|
2000
|
|
|
Iñaki Iñurrietak ere(" Marinel zaharrak", Habe, 1988, 128.al., 29 or.) eboluzio hortaz hitz egiten du Habeko iruzkinean: Sarrionandia ETAko militantea, alde batetik, baina bestetik" poeta eskisitoa, zaila, minoritarioa" zela eta binomio horren tentsioa ez zela nabari
|
lehen
poema liburuan, ez, harrigarria bada ere, Ni ez naiz hemengoa 1985ko saiakeretan ere: " Ene ustez gauza ezberdinak dira arazo honetan politika, etika eta idazkera" zioelarik.
|
|
|
Laberintoaren oroimena (Baroja, Donostia, 1989) izenburuaz argitaraturiko saio bilduman Sarrionandiaren
|
lehen
poema liburu honetaz eta hiri horietako bakoitzean omenduriko olerkarien izenak eman ondoren, zera dio Jon Kortazarrek: " Zentzu honetan Sarrionandiaren poesia metaliteratura da, literaturari buruzko literatura, euskaraz egindako collagea.
|
|
|
Eraginei dagokienez, J. Kortazarrek Joseba Sarrionandiaren
|
lehen
poema hauek sentimentalismoarekin eta erromantizismoarekin zerikusia dutela deritzo, Ezra Pound eta Yeats poeten obrarekin lotzen du. (139 or.) Liburuaren kontzepzioa anbiziotsua dela esaten du, aberatsa dela, baina metaliteratura egitearen ondoriozko" liburuen hoztasuna" ere egozten dio.
|
|
|
Lizardiren eragina luzea eta sakona izan zen, huraxe baitzen erreferentzia nagusi eta baliagarri bakarra gerraondoan hemen, barne exilioan, idazten hasi ziren poetentzat. Lekuona gazteak ere, gazteago zenean, Lizardiren eraginpean idatzi zituen bere
|
lehen
poemak. Sozial errealismoaren eragina ukan zuen gero, existentzialismoak kutsatu zigun ondoren... baina ez ziren, haatik, noraezean eginiko ibiliak.
|
|
|
Arantxa Urretabizkaiak aitortua du langintza lotsagarri bat balitz moduan idatzi zituela bere
|
lehen
poemak, ezkutuan, inori deus esan edo erakutsi gabe," poesia egitea" emeei —edo ez aski arrei— dagokien ahultasuna balitz bezala. Baina, zorionez, gizonen artean gizonezkoago azaldu behar zuen emakume gazte hark oso bestelako jarreraz idazten zituen poemak, defentsa artifizialik gabe, bere sena libre eta laxo isuriz.
|
|
2001
|
|
|
Ispilu multiplikatuak azken batean. Atxagaren Etiopiaren
|
lehen
poeman agertzen diren ispiluak:
|
|
|
Ez da dudarik, lan hau
|
lehen
poema liburu gainera, areago oihartzunez betea dagoela. Era biko oihartzunak ikusi ditu Aitzpea Azkorbebeitiak.
|
|
|
Hemendik aurrera Sarrionandiaren eszenatokietan barrena abiatuko gara. Erraza da bere
|
lehen
poema liburuaren eszenatokiak seinalatzea: bidaia.
|
|
|
Sinboloa hiru alderdiekin erkatu nahi izan dut, hiru aldeok irakurgai tresnatzat hartuz, Sarrionandiaren
|
lehen
poema bilduma honi hurbiltzeko asmoarekin.
|
|
|
Bada, Sarrionandiak irakurleen artean bezala idazleen artean ere harrera etaeragin sakona izan duela esaterik badago, alegia, erreferentzia bihurtu zela belaunaldi oso batentzat. Beraren hizkera eredugarri gertatu zitzaion askori, eta berarentestuak, literaturaren unibertsoan barneratzeko makulu3 Harago joanda, Sarrionandiak agertutako literatur planteamendua (IGBko
|
lehen
poeman kasu,. Bitakorakaiera, hartan) manifestutzat jo izan zuten hainbat idazlek, G. Markuletak aitortuduen legez (1990b:
|
|
2002
|
|
|
KIRMEN URIBEREN
|
LEHEN
POEMA BILDUMA
|
|
|
Kirmen Uriberen
|
lehen
poema bilduma da Susa argitaletxearen eskutik plazaratu duen" Bitartean heldu eskutik", non jaiotzetik heriotzaraino doan pasartean gizon emakumeok aurkitzen ditugun une gozagarri eta ilunetan jartzen duen bere arreta, maitasun keinu bat eskatuz, denok dugulako barruan uhola dakarren ibai estali bat, ez badira beldurrak, damuak dira, ez badira zalantzak, ezinak. Unerik zoriontsuenak ere etorkizun tristeago baten iragarpena izan dezakeelako, gerizondo baten ihartzeak maite zuenaren heriotza gogora ekar dakiokeelako, bonbardaketak hasteak supermerkatuan sortu ez duen zalaparta bi magrebiar agertze hutsarekin piztu daitekeelako, gerrako haurren gurasoek, etsiturik, nahiago izan dezaketelako beren umeak auto istripu batean galtzea eguneroko bonbek urratzen duten hirian baino...
|
|
|
5 Edonola ere, esan dezagun genero narratiboaren gailentasuna duda ezinezkoa den garai hauetan poesiak baduela oraindik, batez ere egile gazte hasiberrien kasuan, bere erakarmen eta indarra. Jon Kortazarrek oroitarazi digun moduan, 1990etik 2000 urte bitartean 38 idazlek argitaratu zuten euren
|
lehen
poema liburua eta horien artean kausi ditzakegu 70eko hamarkadan jaiotako euskal idazle berri asko: Kirmen Uribe, Asier Serrano, Igor Estankona, Jose Luis Padron, Urtzi Urrutikoetxea, Castillo Suarez, Xabier Olaso, etab. Poesiarentzat garai onak ez diren hauetan, guztiz azpimarratzekoa da poeta gazteon lan gehienak kaleratu dituen Susa argitaletxearen ahalegina, poesia sail bat ez ezik, Koldo Izagirrek zuzendutako XX. mendeko euskal poesia kaierak izeneko bilduma eskaini diguna. atxikiz ulertua (grekerazko" kanon" hitza zurginek neurketak egiteko erabili ohi zuten makilatxoa izendatzeko erabiltzen baitzen), ezta zentzu biblikoan ulertua ere, baizik eta XVIII. mendeaz geroztik literatur kritikan eta teorian aztertu den modura ikertuz:
|
|
2003
|
|
|
|
Lehen
poema bilduma
|
|
|
Hamabi urte zituela idatzi omen zituen Ernestinak bere
|
lehen
poemak, frantsesez. Gero gaztelaniaz idazteari ekin zion ordea, eta 1926an, hogeita bat urterekin, argitaratu zuen" En silencio", Juan Ramon Jimenezi eskaini zion eta eragin erromantiko eta modernista garbia zeukan bere lehen poemarioa.
|
|
|
Eta hola, asko izan ziren Hiribarrenek historia gaiaz idatzi zituen poemak. Bonaparte printze euskaltzaleari adibidez, Napoleon
|
Lehena
poema historikoa eskaini zion 1856an (argitaratu gabe). Baina bereziki Anton Abadiaren Euskal Festetan aritu zen.
|
|
2004
|
|
|
Esku artatsuz eta amodioz eginiko zenbait aldizkaritan ikusi zuten argia nire
|
lehen
poemek, eta Andolin izan zen ardurenean besterik ez nuen ezagutzen eta zuzenketa gramatikalak, lexikalak eta estiloari zegozkionak egiten zizkidana, deskalabruak egiten bainituen euskararekin. Egun haietan ekarri zidan Zamarriparena, maite zuen hizkuntzak ni ere txolindu nintzan, erroak non diren eta zertarako diren atzendu ez nezan, ezagut nitzan euskararen luze laburrak, arima eta nukleoa.
|
|
|
Hasiera hasieratik, 1975ean Egan aldizkarian 22 urterekin argitaratu zuen" Askatasuna" izeneko
|
lehen
poema hartan, bere poetikaren jantziak erantzi eta zantzuak agerian eman zituen.
|
|
2005
|
|
|
XX. mendeko euskal poeta nabarmenetakoa dugu. 1966an Mindura gaur
|
lehen
poema liburua argitaratu zuen, poesia existentzial sozialean sakonduz eta gerora beste hiru poemategi plazaratu zituen. Hala, 1979an eta 1990ean Euskadi saria jaso zuen.
|
|
|
Cristinaren
|
lehen
poema liburuan (Evohé, 1971) agertzen zen erotismoak eta lege urraketa sexualek eskandalu txiki bat harrotu zuten garai hartan.
|
|
|
Ez da harritzekoa, beraz, Amaia Lasak ‘aeiou berri bat’ asmatu nahi izana, bere
|
lehen
poema liburuan dioen bezala. Ezerk ez zion balio, artean egindakotik.
|
|
|
" amak berokiaren lepoa lotzen dit, ez elurra ari duelako, elurra egin dezan baizik". Bere lehen liburuko
|
lehen
poema zen, eta han zen jada elurra, hilartitzean bezalaxe hastapenean.
|
|
2007
|
|
|
Kaxa huts bat du izena Beñat Sarasolak (Donostia, 1984) Susa argitaletxearen eskutik kaleratu duen
|
lehen
poema liburuak. Izenburua gezur galanta da inondik ere, kaxaren ertzera sudurra hurbilduta gainezka dagoela ikusiko baitu irakurleak berehala.
|
|
|
Autodidakta, gaztetatik zaletu zen irakurtzen eta idazten. Bere
|
lehen
poemak Zeruko Argia aldizkarian argitaratu zituen. Kazetari eta kultur dinamizatzaile gisa aritu eta hainbat aldizkari ere sortu du:
|
|
|
Koldo Izagirreren beraren Teilatuko lizarra —azken— liburuaren Baldintza subjektiboak
|
lehen
poemak honela dio:
|
|
2008
|
|
|
liburuak banandu ezinean. . Halaz guztiz urtea baino
|
lehen
poema liburua agortu zen, kantari guztiek kantatu zuten hemengo fruituetatik? 8.
|
|
|
Gaston Paris irakasleak komentatzen digunez bitxia da nola ez den ageri Rolanden pentsamenduetan hainbeste maite zuen Aude anderea, zeinek adierazten duen poemaren zatirik zaharrenetarikoa zela bukaera hau, eta amodio horrek ez zuela lekurik
|
lehen
poemetan. Bestalde, aingeruak zaldunaren eskunarrua hartzearen detailea XI. mendeko irudimen batentzat gauzarik goitarrena bezala har zitekeela.
|
|
|
Urtzi Zubizarretaren
|
lehen
poema liburua plazaratu du Ataramiñek
|
|
2010
|
|
|
Gazte ekin zion literaturari ere: 1905erako hasia duzu Lore Jokoetan parte hartzen eta hiru urte beranduago kalean izango du
|
lehen
poema liburua.
|
|
|
Hirugarrena harreman baten kontaketa da. Liburuaren alfa baita kronologiaz ere, poema hori 2001ekoa edo delako
|
lehen
poema da, Definizioa; eta omega, azkena, Entropia, aurten idatzia. Bi mugarri horien artean garapen bat dago, eta hortxe hartzen dute tokia liburuko deitura guztiek, adibidez.
|
|
|
Lagunentzat Mitxu naiz; segun norentzat, izen bat.
|
Lehen
poeman ikerketa bat abiatzen da," hau ez da kolonia iragarki bat". Azkenean, berriz, bizitakoak bizi eta gero, esaten da" Plaisir deitu dit norbaitek".
|
|
|
Paradoxa polita, esanguratsua, nire koloniaren izena delako.
|
Lehen
poeman esaten da" zure inizialak idatziko nituzke"; azkenean, berriz," M. A. idatzi dut lurrean". Hortxe dago kontrastea:
|
|
|
«Gazte eta berde nintzela,
|
lehen
poema bilduma argitaratzeko orduan (Larrosak, noizean behin, 1990), irakaskuntzan ari nintzen, kargu akademiko eta guzti; ez nituen poemak, ustez neuretik eman nezakeen onena, beste bizimodu erreal horretaz, kutsatu?
|
|
|
Gure ipuinek eta poemek lasai itxoin zezaketen kajoian liburu batean argitaratu arte. Hain zuzen ere, lehenago esan bezala, Josu Landaren
|
lehen
poema liburua 1980an bertan argitaratu zen Hordago argitaletxean Joxe Azurmendiren laguntzari esker. Gorago ere esan dugu liburuak beste argitalpen bat izan zuela 1979ko ekainean, offsetez Josuk berak egina, Ni eta nitarrak tituluarekin, 1980ko ekainean argitaratutako Pott Tropikala aldizkarian aipatuta agertzen dena, marjinaltasun adibide gisa," Hain da triste la vie de l, artiste (II)" artikuluan.
|
|
|
Literaturaz hitz egiten hasi ginen eta nik idatzi egiten nuela esan zioten. Zein idazle gustatzen zitzaidan galdetu zidan, eta nik Sarrionandia esan nion, haren
|
lehen
poema liburua atera berria zela eta asko gustatu zitzaidala. Guztiz haserretu zen eta egurrezko mahaia eskuaz joz hura idazle kaskarra zela esan zuen behin eta berriro, ez genuela literaturaz ezer ulertzen, Orixe bezalako idazleak zirela onak, eta ez gazte ezjakin hura bezalakoak.
|
|
|
Estepan Urkiaga" Lauaxetak" (65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide barrijak izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide barrijak horretarako lehen
|
lehen
poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: " Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago".
|
|
|
barne aldizkarirako idatzi zenuen, Lutherri buruz. Eta
|
lehen
poema ere bai, Gipuzkoako Anaitasunan argitaratua. Poesia?
|
|
2011
|
|
|
«Egia da,/ mundua hari/ batetik zintzilik dago;/ arreta non jartzen den/ da kontua;/ goian ala behean,/ eskuan ala/ hariaren muturrean». Hala dio Aritz Gorrotxategiren Harriaz beste (Erein) lan berriko
|
lehen
poemak. Egungo kezkei erantzunak bilatzean, klasikoen hariari heldu dio idazleak, eta harekin josi du bere diskurtso poetikoa obra berrian.
|
|
|
Literatura, psikologia eta erlijioen historia ikasi zuen. 1954an argitaratu zuen
|
lehen
poema liburua, 17 dikter (17 poema), eta berehala bereganatu zuen poeta interesgarriaren fama. Hemligheter pa vägen (Sekretuak bidean), Den halvfärdiga himlen (Zeru erdi egina) eta Klanger och spar (Soinuak eta lorratzak) argitaratu zituen gero, 1958, 1962 eta 1966an, bere belaunaldiko poeten erreferente ezinbesteko bihurtu zuten poema liburuak.Gai sozialei lekurik ez ematea leporatu zioten 70eko hamarkadan, baina kritikek ez zioten egotzi bere ibilbide poetikoan aurrera egitea.
|
|
|
Egilea: GORKA EROSTARBE/ BERRIA http://paperekoa.berria.info/kultura// 032/ 001/ poesiaren_ ikuspegi_ hertsia_ badugu_ kondenaturik_dago_bakartuta_egotera.htm Aingurak erreketan
|
lehen
poema liburua argitaratu eta bere burua isilarazi zuela aitortu du, idazle modura eroso sentitzen ez zelako; barrenak eskatu dio berriro poesia idaztea, eta Bulkada rekin berragertu da plazara. Begiak pizten zaizkio hizketagaia ia zernahi delarik ere.
|
|
|
Aingurak erreketan
|
lehen
poema liburua argitaratu eta bere burua isilarazi zuela aitortu du, idazle modura eroso sentitzen ez zelako; barrenak eskatu dio berriro poesia idaztea, eta Bulkada rekin berragertu da plazara.
|
|
|
Hastapena
|
lehen
poemako lehen lerroan diozu: " Historia nirekin hasten da".
|
|
|
Egigurenek biografia luzea du Txinako kulturarekin lotua. Bere
|
lehen
poematik, ekialdeko estetikan jarraitu du bere lanak. Poesia liburuak atera zituen lehenik (Txipiroien bat edo beste, 1981, Mugarrien garraioan, 1986), eta Pekinen kokaturiko nobela bat ondoren, Ilargia putzuan ageri (1990), kontrajarpenez osatua.
|
|
|
Idatzi nuen
|
lehen
poemaz;
|
|
|
Haatik, lehen unean, besteak beste, Aita Villasante, oso idazle ona zeinahi eredu harturik ere? eta Eusebio Erkiaga bereganatu zituen; geroxeago J. Mirande, idazle ona hau ere?, eta hein batean, G. Aresti gaztea,
|
lehen
poemetakoa. Alde batera galtzaile izan zen, baina arrasto sakona utzi zuen.
|
|
|
Hogeiren bat urterekin, lehen aipatu dudan Pasaiako fabrikan lanean ari nintzenean idatzi nuen
|
lehen
poema. Laborategi haren leihoetatik Pasaiako portuaren ahoa ikusten zen.
|
|
|
Mundu honetan buru hiltzaileei ere ez zaie betarik ematen. Motza da
|
lehen
poema.
|
|
2012
|
|
|
Bizi dudan maitasun horri bizitza emateko.
|
Lehen
poemako lehen lerroetan ageri da maitasunaren pisua: «Mundua salbatzen dugula/ elkar maitatzean».
|
|
|
Olaberrian (Gipuzkoa) 1956an jaioa da Lasa, eta egun filosofiako irakaslea Batxilergoan, Durangoko institutuan. Gaztetandik landu ditu poesia eta filosofia, eta hau da argitaratzen duen
|
lehen
poema liburua. Liburuko poemak idaztean «barru barruan» daukana ateratzen ahalegindu dela adierazi du egileak.
|
|
|
Zure
|
lehen
poema liburuak eta honek ez dute batere antzik. Zer gertatu zaizu bidean?
|
|
|
Edgar, hamaika urterekin, haur ikaratia, isila, goibela zen, eta, bere heroi guztiak bezalaxe, bere baitan itxi zen. 1823 eta 1824 artean, Byronen lana eredu hartuta, ondu zituen
|
lehen
poemak. 1826an Virginiako Unibertsitatean sartu zen, filologia klasikoa eta modernoa ikastera.
|
|
|
Marta Maitea liburuko
|
lehen
poeman, begiratzeko eskatzen du berriro idazleak. Orain ez eritasunak, ez heriotzak menderatu gabeko norbait aurkituko du irakurleak.
|
|
|
Astelehen goiz batez idatzi zuen
|
lehen
poema, bere tabernan, hizkuntza berriko hitz beharrezkoenak eta txostenerako behar zituen informazio eta helbideak biltzeko erositako kaiertxoan, oinezkoei begira, lehen elur malutek sorrarazitako hunkidurak bultzatuta. Aspaldiko partez aurrenekoa, garai batean, gaztetan, erruz idazten baitzituen, eta ez poemak bakarrik.
|
|
2013
|
|
|
Hala izan da. Nire
|
lehen
poema liburua kartzelan idatzi nuen (Hemen gauak lau ertz ditu, Susa), eta literatura egiten nuen kontzientziarik ez nuen orduan. Bigarrena deserriari buruzko zen (Deserriko karrikak, Susa), eta gaiekiko oso lotuta nengoela ikusten dut gaur egun. Hirugarrena esperimentazio moduko poema minimalistak ziren (Ahapetik, 2007ko Irun Hiria Literatura Saria).
|
|
|
Susa, 2013Ufa, Oierrek hain gogor heltzen dio liburuari non malkoak eta amorrua nahastu baitzaizkidan odolean ia. Esan gabe doa
|
lehen
poema hori, kantu bat ia, sentikor eta biribila da; Benitoren antzera kokatzen gaitu munduan, Otamendiren gisara definitzen du nazio bat, gure Liberia, urruntzen ari dena.
|
|
|
Bizitza eta heriotzaren arteko mugak lausotuak zaizkigu hilkorroi, batak bestean ehuntzen baitu forma eta esangura. Mari Luz Estebanek (Pedrosa de Valdeportes, Espainia, 1959) heriotza profitatu du bere bizitza ontzeko, bere
|
lehen
poema liburua ondu duen gisara, «Ama hil zen eta erdi minetik ihesi guran denboraren ferekaz ahots propio hau umatuz joan zitzaidan». Poeta berantiarra izanagatik, itxaron-gelan, esperoan zegoen ahotsak bazuen zer esan franko, Amaren heriotzak libreago egin ninduen (Pamiela, 2013) poemarioan islatzen duenez.
|
|
|
Gaien hautak berak topikoetan erortzeko arriskuak eskaintzen zituen, eta nago zenbait poematan halaxe gertatu zaiola, poema diskurtsiboenetan batez ere.
|
Lehen
poema liburuaren bide saria nonbait. Baina zaila da oso «topikokeria» horri ihes egitea oka egiteraino erabiliak diren gaiak aukeratu badira.
|
|
|
agertzeko ausardiagaitik edo. Urte batzuk geroago, Mertxe emazteak Rodriguez Arias kaleko etxean prestatutako merienda gozatu bitartean egin eutsozan hainbat hizkuntzako ohar nire
|
lehen
poema liburua izango zan paper mordoari.
|
|
|
Heriotzak Eusebio harrapatu ebanean, Bartzelonan nengoan lan kontu batzuetan, eta etxekoek zuzenean deitzeko akordua izan eben. Ordutik atzera samar kaleratu zan nire
|
lehen
poema liburuxka, idatzi baino urte pilotxoa geroago: Oi, hondarrezko emakaitz! Argitaratuta ikusi ezin arren, zuzena iruditu jatan berari eskaintzea, estimazioaren erakusgarri.
|
|
|
Verlaine izan zen treneko ibilaldi batetaz
|
lehen
poema osatu zuen gizona. Geroago, Antonio Machado eta Juan Ramón Jiménez espainiarrek ere esperientzi berdina sakonduko dute.
|
|
|
Historia Garaikidean lizentziatu zen Paueko Unibertsitatean eta postari lanetan dihardu. Bere
|
lehen
poema Herria aldizkarian 1974an argitaratu zuen, harrez geroztik ez du etenik egin idaz jardueran. 1981ean Maiatz literatur aldizkariaren sorreran parte hartu zuen.
|
|
|
(Núñez Betelu, 2001, 16). Bere
|
lehen
poema liburua Bizitza nola badoan (1984) hantxe argitaratu zuen. Azkeneko 20 urteotan eleberriak, poesia, artikuluak, itzulpenak, saiakerak, eta Euskal Herriko hainbat musika talde eta abeslarientzat letrak idatzi ditu.
|
|
|
Aurreratu behar da, halere, pertsonaia femenino protagonistak,, lehen parodia liburutik (Basilika, 1985)?, kritika soziala eta politikoa (100% basque, 2001), besteak beste, konstanteak direla bere narratiban. Poesian Bizitza nola badoan (1984) izan zen bere
|
lehen
poema liburua eta ondorengo nondik norako literarioen ernamuina eta ahots berria. Honetan, ere beste poema liburuetan (Beste aldean, 1991) bezala, amodioari buruzko ikuspegia, inon kokatu ezina, hizpide izango ditu.
|
|
2014
|
|
|
Gaztetan hasia euskal prentsan idazten, Herrian, Berrian? 1984an argitara eman zuen Maiatzen eskutik Bizitza Nola Badoan
|
lehen
poema liburua. Olerkiak eta nobelak aldizkatzen ditu geroztik:
|
|
|
Harri> eta> Herri> liburuko
|
lehen
poema Bilboko otxarkoaga au zoan kokatu zuen Gabriel Arestik. –Hemen> dago> gizona? >/?
|
|
|
Zazpigarrenean ez zen poemarik, protagonista desagertu egitenzelako, Peneloperen itxaronaldia irauli nahian mezu andana ñibirri ñabarra utzi etagero.
|
Lehen
poema haiek marinelaren zain, falta den maitearen zain, zegoenemakumearen mezu galduak ziren, ura ez beste hartzailerik ez zutenak.
|
|
|
|
lehen
poema liburua, Ilargietan peritu. Liburuak, antza, ez zuen egileak espero
|
|
2015
|
|
|
Diotenez, behin Joseba Zulaikak galdetu zion (beste bertsio batzuetan Bernardo Atxaga, Jon Juaristi, edo are Iñaki edo Patxi Zabaletaren izenek ordezkatzen dute) bere bi poemetako zein aurkeztuko zukeen garaiko literatur lehiaketa batera. Poeta gazteak
|
lehen
poema irakurri zion. Hurrengoa irakurtzeari ekin aurretik, Aresti, eritasunak baldartu arren, besaulkitik jaikita esan zion:
|
|
|
Denboraldi honetako azken saioa den hau, Donostiako Urgull mendian grabatu da. Bizitza osoa darama Iñakik poesia idazten baina oraintxe, 64 urterekin, plazaratu du bere
|
lehen
poema liburua: “Errukiaren saria”.
|
|
|
Landa, urtebete lehenago bere
|
lehen
poema liburua argitaratu zuen idazlea eta Susa aldizkaria martxan jarri zuen kideetako bat. Oh!
|
|
|
Mundu sozialetik lekora omen zebilen orduan Izagirreren poesia. Lete akaso ez zen oso erraturik ibiliko Izagirrek berak" surrealismo xalo" tzat (Etxeberria, 2002, 96) jotzen dituelako bere
|
lehen
poema liburuak. Surrealismoaren eragin hori seinalatzen zuen hain justu Letek ere orduko hartan, Izagirreren poesia ez dogmatiko moduan definitzearekin bat.
|
|
|
Tituluen artean dugu, esaterako, Pello Lizarralderen lehen liburua, Hilargiaren hotzikarak. Jose Luis Otamendiren
|
lehen
poema liburua ere, Egunsenti biluzia, Ustelak argitaratu zuen28, Jokin Ansorenaren (Alex Azkue izenordez) lehena bezalaxe. Rafa Egigurenen opera prima ere, Txipiroiren bat edo beste, Ustelan plazaratu zen, eta baita Joxe Agustin Arrietarena ere:
|
|
|
Deustuko Unibertsitatean ari zen ikasten euskal filologia, eta luze gabe UNEDen hasi zen halaber fonetika irakasle gisa lanean. Ibaizabal aldizkarian argitaratu zituen
|
lehen
poemak eta Zeruko Argian lehen artikuluak. Hain zuzen Zeruko Argiako horiek arretaz irakurtzen zituen Atxagak eta Ordorikaren bidez (Deustuko Unibertsitatea tarteko) lortu zuen taldera inguratzea.
|
|
|
Horretaz aparte, argitaletxe egitasmoaren inguruko arazoak esplikatzen zituzten. Elioten itzulpena argitaratzeko zailtasunak ikusita zenbaki editoriala lortu ezinik jarraitzen zuten argitaletxea sortzearen ideia alde batera uztea erabaki zuten, eta horren ordez Atxagaren
|
lehen
poema liburua, Etiopia, argitaratzea auto edizio modukoan. Ekainaren bigarren asterako salgai egotekoa zela eta 200 pezetako prezioa izango zuela.
|
|
|
Tropikalako poema sorta bitan zatitu daiteke. Alde batetik poema zenbakituak daude, Ietik XIIra, laburrak denak ere eta Izagirreren
|
lehen
poemen oihartzuna gordetzen dutenak gutxi asko. Amaieran beste poema bat dago, puskaz narratiboagoa.
|
|
|
«April is the cruellest month» (Apirila da hilik krudelena). XX. mendeko poesiaren historiako esaldirik ezagunenetakoa da The Waste Land liburuko
|
lehen
poemaren lehen lerroko hori, eta XX. mendeko poetarik ezagunenetako bat haren egilea, T. S. Eliot. Poesia ez ezik, poesia unibertsalean ere XX. mendeko poesiaren kanonaren erdian kokatu dute adituek Eliot, poeta berritzaile nagusien artean, azken urteetan ikuspegi hori zalantzan jarri duenik izan den arren.
|
|
|
Ezra Pounden bidez Ingalaterrako poesiaren mundua gertutik ezagutu zuen garai hartan. Molde poetiko berrien aldeko joera erakutsi zuen
|
lehen
poema liburuan, The Love Song of J. Alfred Prufrock (1915, J. Alfred Prufrocken amodiozko kantua). Barne bakarrizketaren teknika erabili zuen, James Joycek urte batzuk geroago Ulysses eleberrian egin zuen bezala.
|
|
|
Kasik idazle izateko bilakatu zen idazle debekatu Ana Blandiana (Timisoara, 1942). Apaiz ortodoxoa zuen aita, eta ezagun zitzaion espetxerako bidea, eta, hain zuzen ere, aita kartzelan zuen sasoi haietariko batean argitaratu zuen
|
lehen
poema Otilia Valeria Comanek Ana Blandiana ezizenarekin. Eta lehen poema harekin nahiko.
|
|
|
Apaiz ortodoxoa zuen aita, eta ezagun zitzaion espetxerako bidea, eta, hain zuzen ere, aita kartzelan zuen sasoi haietariko batean argitaratu zuen lehen poema Otilia Valeria Comanek Ana Blandiana ezizenarekin. Eta
|
lehen
poema harekin nahiko. Beste ezer argitaratzera heltzerako debekatu zioten argitalpena agintari errumaniarrek.
|
|
|
(65 urte hil zutela gaurko egunez: ekainaren 26an, telebistan entzun dut arestian); Lauaxetak, nioen, Bide barrijak izeneko liburua argitaratu zuen 1931n, joera estetiko berri eta ausarta plazaratzen zuena, eta, egiazki, euskal literaturaren putzu bare ia ustela gogotik inarrosi zuena; ba, Bide barrijak horretako lehen
|
lehen
poema, jarrera berritzaile horren berri eman behar zuena, honelaxe hasten da: –Zer dodan eztakit baña gexo nago/ gorputza aul dekot, gogua ariago?.
|
|
|
izan dela Kuban. . XVII. mendean Silvestre de Balboak idatzi zuen ezagutzen dugun
|
lehen
poema, eta hor heroia beltz esklabo bat da, frantses inbasorea garaitu zuena. Eta heroia da aberria babesten duelako arrotz erasotzaileen aurka?.
|
|
|
a)
|
Lehen
poemen aroa. Euzko Gogoa aldizkarian argitaraturiko poema solteek eta denen gainetik Bizkaitarra saileko bost poemek, eta ez hiruk?
|
|
2016
|
|
|
Mahaian eseri orduko beste bi idazleak aske atera direla esan dit, haien izenak aipatu gabe. Eta ondoren, urduri, gertatua argitu nahian, errealitatearen eta fikzioaren artean tarteka ematen diren karanbola horietako bat izan dela esan du lehenik, txiripa harrigarri bat, eta ez zuela inolako garrantzirik izango, baldin eta tartean Kirmen Uribe agertu ez balitz, bere
|
lehen
poema liburua argitaratu zuenetik idazle maitatuena bilakatu baita, inoiz libururik irakurri ez duen jendearen artean ere.
|
|
|
Edozein orrialdetatik ireki, irakurtzen hasi eta ez zion inpresio txarra egin. Itzurun argitaletxeak laster doan bidaliko zion ziur aski, ohi zuen bezala, baina, leitutako
|
lehen
poemek irakurtzen jarraitzeko gogo bizia eman ziotenez, Auster, Roth eta Lertxundiren liburuekin batera hartzea erabaki zuen. Ordaindu ostean, Bretxa ondoko kioskora joan zen bizpahiru egunkari erostera.
|
|
|
Antxon Bengoetxearenari ekin zion lehenengo. Dendan ordu erdi lehenago emandako inpresio ona konfirmatu zion irakurri zuen
|
lehen
poemak. Benetako heldutasun poetikoa zerion.
|
|
|
Bizitako edo irudikatutako maitasun oroimen goxoak lagun ditut pausu galdu honetan». Horrela ikusi nuen Pamielak hain eder argitaratu zuen Aurelia Arkotxaren (1953)
|
lehen
poema liburua: Atari ahantziak hura.
|
|
|
Frantsesa, alta, ikasi nuen bigarren hizkuntza zen. Zazpi urte nituen eta gogoratzen naizenez, alai eta indartsu nenbilen eskolan, nire
|
lehen
poema bukolikoak frantsesez izkiriatzeraino. Haur hotza nintzen.
|
|
|
Gabriel Arestiren() literatur lanen historiaren ibilbidean badira datu bi oso ezagunak. Lehena Euzko Gogoaaldizkarian argitaratu zituela bere
|
lehen
poemak. Bigarrena, bere gutunen ezagutza ez dela guztiz burutua.
|
|
|
Ez da zalantzarik Gabriel Aresti idazlearen lehen pausuak ezagutzeko datu bereziak ematen dituztela gutunok. Azken batean, gutunetan aipaturiko poemak eta testuak dira poeta bilbotarrak plazaratu zituen
|
lehen
poemak.
|
|
|
Barruak husteko balio dit, erraietan korapilatzen zaizkidan kezkak askatzeko. Duela bi urte eta erdi Gorren dantzalekua nire
|
lehen
poema liburua eman nuen argitara, prozesu luze baten ondoren, eta denbora batez poesiarik ez idaztea erabaki nuen. Atsedena hartzea, beste literatur genero batzuk lantzeko eta batez ere irakurtzeko.
|
|
2017
|
|
|
Bigarren zatian, amodioaren eta denboraren gauzak jorratzen ditu". Liburuak, hartara, bi mutikoren arteko harremana deskribatzen du funtsean, frankismo garaian,
|
lehen
poemak 1969koak dira. " Urte horietan sexu bereko pertsonen arteko sexu harremanak legez galaraziak zeuden, eta kontzentrazio eremuak baziren Espainian LGTB jendea zigortzeko eta espetxeratzeko.
|
|
|
Izan ere, Ekuadorko modernismoaren erreferentea den Medardo Ángel Silvaren() heriotzakoan178 eta 16 urte bete artean eredutzat zuen poetaren taxu modernistan idatzitako
|
lehen
poemak izan ezik, Gallegos Lararen lerroetan herriko pertsonaia xumeak eta haien egoerak dira erabateko protagonista: bizitzeko lain ozta ozta ateratzen duten nekazariak, gizarteko zibilizazio moduekin eten eta hirira mozkortzera baino ez datozen ehiztari eta basomutilak, jornaleko peoi eta ofizialak, azken aurrekoen menpeko ziren indiarrak, edo beltzak, edo emakumezkoak, edo kaleko mutikoak.
|
|
|
" amak berokiaren lepoa lotzen dit, ez elurra ari duelako, elurra egin dezan baizik". Bere lehen liburuko
|
lehen
poema zen, eta han zen jada elurra, hilartitzean bezalaxe hastapenean.
|
|
|
Txoriak etortzen ez diren lekua da Alaine Agirreren
|
lehen
poema liburua. Bertan, ni poetikoa erietxe psikiatriko batean agertzen zaigu, ezleku peto batean. M. Foucaultek esango lukeenez?, eta han sentitzen eta pentsatzen dituenak adierazten dituzte poemek.
|
|
|
giro itxiak eta norbere baitako giltza aurkitu ezinak gurutzatzen dute liburua. Ildo hori markatzen du
|
lehen
poemak ere: «Idazten dut/ neure burua sartu dudan kartzela honetatik eskapatzeko...». Oro har, narratibitate eta batasun handiko lana da, hala poema askoren baitako joerari dagokionez nola liburuaren hari nagusiari dagokionez ere; liburua osatzen duten 33 poemak daude leku berean kokatuak, eta giro zein gai berari lotuak dira.
|
|
|
Orduan hasten da insomnioa, eta insomnio gauetan idatzitako
|
lehen
poemak, eta insomnio gauetan pentsatutako eta xeheki diseinaturiko planak. Planak, institutua bukatzeko; planak, selektibitatea bikain egiteko; planak, unibertsitatera joan eta prestigiozko ikasketak egiteko, eta ikasketa horiek bukatu ostean doktoregoa eta ondoren postdoktorego lanak egiteko; planak, unibertsitateko katedraduna izateko; planak, planak, planak, hogei urte barrurako planak, exijentziaren exijentziaz haurra eromeneranzko bidean daramaten planak.
|
|
|
Luigi Anselmi ezizena darabilen poetak argitaratu du 2016an bere azken poesia liburua, Ahantzerriko kop (l) ak, hamar urteko isilaldiaren ostean. Ibilbide luzea du Anselmik euskal lirikan,
|
lehen
poemak Alkohola poemak (1984) liburuan agertu zituenetik, Joseba Sarrionandiaren ipuin bateko protagonistaren izena beretzat hartuz («Luigi Anselmi: figlio di un cane»).
|
|
|
Liburuaren hasierako aipuek. Scardanelli, Xin Qiji eta Xabier Lete? naturaren presentzia eta poetaren izendatze ariketa seinalatzen dizkigute, eta
|
lehen
poemak ere ildo hori markatzen du: «Nik hitz egin/ nahiko nuke/ haien ordez/ haien izenean/ haien fabore».
|
|
|
Martin Bidaurrek Itzulera
|
lehen
poema liburua plazaratu du. «Esperientzia intimo baten kontaketa» egin du, iragana aztertzeko gogoa nola, orain berri bat eraikitzekoa ere islatuz.
|
|
|
Martin Bidaur poetaren hitzak dira. Itzulera
|
lehen
poema liburua argitaratu berri dio Susa argitaletxeak. Begirada poetikoa jarri du iraganean; balizko eta ezinezko itzulera batean; eta, era berean, bizipen berri bati ekin dio.
|