen zen Beñardo, burura zetorkiòn
|
lehen
hitzari uko egin ahala burua zuri geratzen baitzitzaion, itxuraz hutsik... hamar egun geroago –" Erantzuteko denboratxo bat hartzeko esan nizun, ez egun osoa!" esan zion maisuak sutan– don Hipolitok kaskarreko bat eman zion arte, que quien bien te quiere te hará llorar... Maisua bere garaiko gizona zen, eta sinetsita esaten zion Beñardori esaten ziona; bere zurigarri teorikoa zuen, gainera:
|
|
|
Amona Luisa ere hantxe zegoen –amona iraganeko erlikia bat zen, petrikiloak eta enplasteroak nahiago zituena medikuak baino–, eta bilobaren hitzak entzun bezain laster, sorginak uxatzeko edo, aitaren egin zuen, izebak, ilobari besoetatik helduz, mihira zetozkiòn
|
lehen
hitzekin erantzuten zion bitartean:
|
|
|
John atezaina sarreran bazegoen, beti uzten zidan pasatzen," Egun on, ia egun bat gutxiago astea amaitzeko". Tipo bitxia zen, beti pozik zegoen, berdin zen astelehena, asteaz  kena nahiz ostirala izan, irribarre batekin zuzenduko zizkidan nire eguneko
|
lehen
hitzak. Baina, tira, egun hartan, ez nintzen ni berandu nenbilen bakarra, Johnen arrastorik ez zen han, eta, antza, bezperan parrandatxoren bat botata izango zuen.
|
|
2009
|
|
|
Kutxan arlo honetan gauza asko egin dira baina oso esanguratsua da, lehenengo aldiz zuzendaritza batzordean onartutako hizkuntza plan bat daukagula eta honek baditu urrats batzuk. Bikain plan estrategikoan sartu gara, 2008tik zilar mailan gaude eta helburua jarri dugu 2011rako ia urrera iristen garen.Buruntzaldean konkretuki, langileak
|
lehen
hitza emateko moduan al daude. Bai, gehienetan bai, oraindik landa lanaren datu zehatzak ez ditugu jaso, laster izango ditugu, baina Buruntzaldean maila ona daukagula esan dezaket.Elementu erantsi bat daukagu, Kutxaren estrategiaren baitan da pertsonala gaztetzea. Horrek azkartu egingo du lana, ordezkatzea behar denean, hizkuntza eskakizunak jartzean... bereziki hitzarmena sinatuta daukaten tokietan.
|
|
|
Euskara ezer ere ez dakienik ez dago, eta beraz, ikasketa prozesuan aurrera azkarrago egiteko moduan daude. Jakiteaz gain hitz egitea komeni ordea, eta lankide guztiek elkar ezagutzen ez dutenez,
|
lehen
hitza gaztelaniaz egite hori ohikoa da, Kutxan bezala edonon. Identifikazio mapa osatzekotan dira, langileek jakin dezaten euren artean euskaraz norekin egin dezaketen.
|
|
|
Porrusalda historiko honetatik edan nahi baduzu, zatoz ekainaren 6an, 20:00etan Victoria Eugenian egingo den bertso saio berezira. Besteak beste, Eñaut Agirrek bertso jarrien hautaketa kantatuko baitu, Imanol Kamio eta Aitor Atxegaren musikak indartua.Lehen zenbakian (1919) bertan argitaratu zituen
|
lehen
hitz neurtuak Argiak. Errenteritar Erramunek Jesusi jarritako koplak eta Urtsuya kaputxinoak Jesus haurtxoari jarritako koplak, hain zuzen.
|
|
|
— telefonoa hartzean
|
lehen
hitza euskaraz egitea oso garrantzitsua dela erakusteko...
|
|
|
Unai Sordoren
|
lehen
hitzak sindikatuak bizi duen kohesio eta bateratzeari buruz izan dira, eta elkartasun hau idazkari berriaren babesean islatzen da. Krisia izan da hizpide.
|
|
|
SGAEren Bilboko egoitzan egin dute aurkezpena. Kirmen Uribek 15 urterekin idatzitako
|
lehen
hitzak biltzen dituen Pornographiaz kantua topatuko dugu, besteak beste, bertan.
|
|
|
Liburua eskuratu zuenean irakur mahaian jarri zen. Liburutegia ixteko ordu bat falta zela adierazi zuten eta Angie orrialdeak pasa eta pasa ari zen, ahapaldi bakoitzeko
|
lehen
hitzak irakurriz. Zaila zitzaion aipu hura aurkitzea.
|
|
|
Aita, baina, ezin isilik egon, etxeko autoritatea zen!?, eta orduan ere aurrera egin zuen, burura zetozkiòn
|
lehen
hitzak jaurtitzen zituela:
|
|
|
|
LEHEN
HITZAK
|
|
|
Izan bitez, gaur Donostia paregabe honetan argitara egin duen egunkari berri honen
|
lehen
hitz hauek zuretzat, irakurle maite hori, bai baitakigu LA INFORMACIÓN harro eta urduri eskuratu ez beste bururatu zaizula galdera: –Zer egunkari mota da hau??.
|
|
|
Mutil ongi plantatua zen, ni baino urteren bat zaharragoa.
|
Lehen
hitzak erregetza berriaren hastapena ospatzeko bestan trukatu zizkioten elkarri. Neronek ikusi nituen, galaikerietan, Reimseko artzapezpikuaren jauregiko sala nagusian, dantzaldiaren erdian.
|
|
|
Haren
|
lehen
hitzak abantzu zanpatua zuen nire azkena. Hura bezain agudo etorri zen nire erantzuna:
|
|
|
Ingelesari dagokionez, bete betean uste genuen gure hizkuntza pribatua haurrenetako bat izatera ere helduko zela. Hizkuntza bat hizketan hasi aurretik ere ikasten dela sinisturik (bestela nola ikasten ote du ume txinatar batek bere
|
lehen
hitzak txineraz esaten?), asko hitz egiten genuen. Juliak lehen seme alaba guztien patua pairatu zuen.
|
|
|
Orain arte ongi atera da. Juliak so egiten dit eta ingelesez mintzo da, amari begira eta katalanez hitz egiten du, eta ezagutzen ez duen ume batekin topo egiten duenean jolastokian
|
lehen
hitzak gaztelaniaz esaten ditu, badaezpada ere. Ritak hirurak ulertzen ditu, baina hitzak eta hotsak nahasten ditu mintzatzean.
|
|
|
Euskaltzainburu berriaren
|
lehen
hitzak....................................................................
|