|
2002
|
|
|
Izua hemen (Erein, 1989) eleberriak aldaketa tematiko estilistiko nabarmena ekarri zuen autorearen ibilbide literariora.
|
Lehen
pertsonan kontatua eta edozein barrokismo literariotik urruntzen den estilo lauan idatzia da, eta abentura eleberri baten irakurketak ematen duen atsegina gogorarazten digu berriro, edozein helburu metaliterario gaindituz. Izua, erbestea... gaiok betetzen dute ostera autorearen unibertso literarioa.
|
|
|
Autoreak protagonistaren haurtzaroa arakatzen du, eta harengan eragin handiena izan zuten bizipenen oroipenaren inguruan narrazioa egituratzen. Anaiarteko amodio gorrotozko harremana, bokazio erlijiosoa, sexu desira, eskolako bizipenak edo baserriko bizitza dira
|
lehen
pertsonan kontatutako narrazio intimista honen funtsezko gaiak.
|
|
|
Ahanzturaren artxipielagoan, zenbait pertsonaiak
|
lehen
pertsonan kontatutako ipuinak biltzen dira. Pertsonaia haietako bat, Xabier Nolotolon, geroagoko lanetan ere agertu da; izan ere, autoreak prentsan egindako kolaborazioetan erabilitako goitizena da, eta horrek frogatuko luke liburuak izaera autobiografikoa duela.
|
|
|
Gertakariak ez dira
|
lehen
pertsonan kontatzen. Hi/ zurik ez dagoen modu berberean, ez da Ni rik ere aurkitzen testu periodistikoan.
|
|
2003
|
|
|
Nik ez nuke esango hori bakarrik denik, bi istorio kontatzen baitira bertan: mediku bezala Altzara datorren añorgatar batek
|
lehen
pertsonan kontatzen du bere esperientzia. Mediku horrek, kontsultan ezagutzen du nobelako beste protagonista.
|
|
2005
|
|
|
Hartu zaizkion bi irudiak bere gelako intimitatean dira, «bere bizitzako egunik inportanteenetako baten zain dagoen bitartean, jantzia maitekiro» prestatzen duen bitartean. Kantinera hautatua izatearenesperientzia
|
lehen
pertsonan kontatzen du, ezkonduta egotearen edo umeak izatearenesperientziarekin konparatu ezin dena, kantinera batzuen ustetan. Konparaketahorrek primeran lotzen ditu kantineraren egitekoa tradizionalki emakumeari omendagozkion egitekoekin.
|
|
2006
|
|
|
Gaztaro guztian eta baita gizon heldu egin eta gero ere, Akinosukek kera horretako ipuinak kontatu zituen hiri eta herrietan, mendi nahiz zelaietako jauregi eta etxaldeetan, eta ospe handia bildu zuen; denborarekin, ordea, biwajolearen istorioak beste bide bat hartzen joan ziren. Akiro Mitamurak fantasia mitologikoaren garaia deitzen dio bigarren etapa honi, eta kondairak
|
lehen
pertsonan kontatutako ipuin mitologikoak izan ohi dira, fenomeno edo gertakizun zenbait argitzeko asmatutakoak. Akinosukeren itsutasuna nola izan zen argitzen duena da, beharbada, bigarren etapa horretako kontakizuetatik entzutetsuena.
|
|
2009
|
|
|
Haatik, Petreri ez zaio idaztea gehiegi gustatzen, eta nahiago du eguneko gorabeherak azken urtebetetzean oparitu dioten bideo-kameraren bitartez jasotzea. Edonola ere, liburua osatu duen testua idatzizkoa zein mintzatua izan, mardul mardula eta biribil biribila atera zaio
|
lehen
pertsonan kontatzen digun Petre gazteari.
|
|
|
Testuinguru aparta izan zen, kasuak zabaltzeko ez ezik, kasuen ezaugarriez eta erabileraz gogoeta egiteko. Kasuen ezaugarriez, aztertutako erakundeek beraiek hitz egin zuten, garrantzitsua baita protagonistek
|
lehen
pertsonan kontatzea zer prozesu bizi izan duten eta zer lehenetsi duten prozesu horietan zehar.
|
|
|
Aukeran Dantza Konpainiaren Gernika 1937ko apirilean gertaturikoaren kontakizuna da. Pluraleko
|
lehen
pertsonan kontatua da, hots, bonbardaketa jasan zutenek berek kontatua. Proposamenak dantza tradizionala eta garaikidea batzen ditu, eta argiak eta koloreak erabiltzen ditu giroak sortzeko.
|
|
|
Eskoletan, lantegietan, lehiaketetan eta jaialdietan, minusbaliatuek ekoitzi edo protagonista dituzten filmak aurkezten dira. Ezgaitasuna duten pertsonek beren burua ordezkatu nahi dute, inguruan dituzten aurreiritziekin amaitzeko eta beren egia
|
lehen
pertsonan kontatzeko.
|
|
|
Pluraleko
|
lehen
pertsonan kontatua da, hots, bonbardaketa jasan zutenek berek kontatua. Proposamenak dantza tradizionala eta garaikidea batzen ditu, eta argiak eta koloreak erabiltzen ditu giroak sortzeko.
|
|
|
Azken hilabeteetan hainbat herritar jasaten ari diren jazarpena du horren erakusgarri, eta hedabideen aurrean aurkeztu du azken gertaera. Lander Fernandez Bilboko gazteak
|
lehen
pertsonan kontatu du aurreko asteko asteartetik jasaten ari dena. Kaleko jantzitako poliziek indarrez bahitu zutela, Poliziari laguntza emateko eskatu ziotela mehatxu artean, eta ordutik jarraika dituela.
|
|
2010
|
|
|
Philippe Lejeunek paktu autobiografikoaz hitz egiterakoan, egilea, narratzailea eta pertsonaia bat direla esaten zuen. Kate Hanburgerren esanetan, aldiz,
|
lehen
pertsonan kontatutako narrazio guztiak fikziotik kanpo geratzen dira. Dekonstruziotik edan zuten Jacques Derridak eta Roland Barthesek berriz, autobiografiak fikzioak direla berretsi zuten, izan ere, egileek memoria lagun identitatea eraikitzeari ekiten omen.
|
|
|
Era guztietako informazioa biltzen du web orri honek:
|
lehen
pertsonan kontatutako kasu partikularrak, auziarekin lotutako elkarteen zerrenda, eztabaida foroak, prentsa ebakinak eta bankuen aurkako epai judizialen ebazpenak. Azken horiek legezko aurrekaria dira etorkizuneko auzietarako, eta deskargatu egin daitezke.
|
|
2012
|
|
|
Alegia, halako gaiei buruz hitz egin nahi dut eta horietarako modu eraginkorrenak bilatu ditut. Batzuetan
|
lehen
pertsonan kontatzea komeni zitzaidan. Besteren batean, akaso, txiste moduko bat asmatzea.
|
|
|
(Hau ere diskurtsoaren analisian izango dugu aztergai). Aitzitik, adibide bakarren bat (hiru adibide) atzeman dugu gertakizunak
|
lehen
pertsonan kontatzen ari dela, enuntziatu parentetikoa hirugarren pertsonan daramana.
|
|
2013
|
|
|
Euskaraz ez genuen orain arte izkribuzko holako prosazko testigantzarik ezagutzen. Ez genuen ezagutzen Ameriketako artzaingoa
|
lehen
pertsonan kontatua artzain izandako baten lumatik. Gure liburuan, lehen herenean, batez ere Ezterenzubiko bizimoldea eta gaztetako artzaingoa kontatzen digu Etchamendyk; liburuaren azken bi herenetan, ordea, Ameriketako artzaingoa eta bizipenak.
|
|
2014
|
|
|
Eleberrihorien arteko diferentzia bakarra pertsona gramatikalaren erabileran legoke. (AJ)
|
lehen
pertsonan kontatua dago eta (GO) hirugarren pertsonan.
|
|
|
Liburuan Mirenek
|
lehen
pertsonan kontatzen digu nola bizi dituen berelehen maitasun sentimenduak eta bere lehen esperientzia sexuala. Berari artea etamargolaritza asko gustatzen zaizkio eta Kandisnkyri buruz irakurtzen zegoela «zurebizitzako gizona topatzeko tradizioa» ezagutzen du:
|
|
|
gure alabak berriz hasi ginela erakusten digun istorioa» hau da: bideo samur eta zintzo bat, gurasoek eta aitona amonek
|
lehen
pertsonan kontatua. Bideo horretan, txikiaren bizitzako lehen urteak aurkezten dira.
|
|
|
Zure kanpaina «Gizakiak biziak salbatzen ditu» bideo honekin aurkezten da gatazken, gaixotasunen, hondamendi naturalen edo desnutrizioaren biktimei laguntzeko dugun gaitasuna nabarmentzen du. . Horiek dira ekimen honen lau alderdiak, erakunde humanitarioko langileek
|
lehen
pertsonan kontatuta. Javier Artache logistak atentzioa ematen du Kongoko Errepublika Demokratikoko biztanleriaren egoeraz, non MSF malariaren aurka. Llanos Ortiz, Filipinetako larrialdia, efektuak eta MSFk Haiyan tifoiaren biktimei ematen dien laguntza medikoa. Aurora Revueltak azalduko digu nola MSF desnutrizioaren aurka Afrika Erdiko Errepublikan. Herrialdeko koordinatzaile mediko gisa, giza alderdia ez galtzeko eta munduko hamar herrialde pobreenetako bati eragiten dion larrialdi batean laguntzeko eskatzen du.
|
|
2015
|
|
|
Arbuiatua eta gizartetik banandua izan den poetaren irudiak laster hartu zuen irudi sinboliko bat harekin konparaketa egiteko. «Bertso berriak» atalean, historia
|
lehen
pertsonan kontatzen duen ahotsak bere bizitza Jesukristoren Pasioarekin parekatzen du: «Egia esango degu/ Jesukristoren pasiotikan/ hartu bihar det eredu».
|
|
|
Uztailaren erdialdean, laguntasunezko keinu batean, Irujorekin bazkaldu zuen, eta pilotan jokatzen aritu zen berarekin, eta bi hilabete geroago Irujoren burua exijituz publikoki oihuka ari zela ikusi zuten Donostiako erdialdean. Manuel de Irujok ezin argiago azaldu zuen
|
lehen
pertsonan kontatuz:
|
|
2016
|
|
|
Arbolandi hau ume txiki batek
|
lehen
pertsonan kontatzen duen istorioa dugu. Bizi bizi hasten den istorioa; orrialde bakoitzean egoera bat:
|
|
|
Infijadosen, oso erreportaje zakarrak daude, eta lau hankako lagunak adoptatzen eta defendatzen dituzte. Istorio dibertigarriak,
|
lehen
pertsonan kontatuak, eta gizakientzat oso baliagarriak diren aholkuak, txakurrarekin; oso diseinu zainduan paketatuta. Irudia:
|
|
|
Jim Thompsonek, beste batzuek bezala, ez zuen arrakasta askorik ezagutu, frantziarrek 70eko hamarkadaren bukaeran berriz deskubritu zuten arte. Thompsonen nobelagintzan beren krimenak
|
lehen
pertsonan kontatzen dizkiguten hiltzaile patologikoak edo pertsonaia anormalak eta ankerrak nabarmentzen dira, askotan zehazten ez den trauma baten ondorioz erailketa, indarkeria edo intzestura iritsi direnak. Nire ustez nabarmena da Freuden eragina haren nobeletan.
|
|
2017
|
|
|
Eta buruz burukoa, Himalaiako gutunarena. Lujanbiok bakarkako gaiak lantzeko modu berri bat urratu zuen, istorio bat harilkatzekoa, puntuz puntu
|
lehen
pertsonan kontatuta, pertsonaiaren larrutik sekuentzia bat, ideiek adina usainek, taktuak, irudiek adierazten dutena… Txapela Egañak jantzi zuen, publikoak ikasi genuen bi txapeldun egon litezkeela, batez ere, buruz buruko finala denean, lehen aldiz hau izan zen moduan.
|
|
|
Gerra Hotz betean, egoerak hala eskatzen ziola pentsatu zuen. Lehen eleberria 1958an idatzi zuen, A Painter of Our Time, hungariar margolari deserriratu baten istorioa
|
lehen
pertsonan kontatzen duena. Hilabetez egon zen salgai, baina antikomunisten presioak tarteko, erretiratu egin zuen argitaletxeak.
|
|
|
Futbolari gazte baten bizipenak,
|
lehen
pertsonan kontatuta
|
|
2018
|
|
|
Toussaint L' Ouverture and the San Domingo Revolution (1938) liburuaren egilearen aburuz, nazioaren narrazioa atzerritarrek, urruneko ahotsek, oportunistek gidatu zuten. Azken urteetan, baina, Haitiko idazleek gidaritza hartu dute eta irla nazioaren historia
|
lehen
pertsonan kontatzeari ekin diote. Haietako bat da Edwige Danticat (Port au Prince, 1969).
|
|
|
Ez da, ordea, gidoi bat, literatur kontakizun hutsaren eta film narrazioaren arteko zerbait baizik, egileak maiz egiten duen fusio orokor horietako bat. Maitalearen ikuspuntua autobiografikoa zen,
|
lehen
pertsonan kontatua; bigarren bertsio hau, berriz, hirugarren pertsonan idatzia da, oroimenaren subjektibitatean objektibitate handiagoa bilatuz. Oso zehatz ematen dira testuan amodiozko istorioaren inguruko xehetasunak, zabalago ematen ditu bigarren obra honetan halako kontu eta gertakariak.
|
|
|
Normalean, talde horiek modus operandi bera errepikatzen dute. Liderrak edo buruzagiak bere «ezagutzak» gainerakoei transmititzen dizkie blog pertsonal edo web baten bidez. Blog horretan,
|
lehen
pertsonan kontatutako trukuak eta muturreko aholkuak partekatzen ditu. Gainera, bere burua kontrolatzeko jarrera du gainerakoen aurrean, «kilo lasterketak» bezalako dinamikak sustatzen baititu, hots, pisu jakin bat lortzeko epe labur bat finkatzen dutenak.
|
|
2019
|
|
|
Gli invisibili ren kasuan, «poema epiko bat» bezala irakur zitekeela esan zuen inoiz: inolako puntuaziorik gabe, bakarrizketa modura,
|
lehen
pertsonan kontatu zuen gazte haiek bizitzen ari zirena: okupazioa, atxiloketak, tortura...
|
|
|
–Entsegu liburu baten itxura emanez, Jose Kruz Iriondo idazleak kontakizun hau dakarkigu.
|
Lehen
pertsonan kontatua, istorioak zirraratu egingo zaitu, bere beldur, tentsio eta, bai, umore tonuagatik?.
|
|
|
Jose Ramon Etxebarriari. Miren Rubio Iturria kazetariak egin dion elkarrizketa luzean, Etxebarria bere bizitza harilkatuz doa, azken berrogeita hamar urteetan Euskal Herrian izan diren hainbat egitasmo, lorpen eta gatazka
|
lehen
pertsonan kontatzearekin batera. Atal honetako elkarrizketatu guztiekin gertatu ohi den legez, Euskal Herriaren historia hurbila kontatzen du protagonistak bere historia propioa kontatu ahala.
|
|
2020
|
|
|
Paquitaren gaitzak iraganera egin eta sinesmen asko apurrarazi dizkio Morenori. Ez da erraza izan eta kontaketak bere baitara begira jartzen du zenbaitetan irakurlea." Irakurri dutenek hasieran hunkiberatasun handia nabari dute, gure historia ezagutzen dutelako, edo hori uste zutelako, baina ez
|
lehen
pertsonan kontatuta". Edonola, berezitasunez harago, bere adinaren bueltan dauden askok euren burua islatuta ikusi dutela esan diote:
|
|
|
Bigarren saria Joanes Ilarregiren 5 € lanerako izan da; erritmoz eta umorez 5 euroko billete baten eta horren jabeen gorabeherak kontatzen dituen bertso sorta da. Modalitateko hirugarren saria Esteban Arozenaren Garai beltzen kronika arrosa lanerako izan da; egileak
|
lehen
pertsonan kontatu du 50eko hamarkadaren amaieran jaiotako bertsolari baten bizitza, eta bertsoak “erabat galdu den bizimoduari buruzkoak dira, eta galtzear dagoen narrazio moldean idatzita daude”.
|
|
|
Rubem Fonsecaren istorio labur bat kontatuko dizut orain, lasaitasunean, hiriko izu ikarak heltzen diren arren momentu batzuetan.
|
Lehen
pertsonan kontatuko dizut, horrela sinesgarriagoa egingo zaizu agian. Ni lapurra naiz, kakatarako ere balio ez zuen lanpostua nuen lehen, banketxe handi bateko atezain gauetan.
|
|
2021
|
|
|
Liburuaren izenburuak berak iradoki bezala, sekretu baten atzetik ibiliko dira nobela honetako protagonistak: Peru, Aixa, Etor, Malen, Lander, Eira, Joana, Eider eta istorioa
|
lehen
pertsonan kontatzen duen Intza. Denak Antigua auzokoak eta Ondarreta hondartzan biltzen direnak oporrak hastearekin batera.
|
|
|
2011n baldintzapeko askatasunean irten zen, baina 2021eko ekainean espetxeratu zuten berriro, taberna baten kanpoaldean izandako ezusteko liskar baten ondorioz. Espetxeko bizipenak
|
lehen
pertsonan kontatu ditu ARGIAk plazaratutako liburuan.
|
|
|
Lau eguneko infernu bat bizi eta 30 urtera idatzi zuen Arretxek Intxaurrondo: intxaurraren hostopeko itzala eleberria, atxiloaldiaren lekukotasuna
|
lehen
pertsonan kontatzeko. Euskaraz kaleratu du Erein argitaletxeak, Josu Zabaletak itzulita.
|
|
|
Ordorikak
|
lehen
pertsonan kontatzen —eta kantatzen— duen topaketa hura Bilbon izan zen, Tumatxak saioan aitortu zuenez. «Egun batez, etxetik irten nintzen, Bilboko Zazpikaleetan; domeka zen, eguerdiz.
|
|
|
Emakumeen kontrako indarkeria esplizituaren estigma deuseztatzeko, gai honen inguruko isiltasuna urratu zuten ahotsak behar izan dira,
|
lehen
pertsonan kontatutako istorioak, lotsa eta errua astinduta ezkutatutako errealitatea parez pare jarri digutenak. Estigmak desaktibatzeko beharrezkoa da bazterrekoa dena arau arrunt bilakatzea, normaltzea.
|
|
|
Normalean, aterperik ez duten pertsonek ez dute aukerarik euren historia
|
lehen
pertsonan kontatzeko, baina Atxuriko auzotarren elkartasunari esker, lehen eskutik ezagutu ditzakegu kantxetan gauak pasatzen dituztenen bizipenak, ibilbideak eta ametsak. Azken asteotan, sareetan zabaldu den bideo batean kontatzen digute nola irten ziren euren etxeetatik, urteetako bidaian itsasoa pateraz gurutzatzera, Bilbora heldu eta inongo bebes sarerik gabe kalean hilabete latzak igarotzera eta, azkenik, ofizio bat ikasiz kaletik irten diren, egunen batean hemendik euren familiak laguntzeko grina gauzatuz.
|
|
|
Aipatu beharrekoa gisa berean," Hobia" izeneko poeman, amaren bizitza eta heriotza
|
lehen
pertsonan kontaturiko poeman suma dezakegun intertestualitatea Milia Lasturkoaren eresiarekin:
|
|
2022
|
|
|
Munstroa. Agripinak
|
lehen
pertsonan kontatzen du istorioa, baina oso Agripina garaikidea dirudi.
|
|
|
Ipuina
|
lehen
pertsonan kontatuta dago, eta Orikain da kontalaria. Nire trasuntoa, esan beharrik ez dago.
|
|
|
Aldaketa nagusia, bakarra ez izan arren, hauxe da: orduan bigarren pertsonan kontatutakoa
|
lehen
pertsonan kontatzen da orain.
|
|
2023
|
|
|
Goitiandia Goiogana anaiek, Iñakik, Julenek eta Alexek (Markina Xemein, Bizkaia, 2001), bizitza guztia daramate etxean zesta puntaren inguruko istorioak entzuten.
|
Lehen
pertsonan kontatu dizkiete. Aitonak, Tomas Goioganak, urrezko aldiaren ingurukoak kontatu dizkie, AEBetako kasinoetako frontoietan jendetza bildu, eta dirutza jokatzen zenekoa.
|
|
|
Eta gero, bat batean, gerra. Eta hor datza narrazioaren balio historikoa hein handi batean,
|
lehen
pertsonan kontatzen dituelako gerrak Bilbora eta Bizkaira ekarritako ankerkeriak. Ume bat nola jabetzen den helduen begitartearen mudantzaz, nolakoa den bonbardaketa usaina, nola hegazkin haiek gorrotoa sentitzen irakatsi zioten, nola Iturribideko haurrek, familia pobreagoetakoak eta bixiagoak izaki, babeslekutik entzun zitekeen txistu hotsagatik igartzen zuten bonbak non jausiko ziren...
|