|
2000
|
|
|
Lehen itzulia amaitu berri du Euskaltzaindiak, eta bigarrenak eta hirugarrenak ere aurki izango ditu aztergai. Irizpideak irizpide, badakigu horiek ere eztabaidagarri izan daitezkeela, ez baitira erraz lotzen gizartearen ibilerak eskatzen duena eta
|
hizkuntzak
eskabide horri aurre egiteko behar duena.
|
|
|
Eta horren kariaz, euskara bigarren tipokoa denez gero, logika horrekin espero izateko ondorioa ateratzen zuen: gure
|
hizkuntzak
ez zuela balio Euskal Herrian jadanik jaiotzen ari zen hirugarren mailako gizarte mota honetarako, eta horrexek zekarkiola, hain zuzen, bere noraezeko beherakada7.
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako
|
hizkuntzak
bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz.
|
|
|
Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu nahi ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako herri indigenen
|
hizkuntzak
ikasteko.
|
|
|
Halere, aurrera egin baino lehenago, uste dut zenbait gogoeta egin behar dugula Unamunoren jarreraz, gauzak, xehekiago begiratuz gero, beti korapilatsuagoak izaten dira eta. Hortaz, edozein giza
|
hizkuntzak
bere baitan garatzeko eta goi kulturako mintzaira bilakatzeko ahalmenak dauzkala onetsirik ere, gogoan izan behar dugu, aldi berean, hori ez dela berez lortzen.
|
|
|
6 Sabino Aranak, pragmatikoagoa izanik, argi ulertu zuen euskararen gainbeheraren arrazoiak ez zeuzkala
|
hizkuntzak
bere baitan, inguruko egoera bereziak baizik, hots, ofizialtasunik ezetik zetozkiola. Horregatik, bere planteamendu politikoetan ez zuen ahantzi hizkuntza baliabide politikoz hornitzea, horrela suspertu eta aurrera egin zezan:
|
|
|
Ordura arte euskararen maitale sutsua izandakoa, geroztik haren azterlari hotz bilakatzen hasi zen, hura ikerketa zientifikorako gai hutstzat harturik, hizkuntza bizi gisa izan zezakeen patuaz arduratu gabe. ...le egokirik eza kontuan hartu gabe, Unamunok, antza, pentsatu zuen berak hura behar bezala menderatu ez bazuen, ez zela hartarako gaitasunik edo bitarteko didaktiko aproposik ez zeukalako, hizkuntza zail eta madarikatu hura ezin ikasizkoa zelako baizik, eta are okerrago, bere gogoetak behar bezain argi adierazteko, euskaraz ezin baliatzea ez zela berak hura behar bezain ongi ez jakitearen ondorio,
|
hizkuntzak
berak kulturarako bide izateko balio ez zuelako baizik.
|
|
|
Praktikak, bestalde, ongi erakusten digu, botere publikoak alde ez dituenean, edozein
|
hizkuntzak
, malgukaria izan edo ez, bere lehenagoko feudoan eremua galtzen duela, babesa dutenak, aldiz, haren kaltean hedatzen diren bitartean. Independentzia lortu duten behialako kolonien kasuak aski argigarriak ditugu.
|
|
|
Violet Alford, Severo de Altube, Isidoro de Fagoaga, Ramiro Arrue, Louis Dassance, Jean Elissalde, Pierre Lhande, Pierre Lafitte, Nicolas Ormaetxea, Ramon d’Erze, Justo Garate, Georges Lacombe, Rene Lacombe, Manuel de la Sota, Rene Lafon... Aldizkariotan, aurreko gehienetan bezala, hiru
|
hizkuntzak
erabiltzen ziren.
|
|
|
ARBELBIDE, Xipri Iparraldeko Sindikatuak. 33 zk. (1984), 68 Euskal kultura 1994. 85 zk. (1994), 24 Bizkai euskararen ekarria batasunera. 76 zk. (1993), 63 Energia, Gizona eta ingurunea. 5 zk. (1978), 10 (Itz.: Jose Antonio Aduriz). Europa berri bateko" beste"
|
hizkuntzak
eta kulturak. 40 zk. (1986), 63
|
|
|
4.2 HIZKUNTZA GUTXITUAK Europa berri bateko" beste"
|
hizkuntzak
eta kulturak. 40 zk. (1986), 63
|
|
2001
|
|
|
Izan ere, Estatu propioa duten nazioetara doazen etorkinek, bertan gelditzeko asmoa dutenean behintzat, hartara moldatzeko eta integratzeko joera garbia erakusten dute eta hizkuntza, ohiturak etab. berenganatzen ahalegintzen dira eskuarki. Hori normala izaten da, adibidez, Estatu Batuetara, Erresuma Batura, Frantzia, Espainia edo Alemaniara joaten direnekin; baina estatu propiorik ez duten nazioetara doazen etorkinek, eta areago metropolitik helduak direnean, maiz bizileku berrietan beren jatorrizko
|
hizkuntzak
eta ohiturak mantentzen dituzte, eta sarritan estatuak berak erabiltzen dituzte bertako jendeen homogeneotasun nazionala desegiteko (Frantziak Aljerian eta Kaledonia Berrian, Errusiak estatu baltikoetan, Txinak Tibeten...). Toki horietako hizkuntzak eta kulturak babesik gabe egon direnean, gainera, anitzetan etorkinen kolono funtzioa sendoagoa izaten da, guztiok dakizkigun ondorioekin.
|
|
|
Hori normala izaten da, adibidez, Estatu Batuetara, Erresuma Batura, Frantzia, Espainia edo Alemaniara joaten direnekin; baina estatu propiorik ez duten nazioetara doazen etorkinek, eta areago metropolitik helduak direnean, maiz bizileku berrietan beren jatorrizko hizkuntzak eta ohiturak mantentzen dituzte, eta sarritan estatuak berak erabiltzen dituzte bertako jendeen homogeneotasun nazionala desegiteko (Frantziak Aljerian eta Kaledonia Berrian, Errusiak estatu baltikoetan, Txinak Tibeten...). Toki horietako
|
hizkuntzak
eta kulturak babesik gabe egon direnean, gainera, anitzetan etorkinen kolono funtzioa sendoagoa izaten da, guztiok dakizkigun ondorioekin.
|
|
|
Eskubidea dute, halaber, ingelesa eta frantsesa zer propo rtziotan sartzen duten erabakitzeko (88 atala). Gaur egungo curriculumak hiru
|
hizkuntzak
lantzen ditu(" 1997 Annual Report of the CreeSchoolBoard", Interneten).
|
|
|
Gogoeta honetatik ondorio (proposamen) bat atera (luzatu) nahiko nuke: Zuazok plazaratutako kezkak guztiz zentzudun eta zuzenak izanik, gure
|
hizkuntzak
pairatzen duen gizarte egoera ere kontuan hartu beharrekoa da euskararen diagnosia burutzerakoan, hizkuntza batenco rpus a etaestatus a elkarri lotuta agertu ohi direlako, eta, beraz, co rpus ean hobera egitekoestatus ak ere osasuntsua behar duelako izan.
|
|
|
Mezu hori positiboa da, ez du inor kaltetuko, eta, horrexegatik, gizartean hedatuko balitz gaur egun euskalduntasunetik urrun daudenenganaino iristeko egokia litzateke. Gainera, eta planteamendu honen haritik, euskara hizkuntza aurreindoeu ropa rra izanagatik gure
|
hizkuntzak
duen balio kulturala ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; arrazoi sendoak ez dira falta bere balioa goraipatzeko.
|
|
|
Ondoren, aurrerapausoak eman dira, eta, adibidez, joan zen abuztuaren 1ean Herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen Europako gutuna (www. euskadi. net/ euskara araubidea/ Legedia/ texjueus.pdf) indarrean jarri da Espainian; baina, halakoak gehiengo sozialarentzat txikikeria eta ezerezkeria izanik, gertakizun horrek ez du gizarteaninolako oihartzunik izan. Aipagarriak dira gutun horrenbigarren partean aintzakotzat hartzen diren hainbat funts; besteak beste, herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen onarpen eta errespetua; halako
|
hizkuntzak
bultzatzeko eginkizunen premia; berauek ikasteko eta irakasteko erraztasunak; bazterketa errotik kendu...
|
|
|
Batzuek hizkuntza propioa eta ama hizkuntza nahastu edo berdindu egiten dituzte. Horrela bada, berenezko
|
hizkuntzak
dira hemen euskara eta gaztelania. Beste batzuek diote" berenezko hizkuntzaren" kontzeptua ez dela inolako eskubideren sortzaile.
|
|
|
Nazio handietako Konstituzioetan ez dakit hizkuntzaren ulerpen identitario hau nola agertzen den, agertzen bada. Baina ez dut zalantzarik, eta mila aipamen bil daitezke,
|
hizkuntzak
herri baten moldapenean eta autoulerpenean duen leku eta egiteko identifikatzailea azpimarratzen dituztenak.
|
|
|
Manuel Jardonek dio
|
hizkuntzak
(ez espainolak, periferikoek baizik) arrazaren ezaugarri diferentziatzaile bera duela. Mikel Azurmendiri ez diot ulertzen ETAk aranismoaareagotu egin duela dioenean.
|
|
|
Ez dakit nola. Juan Ramon Lodaesentzatarrazakeriak eta
|
hizkuntzak
iturri bera dute. Jesus Royorentzat noiz da Arzalluz arrazista?
|
|
|
Hizkuntza txikien aldeko mugimenduak hortxe daude preso, nazionalismoan, etnian. Ikuskera honetan,
|
hizkuntzak
ez du askatasunik, ez nortasunik. lazko abuztuan Problemes politiques et sociaux aldizkari frantsesak zenbaki monografiko bat atera zuen gai honen inguruan: " L’ethno nationalisme en Europe occidentale".
|
|
|
Ama hizkuntzarekin berdintzen dute batzuek berenezko hizkuntza, eta horrela kontzeptu horrek ez du justifikatzen hizkuntzaren lurralde politikarik: ama
|
hizkuntzak
ematen duen eskubidea du hizkuntza propioak, ez gehiago, ez besterik. Honekin lotuta, beste batzuek gaztelania eta bertako hizkuntza hartzen dituzte maila berean berenezko hizkuntza gisa.
|
|
|
Normalizazio soziolinguistikoak, aldiz,
|
hizkuntzak
gizartean duen leku eta funtzioari egiten dio erreferentzia, estatusari. Hau da, zein den hizkuntzaren egoera eta erabilera gizarte bizitzako alor desberdinetan, familian eta laguna rtean bezala lanean, komunikabideetan edo administrazioarekiko harremanetan.
|
|
|
Edozein modutan ere, kritiko hauek eman ohi dioten baino sakontasun handiagoa du
|
hizkuntzak
identitate eta identifikazio aldetik.
|
|
|
Uste guztiz ustela atera zaigu hau ere. Orain deskubritu dute
|
hizkuntzak
eta arrazak iturburu bera dutela, biek dutela funtzio bera, euskarak arrazakeria eta xenofobia itsatsirik dauzkala. Abilezia dialektikoak erro eta adar luzeak dauzka euskalgintza edo abertzaletasuna jo behar direnean.
|
|
|
Azken urteotan, bilakaera oso interesgarria izan du euskararen aldeko diskurtsoak gurean. Ez oraindik aspaldi, bazen gurean ia elebakartasuna aldarrikatzen zuenik, eta bazirudien euskararen mesederako hobe genukeela beste
|
hizkuntzak
ahaztea, edo ahalik eta gutxien erabiltzea. Egun, euskararen aldeko aldarrikapena eleaniztasunaren baitan egiten da, eta mundu eleanitzean euskarak presentzia duina izatean datza erronka.
|
|
|
Alde horretatik, zenbat eta euskaldunago= are abertzaleago, eta zenbat eta abertzaleago= are independentistago delako ustezko ekuazioak mamituz joango direlakoan, be rek ere, Katalunian bezala, euskara berenganatu beharrean, beren erruz galduriko euskal tren horren kontra jotzen dihardute, euskararen inguruko mundu hori indarkeria eta aukera politiko estremistekin uztartu nahirik. Desprestigio kanpaina hori, azken buruan,
|
hizkuntzak
daukan integrazio indarraren konstatazio amorratua renisla besterik ez da. Ez genuke ahantzi behar, ordea, egiazko euskalduntzeak eta integrazio sozialak nahitaez behar duten bakezko bizikidetasunaren lekuan zentzurik gabeko kale borroka, indarkeria eta ekintza terroristak praktikatzen, bultzatzen, txalotzen edota begi onegiz ikusten dituztenen jarrera itsuak ere difamazio kanpaina horretarako aitzakia ez gutxi ematen diela berez ere euskalgintzari herra nabarmena dioten horiei.
|
|
|
Zehatzago, EAE eta Nafarro ako hizkuntz politika eta hezkuntza sistema goitik behera auzitan jartzen dira. Bistan da
|
hizkuntzak
eta hezkuntzak punta puntako protagonismoa dutela: horiei buruz ezin konta ahala hitz esan eta idatzi da.
|
|
|
Honela, beharrezkoa ikusten da sare baten ezarpena, zeinen sistemek hizkuntzaren jarraipena gizartea ren alor guztietan bermatzen duten. Berriro diot
|
hizkuntzak
komunikaziorako tresna eraginkorra izan behar duela, deskribatzea, aztertzea eta egituratzea eta harremanak egitea ahalbidetzen duen tresna.
|
|
|
Erdaldun elebakarren eskubide indibidualen aitzakian, euskaldunon komunitatearen eskubide indibidual eta kolektiboak hankaz gora jartzen dira. Eta, jakina, bi komunitateok elkar hartzeko modua ez da komunitate elebidunak bere berezko hizkuntzari uko egitea, komunitate elebakarrak bi
|
hizkuntzak
ikasi eta erabiltzea baizik.
|
|
|
2. Epe laburrean agian ez da gehiegi nabarmenduko, sortzen duen alarma eta ondoezaz landa, baina erasoek behar adinako erantzun irmo eta zabala lortu ezean, hiritar bakoitzak duen hizkuntz eskubidean eta kolektibitate gisa dugun eskubidean oinarritua, pixkanaka ideologia nazionalista eta esklusibista baten ondorioa dela euskararen normalizazioa gizartean zabaldu eta sinetsaraztea lor dezakete. Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta
|
hizkuntzak
eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut. Oso motibaturik egon gabe, euskararen aldeko jarrera erakutsi duten gizarte sektoreetan pixkanaka euskarak etorkizun urria duela, jarrera nazionalista gatazkatsu batekin lotzen dela eta abar bezalako ideiak heda daitezke, eta orain arte aldekoa izan den prozesua gelditu eta atzera bihurtzen has liteke.
|
|
2002
|
|
|
Beraz, erromantizismoaren joera nagusiak —"
|
hizkuntzak
sortzen du literatura" — oraindik bizirik dirau gure artean. Eta horrela izan dadila.
|
|
|
" Euskal administrazioarenhizkuntza ofiziala euskara izango da. Nolanahi ere, administrazioa saiatuko da Europako gainerako
|
hizkuntzak
erabili nahi dituzten herritarrak euren hizkuntzan atenditzen, eta ahalegin berezia egingo du gaztelania edo frantsesa erabili nahi badituzte".
|
|
|
Nazioarteko komunikaziorako
|
hizkuntzak
ere
|
|
|
Beste gauza bat da, ordea, zientzia eta jakintzaren zabalkuntza egiteko orduan erabili behar den hizkuntzarena. Hor nazio
|
hizkuntzak
erabili behar dira, adituak ez direnentzat idazten baitira lan horiek. Gure kasuan, gainera, garrantzi berezia ematen diot euskarazko zientzi dibulgazioari, eta, horregatik, sustatu egin litzateke jarduera hori.
|
|
|
Nazioarteko komunikaziorako
|
hizkuntzak
ere
|
|
|
Karlsta d eko Unibertsitatean, adibidez, dena irakasten da suedieraz (atzerriko
|
hizkuntzak
eta datxezkien literatura eskolak ez ezik).
|
|
|
Nahiz ikasleak (proportzio honetan edo hartan) elebidunak izan. Edota, irakas gaietan, halabeharrez, atzerriko
|
hizkuntzak
noiztenka erabili beharra gertatu.
|
|
|
Batetik, Europako Batasuneko esparru ekonomikoan, politikoan eta soziokulturalean integratu beharra eta honek europar gizabanakoengan izan zuen eta izango duen eragin nabarmena. Argi ikusten genuen Europan bizitzeko eta bertan integratzeko, euskara eta gaztelaniaz ala frantsesaz aparte, euskaldunok beste europar
|
hizkuntzak
menderatzea ezinbestekoa genuela. Bestetik, aurreko egoerarekiko aurrerapausoa izanik ere, elebitasunaren planteamendu ofizialaren mugak epe ertainera argi dira, ezinezkoa baita gaztelania edo frantsesa bezalako estatus internazionaleko hizkuntzak egoera minorizatuan dagoen euskararekin batera, bata bestearen ondoan egoera orekatuan bizitzea.
|
|
|
Argi ikusten genuen Europan bizitzeko eta bertan integratzeko, euskara eta gaztelaniaz ala frantsesaz aparte, euskaldunok beste europar hizkuntzak menderatzea ezinbestekoa genuela. Bestetik, aurreko egoerarekiko aurrerapausoa izanik ere, elebitasunaren planteamendu ofizialaren mugak epe ertainera argi dira, ezinezkoa baita gaztelania edo frantsesa bezalako estatus internazionaleko
|
hizkuntzak
egoera minorizatuan dagoen euskararekin batera, bata bestearen ondoan egoera orekatuan bizitzea. Euskarak iraungo badu, bere hizkuntza eremuan hizkuntza nagusi izatera iritsi behar du, baina argi dago era berean euskaldunok euskaraz aparte beste hizkuntzak erabiltzeko gauza izan behar dugula, bestela euskara bera ere arriskuan bailegoke.
|
|
|
Bestetik, aurreko egoerarekiko aurrerapausoa izanik ere, elebitasunaren planteamendu ofizialaren mugak epe ertainera argi dira, ezinezkoa baita gaztelania edo frantsesa bezalako estatus internazionaleko hizkuntzak egoera minorizatuan dagoen euskararekin batera, bata bestearen ondoan egoera orekatuan bizitzea. Euskarak iraungo badu, bere hizkuntza eremuan hizkuntza nagusi izatera iritsi behar du, baina argi dago era berean euskaldunok euskaraz aparte beste
|
hizkuntzak
erabiltzeko gauza izan behar dugula, bestela euskara bera ere arriskuan bailegoke. Lortu nahi duguna, beraz, bi elementu hauek uztartzea da, hots:
|
|
|
Etorkizuneko Euskal Unibertsitatea euskara ardatz duen ele askotariko gune modura ulertzen dugu. Irakasteko, ikasteko, ikertzeko eta eguneroko harremanetarako hizkuntza nagusia euskara izango duena, baina lurralde bakoitzean ofizialak diren
|
hizkuntzak
(gaztelania frantsesa) eta gaur egun" lingua franca" bihurtu den ingelesa ere euskararekin batera irakasteko eta ikasteko eta bereziki kanpoko harremanetarako eta ikerketen argitalpenetarako erabiliko liratekeen hizkuntzak izan liratekeela uste dugu. Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak.
|
|
|
Etorkizuneko Euskal Unibertsitatea euskara ardatz duen ele askotariko gune modura ulertzen dugu. Irakasteko, ikasteko, ikertzeko eta eguneroko harremanetarako hizkuntza nagusia euskara izango duena, baina lurralde bakoitzean ofizialak diren hizkuntzak (gaztelania frantsesa) eta gaur egun" lingua franca" bihurtu den ingelesa ere euskararekin batera irakasteko eta ikasteko eta bereziki kanpoko harremanetarako eta ikerketen argitalpenetarako erabiliko liratekeen
|
hizkuntzak
izan liratekeela uste dugu. Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak.
|
|
|
Dena dela, euskal unibertsitatearen onura eta abantailen kontu hau ez dakit nik onura eta abantailetatik haratago ala honatago dagoen. Izan ere, ba al du irauterik partzialki eta eremuka soilik erabili eta baliatzen den
|
hizkuntzak
–Noraino da praktikan bideragarria elebitasun orekatua ren kontua?
|
|
|
Auzi honetan, bada,
|
hizkuntzak
maila batetik gora egitekotan eta aldameneko hizkuntza indartsuen itsasoan itota amaitu nahi ez badu, unibertsitatea funtsezko eta ezinbesteko zutabe eta eremua du, herri euskaldunaren aldeko hautua egin nahi baldin bada.
|
|
|
Ikaskuntzarako tresnatzat ikasleak hiru
|
hizkuntzak
erabil ditzan eskatu du modelo honek, barne komunikaziorako orain arte legez euskara mantenduz.°
|
|
|
Eta ez diegu so egiten beste hiztungo txikiei. Zenbat eta txikiagoak, zenbat eta urrutiago euren
|
hizkuntzak
ingurukoen etatik, orduan eta hedatuagoa eta naturalagoaeleaniztasuna. Egia da gaztelania ez dagoela Europako komunitate zientifikoak erabiltzen dituen hiruzpalau hizkuntzaren artean.
|
|
|
Dena den, hizkuntza bat politizaturik egoteko bi baldintza bete behar dira, nahitaez: batetik,
|
hizkuntzak
kolo re politiko jakin batzuen atxikimendua lortu; bestetik, gainerako ildo politikoen axolagabekeria edo aurkako jarrera jasan. Horrexegatik, euskara politizatua izana ezin zaio alde bati leporatu, biei baizik.
|
|
|
Duela hamarkada batzuk, hau da, euskararen normalkuntzarako politikak eta aldeko neurriak abian jartzenhasi baino lehenago, gure
|
hizkuntzak
gehienbat esparru pribatuan —familian— aurkitu zituen erabilera eremuaeta babesa, gaztelania eta frantsesa beste gizartefuntziogehienez jabetzen ziren bitartean. Esparru pribatu horretan oinarritu da euskal hiztunen komunitatearen iraupena, ez erabat eta soilik, baina bai modu berezian.
|
|
|
Kontuan izan, meneko hizkuntza batek beharrezkoa dituela bere aldeko aldarrikapena eta ageriko legitimazioa, bestela gizartean meneratzailea den
|
hizkuntzak
leku osoa hartzen diolako. Hau da, etenik gabe eratzen ari diren enpresa, erakunde, zerbitzu, elkarte eta gizarteguneberri guztietan meneko hizkuntzaren aldeko aldarrikapenik egin ezean, harreman hizkuntza erdara izango da, eta alferrik arituko gara familian eta ikastetxeetan neska mutikoak euskalduntzen.
|
|
|
Euskal hiztun komunitatearen desagerpena iragartzen zuen Bernardo Atxagak abenduaren bukaeran, Bilbao Zaharra Foruma ren estreinako hitzaldian, eta, hortik aste batzuetara, adierazpen horiek erantzuna jasotzen zuten Juan Ignacio Perez Iglesiasen artikulu orekatu batean, non euskararen txanponak dituen alde baikorrak ere gogorarazten baitziren (Euskaldunon Egunkaria,). Ta rtekamarteka, antzeko eztabaidak errepikatu ohi diraeuskararekiko nolabaiteko kezka eta konpromisoa dugunon artean; batzuek euskarak urteotan emandako aurrerapausoak aipatzen dituzte bereziki eta besteek, ostera, gure
|
hizkuntzak
pairatzen duen egoera larria.
|
|
2003
|
|
|
5 Ezin lerrootan aipatu gabe utzi
|
hizkuntzak
kultur osagai gisa duen garrantzia, erkidegoak haurrari eskainia, haren adimena garatzeko. Hizkuntza bakoitzak modu batera ikusten du natura, gizarte hierarkia, sexuen gramatika tratua, mitologia, zenbakiak, eta abar.
|
|
|
Hizkuntzaren balioa, horrela, kapital horien transferentzian datza: nolabait esan, hizkuntzarenoinarrian dagoen hiztun herriak daukan kapital material eta sinbolikoaren araberako balio ekonomikoa, soziala eta kulturala izan ohi du
|
hizkuntzak
. Horrek esan nahi du oinarritzat duen hiztun herria ren botere oroko rrean erabakitzen dela hizkuntzaren erabilera araua, erabilera horrena rrazoiak zernahi izanda ere.
|
|
|
Jada ez litzateke ikasgela jokalekurik esanguratsuena, baina bai familiak, lagunarteak, elkarteak eta antzeko gizarte testuinguru biziak. Jada orain arteko uste nagusia, hots," euskara erabiltzeko ikasi egin behar da lehendabizi", beste honekin trukatu litzateke, hau da,"
|
hizkuntzak
erabiltzen direnean hobetzen da erabiltzaileen hizkuntzazko gaitasuna".
|
|
|
Ez da beste euskaltegiekin eta
|
hizkuntzak
irakasten dituzten akademiekin ez harremanik eta ez irakasbideen konparaketarik ere. Euskaltegien mapa bera ere egiteke da oraindik, bakoitzak bere hazkundeari bakarrik begiratzen baitio.
|
|
|
Ahuldutako
|
hizkuntzak
indarberritzeaz
|
|
|
Galdera batekin ireki zuen mikel zalbidek egindako eskaera bati erantzuteko eman zuen hitzaldia: " Ahuldutako
|
hizkuntzak
indarberritzeaz zer dio mundu zabaleko teoriak?". Eta kezka horri era egokian aurre egiteko dagoen garapenen ahuleziaz ohartarazten zigun egile horrek, horrela zioenean (ikus www.erabili.com webgunean egile horrek duen artikulu sorta):
|
|
|
Gogoan izan, bizi indar etnolinguistikoaren alderdi objektiboan atal hauek ditugula: komunitate euskaldunaren pisu demolinguistikoa,
|
hizkuntzak
jasotzen dituen babes instituzional publikoa eta pribatua, komunitate euskaldun horrek gizartean duen kontrol ahalmena eta, azkenik, euskal hiztunak gizartean duen estatus kokapena. Eta alderdi subjektiboan, bestalde, honako hau dugu:
|
|
|
Euskararen diruak, atzerriko
|
hizkuntzak
ikertzeko
|
|
|
Aldizkari Ofizialaren egoitza ele biz errotulatu eta zigilu ofizialetan eta papertegian ere bi
|
hizkuntzak
erabiltzeko eskaera ukatu zuen Rafael Gurrea presidenteordeak. Aldizkariaren zerbitzuko buruak argudiatu zuen argitalpena euskaraz eta erdaraz zela, eta hainbat erakunderi itzulpen zerbitzuak ematen zitzaizkiela.
|
|
|
Ez zen Iruñeko Udalaren erabakien aurkako salaketabaka rra. Nafarroako Auzitegi Nagusiak udal informazioaeta propagandak ele biz egin behar zirela erabaki zuen, eta sanferminetako egitarauaren esku orrian, esaterako, bi
|
hizkuntzak
agertu behar zirela.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak administrazioan sartzeko merezimendu baremo guztietan frantses, ingeles eta alemanieraren ezagutza saritzea onartu zuen foru erabaki baten bidez," Europako Batasuneko
|
hizkuntzak
baitira". Euskara, ordea, soilik" bidezko den kasuetan" baloratuko zen, erabaki beraren arabera.
|
|
|
Egun honetan, Nafarroako Gobernu batek, lehen aldiz, publikoki onartu zuen bere lurraldeko jatorrizko
|
hizkuntzak
ez zuela inolako baliorik izango administrazioarenjardunean. Ez lanpostuetarako deialdi publikoetan, ez iru di korporatiboan, ez herrita rrekiko harremanetan.
|
|
|
Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik, hizkuntza gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko bi
|
hizkuntzak
jakitea balioetsi behar da eta lanpostu batzuetarako euskara jakitea nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
|
euskararen prestigioaren galera, matrikulazioaren jaitsiera, erabileraren murriztea... Izan ere, bizitza publikotik eta begien bistatik desagertzen den
|
hizkuntzak
, erabilera publiko eta sozial murritzeko hizkuntzak," beharrezkoa" ez den hizkuntzak, nekez lortuko du herritarren atxikimendu erreala, efektiboa. Beste era bateko motibazioa ere, sormenezkoa, sinbolikoa, kulturala... beharrezkoa eta bultzatu beharrekoa den arren, hizkuntzaren erabilera publikoa, soziala eta" pragmatikoa" ezinbestekoa du euskarak Nafarroan, eta baita Euskal Herri osoan ere.
|
|
|
euskararen prestigioaren galera, matrikulazioaren jaitsiera, erabileraren murriztea... Izan ere, bizitza publikotik eta begien bistatik desagertzen den hizkuntzak, erabilera publiko eta sozial murritzeko
|
hizkuntzak
," beharrezkoa" ez den hizkuntzak, nekez lortuko du herritarren atxikimendu erreala, efektiboa. Beste era bateko motibazioa ere, sormenezkoa, sinbolikoa, kulturala... beharrezkoa eta bultzatu beharrekoa den arren, hizkuntzaren erabilera publikoa, soziala eta" pragmatikoa" ezinbestekoa du euskarak Nafarroan, eta baita Euskal Herri osoan ere.
|
|
|
euskararen prestigioaren galera, matrikulazioaren jaitsiera, erabileraren murriztea... Izan ere, bizitza publikotik eta begien bistatik desagertzen den hizkuntzak, erabilera publiko eta sozial murritzeko hizkuntzak," beharrezkoa" ez den
|
hizkuntzak
, nekez lortuko du herritarren atxikimendu erreala, efektiboa. Beste era bateko motibazioa ere, sormenezkoa, sinbolikoa, kulturala... beharrezkoa eta bultzatu beharrekoa den arren, hizkuntzaren erabilera publikoa, soziala eta" pragmatikoa" ezinbestekoa du euskarak Nafarroan, eta baita Euskal Herri osoan ere.
|
|
|
Nire ustez, hizkuntza politika jakin honen helburuaeuskararen etorkizunerako erabakigarria den" indiferenteen" gizarte sektore zabala da, herritar horiek euskararentzat irabazi ezean oso zail izanen duelako gure
|
hizkuntzak
bere etorkizuna eta biziraupena ziurtatzea, eta horiexek direlako egoera gatazkatsu baten aurrean edo aukera bat egin beharrean suertatuz gero (ingelesa eta euskararen artean, adibidez), erdaren mesederako izanen den praktika batera errazen lerratuko direnak.
|
|
|
Beraz, usuegi erraten eta aldarrikatzen denaren aitzi, are euskaldungoan, euskarak Nafarroa Garaian, eta gainerakoan, behar duena, beste edozein
|
hizkuntzak
bezala, ez da politika gutxiago, politika txar eta eskas gutxiago eta politika on gehiago baizik. Hain zuzen, indarrean direnjarduerak gaindituko lituzkeen bizi estrategia mailako politika:
|
|
|
marjinala, nafartasunaren mehatxagarria, susmopekoa, bake soziala hausten duena. Hortik heldu da hizkuntz politikaren diru publikoak soilik euskarari ez lotzea eta atzerriko
|
hizkuntzak
lehenestea. Hortik heldu da euskararen erabilera diru publikoz bermatu beharra ez balitz bezala jokatzea, nork bere sakelatik ordaindu beharreko kapritxoa bailitzan.
|
|
|
zer da euskaldun eta erdaldunen arteko diferentziak eragiten dituena? Soilik
|
hizkuntzak
eta irakaskuntzako hizkuntz ereduek?
|
|
|
Badakit jakin beste herri batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai. Baina gure kulturak eta
|
hizkuntzak
dituzten baldintzak kontuan hartuzge ro, ez zait iruditzen kezkatzekoa denik orain agertzenzaigun proportzio hau. Ez zait iruditzen sorkuntza krisirik dugunik.
|
|
|
Zer egin dezaket DBHren ondoren?: batxilergoa, lanbide heziketa, lanbide hastapena, musika, dantza, arte plastikoak eta diseinua, eta
|
hizkuntzak
: ikasturtea/ iQue puedo hacer despues de la ESO?:
|
|
|
Ez noski" la langue de France" —hori argi asko esaten du Konstituzioak frantsesa dela— baina bai" une langue de France". Eta Frantziako errepublikaren lurraldeetan mintzatzen diren beste hizkuntza batzuekin batera jarri dute, Frantziako Gobernua ren eskutik, nolabaiteko exotismoa eta folklorea lotuz, Europa eta Ameriketako uharte konkistatuetako
|
hizkuntzak
nahastuz... Bost axola!
|
|
2004
|
|
|
Poesia antologia() liburua ekimen batean txertatua dator. Liburuaren aurkezpena Ourensen egin zen, baina baita, aurretik, Oñatin ere, Gu eta gure
|
hizkuntzak
kultura ekitaldien artean, zeinetan Galizia, Katalunia eta Euskal Herriko poetak, musikariak, dantzariak eta gastronomia bildu zituenLa ixanelka rteak, hainbat erakunde eta enpresen laguntzarekin.
|
|
|
Dio Akarregik ez ote den izan egingarri, besterik gabe, hogeita bost urte luze horietan Espainiako estatuakere aurrerapausoak ematea, gaztelaniaz besteko
|
hizkuntzak
sustatu, bultzatu eta plazaratzeko. Ezkutuan bizi zaizkigu gaztelaniaz besteko hizkuntzak, gutxietsiak eta beheratuak, Espainiak duen kultura ondarearen alde esanguratsuak ez balira bezalaxe.
|
|
|
Dio Akarregik ez ote den izan egingarri, besterik gabe, hogeita bost urte luze horietan Espainiako estatuakere aurrerapausoak ematea, gaztelaniaz besteko hizkuntzak sustatu, bultzatu eta plazaratzeko. Ezkutuan bizi zaizkigu gaztelaniaz besteko
|
hizkuntzak
, gutxietsiak eta beheratuak, Espainiak duen kultura ondarearen alde esanguratsuak ez balira bezalaxe.
|
|
|
Kantek dio bere filosofiak ezagutzarekin egin nahi duena gramatikak hizkuntzarekin egiten duena dela. Gramatika aztertuz
|
hizkuntzak
esan ahal duena zehazten eta mugatzen dugu. Baina hizkuntzak azken finean pentsamenduak komunikatzen ditu, eta pentsatzea norbere buruarekin hitz egitea da, eta norbere buruari entzutea ere bai.
|
|
|
Gramatika aztertuz hizkuntzak esan ahal duena zehazten eta mugatzen dugu. Baina
|
hizkuntzak
azken finean pentsamenduak komunikatzen ditu, eta pentsatzea norbere buruarekin hitz egitea da, eta norbere buruari entzutea ere bai. Objektuen ezagutzaren baldintzak eta mugak zehazten ditu ondoren subjektuen arteko komunikazioa, gai nagusia, aztertu ahal izateko.
|
|
|
Eta beraiekin noa ni ere. Gure
|
hizkuntzak
, kulturak eta Euskal Herriak, azken finean, beharrezko dute bide hori. Tresna hauek ere baliagarri direlako, amesten dugun hori erdiesteko bide horretan.°
|
|
|
Orain arte ikusi dugu hizkuntzaz aparte hiztunen arteko harremana, pertzepzioa, errepresentazioa eta balorazioa ere hor daudela, eta egia da blokeoa ez dagoela hitzetan, buruan baizik. Hala ere,
|
hizkuntzak
edozein kulturaren egiturak, aurreiritziak eta botere mekanismoak islatzen dituenez, eta horretarako bideak edo tresnak ematen dizkigunez, azken hauek deseraiki eta deuseztatu ditugu.
|
|
|
Ez dakigu zein izango den
|
hizkuntzak
etorkizunean hartuko duen bidea baina bai guk hartu genituzkeen irizpide edo jarrerak: hizkuntza sexista, kontzientziazio maila eta anbiguotasun semantikoa kontuan hartu genituzke eta ikuspegi kritikoa, autozuzenketa eta autoanalisia egin gure hizkuntzaren erabileran.
|
|
|
Interp retazioak eta esanahi posibleak anitzak izanik, hori ere zaindu genuke. Edward Sapir eta Benjamin L. Whorfek esaten zutenez,"
|
hizkuntzak
ez du bakarrik pentsamendua adierazten, baldintzatu ere egiten du".
|
|
2005
|
|
|
Zoritxarrez, nobiziatuan eta hurrengo urteetan jesuita gazte horiek latina, grekoa eta beste
|
hizkuntzak
ikasten zituzten. Euskaraz ez.
|
|
|
Bestalde
|
hizkuntzak
ikasteko aukera handiak genituen. Nik lehendik frantsesa eta ingelesa lardaskatzen nituen eta alemana ikasten hasia nintzen.
|
|
|
Junioratuan horiek hobeagotu eta alemanari eta errusierari gogor ekin nien. Geroztik
|
hizkuntzak
ikasteari eta praktikatzeari ez diot utzi sekula. Hizkuntzak ikastea izan da umetatik nire zaletasun handienetako bat.
|
|
|
Bai, asko. Eta mesede handia egin dit
|
hizkuntzak
jakiteak. Mundu zabalean ibiltzeko eta liburuak irakurtzeko. Eu ropa guztian ibili naiz, Moskutik hasi eta Italiaraino, Afrikan, Asian eta ia berrogei urtez New Yorken eman izan dut uda.
|
|
|
Baina beste
|
hizkuntzak
erabiltzen saiatzen nintzen. Esaterako, Elgoibarren oporretan nintzela, frantsesak eta etortzen zirenean, maleziarik gabe joaten nintzaien ondora, entzutera eta ahal banuen hitz batzuk esan eta... pozik!
|
|
|
Friburgon maisuek eskolak alemanez ematen bazituzten ere, nik apunteak euskaraz hartzen nituen. Euskaraz idazten saiatzen nintzen, bai, baina
|
hizkuntzak
herritik kanpora atzendu egiten dira. Erabiltzen ez den edozein hizkuntza moteldu egiten da.
|
|
|
Hindi
|
hizkuntzak
, euskarak bezalaxe, egitura panoramikoa dauka, hots, handitik txikira doa: " Donostiako etxeko zakurraren buztanaren zorria".
|
|
|
Hori zortea! Nik atzerrira
|
hizkuntzak
ikastera doazen Deustuko estudianteei beti esaten diet, ahal izanez gero, familietan bizitzeko. Garestia bada ere, askoz gehiago ikasten da.
|
|
|
Garbizalekeria ez. Eta
|
hizkuntzak
elkar ulertzeko dira.
|
|
|
Dena dela, beraiek ez diraerrudun, inola ere. Etorkinak beharrezko hizkuntza ikasten du eta Euskal Herrian beharrezko
|
hizkuntzak
gaztelania eta frantsesa dira.
|
|
|
Gure
|
hizkuntzak
eta gure herriak bizi duten egoera korapilatsua dela eta, jazoera bakoitzean osotasuna jartzen dela jokoan esatera ausartuko nintzateke, hasteko. Eta gatazka honetan ere beste horrenbeste gertatzen dela uste dut.
|
|
|
Ondorio orokor batera narama kontu honek guztiak: Hezkuntza ardura eta erantzukizuna izan duena edozein alderdi politiko izan delarik ere, guztiek uste izan dute euskara guztion altxor kulturala dela, eta erabakiak hartzerakoan bide eta epe zabalak ezartzen ahalegindu dira, gure bertako
|
hizkuntzak
, belaunaldi gazteenak eskolaratzerakoan, bere tokia eta eginkizuna modu egokian bete ahal izan ditzan. Egokia litzateke, gai hau gure gatazka eta eztabaida politiko alderdizaleetatik at mantentzen ahalegint zea.
|
|
|
Zer egin dezaket DBHren ondoren? Batxilergoa, lanbide heziketa, lanbide hastapena, musika, dantza, arte plastikoak eta diseinua,
|
hizkuntzak
eta helduen hezkuntza: ikasturtea/ iQue puedo hacer despues de la ESO?
|
|
2006
|
|
|
Hori guztia, jende askoren auzolanari eta borondatezko lanari esker, itzultzaile, webmaster eta ekintzaileen lepora. Subentzio, elkarlan eta unean uneko apustuei jarraituta ere aurrera egin du gure
|
hizkuntzak
. Eta esan dezakegu une honetan Interneten munduko lehen 30 hizkuntzen artean kokatzen dela.
|
|
|
Europako herrialde gehienek ikasle etorkinak ahalik eta azkarren gizarteratzearren eskola bideak antolatuta dituzte. Kasu gehienetan,
|
hizkuntzak
berebiziko lekua hartzen du banaketak, talde antolaketak eta ikastaroak martxan jartzerakoan. Ikasle etorkinak eskola hizkuntzaz aritzeko gai direnean, bere adineko gainontzeko ikasleekin eskolatuak izango dira.
|
|
|
Etorkinen kasuan ere, harrera eta jatorrizko hizkuntzen irakaskuntza Europako Batzordearen eginkizunen artean oinarrizkotzat har daiteke ume horien hezkuntzaz ari garenean. Bi hizkuntzen irakaskuntza, eskolakoa eta etxekoa, bereziki garrantzitsua da haur eskolan, hori baita gizarteratzeko, eskolatzeko eta
|
hizkuntzak
ikasteko errepide nagusia.
|