|
2002
|
|
|
Daskonagerreren eleberriak ez zuen jarraitzaile askorik izan euskal idazleen artean, eta 1876 osteko literaturaren berpiztean, J. Juaristik (1987b) baieztatzen duen bezala, batik bat espainieraz idatzi zen.
|
Lehen
euskal eleberria sortzeko aitzindaritzat jotzen dira Juan Bautista Elizanbururen Piarres Adame saratarraren zenbait historio Laphurdiko eskuaran (1888) eta Resurrección María Azkueren Bein da betiko (1893), kritikarien arabera, autore honek euskararen historiari egindako ekarria euskal literaturaren historiari egindakoa baino handiagoa izan bazen ere. J.B. Elizanbururen eleberri laburrak narrazio sorta bat agertzen du Piarres Adamek kontatuak, Adamek Pello gaztearekin batera Olhetako jaietara egindako bidaian zehar jazotako gertakariek aberastua.
|
|
|
1897an Euskaltzale aldizkaria sortzeak beste bulkada bat eman zion euskal prosaren garapenari. 1898an, aldizkari horretan hasi zen zatika argitaratzen Domingo Agirreren Auñemendiko lorea, J. M. Lasagabasterren aburuz (1981),
|
lehen
euskal eleberria. Eleberri historiko erromantikoa da, eta Navarro Villosladaren Amaya o los vascos en el siglo VIII obrarekin zituen analogiak agerian utzi zituen P. Lhandek jada 1923an.
|
|
2005
|
|
|
Txomin Agirreren Auñamendiko lorea, 1897an argitaratu zena, hartzen da
|
lehen
euskal eleberritzat. Hona hemen liburu honen egileak dioena Bizenta Antonia Mogelibu ruz (honen liburuan egindako hitzaurrean) eta ondorengo andre idazleei buruz:
|
|
2017
|
|
|
Ondorioz, zalantzak daude, gaur egun ere, Atheka gaitzeko oihartzunakkokatzeko euskal literaturaren barnean. Benetan kontsideratu behar da
|
lehen
euskal eleberria bezala. Batzuen iritziz aurrekaria izan da.
|
|
2018
|
|
|
Euskazalen saritu eta argitaratu zen Agirreren
|
lehen
euskal eleberria, Riktrudis (1897), Azkueren aholkuz izenburua aldatuta: Auñemendiko lorea.
|
|
|
Labegeriek lehen diskoa plazaratu zuenerako bazterrak hasiak zeuden lozorrotik inarrosten eta zortzi kantuko bere diskografia hark panfletorik argigarrienak baino ahalmen pizgarriagoa izan zuen. 1957an Txillardegik
|
lehen
euskal eleberri modernoa argitaratu zuen, Leturiaren egunkari ezkutua. 1959an, Txillardegi bera tarteko, ETA sortu zuten.
|
|
2020
|
|
|
Euskal literaturaren historian José Antonio Loidik kokapen berezia badu ere, haren gaitasun kontsakratzailea ez dator euskal esparru literarioaren muinetik, ez bada, kokaleku sinbolikotik. Izan ere,
|
lehen
euskal eleberri poliziakoa idazteagatik famatua bada ere, haren hizkuntza literarioa ez doa arras modernotasunaren eskutik:
|
|
|
Saizarbitoriak ongi ezagutzen dituen hiri ertainak dira, probintzia edo kantoi hiriburuak, Suitzako paisaiaren parte diren aintzirez eta mendi altuez inguratuak, naturarekin harreman estua dutenak. Hau da,
|
lehen
euskal eleberri urbanoa ez dago Euskal Herrian girotua, eta Europa erdialdeko hirien traza dute haren espazioek. Euskal Herritik kanpoko agertokia aukeratzea hiriarekiko zegoen mesfidantza gainditzeko bide izan zitekeen, baita errealismoak sor zitzakeen eragozpenak arintzeko ere, oraindik ere zail baitzen gaztelania edo frantsesa gailentzen zen hiri bat euskaraz irudikatzen.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolaritza
|
lehen
euskal eleberrian.
|
|
|
V.I. Bertsolaritza
|
lehen
euskal eleberrian (1880)
|
|
2023
|
|
|
Joan Antonio Mogel eibartarrak literaturaren historian toki berezia dauka 1802an
|
lehen
euskal eleberritzat jotzen den Peru Abarka idazteagatik. Apaiza izanik, erlijio gaiak ere landu zituen, Elizak dantzen kontra zeraman borrokan bereziki nabarmenduz, horren adibide pasarte hau:
|