|
2000
|
|
|
Azpeitiko
|
lehen
ikastola, Karmelo Etxegarai, 1965 urtean jarri zen martxan. Eragile nagusiak Inaxio Mari Olarte, Patxi Azkargorta eta Anbrosio Goenaga herritarrak izan ziren, eta garai hartan zortzi ikasle besterik ez ziren. Kopurua txikia izanagatik ere, emandako pausoa benetan handia izan zen.
|
|
|
Ni herriko
|
lehen
ikastolara joaten nintzen, Laskurainera. Bi ikastola zeuden garai hartan Tolosan.
|
|
2002
|
|
|
Bere argudioa, besterik eskaini ezean, gazteak komunismora doazela. Horri eusteko, dio Aitzolek, gazte komunista asko Muñoaren ikastoletatik Donostiako
|
lehen
ikastola izan zen hura irten direla(!).
|
|
2003
|
|
|
Egoera berri horrek beste erreakzio mota batzuk ere sorrarazi zituen, eta euskara eta euskal kultura mundu modernora egokitu beharra azpimarratu zen. Hezkuntzaren arloan, 1969an sortu zen Seaska ren
|
lehen
ikastola; eta arlo politikoan, 1960 urtean Enbata taldea sortu zen, turismoak eta zerbitzu publikoen eskasiak sortutako eredu neokolonialaren aurka protestatzeko eta euskal abertzaletasuna aldarrikatzeko37 Ipar Euskal Herriko biztanle askok beren kultura alboratu eta frantseztearen alde egin bazuten ere, ez ziren gutxi izan bigarren aukeraren alde egin zutenak. Baina, ez zegoen batasun gehiegirik horien artean.
|
|
|
Horren ondorioz, euskarazko irakaskuntzak bultzada berria jaso zuen, II. Errepublikan bizitakoa igaro eta gero, Gerra Zibilak ekarritako etenaren ondoren. Gerraosteko
|
lehen
ikastolak Donostiako Elbira Zipitria andereñoak antolatu zituen guraso jeltzaleen umeekin3 Frankismoaren hezkuntza sistemaren lege arloko hutsuneez baliatuz, hirurogeiko hamarkadan ikastolek hazkunde bizia izan zuten: 1964an 12 sortu ziren Gipuzkoan eta 4 Bizkaian.
|
|
2004
|
|
|
Ikastolak euskararen aldeko apustu sendoa egin du eta erronkak eman du fruitua.
|
Lehen
ikastolan bakarrik hitz egiten zen euskaraz eta orain ikasleen etxeetara eta beraz, hainbat gizarte esparrutara zabaldu da. " Guraso batzuk ikasle ohiak dira eta hori ere nabaritzen da", esan digu Beatrizek.
|
|
2007
|
|
|
1957an argitaratu zen Txillargediren Leturia, euskarazko lehen eleberri modernoa aldarrikatua izan dena... Urte haietan ere
|
lehen
ikastola, euskararen idazketarako oinarria Arantzazuko Biltzarrean, Auñamendi argitaletxea, edota Lan Kide Aurrezkia.
|
|
2008
|
|
|
Gure ustez, hobe litzateke hitzez hitz" hizkuntzalerrakuntzaren alderantzikatzea" edo" hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea" erratea," hizkuntza indarberritzea" (HINBE) baino, edo holako zerbait. kulturaren estatutu baten alde] dokumentua onartu zuten. 1988an, Europako Parlamentuak 1987/10/10ean onartua den Kuijpers ebazpena erabiliz, Euskaldungoaren eskubideak/ Les droits culturels basques apaindu zituzten13 Euskararen eta euskarazko irakaskuntza garatu zen (1969an
|
lehen
ikastola, 1983an lehen klase elebiduna), euskal irratiak sortu eta indartu ziren (1981ean Gure Irratia), Pizkundeak eta Deiadar mugimenduak ekintza desberdin antolatu zituzten (1988, 1990, 1995, 1999), Euskal Kultur Erakundea eta Euskal kultura sustengatzen duen herrien arteko sindikata sortu ziren (1990).
|
|
|
Euskarak izandako irabaziak, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da(
|
lehenik
ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenetan aurkitzen ditugu euskaraz ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
2009
|
|
|
10: 30etan ateak ireki dituzte eta pixkanaka pixkana hasi da jendea bertara gerturatzen. Egun jendetsua espero dugu gaur Durangon eta hitzorduak asko dira, tartean arratsaldean
|
lehen
ikastoletako andereñoek jasoko duten omenaldia.
|
|
|
Arratsaldeko 19:00ak aldera, bestalde, omenaldiaren ordua izango da, izan ere,
|
lehen
ikastoletako andereñoak omenduko baitituzte Azokaren antolatzaileek. Euskal kultura zabaltzeko egindako lana goraipatu nahi izan du aurten Durangoko Azokak, hori dela eta, antzinako andereño horien ordezkari gisa, Bizkaitik, Arabatik, Gipuzkoatik, Nafarroatik eta Iparraldetik etorritako 5 emakume izango dira San Agustin Kultur Gunean, Argizaiola saria jasotzeko asmoz.
|
|
|
Izan ere, hor dugu espainiar abertzale baina euskaltzale amorratuak ziren zenbait karlista, hainbat tradicionalista. Errate baterako, eta edozein herrialde edo hiritan, XX. mendeko
|
lehen
ikastolen sorreran aritu zirenak, horien artean bat baino gehiagok, beranduago, 36koa prestatzen lagundu zuten arren. Ai ene, Francoren aldekoa prestatzekotz armak eta guzi ekarri baitzituzten Europatik garai hartako ikastoletako sortzaile batzuek!
|
|
|
Euskalgintzarekin eta abertzaletasunarekin loturak zituzten fusilatutako apaiz gehienek. Jose Markiegi eta Leonardo Guridi Arrasateko (Gipuzkoa) apaiz laguntzaileek, esaterako, euskarazko irakasgaiak eman zituzten herriko
|
lehen
ikastolan. Haiekin batera, urriaren 24an edo 25ean, Jose Joakin Arin Arrasateko artzapeza ere fusilatu zuten, Oiartzunen.
|
|
2010
|
|
|
|
Lehen
ikastolak lurraldez lurralde 39
|
|
|
Baina usteak erdi ustel.
|
Lehen
ikastolak eta haiek elkarrekin osaturiko kolektiboa, ikastolen mugimendua, gazteak dira, emankorrak direlako zaharragoak diruditen arren. Historia laburrekoak, bai, baina gorabeherez beteriko ibilbidea egin dute:
|
|
|
2.4.1
|
Lehen
ikastolak lurraldez lurralde
|
|
|
1957ko urrian, aldiz, Euskal Herriko eta Bizkaiko
|
lehen
ikastola zabaldu zen Bilbon, San Nikolaseko katekesirako lokaletan, Xabier Peña eta Julita Berrojalbiz euskaltzaleek bultzatuta. Zabaldu aurretik, andereñoak. Maria Angeles Garaik?
|
|
|
Nafarroan, halaber, 1963 urteko udan eman zen ikastola bat sortzeko lehen saioa, Iruñean, Donostiako etxe eskoletako andereñoekin hartu emanak eduki ondoren. Baina ikastola hura zabaltzeko debekuaren ondotik, 1965era arte ez zen ireki
|
lehen
ikastola Nafarroako hiriburuan, Iruñeko Euskalerriaren Adiskideak Elkarteak sortuta. 1968an Uxue Ikastola gisa bataiatzean, hazia herrialdean ereinda zegoen ordurako:
|
|
|
Gasteizen 1963an zabaldu zen Arabako
|
lehen
ikastola: Olabide.
|
|
|
60ko hamarraldia bukatzear zela zabaldu zen
|
lehen
ikastola Ipar Euskal Herrian. 1968ko maiatza sonatua pasata zegoen, baina itzal handia utzi zuen Frantzian zein Bidasoaren beste aldeko hiru euskal lurraldeetan.
|
|
|
Eta horrela sortu zen Ikastola Batzordea, ikastolen mugimenduaren lehen adierazle kolektibotzat har daitekeena.
|
Lehen
ikastola elkartea, bestela esanda.
|
|
|
Nafarroan
|
lehen
ikastola sortu eta 40 urtera etorri zen, beraz, herrialdeko ikastola guztien legeztapena. Ezbairik gabe, albiste gozoa Nafarroako nahiz Euskal Herriko ikastola guztientzat.
|
|
|
Eta Iparraldeko
|
lehen
ikastolaren eta Seaskaren 40 urtemuga bete zen urte berean iritsi zen aitortza.
|
|
|
Baina, eskola liburuak egiten hasi bazen ere, euskal eskolak falta ziren. Mendearen mugan foru aldundiek irakaskuntzan Euskara sartzeko bultzatu saioek porrota bildu zuten eta, ekimen pribatuei esker, 1914 arte ez zen
|
lehen
ikastola sortu, Donostian; 1920an 300 ikasle zituen. Ondoren, zabaltzen hasi ziren Hegoalde guztian barna.
|
|
|
Baionan 1969an eratu zuten
|
lehen
ikastola eta, segidan, Seaska Iparraldeko ikastolen elkartea.
|
|
|
Nafarroako gerra ondoko (1963) Iruñean sortu zen
|
lehen
ikastola debekatu izana esplikatzeko, gobernadorearen adierazpenean garbi ageri zen etorkizunean gerta zitekeen hazkundeaz zeuzkan kontzientzia eta beldurra:
|
|
2011
|
|
|
gehienak Bilbo aldean, edota eguneroko kale bizitzaren eta lan esparruko funtzionamenduaren aldetik Bilboren antzik falta ez duten hiriburu eta herriburu hazietan (gasteizen, Iruñean, Baiona Angelu Miarritze triangeluan, Irunen, Barakaldon, Lizarran) eta gutxiengutxienak errezilen, Bortzirietan edo Markina inguruan. Atera kontuak, besteak beste, belaunaldi osoa pasa dela dagoeneko normalkuntza legea argitara eman zenetik eta ia bi belaunaldi direla gerra ondoko
|
lehen
ikastolak abian jarri zirenetik. ez ahaztu 30 urte egingo dutela aurten eTBk eta euskadi Irratiak, eta beste horrenbeste hABek (Aek lehendik ari da lanean). horrek guztiak balio izan behar dizu, denbora unitateak hizkuntzen bilakaeran nola eragiten duen zuhurkiro neurtzeko. gogoan
|
|
|
1960ko hamarkadan, garapen ekonomikoarekin batera, diktadura frankista zertxobait bigundu egin zen, eta posible izan zen euskararen aldeko ekimenak ugaritzea. Adibidez
|
lehen
ikastola legala 1966 urtean inauguratu zen Bilbon. Nolanahi ere, ordurako zenbait ikastola zeuden martxan.
|
|
|
Gero eta ikastola gehiago irekitzen ziren eta gero eta haur gehiago matrikulatzen zen. 1969an Iparraldeko
|
lehen
ikastola ireki zuen Argitxu Nobliak Arrangoitzen (Oronoz, 1995: 69).
|
|
2012
|
|
|
Frantsesa menderatzea zen helburuetako bat. Zuberoan
|
lehen
ikastolaren sorrera baino lehenagoko urteez ari gara. Euskara etxean naturalki ikasteko kontua zela jotzen zuten.
|
|
|
Iruñean ere bazen mugimendurik eta hortik sortu zen euskaltegia. Nafarroako Unibertsitatean ikasten zuen gazte talde baten nahia eta, besteak beste,
|
lehen
ikastolen sorreran ibili zen Etorkizuna elkartearena batu eta lehen euskara eskolak sortu ziren. Etorkizuna elkarteak Nafarroako Gobernuko ondare kulturalaren babeserako Principe de Viana erakundearen eta Euskaltzaindiaren babesa zuen, beraz, euskaltegia ere babes apur batekin eratu zen.
|
|
|
Euskaltzaindiak 100 urte beteko ditu laster. Ia 100 urte
|
lehen
ikastola sortu zenetik eta mende erdia ikastolen loralditik. Helduen Euskalduntze Alfabetatzearen sektoreak ia 50 urte.
|
|
2013
|
|
|
Euskarak izandako irabazia, gehienbat, eskolan euskarazko irakaskuntza sartu izanaren emaria izan da(
|
lehenik
ikastolen mugimenduarekin eta geroago administrazio autonomikoak emandako bultzadarekin). Horren ondorioz, gizaldi gazteenengan aurkitzen ditugu euskaraz ulertzeko gaitasun mailaren igoerarik handienak, 1 grafikoak erakusten duenez.
|
|
|
Bai. Tolosako
|
lehen
ikastola 1922an sortu zuten Gorriti plazan. Gerora, leku gehiago behar zenez, Laskorain kalean beste gela bat zabaldu zuten 1930.
|
|
2014
|
|
|
Zerutxo: Markinako
|
lehen
ikastola. Paradisu bat.
|
|
|
Frantziako estatuak sinatua du Europako Erregio edo Gutiengo Hizkuntzen Gutuna, baina ez ditu bete baldintzak hura indarrean jartzeko. XX. mendeko 50eko hamarrurtekoanHegoaldean hasiriko mugimendua erreferentzia gisa harturik, Iparraldean
|
lehen
ikastola 1969an sortu zen, eta hartarako eragileek irabazi asmorik gabeko elkarte bat eratu zuten, Frantziako 1901eko lege baten gerizpean (Euskal Herriko Ikastolak Euskaltzaindia, 2010). 1969 urtean berean frantziar administrazioak 3 irakasle ibiltari jarri zituen euskara hezkuntza sisteman irakasteko (Aldasoro, 2001).
|
|
|
XX. mendearen hasieran saiakeraren bat edo beste izan bazen ere, 1936ko gerrak eskola elebiduna sortzeko eta zabaltzeko ekimen oro zapuztu zuen. Baina guraso askoren ekinaren ekinaz, 1957 urtean egia bihurtu zen ametsa; orduan sortu baitzen gerraondoko
|
lehen
ikastola (gai horretaz, ik. Fernandez, 1994). Haurrak euskaraz eskolatzearekin batera, pixkanaka, ugaritu egin ziren helduentzako
|
|
|
Hurbilago, urtebete zuen Donostian zabaldutako
|
lehen
ikastolak, baina etxean ez nuen sekula horrelakorik entzun. Gu monjetara joateko sortu ginen, neskak, noski, eta mutila fraileetara.
|
|
2015
|
|
|
Hala ere, ale politak lortu ditugu.
|
Lehen
ikastoletako materiala lortzea errazagoa izan da; koadernoak edo liburuak jasotzen zituzten lagun askorekin egin dugu topo. Elvira Zipitria andereñoak erabiltzen zituen lehen liburuak ere badaude erakusketan.
|
|
|
Galdakaon sortu zen
|
lehen
ikastolaren sustatzailea eta kultur alorreko erreferentea izan zen Monika Lekunberri, eta haren izena jarri diote parke bati. Herriko emakumeen ekarpenak jasotzeko konpromisoa du udalak.
|
|
|
XVII. mendean, hainbat euskara islandiera hiztegitxo idatzi zituzten euskaraz ikasten laguntzeko. Esan daiteke horiek ditugula diasporako
|
lehen
ikastolak.
|
|
|
Lizarra Ikastolak 45 urte egin ditu, baina
|
lehen
ikastola, gerraurrean izan zen.
|
|
|
–Baionan, 1969an, Ipar Euskal Herriko
|
lehen
ikastola abertzale multzo batek ireki zuen. Geroztik egin du bide:
|
|
|
Hizkuntzaren alde egin zuen Euskararen Adiskideak elkartekide gisa, Arturo Campionek abiatua 1925ean, eta Jose Agerrek, Aingeru Irigaraik, Paz Zigandak eta Pablo Artxankok sustatua, zeinetik
|
lehen
ikastola eratuko baitzen 1931n, jadanik aipatua, bai eta hiriko lehen helduendako euskaltegia ere, Carlos III. eko delako pisuan.
|
|
|
Gure lehentasuna hizkuntza beren lanaren erdian edo nahiko erdian jartzen duten elkarte txikiak izan dira, eta aurrerantzean ere horiek eragile garrantzitsuak izango direla dirudi. Duela berrogeita hamar urte Euskal Herrian
|
lehen
ikastolen bultzatzaileekin, euskaltzain gazteekin edo gau eskoletako sortzaileekin lan egitea bezala da nolabait: hizkuntzaren loraldirako haziak ereiten ari direnekin lan egitea.
|
|
|
1951n sortu zen Deixonne legea, egundaino Frantzian bozkatu den herri hizkuntzen irakaskuntzari buruzko lege bakarra; ondotik sortu zen Ikas (1959an), ama eskolako lehen ikasgela euskarazko irakaskuntza giristinoan 1967an,
|
lehen
ikastola 1969an, sail elebiduna irakaskuntza publikoan 1983an eta irakaskuntza elebidunaren ezagutza ofiziala sare giristinoan 1986an. Hamarkadak iragan arau, gorpuztuz joan da euskal irakaskuntza baina baitezpadako irakaskuntzaren buruan ikasle guziak osoki euskaradun bilakatzeko ahala eman gabe.
|
|
|
Maritxu eta Mirentxu mintzatu dira eskertuz herriko ikastola lagundu eta laguntzen duten guziak. Oroitaraziz nolako urratsak egin diren hogoi urtez,
|
lehenik
ikastolaren xutik ezartzeko, gero biziarazteko ahal bezen sanoki. Arte hortan, gauzak kanbiatu dira segur.
|
|
|
Badu abantzu mende erdia
|
lehen
ikastolak sortu zirela (1969), hogeita hamar urte pasa Hezkunde nazionalean berean" sail elebidunak" sortu zirela (1983), ama eskolatik baxoraino. Eskola giristinoetan beste hainbeste (1986).
|
|
2016
|
|
|
Edonola ere, ez da bearnesen artean eraikitzen den
|
lehen
ikastola. Orain hogei urte Seaskako ikastolak izan ziren Paue hirian eta Oloroe Donamaria herrian.
|
|
|
Egoera hobetu ahala aldaketa etorri da, Casteten arabera: «Duela zenbait hamarkada dena eraikitzeko zegoen, eta sekulako militantzia egon zen
|
lehen
ikastolak, gau eskolak eta abar martxan ezartzeko. Gaur egun, agian militantzia ez da hain ikusgarria, baina sendotu diren elkarte horiek ibilarazteko, kideen parte hartze handia behar da».
|
|
|
Ikastola eta beraz Seaska aipatu gabe ezin utz... 1975etiktua, ikastolan sartzearekin batera, sartu ginen gu ere,
|
lehenik
ikastolaren eta gero Seaskaren munduan. Ondotik ukan ditu aitzina, Patxika Erramuzpe eta bion lehen haurra, 1972an sorgun bertze hiru haurrek ere bide bera hartu zuten.
|
|
|
Aurten beteko da Lauro ikastola legeztatu zeneko 50 urteurrena. Orduan Resurreccion Maria Azkue zuen izena eta bi hizkuntzatan euskaraz eta gaztelaniaz irakasteko legeztatu zen
|
lehen
ikastola izan zen. Euskaltzaindiaren babesarekin lortu zuen.
|
|
|
Baina urte hartan agertu lanik interesgarrienetako bat agian gure Ibinagabeitiaren" Landareetaz atsapenak: botanika asimasiak" zatekeen, hamahiru ataletan, gazte garaian eginiko lana zena, eta bere momentuan argitara eman gabe geraturik, geroago Zaitegik eskatuta berraurkitua;
|
lehen
ikastola mailako neska mutikoentzat egina:
|
|
|
Hiru berri on bururatzeko.
|
Lehenik
ikastolako gaztetxoek egundainokotan %100 egin dutela baxoan. Denek eskuratu dute diploma, eta hori lehen ukalditik, batere ahozko ikerketarik gabe.
|
|
2017
|
|
|
sistema eragile libre oso baten alde razko murgiltze ereduaren lorpenak zigilatzen ditu. Pena bakarra da Iparraldeko
|
lehen
ikastola sortu, eta 47 urteren buruan atera dela ikerketa.
|
|
|
3 gizaldi hautatuakizan dira. 15 urteko gizaldia, gazteena deitua izanen dena, hori baita Zuberoko lehen gizaldiazeinetan gazte gehienek murgiltze ereduetan ikasten duten lizeora arte; ondotik 30 urteko gizaldia, helduen gizaldia, gizaldi horrek, Zuberoan
|
lehen
ikastola ezagutu baitu eta bukatzeko, azken gizaldia, 60 urte baino gehiagokoekin, adinetako jendeen gizaldia, adinetako jendeen euskara aztertu nahibaitzen hemen gazteekilako konparaketa puntu baten ukaiteko. Ondotik, bigarren aldagai gisa, generoarena hautatu dugu:
|
|
|
Hau helduden irailaren 4 ean idekiko da eta urrats handia da gisa hortan gauzatuko dena. Iparraldeko
|
lehen
ikastola Arrangoitzen ideki zen 1969 an, bost haurñorekin. Aurten Seaskan badira orotarat 3500 ikasle eta irailean 3700 segurik izanen!
|
|
2018
|
|
|
Kantu egile bezala bada ezagunena Manex, bestalde ere izan da bidegile. Martxalinekin izan bi haurrak gogoan, Baionako
|
lehen
ikastola eta Seaskaren sortzaileetarik izana da 1969an. Eta ondoko borroketan:
|
|
|
Euskalgintzan ere lorratz sakona utzi du praktika honek.
|
Lehen
ikastolek egin ezazu zuk leloa zeramaten itsatsita larruazalean, gau eskolek, komunikabideek, argitaletxeek,... Baina 90eko hamarkadak mugimendu indartsu baten loratzea ikusi zuen. Euskara (edo euskaldunon) elkarteen mugimendua hain zuzen ere.
|
|
|
Carlos Garaikoetxea eta Jesus Atxa, Jorge Cortes Izal eta Jose Maria Satrustegi, laurak omendu zituen Nafarroako Ikastolen Elkarteak 2015ean, Nafarroako
|
lehen
ikastola sortu zenetik berrogeita hamar urte bete zirenean, ikastolen eta euskararen alde egindako lanagatik. Garaikoetxeak bakarrik jaso zuen saria bere eskuz, beste hirurak hilak baitziren ordurako.
|
|
|
Adiskideak azpimarratu zuenez, Jose Agerre idazlea katedralaren ondoan jaio zen, Tapia Perurena olerkaria Nabarreriako iturriaren parean eta Manezaundi idazlea, San Jose plazan bizi izan zen. Iruñeko
|
lehen
ikastola Errepublika garaian martxan jarri zutela esan zigun, baina gerrak etenaldia ekarri zuela; eta etena ez zela soilik hezkuntzan gertatu, euskal literaturan ere bai. Honen adierazle garbia Larrekok gerra garaian isilean idatzitako Gerla urte Gezur urte liburua dugu.
|
|
|
Pentsa non zegoen euskararen muga Campion gaztea zelarik, eta non zegoen, handik 60 urtera, Errepublika garaian. Bada, Iruñeko
|
lehen
ikastolako haurrek ere omenaldia egin zioten Txapitelako etxean bertan, 1934ko maiatzean, Lehen Jaunartzearen ondotik, Campionek 80 urte bete zituen egunaren bezperan. Ekitaldi horrexek gure Campion xaharra biziki poztu zuen, haurrek plaka hau oparitu baitzioten:
|
|
|
Arestian erran dugun bezala,
|
lehen
ikastola hura 1931n ireki zen; hasieran, Bigarren Zabalguneko Karlos III.aren etorbidean. Bada, Erroibarko emakume aitzindari bat etorbide berera etorri zen bizitzera 1944an, Mezkiritzen 1905ean sortutakoa.
|
|
|
Hortaz landara, San Jose plazako etxe bateko bigarren solairuan, gerra ondorengo
|
lehen
ikastolaren bigarren urtea iragan zen, ikasturtean, handik ehun metrora, Redinen, sokagileek soka luzeak eskuz egiten zihardutela. 30rren bat neskato mutiko ziren, egun euskaraz ikasten duten milaka haur eta gaztetxo iruindarren aitzindariak eta azken hamarkada hauetan Iruñean izandako euskal loraldiaren abiaburuetako bat.
|
|
|
Ikastola bakoitzak bere bidea hartu zuen. " Iruña’ko" ikastola Paz de Ziganda izenaz293 bataiatu zuten, eta 1970/ 71 ikasturtearen hasieran, Hezkuntza Ministerioak Nafarroan baimendu zuen
|
lehen
ikastola bihurtu zen. Hilabete batzuk geroago294 San Fermin ikastolak ere Hezkuntza Zentralaren baimena jaso zuen.
|
|
|
Hauek dira, gure aburuz, Nafarroako
|
lehen
ikastola hauek jaiotzean zituzten ezaugarriak (Lopez Goñi, 2007):
|
|
2019
|
|
|
Izaskun Arruek ARGIAn (1970 zbkia, 2009ko abenduak 12) aspaldi esan zigunez, gurasoek jaso behar zuten, eta ez berak, Gasteizko
|
lehen
ikastola haren merezimendu osoa. Zuk zeuk, eta zure modukoek, alegia.
|
|
2020
|
|
|
Enbata ko aretoan bi sorrera handi aterpetu zituen elkarteak: euskara batuarena eta Iparraldeko
|
lehen
ikastolarena.
|
|
|
Iparraldeko
|
lehen
ikastolaren sehaska ere dugu.
|
|
2021
|
|
|
Katedra irabazi ondoren historiako
|
lehen
ikastola irekitzea izan zen lehen urrats garrantzitsua. 1896an izan zen, Bilbon, erlijioari lotutako mutilentzako eskola pribatu gisa.
|
|
|
124 Azkue ere, jeltzalea izanagatik, ez zen aranista. Bai
|
lehen
ikastolak eta bai aldizkari horiek (inprenta ere erosi zioten) EAJ barruan aranismoari autonomismoa eta kulturalismoa aldarrikatuz kontrajartzen zitzaizkion Sagarminagaren eta Sotaren euskalerriakoek finantzatu zituzten, Banco de Bilbaoren zuzendaritzan eskua baitzuten (Díaz Noci, 1995b, 90).
|
|
|
|
Lehen
ikastoletan edo helduen lehen alfabetatze eskoletan ikasitako belaunaldiaz dihardu Garmendiak, sortu berria zen Informazio Zientzien Fakultatetik pasatu ondoren ofizioan jarduteko galdatzen zen agiria eskura zezaketen lehen hasiberriez, euskarazko medioetan kazetari profesional gisa lan egin nahi zuen gazte batzuen ilusioaz. Honela deskribatzen du Zeruko Argiako lantaldea:
|
|
|
Aitzolek 1930ean eta Lauaxetak 1931n Euzkadin argitaratutako testuetan bertsolari gazteak trebatu beharra aipatzen zen, eta Pierre Lafittek Koblakarien legea liburuxka argitaratu zuen 1935ean, bertsolaritzaren teknikaz hainbat azalpen ematen zituen lana.
|
Lehen
ikastolen sorreraren ondotik etorri zen hori, 1910eko hamarraldian hasi eta 1930eko hamarraldiaren lehen erdira arte zabaldu baitzen euskara hutsezko eskola sarea.
|
|
|
1953an Anaitasuna jarri zen martxan, 1954an Zeruko Argia berrabiarazi, 1956an Segura irratia izan zen nobedadea, eta 1957an Jakin. Euskal literaturak arnasbide berriak irabazi zituen garai bertsuan, eta 1957an ireki ziren baita Gerraosteko
|
lehen
ikastolak.
|
|
|
Hura hiltzearekin, idazkari kargua hartu zuen 1963tik 1966ra. Euskaltzaindiaren egoitzan euskal eskolak ere ematen zituen Xabier Peña eta Eusebio Erkiagarekin batera, eta gerraostean Bizkaian irekitako
|
lehen
ikastolaren bultzatzaile ere izan zen (Krutwig eta Kintana, 1997: 402).
|
|
|
" Abertzale eta euskaltzale handia zen. Gasteizko Olabide
|
lehen
ikastolaren sustatzaileetako bat. Bere sinesmen eta usteekin konpromiso handia zuen pertsona.
|
|
|
Baina, euskararen irakaskuntzak benetako bultzada jaso zuen 1970 hamarkadatik landa murgiltze eredua gauzatu zuten ikastolen agerpenarekin. Hizkuntza hori irakaskuntza sistemaren bitartez beraien haurrei transmititzeko borondatea adierazi zuten gurasoek sustaturik,
|
lehen
ikastola Arrangoitzen sortu zen 1969an. Azkar, ikastola berriak sortu ziren Iparralde osoan.
|
|
2022
|
|
|
Harresi horretan lehenbiziko erdiroak agertuko dira XX. mendeko bigarren zatian: 1951ean Deixonne lege ahula, 1969an
|
lehen
ikastola eta hiru errient ibilkari. Haatik 1980ko hamarkadara heldu da egiazko bihurgune batean sartzeko.
|
|
|
Eta zu horietarik zinen, Garruzen bizi ziren iheslari batzuekin lan egiten zenuen Bitiñan, bertakoek, tartean Eñaut Etxamendi, eraikiak zituzten berotegietan. Iheslari horietarik batek, Eustakiok, 1969an bere eragina izan zuen iparraldeko
|
lehen
ikastolaren sortzean, nahiz eta nehork ez duen bere izenik aipatzen. Isildua da ere, zure erakundeak dirua eman zuela andereñoen ordaintzeko, Seaskaren hasierako une larri batean.
|
|
2023
|
|
|
Jendarteak eta hautetsiek lagundu zituztena? Gehienek gogoan dukete Arrangoitzen sortu zela Iparraldeko
|
lehen
ikastola 1969an Argitxu Nobliaren zuzendaritzapean. Emeki emeki besteak sortu ziren, aurten, sekulan ez bezala, ikastetxean.
|
|
|
Fikzioz jantzirik baina egiazko gertakariak azaltzen dituen narrazio honek, Argitxu Nobliaren bizia kontatzen du,
|
lehen
ikastola sortu zuen emaztearen ibilbidea. Odon Nobliak erakutsi nahi ukan du zein handia izan den bere amak sortu duen mugimendua.
|
|
|
Euskarazko irakaskuntza ikastoletan diktaduraren garaian berreskuratu zen —Errepublikaren garaian hainbat ikastola sortu baitziren— Bi urteko gorabeheren ondoren, 1965ean sortu zen
|
lehen
ikastola Nafarroan, Iruñeko Uxue ikastola, 13 ikasle zituela. Hurrengo bost urteetan, 348 ikasle bildu zituen.
|
|
|
|
Lehen
ikastola hamabi ikaslerekin sortu zen, hemengo familiekin. Ama eskola lehenik, eta emeki emeki handitu da.
|
|
|
Ene ustez, orain, ikastolak bere probak egin ditu, hori segur. Gazteetan eta euskara ematen duten
|
lehenak
ikastolatik jiten dira. Orain, ene ustez, jendeek badakite tresna horren bidez haur batek hizkuntza menperatzen ahal duela.
|
|
|
batek historia landu du, ikastolaren historia kontatzeko atera dugun liburu batean. Gero, ideia zen hilabete oroz zerbait antolatzea, eta izan dira Elsa Oliarjen filma,
|
lehen
ikastolaren sortzeaz hitzaldia, kantaldi bat oraingo eta lehengo ikasle eta gurasoekin, bertso afari musikatua, Gure Zirkua eta gure liburuaren aurkezpena. Ekainaren 24an bazkaria eginen dugu; gero, kontzertuak.
|
|
|
Eta kontzientzia horren piztean zerikusi handia ukan zuten errefuxiatuek.
|
Lehen
ikastola Argitxu Nobliak sortu zuen, iheslari baten emazteak. Lehen andereñoa, Libe Goñi, Hegoaldetik jina.
|