|
2000
|
|
|
Zer edo
|
zer
itxaroten.
|
|
|
eta ez du jakingo
|
zer
egin, negar ala barre.
|
|
|
Orinoco pirañaz josita dago, baita Orinocora datozen ibaiak ere. Gorantz gindoazen heinean kontatzen zizkidan Jeremiasek haien izenak, oihanean eta ibaietan
|
zer
zegoen, inguruan ikusi edo entzuten genituen txori izenak. Yanomamien tribuak non zeuden eta haiek nola bizi ziren esaten zidan.
|
|
|
Sua egiten genuen afaltzerako, eta su haren ertzean ipintzen zuen zerbait. Ez nekien
|
zer
demontre zen.
|
|
|
Halaxe, hurrengo gauean jakin nuen
|
zer
zen suaren ertzean prestatzen zuen kutixia: tarantula, armiarmatzar iletsua, armiarma galanta.
|
|
|
Lleidako kanpinean pasa nituen bi egun. Ingurumariak josita zeuden: udare, melokotoi, sagar...
|
zer
ez zegoen han. Txikituta heldu nintzen Tarragonako lehengusinaren etxera, akituta, lur jota.
|
|
|
Antxon, beti txapela buruan, aljeriar batekin berriketaldi luzean hasi da. Aljeriako gerraz, harkiez eta auskalo
|
zer
gehiago. Marokoarrak ere hurbiltzen zaizkio, eta latinoamerikarrak...
|
|
|
Mendian zuloa neukan lekura ere eraman ninduten, gerrikoarekin lepotik lotuta. Han ez dakit
|
zer
gertatu zen, baina, konortea galduta egon ondoren, txakurren oinei begira esnatu nintzen lurrean.
|
|
|
Urte hartan ez dakit atzeratu egin ote zuten Francoren heriotzaren urtemuga edo
|
zer
gertatu zen, baina DGSn nengoen egun haietako batean ari ziren txakurrak haren oroitzapenetan, eta gogoan dut denak mozkor arraio eginda zeudela. Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera.
|
|
|
Garai hartan, Carabanchelen ginenean, hamazazpiren bat urte izango zituen Soteroren arreba horrek. Gaztetxo izanik ere, azkar ikasi zuen
|
zer
zen presoak bisitatzen ibiltzea eta laguntza ematea. Etxeko tomate eta azenarioak ekartzen zizkigun, entsaladak presta genitzan.
|
|
|
Egiptologo batzuek hilobi batean antzinako telar bat aurkitu zutela zioen. Marfilezko plaketa batzuk aurkitu zituzten, launa zulorekin, eta haiekin egindako zapi zatiak; hortik atera zuten nola egindakoak ziren,
|
zer
marrazkirekin eta abar. Hura irakurriz hasi nintzen burua astintzen, tentatuta.
|
|
|
Jendea han zebilen batera eta bestera, ahal zuen moduan. Rekalde etortzen zitzaidan tarteka, ea
|
zer
moduz nengoen galdetzen. Txarto pasatu nuen nik, eta besteak ere halatsu ibiliko ziren.
|
|
|
Mundu propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta
|
zer
esanik ez egonaldi luze batek. Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez.
|
|
|
Kalean eta aske izan nintzenean, jatetxeren batera joan eta entsalada ekartzen zidatenean, tomatea jan gabe laga ohi nuen. Puerton, ordea, gustura asko jaten nituen,
|
zer
erremedio. Gosea pasatzen genuen han; mokadu goxoa zen tomatea, besterik ezean.
|
|
|
Ordu t’erdi segituan joaten da solasean. Jokin izan ezik, gazteak iruditzen zaizkit besteak; Antxonen ondoan
|
zer
esanik ez. Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut.
|
|
|
Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut. Ezin dut irudikatu herriko plazan eserita, eguzki izpi bila, jubilatu mordoskaren inguruan, penak kontatzen edo
|
zer
esanak amaituta, denbora joan zain egon ohi diren aitona aspertuen moduan. Bere izaerarekin egokiago dagoke gazteekin berriketan edo eztabaidan tabernaren batean, ikasleekin matrakan.
|
|
|
Eta guretzat, indarberritzea eta geure buruarengan konfiantza hartzea izan zen. Borroka hura galdu izan bagenu, edo batere borrokarik egin izan ez bagenu... ez dakit
|
zer
egoeratan egongo ginatekeen gaur egun.
|
|
|
Behin etxera helduz gero salbu nintzen, etxekoen abaroan. Eta etxera iritsi orduko... balkoira,
|
zer
ikusiko.
|
|
|
Ziega batetik albokora aldarazten zaituztenean ere zapuztu egiten dizute ohiko martxa, zereginen erritmoa, eta kartzela batetik bestera aldatzean egonezinean ibiltzea ez da harritzekoa. Bidaian aste pare bat pasa badituzu,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Jangelako mahaian eserita gaude, egunkariak hau dakarrela edo irratiak hori esan duela, su etenarekin
|
zer
gertatuko ote den, dena geldi eta bare dagoela ematen duela, geldi dauden urak usteldu egiten direla denborarekin... Halako kabalak egiteaz aparte, eginasmo faltarik ez du Antxonek.
|
|
|
Zurezko kaxez bete bete zegoen kamioia, eta zurezko kaxetan terrailak, itzela terraila piloa! Nik orduan ez nekien
|
zer
ziren eta zertarako, aztarrenik ere ez. Hartu egin nuen haietatik mordoska bat, jostailutzat.
|
|
|
Hangar hartara sartu, abioira igo eta, metrailadorea hartuta, tu tu tu tu aritzen nintzen jolasean. Ez dakit metrailadore haiek balarik gabe zeuden, edo segurua jarrita ote zeukaten, edo
|
zer
demontre. Tiro egiteko prest egon izan balira, egingo zuten, ziur, eta auskalo nolako kalapita sor nezakeen.
|
|
|
Tiro egiteko prest egon izan balira, egingo zuten, ziur, eta auskalo nolako kalapita sor nezakeen. Inguruetako mendixketan bazterrik bazter eta
|
zer
ikusiko ibiltzen ginenean, egundoko munizio mordoa aurkitzen nuen. Kalibre handiko balak, txikikoak... orotarik bide bazterretan, sasipeetan, nonahi.
|
|
|
Nire ziegako atearen alde banatan makurtuta, hura kanpotik eta ni barrutik, leihatilatxotik elkarri begira, berriketari ekin dio: ia hamabost egun daramatza bidaian; Picasentetik dator, Langraiztik bueltan;
|
zer
moduz gauden galdetu dit, nola dauden hemengo gorabeherak...
|
|
|
Modulu arruntetara goaz, Jokin bigarrenera eta seigarrenera ni. Ez dakigu
|
zer
nolako egoeratan izango garen aurrerantzean, elkar noiz ikusiko dugun hurrengo.
|
|
|
Menderatu edo akabatu ezin gaituztenez, joko zikinaz baliatzen dira. Begira
|
zer
egin zuten Gernikan 36an. Sarraskiak errebindikatzeko potrorik ez zuten izan orduan, eta gaur ere ez dute duintasunik egiten dituzten txakurkeriak aitortzeko.
|
|
|
Sarraskiak errebindikatzeko potrorik ez zuten izan orduan, eta gaur ere ez dute duintasunik egiten dituzten txakurkeriak aitortzeko. Ez dakigu ba ondo
|
zer
pelajetakoak diren hauek.
|
|
|
Esan dezaket balkoietan igaro nuela gerra haren zati handi bat. Nik ez nekien hura benetako gerra zela, balkoitik ikusten nuen
|
zer
drama zegoen argazkiaren atzean. Eskolarik gabe, ezer egin beharrik gabe, opor luzeak ziren niretzat.
|
|
|
Hilabete batzuen buruan sukar handiz oheratu beharra izan nuen arte. Lanean aritu nintzen denboran jarraitu izan nion sendagilearengana joateari, hark aztertzen ninduen, baina ezer askorik ezin zuen egin,
|
zer
neukan jakinda. Ondo jatea eta atseden osoa hartzea ziren orduan tuberkulosiaren kontrako erremedioak.
|
|
|
eltzekaria, fruta... Fabrikako nire bajarekin eta osabaren etxeko gorabeherekin
|
zer
gertatzen zen ohartutakoan hasi zen zuzenean fabrikara joan eta baja kobratzen. Horri esker eramaten zizkidan jakiak.
|
|
|
Beasaindar bat ere bai, Mata abizena zuena; neumotorax tratamendua egin zioten, baina hobekuntzarik eragin ez zionez, plastia ebakuntza egin behar; ebakuntzaren ondoren bisitan joan nintzaion, animatua ikusi nuen goiko gelan; hurrengo goizean hil zen. Arruabarrena zeritzan bat ere bazen, marrazten artista zena; Merced egunean jaia antolatu zuten mojek, eta batzuk mozorrotuta ibili ginen marrazkilariari adorea ematen, baina ez dakit
|
zer
atarramentu izan zuen. Mendaroko bat ere hil zen, eta beste asko ere bai.
|
|
|
Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti. Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan
|
zer
esanik ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen.
|
|
|
Astean behin egiten dugu moduluan gauden laurok demandaderorako janari eskaria, fruta eta entsaladarako barazkiak batez ere. Erremolatxa gorriaren poltsa hartu du Antxonek eskuetan, erreparatu dio
|
zer
ote dakarren idatzita.
|
|
|
Ikasleek zehazki
|
zer
eskatzen zuten... eurek ere ez zuten jakingo seguru asko. Dena eskatzen zuten, eta ezer ez.
|
|
|
Dena dela, hazten ari zen mugimendua, handitzen, gainezka egitear. Buru zebiltzanak eurak ere ez ziren konturatzen
|
zer
zeukaten eskuartean, zelako indarra eta ahalmena zeuzkaten mugimenduarekin.
|
|
|
Hura niretzat
|
zer
izan zen, zelako zartada mingarria eta zelako barru urraketa sufritu nuen, ez dago hitzez adierazterik. Ez naiz horretan alferrik hasiko.
|
|
|
Arratsaldera arte ez nintzen etxeratu, ezta bazkaltzera ere. Bazkaria galtzeak ez zidan pena makala emango, baina mendian beti aurkitzen nuen nik
|
zer
jana. Sagarra ez bazen gerezia, okarana edo pikua, inguruetan beti zerbait.
|
|
|
Baina kontuz ibili behar izaten nuen azokan, Patxi Handi aguazila han ibiltzen baitzen bazterrik bazter,
|
zer
ikusiko. Hark ondo ezagutzen ninduen, lehenago egina bainion egitekoren bat.
|
|
|
Karlos da joaten uzten dioten bakarra. Ondorengo egunetan ikusiko dugu
|
zer
asmorekin dabiltzan.
|
|
|
Lantzean behin bizimoduz mudatzea, txaboloz sarri aldatzea, kartzela bereko lagunengandik bereizita edukitzea, suntsipenerako armak dira denak. Eta
|
zer
esanik ez kartzelaz kartzela aldatuz bazarabiltzate, adiskide batzuk erabili dituzten bezala. Ezertarako patxadarik ez dizute uzten...
|
|
|
|
zer
eginen zenuke nire alde galdetzeko,
|
|
|
|
zer
egin ez dakigula.
|
|
|
|
zer
axola dute
|
|
|
seietan
|
zer
egin behar dugun ez jakitera,
|
|
|
Ez dakite nirekin
|
zer
egin
|
|
|
inoiz ez dakitelako
|
zer
.
|
|
|
– A
|
zer
gidaria hartu dodan, alajainkoa! Aker bat baneu gidari, alde handirik ez.
|
|
|
Neuk zergatik jakin gabe, sakonean pozgarritzat hartzen nuen pistolarekin mehatxu egiten zigun neska gozakaitz harekin topo egin izana. " Hara
|
zer
neurritaraino heldua den nire etsipena", esan nuen neure artean. " Hiltzeari ere ez zioat, nonbait, jada beldurrik!"
|
|
|
– Hori esaten dau, bai, irakurri neban zuk apailatutako erreportajean. Hasieran ez neban ulertu be egin
|
zer
esan gura eban. Geroragoan konturatu naz zergaitik esan eban hori.
|
|
|
– Ni...
|
zer
–
|
|
|
– Eta
|
zer
–
|
|
|
Zerbait esan nahirik baina
|
zer
esan ezin asmaturik geratu zen Lauaxeta, eta ezintasun haren indarrak une batez ibiltzeari ere uztera behartu zuen.
|
|
|
– Eta sinetsi egin al dion? –sartu nintzen ni solasaldian, Lauaxeta bezain harrituta– Ba al dakin
|
zer
garaitakoa den Lauaxeta?
|
|
|
Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu hura, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso
|
zer
esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan. Horregatik, isilik geratu ginen hirurok tarte luze batez, geure bizitzak laburtuko lituzkeen kanta labur eta xume bat entzun bagenu bezala.
|
|
|
Tiro hotsak entzun ditiat hemendik gertu. Goazen
|
zer
gertatu den ikustera.
|
|
|
– Ez zakiagu
|
zer
gertatu den. Dakigun gauza bakarra duk ezin diogula bizion artera itzultzen lagundu, eta hemen geratzen bagara ez dugula gauza onik.
|
|
|
Pixka bat ibili ostean, geldialdi bat egin genuen, gertatutakoa komentatu eta
|
zer
egin erabakitzeko.
|
|
|
– Leitzara jaistea izango dok onena –erabaki zuen deblauki, txikikeriak utzita, nire galderari erantzun gabe– Herrira jaitsita,
|
zer
jazo dan jakiteko aukera izango juagu. Nik ezin juat mendian jarrai, ezer jazo ez balitz legez.
|
|
|
– Tira, hori egia dok, bai –aitortu zidan burumakur Lauaxetak– Nolanahi be, gitxienez herrira jaitsi geunkek, han
|
zer
dinoen jakiteko.
|
|
|
– Tira, eta orain
|
zer
––galdetu nion Lauaxetari.
|
|
|
Bere antzezlan irri eragingarri bateko pertsonaia baten hitzak gogorarazi niezazkiokeen Lauaxetari une hartan, maltzur eta bidegabeki –testuingurutik kanpo, modu teknikoan esateko–, eta galdetu ea
|
zer
neurritaraino zegoen egilea pertsonaia harekin ados: " Artatxori batek buru geiago dauko gonadun pilosopa batek baño." Eta, behin hari horretatik tiraka hasiz gero, ez zatekeen nekeza izango beste kontu batzuetara ere jotzea.
|
|
|
– Drama latza izan behar dik, bai: bat batean berpiztu baina
|
zer
arraiotarako berpiztu haizen aztarrenik gabe...
|
|
|
– Askotan pentsatzen diat hirekin egon beharrean Lizardirekin egon nukeela nik, ez dakidala
|
zer
arraiogatik nagoen hirekin eta ez Lizardirekin.
|
|
|
Nik aspaldidanik izan ditiat lagun Lizardiren poemak, gazte gaztetandik, batez ere mendian nenbilela. Baditek zerbait, ez zakiat
|
zer
, barru barruraino sartu izan zaizkidak beti, neure anaia batek idatziak balira bezala. Hire poema batzuk ere izan ditiat batzuetan buruan, Antton Valverdek hire lanekin osatu zuen diskokoak batik bat, baina Lizardi hunkidura iturri oparoagoa izan diat beti.
|
|
|
– Begira
|
zer
dinoen hemen, Julen –esan zidan pixka bat geroxeago– Lekunberriko aurrezki kutxa batean lapurreta egindako neska baten atzetik jabilzak txapelokerrak. Uitziko mendateko hilketaren egilea dala susmatzen ei juek eta, horretaz gain, aurreko egunetan Tolosan eta Zizurkilen egindako lapurretak be neska horrexek egin ebazalakoan jagozak.
|
|
|
– Ez zagok makala gure neska panpoxa, ezta? –komentatu nion irriz Lauaxetari– A
|
zer
elementua! Txapela kentzeko modukoa!
|
|
|
Orduan neu ere jabetu nintzen arriskuaz. Gazte hark ondo ezagutuko zuen Lauaxeta, eta auskalo
|
zer
gerta zitekeen atzeko betaurrekodun xelebre hura Lauaxeta zela jabetuz gero!
|
|
|
– Zinemagile bati Lauaxeta homosexuala izan zitekeela iradokitzea bururatuko balitzaio, akabo! –gaineratu zuen Mikelek– A
|
zer
iskanbila! Tira, tira, Euzko Gudarosteko komandante bat!
|
|
|
Beste batean, kale batean exekutibo pila bat ikusten zen, gizonezkoak nahiz emakumezkoak, guztiak dotore jantzita eta karteratxo bana aldean, alde batetik bestera lasterka eta elkar trebetasun handiz zangotrabatzen, horretan futbolarien neurriko teknika bikaina zutela erakutsiz. Ez nintzen iragarki haiek
|
zer
iragartzen zuten jabetu.
|
|
|
– Baina nik ez nakian hik
|
zer
gura huen eta, erabakiak hartzeko moduan ez hengoenez, neuk hartu neuan agintea. Arantxa eta Jean Louis Urruñara joatekoak zirela jakin nebanean pentsatu neuan aukera hartaz baliatu beharra zegoela.
|
|
|
Horretaz pentsetan aritu nok gaur goizean, hi lotan hengoala, meza entzun ostean egin dodan osteratxoan. Ez jakiat
|
zer
arraiotarako berpiztu nintzan, eta seguru askorik ez juat sekula jakiterik izango. Baina ez jatak ardura.
|
|
|
Premina handi barik, egia esan. Ez dakit horrek
|
zer
interes izan daikeen inorentzat, hara!
|
|
|
– Eta
|
zer
nahi duzu. Berorika egitea?
|
|
|
– Entzuten al duzu
|
zer
dioen kantuak? –galdetu nion Lauaxetari.
|
|
|
– A
|
zer
morroskoa! –esan nion Lauaxetari, mutilari adio esan eta pilota itzultzera tabernara gindoazela– Nik uste dut Altzoko Aundiyaren ondorengoa dela gazte hori.
|
|
|
Auzo eta mendi asko ikusten zen handik, Orexa horien artean, baina Leitzako parke eolikoko aerosorgailuek ernetu zuten Lauaxetaren arreta. Urrun eta txiki ikusten ziren eta neuk azaldu arte ez zuen jakin
|
zer
ziren.
|
|
|
Ondoeza egin zitzaidan, eta tarte bat egin nuen hantxe, hilerriaren atarian ahozpez etzanda, konorterik gabe. Ez zen, antza, tarte luzea izan, inork egoera kezkagarri hartan ikusi baino lehen itzuli bainintzen neure onera, harrituta,
|
zer
gertatu zitzaidan ezin ulerturik.
|
|
|
Bergaratik Andoaina, etxera, autobusean itzuli nintzen, gero eta normalago sentituz, inguruko errealitatetik gero eta gertuago banengo bezala. Baina aurrerantzean, egun hartaz oroitzearekin batera beti izango nuen ondoez absurdu haren ondoren nire barrenean zerbait aldatu zelako irudipen zentzugabea, Angiozarko kanposantuaren atarian zerbait, ezin jakin
|
zer
, utzi izan nuelakoa.
|
|
|
Euskaltzaindiaren Bilboko egoitzara jotzea izan zuen lehen urratsa. Euskararen eta Euzkadiren alde ahal zuena egiteko prest zegoen, eta
|
zer
egin zezakeen argitzen hasteko modurik egokiena bere burua Euskaltzaindiari eskaintzea izango zelakoan jo zuen hara.
|
|
|
Bizirik nagok, alajainkoa! A
|
zer
sustoa!
|
|
|
– Estepan Urkiaga? Hara, a
|
zer
izena! Lauaxeta izango da –esan nuen irriz.
|
|
|
Bai, benetan barre ederrak egin behar nituen lankideekin bazkalorduan. Baina... orain
|
zer
–Orain zer arraio egin behar nuen aurrean nuen zoro harekin?
|
|
|
Baina... orain zer? Orain
|
zer
arraio egin behar nuen aurrean nuen zoro harekin?
|
|
|
– Aizu, eta... larregizko ausardia ez bada:
|
zer
iritzi dozu zuk zeuk Lauaxetaz? –galdetu zidan, serio, interes handiz.
|
|
|
" Aberria ala hil!" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona, Lauaxetaren eta bion kasuek erakusten dutenez. ...cardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan–
|
zer
egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde.
|
|
|
Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu
|
zer
egin nezakeen ezeren alde. Inguratzen ninduen mundua gero eta hierarkizatu eta mediatizatuagoa zegoela argudia nezake aitzakia gisa, baina Lauaxeta ez litzateke ados izango.
|
|
|
Hala ere, zirrararik sarkorrena bidean aurkitutako baserri abandonatuek eragindakoa izaten zen. Sorgindu eta seko liluratuta katigatzen ninduten, nondik nora nindoan eta
|
zer
ordu zen guztiz ahaztuta. Hondakinen artean sartu eta negarra begietan nuela geratzen nintzen sukaldeko axuleiu sarritan artean ere zuri eta osoei begira.
|
|
|
" Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bata bat erdi jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez; emakumeak zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: "
|
zer
diñozu, emazte?", jaurtiki zion;" hitz egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean;... " Henriren laguna da", esan zuen.
|
|
|
Noiz artekoa ote da? Eta, presoek,
|
zer
esaten dute. M’kabuen...".
|
|
|
Luzi otzanki hurreratu, esku biez senarraren lepoaldea igurtzi zuen. Xani ahoa zabaldu egin zitzaion; beste
|
zer
eginik ez zuela, ardo trago bat edan zuen. Laster berriz, burua alde batera makurtzen, betazalak batzen hasi zitzaizkion.
|
|
|
" Zer duzu, honako?", galdetu zion Xanek. " Horrako eta, honako ere bai", esan zuen aitatxik;" baina,
|
zer
ari zara?"; Xanek pareta brotxagaz bustitzeari ekin zion-eta;" laga, laga", esan zuen aitatxik. " Ofiziokoa naiz", esan zuen Xanek ezaxolaz, aise, ez zezan aitatxik alde makurrera hartu.
|
|
|
" Ene", esan zuen, ikaratuxe; aitatxi, kartsuki, muebleak lekuz aldatzen ari zen; arras makurturik, eten beharrean lurretik igeltsu pella gogor bat askatzen ari zela: " erotu zara?", galdetu zion errukiturik amatxik; Ivanek ere jiratu zuen burua; galdera hura aditu eta aitatxi lurrera bere betean jaustea, biak bat izandu ziren; bizkor salto eginagatik Xanek ezin zuen ebitatu zaharraren buruak lurraren kontra kanka egin zezan; amatxi ere heldu zen fite, gizonaren burua bere magalera ekarriz; aitatxi dardarka ari zen;"
|
zer
duzu, zer duzu?", galdetzen zion amatxik, haren masailetan zaflaxkoak emanez; eta negar egiten zuen: negar mantso bat, etsipenezkoa, dagoeneko aitatxi hilda balego bezala; damuturik, agian, une fatal hartan ero deitu ziolako.
|
|
|
" Ene", esan zuen, ikaratuxe; aitatxi, kartsuki, muebleak lekuz aldatzen ari zen; arras makurturik, eten beharrean lurretik igeltsu pella gogor bat askatzen ari zela: " erotu zara?", galdetu zion errukiturik amatxik; Ivanek ere jiratu zuen burua; galdera hura aditu eta aitatxi lurrera bere betean jaustea, biak bat izandu ziren; bizkor salto eginagatik Xanek ezin zuen ebitatu zaharraren buruak lurraren kontra kanka egin zezan; amatxi ere heldu zen fite, gizonaren burua bere magalera ekarriz; aitatxi dardarka ari zen;" zer duzu,
|
zer
duzu?", galdetzen zion amatxik, haren masailetan zaflaxkoak emanez; eta negar egiten zuen: negar mantso bat, etsipenezkoa, dagoeneko aitatxi hilda balego bezala; damuturik, agian, une fatal hartan ero deitu ziolako.
|
|
|
" Ari da, ari da", esan zuen. " Ene, ene", esan zuen amatxik; geroxeago aitatxik begiak ireki zituen; egin zuen irribarre drole bat;"
|
zer
duzu, Simon?", galdetu zion amatxik sinkulinka. Aitatxik, begirada harengana zorroztuz:
|
|
|
Aitatxik, begirada harengana zorroztuz: " Badakizu", esan zuen," badakizu
|
zer
dudan". Ivan atzera sofara zihoan; ez zen aitatxiren lehenbiziko atakea izan behar hura, ez ziren amatxiren lehenbiziko lamentoak izan behar haiek.
|
|
|
" Zure on beharrez da", saiatu zen amatxi. " Badakit
|
zer
nahi duzuen", esan zuen aitatxik; ez zuen prezisatu: arrotz baten aurrean (aldika, hala baitzen Xan, nahiz aldika etxekotzat ibili) ezin aipatuzko hitzak zirela ulertzera emanez.
|
|
|
Halako batean, burua jaso gabe: ...tiak begitandu zitzaizkion eta, atzera egin zuen; bere besoaz amatxirena apur bat loxinkatu zuen; agian lagun erakuspen sinple hartaz lortuko zuen, ez zedin ez une hartan amatxi bera ere zurrundu, nola baitzen aparientzia noiznahi gerta zitekeela; bitartean, aitatxi sofatik jaiki zen, xarraka xarraka koarto ilun batera joan, handik kojin bat hartuta poliki poliki etorri, berriz sofaratu zen;"
|
zer
egin du?", galdetu zuen, begiratu nahi ezik, kezkatuta amatxik. " Kojin bat hartu du", esan zuen Xanek.
|
|
|
" Ondo dago", esan zuen amatxik, esperantza poxi batekin; alabaina, armariora beste joan etorri bat egin zuen aitatxik; koadro txiki bat zekarren oraingoan; sofan jarri zen, hura besartean zuela begiak itxi zituen; eta, Xanek ez baitzuen ezer esaten: " orain,
|
zer
egin du?", galdetu zuen amatxik. " Koadro bat hartu du".
|
|
|
Aitatxik salto egin zuen. " E!", esan zuen espantuka;"
|
zer
...?". " Ni naiz", esan zuen Xanek;" uste nuen...".
|
|
|
ez bada atrebentzia". " Emakumea... hiri
|
zer
inporta zain?", esan zuen, betiere goxoki, amatxi zaharrak. " Galdera bat dun", defenditu zen Maria.
|