|
2000
|
|
|
Neure buruari sarritan galdetzen diot jende aurrean nola hitz egin behar dudan eta uste dut askok izaten ditugula halako kezkak. Azkenean, erabaki nuen Iparraldean ezik gainerako lekuetan bizkaiera egingo
|
nuela
; etxean ondarrutarra egiten dut eta kalean ere bizkaiera egitea erabaki nuen, hori bai, bizkaiera osatua, horrela jendeak ikusi ahal izango du, dotore edo trajez jantzita dagoenak ere egiten duela bizkaieraz. Hori erabaki nuenetik, kalean ondarrutar eta markinar askok esan didate,
|
|
|
Ez naiz egokiena asmatu dudan esateko... garbi daukadana zera da, bihar hastera ez
|
nuela
ez aukeraketa berdina egingo ez berdin idatziko. Historia dinamikoa den neurrian dinamikoa da historia hori irakurtzen eta berridazten duen idazlea ere.
|
|
|
Nik argi daukat miresten
|
nuela
bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen nuela eta bizi zuen egoerak ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk ikusten ez badugu ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino.
|
|
|
Nik argi daukat miresten nuela bere joko itzela, baina aldi berean, ordukotz, gizaki arruntzat jotzen
|
nuela
eta bizi zuen egoerak ez zuela iraungo betiko. Bestaldetik aipatu behar dugu izar handiek (guk ikusten ez badugu ere) patuaren kolpeak jasaten dituztela, zorte txarra ere izan dezaketela eta bere ospe eta diruarengatik inguruan dauzkaten pertsonaia ustelak etekinak, hobariak ateratzeko edozein gauza egiteko prest daudela, idoloa suntsitu, bere osotasunean ustiatu arteraino.
|
|
|
Eta proiektua aurkeztu nuen, irabaziko nukeenik inondik inora pentsatu gabe. Ez nuen ezer galtzeko eta arriskatzekotan nobela batekin arriskatu behar
|
nuela
pentsatu nuen, niretzat ipuinekin jarraitzea errazagoa bazen ere.Hamabost bat orrialdeko lagin bat aurkeztu nuen lehen kapituluarekin eta beste hiruzpalau orritan nobelak izango zuen ildoa, estiloa eta halakoak azaldu nituen
|
|
|
Arazoa zen nik oso proiektu lodia egin
|
nuela
. Beka eman zidatenean, neurri batean, harrapa ezina ikusi nuen.
|
|
|
Beste ipuinean ezkontza despedida azaltzen da. Ezkondu nintzenean, behin baino gehiagotan esan nien nire lagunei ez
|
nuela
despedidarik nahi. Baina, hala ere, horretan asko pentsatzen duzu:
|
|
|
Baina, hori nire hasiera izan zen, nahi nuena idazten nuen eta ez naiz lotsatu edo damutzen. Gehiago idatzi eta gehiago irakurri behar
|
nuela
esan zidan. Eta irakurtzearena oso garrantzitsua da.
|
|
|
Niri gauza bera gertatu zitzaidan Soledad Puertolasekin. Jardunaldi batzuetan aritu ginen hortaz hizketan eta ikusi genuen nik berak baino dezente gehiago saltzen
|
nuela
. Berak esaten zuen saria jasotako lanak saltzen zituela soilik.
|
|
|
Lehengo urtean erabaki nuen gorputzaldi ona lortu behar
|
nuela
. Batzuek diotenaren kontrara gainera, erakustaldietan aritzea lagungarri baino, izorratzeko izaten da.
|
|
|
Bi uztail pasatu nituen Irlandan, eta Dublin eta Belfast baino ez nituen ezagutu. Geroago, 95eko irailean, diru apur bat bildu eta aspalditik gainezka nuen gogoari kasu eginda, erabaki nuen benetako Irlanda ezagutu behar
|
nuela
. Benetako pub ak eta musikariak, eta postaletan baino ikusi ez nuen Irlanda idealizatu hura:
|
|
|
Baina taldea hautsi zen eta nik pilotari nion lehentasuna eman, duela ia hiru urte arte, non berriro Hendaiara etorri bainintzen bertsoa ikastera. Duela hiru urte norbaitek esango balit Nafarroako Bertsolari Txapelketan parte hartuko
|
nuela
egun batez, barre egingo nion aurpegira!
|
|
|
Gainera, gero, 22 urte neuzkala, lesio oso larria izan nuen belaunean. Hain inuzentea nintzen, ez
|
nuela
uste halako larritasunik zuenik; eta urte pare bat ibili nintzen belaunarekin bueltaka, 80an txapelketa irabazi nuen arte.
|
|
|
Beti gustatu izan zaizkit hizkuntzak, eta ikasketak amaitzear nengoela, errusiera ikasteari ekin nion ekialdeko irakasle batekin. Liburuetaz gogaitu nintzenean, irakasleari Errusiara joateko asmoa
|
nuela
esan nion eta familia bat aurkitu zidan bertan. Etxean hartu nindutenek animazioan egiten zuten lan.
|
|
|
Animazio ikastaroa jarri zuten abian eta buru belarrri sartu nintzen. Ordutik garbi nuen animazioa egin nahi
|
nuela
, baina ezinezko iruditzen zitzaidan pelikula bat egitea. Euskal Herrira bueltatu nintzenean, Berasategi ekoizlea" Haizearen erronka" filma prestatzen ari zen.
|
|
|
Orain, diskoa entzutea nahiko nuke behintzat. Horregatik argi izan dut ez
|
nuela
nahi lehenengo formulak funtzionatu zuelako formula berarekin segitzea, inondik inora. Aldatu egin nahi izan dut, saiatu naiz ahotsaren tratamendua aldatzen, arrisku hori behintzat hartzen.
|
|
|
Sinplifikatzea da korronteez bakarrik hitz egitea. Bertsolaria autore bezala tratatua izan dadin nahi
|
nuela
ari nintzen ikusten azken urteetan; eta nola konbinatu autore izate hori taldean eta beste batekin kantatzearekin...
|
|
|
Harantzago joanaz nioen, nik gazteleraren aurka ez
|
nuela
ezer, nire bigarren hizkuntza nuela eta maite ez ezik beharrezko; hala ere, etorkizunari begira, hirugarren baten premian geundela zientzia, teknika eta harreman zabalagoetarako, eta beharrezko ikusten nuela ingelesa, noski. Aurretik Quebec aipatu nionez eta ondotik ingelesaren baliapen hobea, nire erantzuna ez zuen hain gogoz hartu.
|
|
|
Harantzago joanaz nioen, nik gazteleraren aurka ez nuela ezer, nire bigarren hizkuntza
|
nuela
eta maite ez ezik beharrezko; hala ere, etorkizunari begira, hirugarren baten premian geundela zientzia, teknika eta harreman zabalagoetarako, eta beharrezko ikusten nuela ingelesa, noski. Aurretik Quebec aipatu nionez eta ondotik ingelesaren baliapen hobea, nire erantzuna ez zuen hain gogoz hartu.
|
|
|
Harantzago joanaz nioen, nik gazteleraren aurka ez nuela ezer, nire bigarren hizkuntza nuela eta maite ez ezik beharrezko; hala ere, etorkizunari begira, hirugarren baten premian geundela zientzia, teknika eta harreman zabalagoetarako, eta beharrezko ikusten
|
nuela
ingelesa, noski. Aurretik Quebec aipatu nionez eta ondotik ingelesaren baliapen hobea, nire erantzuna ez zuen hain gogoz hartu.
|
|
|
Gainera, uste dut nahiko argi utzi
|
nuela
Hondarribia aldizkarian (1997ko urtarrilean) 74 zenbakia, 18 orrialdean: –Gaztelako erregeen menperatze hura eta XVI. mendeko gudua?
|
|
|
Eta arestian aipatu dudanak, honen 247 eta 265 orrialdeetan dioena du lekuko. Une honetan, esan beharra dut, Euskararen ostarteak inprimategian zela lortu
|
nuela
aipatzen dudan liburu hau eta gehigarrizko zati bat denboraz igorri nuela inprimategira, baina zoritxarrez, argitaratzailearen axolagabetasunagatik, kanpoan gelditu zela.
|
|
|
Eta arestian aipatu dudanak, honen 247 eta 265 orrialdeetan dioena du lekuko. Une honetan, esan beharra dut, Euskararen ostarteak inprimategian zela lortu nuela aipatzen dudan liburu hau eta gehigarrizko zati bat denboraz igorri
|
nuela
inprimategira, baina zoritxarrez, argitaratzailearen axolagabetasunagatik, kanpoan gelditu zela.
|
|
|
Beraz, linboetatik ezin jalgiz ari zen erle kofoin bikoitz horretan irakasle sartunintzen 1961eko lehen egunetan. Ez nekien orduan urte mordo batez borrokatubeharko
|
nuela
halako. Far West, moldagaitz batean.
|
|
|
1965eko urtarrilean gure bistatik galdu zen Txillardegi, eta gero noizbait itzuli, ezdakit zuzen zein urtez, baina beste norbaitek erranen du agian (utinam, iparraldekozentzuan). Hala ere, oroitzen naiz ikusi
|
nuela
Monzon-ekin Donibane Lohizunen, 1971ko Pazkoz, gure lehenbiziko Aberri Egun publikoan: debekatua zen, eta ondoriozistiluak eduki genituen poliziarekin, baita Enbatako buruzagi zenbaitek auzi batirailean.
|
|
|
Ez zegoela arazorikesan zidan. Luzeegi ez jarduteko badaezpada, buruz eta oraindik argi ibili arren adinhandia baitzuen gizonak, baina nahi nuenean azaltzeko, hantxe izango
|
nuela
zain, okerrik ezean.
|
|
|
Iturri aldera eraman zuen begirada, elkarrizketa bukatzeko bezala, eta orduan, handik ezer garbirik aterako ez
|
nuela
ikusirik, erokeria bat egin nuen; zuzen zuzen etabesterik gabe, halaxe galdetu nion:
|
|
|
Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere azken finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait. Misterioaren giltza eskura
|
nuela
sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu zuen Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Esan zidanez, Dingleko atentatuaren egunean ere nirekin jator hitz egin besterik ez zuen nahi. Nahiko tristatuta itzuli zela etorritako bidetik, nire erantzuna ez zitzaiola asko gustatu, zakar jokatu
|
nuela
berarekin. Eta egia da.
|
|
|
Eta hala ere horrek ez nau betetzen. Badakit lehenago, askoz ere lehenago konturatu behar
|
nuela
horretaz. Baina zer egingo diogu, orain dela hain denbora gutxi jakin badut loturek min egiten didatela eta neure buruaren alde ezezagun bat ere deskubritu badut?
|
|
|
Bidaiaren hasieran, Bitakora honetan idatzi nuen distantzia apur bat nahi
|
nuela
, herrira bueltatzerakoan nire eguneroko gauzak gehiago apreziatzeko. Agian distantzia handiegia hartu dut, eta perspektiba zabalegia beraz.
|
|
|
Barkatuko didazu, nire Bitakora laguna, Ralphekin bizitzen ari naizen une honetaz hain gauza gutxi kontatzea. Beharbada uste zenuen txorta jotze guztien txosten zehatza emango nizula, edo berarekiko sentitzen dudana kontatuko
|
nuela
. Ez da ezer ezkutatu nahi dizudalako, baizik eta momentua bizitzen ari naizelako.
|
|
|
Zirimiriaren antzeko zerbait bota du goizean, baina erabaki dut bizikleta bat alokatu behar
|
nuela
hemengo inguruak hobeto ezagutzeko, bestela ezer gutxi egin bainezakeen, Dingleko uretan bizi den izurdea bisitatu baino ez. Distantziak luzeak dira, eta apenas dabilen autorik errepideetatik.
|
|
|
Berarekin paseatuko al nuen galdetu dit. Ezezkoa eman diot; ez
|
nuela
ezagutzen eta, gainera, tabernan izan zuen jokaera arraroa ez zitzaidala batere gustatu. Erantzun dit barkatzeko, mahaian jarrita berarekin zeuden lagunek esan ziotela guregana joateko.
|
|
|
Azaldu nahi nuena zera da, inmentsitatearen sentsazio bera bizi izan
|
nuela
garai hartan ere: hondartzan geundela gertatu zitzaidan lehenengoz, handik aurrera sarritan errepikatuko zela oraindik ez nekienean.
|
|
|
Esaten ari nintzen Dublin utzi
|
nuela
, hain zuzen ere heldu eta hurrengo egunean. Egia esateko, tentazioa izan nuen egun bat edo bi gehiagoz bertan gelditzeko, tentazio goxoa gainera.
|
|
|
Dublin ez da aldatuko, ezta ehun urtetan ere, eta beti izango dut bueltatzeko aukera. Gainera, nire gidaren azaleko argazkiak gogorarazi zidan lurralde esmeralda deskubritu behar
|
nuela
, eta berarekin batera irlandar musika zoragarria sortzen den epizentroa. Ametsa gauzatuko zaidan tokia bilatu behar dut, nire buruko txoko guztiak betetzen dituen Irlanda pusketa hori.
|
|
|
Gero tabernaria ere batu zitzaigun elkarrizketan, eta azkenean barkatzeko esan behar izan nien, oraindik ez nekiela aterpetxean tokirik izango nuen, eta bertara joan behar
|
nuela
, ez banuen kalean lo egin nahi. Gonbidatu ninduenak barrezka erantzun zidan ezetz, tokirik ez banu bere etxera joango nintzela lotara, eta telefonoan txanponak sartzearen keinua egin zuen bere emazteari deitzeko, afari berezia presta zezan agintzeko.
|
|
|
Gero bazkaltzera eraman nahi ninduela aitortu zidan, harrerak bere pisuan jarraipena izan zezan, gaua luzatzeko asmoz. Baina ezetz esan nion, eskerrik asko baina ez, oso nekatuta nengoela eta nahiago
|
nuela
etxera joan eta atseden hartzea.
|
|
|
Baina alferrik da, ez baitut Txema maite, eta ez gaude baturik, eta ez gara bikote bizia. Egia da neuk bota
|
nuela
dena pikutara, baina orain inork ez du hau konponduko.
|
|
|
Eta gaur hirugarren aldia izan da Jabi hemendik agertu dena. Lehenengo aldian esan nion nire buru nahasi hau gehiago endredatzerik ez
|
nuela
nahi, nahiko borroka handia dudala neure barruan, baina gaur ere agertu da. Lagundu egin nahi didala esan dit.
|
|
|
Ralphekin hitz egiteko ahaleginetan nabil egun guztian. Eguerdian deituko
|
nuela
agindu nion, eta ez dut harrapatzen.
|
|
|
Ezin nuen hitzik egin, ezin nuen negarrik egin, joder, ezin nuen ezer egin. Berari begira egon naiz orduan, baina ezin nuen gehiago eta estu besarkatu dut nire gorputzaren kontra, musuz betetzen
|
nuela
. Rocíok lasaiago ematen zuen, eta bere besoek ez ninduten hain tinko lotzen.
|
|
|
ohetik jaiki eta egunean gertatuko zitzaidana ia minutuz minutu ezagutzen nuen. Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri
|
nuela
martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez zuela ere banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak:
|
|
|
Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu. Egunerokotasun horri aurre egiteko beharra
|
nuela
esan nizun, Bitakora.
|
|
|
nik ere zerbait handia behar nion kontatu. Ez behintzat osaba Pedroren ardien bidez eguraldia asmatzen
|
nuela
. Ez dakit, denbora gutxi izan nuen istorio handi bat asmatzeko, zain bainuen Rocío.
|
|
|
Eta begiekin adierazten nion, joder Txema, gure lagunik onenak galdu ditugu, joder Txema... Hori baitzen nire 19 urteek esaten zidatena, Tere betiko galdu
|
nuela
. Zeren momentu hartan niri ez zitzaidan Txema kasik interesatzen, ezta Jabi ere jadanik.
|
|
|
Baina amorioaz izanen dugu, bai, gerorat ere, zer mintza eta zer asma eta, inguru minguruka ibili gabe, derradan ezen festa eguneko bazkari ezin joriagoan, oreinkia zerbitzatu zigutela, eta nik ez
|
nuela
dastatu ere egin, zeren oreinaren begi iraungi bi haiek baitzetozkidan gogorat, gogoa bera ere erroetarik kentzerat.
|
|
|
Halarik ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu
|
nuela
, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Halarik ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar
|
nuela
, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
...rradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra
|
nuela
, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Eta ordu arte malkoei eutsi banien ere, handik aitzina ezin, eta nigar batean urtu nintzen. Eta, argiz gabeturik zirudien ziega hartan deus ere ikusten ez
|
nuela
, oihu egin nuen: " Aitaaa!", baina pareten oihartzun errepikatua bertzerik ez nuen aditu.
|
|
|
Eta ene isiltasunak bertze isiltasun bat ekarri zuen gibeletik, are isilagoa eta osoagoa, kondenatuen oihu ustezko haiek irentsi zituena. Eta malkoak xukatu, eta neurri tipi batean neure buruaren jabe egiten nintzela, ohartu nintzen ezen, ziega hura ezin ilunagoa zen arren, zerbait ikusten
|
nuela
, halaz guztiz ere. Bai, atearen azpitik zetozen errainu urri erdi itzaliak ziren barrena argitzen zutenak.
|
|
|
erradak, Joanes, erradak! Baina erradak beldurrik gabe eta libertate osoz..." Eta oroitzen dut ezen berriro egin niola irri orduan, eta atseginaren landarea sumatu
|
nuela
ezinegonaren lurretan errotzen, errotzen eta hazten, harik eta atsegina ezinegonari gailendu zitzaion arte. Eta erantsi zuen:
|
|
|
‘Gutun hura ez zen galdu, eta berorrek ongi daki hori! ’ Ustekabean harrapatu nian, hain ustekabean, non ihardesteko betarik gabe utzi bainuen. Eta, nik are aitzinago egiten
|
nuela
, hitzak aldapa beheiti, erran nioan: ‘Non dago...? ’ Baina aitonak, ene lehen oldarraldian gibela egin ondoren, ez zian bigarrenean berdin gertatzerik nahi, eta erran zidaan:
|
|
|
Bakarrik jakin nahi dut hain beltza izan ote zen gure etxeko ardi beltza’ ‘Protestant guztiak dituk, berez eta izaitez, ardi beltzak’, haserre iduri egin zidaan. ‘Ordea, berorrek erran dit ezen izeba Joana emazteki ona zela, nahiz eta... ’ Eta ene hitzak aditu bezain sarri, aitonak muturra okertu zian, eta bere keinu hartan ohartu ninduan ezen bigarren aldiz harrapatu
|
nuela
. Eta berriro galdetu nioan:
|
|
|
Eta, esku batez begi bat estali, bertzeaz so egin, eta habia eta bi mikakumeak begiztatu nituen nik ere, erraiten
|
nuela
:
|
|
|
Hil zen mutil hura, bada, eta gero, udan, Urbiainerat itzuli nintzen, non giro ezin gaixtoagoa ediren bainuen, mundu guztiak osaba Joanikoti hortzak eta haginak erakusteko asmotan. Eta nik ez dakit giroa halakoa zelako edo neure etorkizuna beltz ikusten nuelako, kontua da ezen, zelai batean etzanik nengoen egun batean, ikaskidearen gorputza imajinatu
|
nuela
, harrek jana eta desegina, lurraren barrenean usteltzen. Eta, supituki eta deblauki, nigarrez hasi nintzen.
|
|
|
Eta, supituki eta deblauki, nigarrez hasi nintzen. Eta, lurra gorrotatzen eta behin eta berriro maradikatzen
|
nuela
, ukabilaz jo nuen, kolpatu nuen eta astindu nuen, eskuak eta besoak mindu arteraino. Zeren ni ni bainintzen, eta lurra lurra, eta hura han zegoen eta ni hemen, eta nik etsai nuen lurra.
|
|
|
Zeren ni ni bainintzen, eta lurra lurra, eta hura han zegoen eta ni hemen, eta nik etsai nuen lurra. Lehengo astean, berriz, zelai hartarat joan nintzen paseoan, eta, gaztaroko pasadizo hura gogoratzen
|
nuela
, leku bertsuan etzan nintzen. Eguzki ederra zegoen, eta, eguzkiaren berotasunean, jarri nintzen ahozpez, besarkatu nuen lurra, eman nion musu, eta erran nion belarrirat:
|
|
|
Sentimenduak are gehiago korapilatu zitzaizkidan, zeren, Salamancarat iritsi nintzela eta unibertsitatean nehor ere ezagutzen ez
|
nuela
, uzkurturik eta guztiz galdurik sentitu bainintzen hatsarrean, oihan bazterreko ontto tipi kapelurik gabea bezala... baina, noiz eta deusezean urtzerat nindoala iduritu baitzitzaidan, orduantxe azaldu zintzaizkidan zu, latineko irakaslea, gelako bertze ikaskideen aitzinean nabarmentzen ninduzula. Eta segidan pentsatu nuen, arestian pentsatuaren kontra, ezen gizalegezkoa zela zure frankiari eta zure liberaltasunari esker onez ihardestea.
|
|
|
batean, zeren papererat tinta tanta bat erori baitzitzaidan; bertzean, zeren letra ez baitzitzaidan nahi bezain berezia eta diferenta atera; hirugarrenari, berriz, anitzez ere itxura hobeko iritzi izan nion, eta, hura ontzat emanik, zure etxeko ate azpitik sartu nuen... orduan ere kontrakarrean zeuden bi indar nabaritzen nituela neure baitan. Izan ere, beldur nintzen alde batetik zeren perilean jar bainintekeen, edozein begiluzeren aitzinean... eta, beldur nintzelako, hala nabaritu nuen bihotza, bularretik iltki izan balitzait bezala, baterat eta bertzerat so egiten
|
nuela
, disimuluz, papera atepetik sartu nuenean; bertzetik, plazer apur bat ere igarri nuen, zeren, etxea guztiz hertsirik zenuela sartu bainintzaizun, eta horrek ahaltsu egin ninduen, ipuinetako iratxoak, intxisuak eta gainerako spirituak bezainbat. Baina, oro har, urduri nengoen, eskua dar dar, eta, gutuna bigarren ahaleginean sartu ondoren, sekulako sosegua hartu nuen.
|
|
|
Sosegu hark, ordea, bertze ezinegon bat eta bertze urduritasun bat aurkitu zuen hurrengo kale kantoian, zeren, neure egitekoa eginez gero, ohoin bat bezala sentitu bainintzen, zure etxeko hurkotasuna hain modu zakarrean hausteagatik. Eta bi bozak berriro itzarri, eta nehoiz ere baino hitzontziago eta kalakariago aritu zitzaizkidan, eta, halatan, gau hartan lorik ezin egin
|
nuela
, neure gorputza martirizatzeari ekin nion, nehoiz ere baino beroago eta sutsuago.
|
|
|
Eta, bat batean, hutsune handi baterat zabaldu zitzaizkidan bortz zentzuen leihoak, bortzak baterat, eta bihotzak ez ezik buruak ere ihes egin zidan hutsune hartarik, kordea galtzen
|
nuela
.
|
|
|
Irri zabala egin zenidan, erran nizunean baietz, baina ez
|
nuela
artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean banuen ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan, baina...
|
|
|
...tean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean banuen ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan, baina ez
|
nuela
oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan genuela etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena. Eta, hari hartatik tiratzen
|
nuela
eta hari batek bertzerat ninderamala, osabarekin nuen auziaren berri eman nizun... baita osabak amarekin eta aita Bartolomerekin zuen auziarena ere; ordea, denbora aitzina zihoan eta ni ez nintzen ohartu ere egiten, hain baitzitzaidan eder zure konpainia eta hain bainengoen, hargatik, arrai eta alegera. Eta orduan erran zenidan:
|
|
|
...n etxerat, zeina gure egoitzarako bidean baitzegoen, bisita labur edo ez hain labur batzuen egiterat... eta hala bihurtu zinen ene kontzientziaren aitzindari, gidari eta argi egile —ene uste osoaren kontra, derradan bide batez, zeren, Salaman carat joan aitzin, net sinetsirik bainengoen ezen, harat iritsi bezain fite, hango jesuitekin harremanetan jarriko nintzela eta haietarik norbait izanen
|
nuela
maisu eta bide erakusle—, eta hala egin ninduzun, halaber, zeure adiskide, eta adiskidetasun horrek ohoratu izan nau, geroztik, bizitza osoan.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen, zure aitzinetik, osaba ere salatu nahi izan
|
nuela
, nahiz eta ezin izan nuen, zeren eta bertze zin batek behartzen baininduen.... Baina damu naiz, jaun André, damu naiz... halako suertez, non zin baitegizut ezen Urbiainerat itzuli bezain fite barkamendua eskatuko diodala...
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili beharra
|
nuela
, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
nola espainiarrentzat izanen bainaiz frantses hemen Salamancan gauzak okertzen bazaizkit, zaude segur, Jainkoak ez dezala nahi, Doctor Navarrus ekin gertatu zen bezala. Eta horrela, bada —segitu zenuen—, nola bainekien ezen Miguel de Sandoval Salamancan zegoela, zeren kartazko harremanak bainituen harekin, hura Bordeleko unibertsitatetik Espainiarat itzuli zenetik, eta nola geratua bainintzen harekin ezen elkarri lagunduko geniola edozein hersturaren aitzinean, hala, Espainiarako bidea hartzen
|
nuela
, haren etxerat joan nintzen, non egin bainuen denbora bat, harik eta, Miguel de Sandovalen beraren esku luzeari esker, unibertsitateko latin irakasle izaiteko zortea izan nuen arte.
|
|
|
Zeren aitortzen baitizut, jaun André, ezen —oreinarekin edo korridako azken zezenarekin senti nezakeen urrikalmenduzko sentimendutik haratago, zeren eta haiek bertze historia batzuk izan baitziren, eta lehenagokoak— ni ere aitaren ustekoa nintzela eta halaxe sentitzen
|
nuela
sasoin hartan, gazte nintzelako, eta laket eta plazent zitzaizkidalako animalien arteko borrokak eta batzuek bertzeak meneratzeko egiten zituztèn mugimenduak, nor gehiago, eta ene mirespena zela, gehienetan, garailearen aldekoa, halako tailuz, non, egun hartan ere, tigrea izaitea gutiziatu bainuen, basurdea tigrearen atzaparretan ikusi nuenean. Baina, alde batetik, nola borroka haiek ederretik bezainbat izaiten baitzuten izugarritik, eta nola izugarriak eta ikaragarriak gero eta gehiago gogaitzen nauen, unatzen eta eneatzen, eta, bertzetik, nola bizitzan anitzetan egokitu izan zaidan galtzea eta badakidan ezen garailearen bozkarioa dela galtzailearen pena eta nigarra, hala joan zitzaidan mirespen hura tipitzen eta bertze pentsamendu batzuen arragoan urtzen.
|
|
|
Baina, alde batetik, nola borroka haiek ederretik bezainbat izaiten baitzuten izugarritik, eta nola izugarriak eta ikaragarriak gero eta gehiago gogaitzen nauen, unatzen eta eneatzen, eta, bertzetik, nola bizitzan anitzetan egokitu izan zaidan galtzea eta badakidan ezen garailearen bozkarioa dela galtzailearen pena eta nigarra, hala joan zitzaidan mirespen hura tipitzen eta bertze pentsamendu batzuen arragoan urtzen. Eta hala miresten dut, egun, landareen mundua animaliena baino gehiago... nahiz eta aitortu behar dudan ezen ustekabeko handia hartu
|
nuela
, noiz eta neure Indietarako bidaian landare haragijale haiek ikusi bainituen, ibai Orinocoren ertzetako oihanetan, zeren landare haiek zurtoin bat baitzuten, eta zurtoinaren muturrean bi hosto, bi esku tipi bezalakoak, zabaldu eta hertsi egin zitezkeenak, eta beren zabaltze eta herste hartan intsekturen bat edo bertze harrapa zezaketenak, intsektua hosto tipi zabalduetarik batean pausatzen zenean... Baina, salbuespenak salbuespen, zalantzarik ez dago ezen landareen mundua guztiz bertzelakoa dela.
|
|
|
Gero, urrats batzuk igarri nituen, eta berehala belaunikatu nintzen kaperako aulkietarik batean, iduri egiten
|
nuela
ezen otoitzean ari nintzela, fintki eta debotki.
|
|
|
Eta, Aaronen kontu hura gogoan
|
nuela
, segur oheratu nintzen, bada, segur neure fedearen garbiaz eta segur neure fedearen sendotasunaz, baina gauez amesgaizto bat izan nuen, eta amesgaizto hark berehala uhertuko zituen ene sinestearen ur zilarrak, eta ipiniko zuen kolokan eta kordokan ene mundu ustez fintko eta egonkorra, ene sinestearen gainean ordu batzuk lehenago eraiki nuena.
|
|
|
Eta biktimaren izua eta espantua da hura, laztura eta mindura! ...a nago ezen, nola txinatarren tormentu hura gorputzaz baliatzen den, nekearen eta oinazearen areagotzeko, hala ipintzen zuela bertze tormentu hark ene arima sufrimenduaren eta pairamenduaren atzaparretan, eta ezezko haiek ene gogoa zulatzen eta guztiz minberatzen zutela, eta neure onetik atera nindutela azkenean; eta pentsatu ere pentsatzen dut batzuetan ezen burua ere gal nezakeela, segur galduko
|
nuela
, baldin bide belar gaixtoz bete hartan barrena zurekin inkontratu izan ez banintz, jaun André, halako batean.
|
|
|
Eta ekin diezaiodan bertze zerbaiti, eta derradan, horrela, ezen mundu ezin hertsiago hartan studioak izan nituela sosegu eta atseden, eta alor hartan berehala nabarmendu nintzela. Eta derradan, bide batez, ezen, hainbertze fortuna gaixtoren artean, zortea neure alde eta fabore ere izan
|
nuela
azkenean, noiz eta lehen urtearen akabantzan aita Leokadio nobizio maisu kargutik kendu baitzuten eta igorri, haren orde, aita Tommé baxenafartarra, zeina baitzen latineko irakaslea ere. Eta, ikusi zuenean aita Tommék ezen ikasle ona nintzela eta latinean aitzina eta aitzina egiten nuela, eta ikusi zuenean, halaber, ezen, studioetarik harat, kontzientziaren harat honatekin hagitz sufritzen nuela, egun batean erran zidan:
|
|
|
Eta derradan, bide batez, ezen, hainbertze fortuna gaixtoren artean, zortea neure alde eta fabore ere izan nuela azkenean, noiz eta lehen urtearen akabantzan aita Leokadio nobizio maisu kargutik kendu baitzuten eta igorri, haren orde, aita Tommé baxenafartarra, zeina baitzen latineko irakaslea ere. Eta, ikusi zuenean aita Tommék ezen ikasle ona nintzela eta latinean aitzina eta aitzina egiten
|
nuela
, eta ikusi zuenean, halaber, ezen, studioetarik harat, kontzientziaren harat honatekin hagitz sufritzen nuela, egun batean erran zidan:
|
|
|
Eta derradan, bide batez, ezen, hainbertze fortuna gaixtoren artean, zortea neure alde eta fabore ere izan nuela azkenean, noiz eta lehen urtearen akabantzan aita Leokadio nobizio maisu kargutik kendu baitzuten eta igorri, haren orde, aita Tommé baxenafartarra, zeina baitzen latineko irakaslea ere. Eta, ikusi zuenean aita Tommék ezen ikasle ona nintzela eta latinean aitzina eta aitzina egiten nuela, eta ikusi zuenean, halaber, ezen, studioetarik harat, kontzientziaren harat honatekin hagitz sufritzen
|
nuela
, egun batean erran zidan:
|
|
|
Aita Tomméren hitzen ondotik, banuen, beraz, esperantza fermu eta sendo bat, zeren igurikitzen bainuen ezen, neure burua Hiponakoaren itzalean paratzen
|
nuela
, argi argitsuren batek argituko ninduela nihaur ere noizbait libururen batetik, nola san Agustinen adimendua bertze liburu batek argitu baitzuen, noiz eta Hiponakoak, etxeko lorategian zalantzan eta ezbaian murgildurik zegoela, gogoa noraezean, boz bat aditu baitzuen, erraiten ziola: Tolle, lege, 15 eta begiak jasotzen zituela, eta behakoa bere lagun Alypio irakurtzen ari zèn liburuan pausatzen, orrialde mirakulutsu hartan, non ediren baitzuen jondone Pauloren epistola hura, haren kezkei eta problemei aterabidea eta soluzionea eman ziena, eta ha ren bizitzari salbazionea, zuk ere ongi dakizun bezala, jaun André.
|
|
|
Baina, deusetan aitzinatu baino lehen, derradan ezen Salamancarako bidea Burgostik egin
|
nuela
eta ez nukeela ahantzi nahi, halatan, bertako katedralak eragin zidan zirrara eta inpresionea... Ordea, Burgosko katedralarekin korapilatzen hasi baino lehen, natorren zuk Salamancako unibertsitatean eman zenigun lehen eskolaren deskribatzerat, alde batetik, zeren abiapuntu ezin hobea izan baitaiteke, eta, bertzetik, zeren eskola hura ere ezin hobeki etor baitakiguke, katedralari buruzko gogoeta egiteko bide batez, eta haren signifikantzaz mintzatzeko, zeharka bada ere.
|
|
|
—Oroitzen al zara, ama, nola han sagastian erran nizun lehenengo aldiz ezen uste
|
nuela
apez izan nahi nuela. Bada baldinba, orain fintki erraiten dizut eta zintki sinesten ezen segur nagoela... eta, neuregatik, bihar bertan joanen nintzatekeela Iruñako jesuiten kolejiorat, ez nehoren bortxaz, baina bolondreski, neure burua hertsi ahal izaiteko, halatan, bertuterat eta ontasunerat.
|
|
|
—Oroitzen al zara, ama, nola han sagastian erran nizun lehenengo aldiz ezen uste nuela apez izan nahi
|
nuela
–Bada baldinba, orain fintki erraiten dizut eta zintki sinesten ezen segur nagoela... eta, neuregatik, bihar bertan joanen nintzatekeela Iruñako jesuiten kolejiorat, ez nehoren bortxaz, baina bolondreski, neure burua hertsi ahal izaiteko, halatan, bertuterat eta ontasunerat.
|
|
|
Eta anaiaren ezinak eta haren ezerezak hainbesteraino hunkitu ninduten, non iduritu baitzitzaidan ezen uste baino hagitzez maiteago
|
nuela
. Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar
|
nuela
neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zu...
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi
|
nuela
, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran bai...
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... Baina, nola nihaurk izan behar bainuen, handik aitzina, neure anaiaren helduleku, zeren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez
|
nuela
buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran baitzigun tigre bezatzaileak, bertzalde, ezen suerte hartako tigreek egunez ehizatzen zutela,...
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... ...ren hura ahul baitzegoen eta haren ahuleziak nihaur behar baininduen kontrapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi
|
nuela
ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik nuela, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran baitzigun tigre bezatzaileak, bertzalde, ezen suerte hartako tigreek egunez ehizatzen zutela, nekez gauez; aita eta Mattin, haatik, zernahi sinesteko prest zeuden, baita ipuin hura ere, harik eta ipuinak biak hartu zituen arte.
|
|
|
Eta urbiaindar guztiek zerabilten ipuin hura mihian, kezkatsu eta antsiatsu, baita gure aitak eta Mattinek ere... ...rapisu, hala nuen erabakia ezen gero eta gogorrago izan behar nuela neure buruarekin, eta ezin sinetsi nuela, hasteko, ipuin hura; derradan, ordea, ezen, neure lehen erabaki haren hartzeko, ez nuela buruhauste handirik izan, zeren, osaba Joanikotekin haserre nengoen arren, ezin ahantzi bainuen ezen haren irakaspenetarik ikasi nuela ez zitzaiela ipuinei kasu handirik egin behar, eta ongi frogaturik
|
nuela
, halaber, ezen, puntu hartaz denaz bezainbatean, arrazoin zuela... eta zeren argi eta garbi erran baitzigun tigre bezatzaileak, bertzalde, ezen suerte hartako tigreek egunez ehizatzen zutela, nekez gauez; aita eta Mattin, haatik, zernahi sinesteko prest zeuden, baita ipuin hura ere, harik eta ipuinak biak hartu zituen arte.
|
|
|
...hil baitzuten kapitain italiarra; oroitzen nuelarik, halaber, osaba Joanikoten kontseilua, erran zidanean ezen ametsek ez zutela logikarik, eta logikarik ez duten kontuak ez direla logikoki gertatzen; eta oroitzen nuelarik, finean, ezen egun batzuk lehenago tigreak gure morroietarik bat atzaparkatu zuela, honek ehiza eskatu zionean; anaia eskutik atxiki eta, esku hartan izerdiaren hotza nabaritzen
|
nuela
, erran nion:
|
|
|
Erraitekotan egon nintzen: " Hik irakatsi behar didak orain nolakoak diren tigrearen atzaparkadak...?", baina jakinik ezen ez
|
nuela
konbentzituko, eta jakinik, hala berean, eri eta urduri zegoela, sosegurik gabe, etxerantz abiatu ginen... Eta jauregirat iritsi, eta gurasoak kanpoko jarlekuan ediren genituen, lorategiari beha, zeren eta, martxoko egun bat zen arren, eguzki baitzen eta, eta giro epela zegoen.
|
|
|
Eta, honegatik edo hargatik aitaz ordu arte kexu izan banintzen ere, mementu hartan ez, zeren ezin eskuzabalago jokatzerat baitzihoan, bere bizia ere Mattinenaren faboretan jarririk... eta zeren hura ezin izan baitzitekeen buruan dirua baizik ez duen merkatari baten obra, baina zinezko heroi batena. Eta kontsiderazino haiek ene beldurraren areagotzea ekarri zuten, zeren eta istant hartan nabaritu bainuen ezen bihotzez maite
|
nuela
aita ere, luzaroan mesprezatu eta arbuiatu izan nuen arren.
|
|
|
Baina, Salamancako egonaldiaren ondoren, nehoiz baino konbentzituago nengoen ezen sineskeriaren eta superstizionearen aurka borrokatu behar
|
nuela
eta, hala, erran nion:
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean hartu beharra
|
nuela
, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Napolitarrak, burua eta bekainak goraturik, ulertu ez zuelako keinua egin zuen. Eta, orduan, zerbait erran behar
|
nuela
bururatu zitzaidan. Izan ere, osaba ez bezala, guztiz gogara nengoen ni.
|
|
|
Izan ere, zenbat gezur hitz horren ifrentzuan ere, jaun André! Erraiten du François de la Rochefoucauldek bere Maximes izeneko liburu sonatuan, zeina neure gutunetarik batean adierazi bainizun ezen oso ere laket
|
nuela
: " Munduak maizago saritzen du meritu iduria, meritua bera baino".
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren
|
nuela
osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu baitzuen bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan genituen handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok, haiei leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen sugegorri batekin ari zela, lurrean bizpahiru urratserat zegoen makila bat jaso, txakurra baztertu, eta lauzpabortz kolpez akabatu nuen narrastia; eta eskuan hartu, eta osabarenganat egin nuen, disekzioren bat edo egiteko asmotan, zeren osabak atsegin izaiten baitzuen jakitea eta guri erakustea zer nolakoak ziren animaliak barrendik eta zer organo zeuzkaten —hemen bihotza, hor gibela, han giltzurrunak—, lupa bat eskuan.
|
|
|
Eta, hargatik, Urbiaingo bakardadean mundu haren falta sumatzen zuelako edo, noiz eta Iruñarat edo Donibane Lohizunerat joaiten baitzen —begi ordeen konpontzeko, liburu batzuen ekartzeko edo Piarres Oihartzabal kapitainarekin egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar bazuen ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi
|
nuela
, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Ohartu ote zen, bada, osaba Joanikot, zalantzaz josia nengoela eta ez nekiela norat jo, nahiz eta iduri egin nezakeen ezen osabaren kide ezin leialago nintzela? Baina nik ez nuen gerlarik nahi, bertzalde... nahiz eta, osabaren hitzen bidetik, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen ezin ekidin izanen
|
nuela
gerla hura ene hautua egin nezanean eta alde baterat edo bertzerat jo... zeren eta, Italiarantz abiatu aitzineko denboraldi laburrean, behin baino gehiagotan ikusi izan bainituen aita Bartolome etorri berria eta osaba Joanikot kontrakarrean, buruz buru, etsai ozpinduak balira bezala, nor bere muturrean, urrats bat bera ere gibelatu gabe, batek antsiarik ez zuenaz antsiatzen eta enkoniatzen zelari...
|
|
|
Hala, bada, kontua da ezen Bolognatik jalgi behar izan genuenean, gau haietarik bat eman
|
nuela
, osabaren zurrungen artean, erreus eta ekurugaitz; eta, Bolognatik jalgi berriak ginelarik, berriz, tormenta izugarri bat izan genuen —euria goian behean—, eta gurdia lohitan sartua gelditu zitzaigun, eta bi zaldiak ere hantxe, ez arre eta ez so. Atertu zuenean, osaba eta biok gurditik jaitsi eta, gurdizainari laguntzeko asmotan, harri batzuk jarri genituen gurpilen aitzinean; gero, berriz, gurdian zituen bi taket eman zizkigun gurdizainak eta manatu zigun ezen taketak lurrean berma, eta bulka genitzala gurpilak gibeletik, berak zaldiak zigorrez jotzen zituen bitartean, eta entseia gintezela, halatan, gurdia lohitik ateratzerat.
|