|
2000
|
|
|
Gai hori mamitzeko, emakume baten inguruko istorioa asmatu du Mikel Elortzak. Garbitokia izanik sasoi ezberdinei lotura ematen diena, hiru agerralditan banatuko da obra,
|
emakumearen
gaztarotik gaur egun arte, alegia, garbitokia biribilune bat egiteko suntsitzen duten arte. Halaber, 30eko hamarkadan, faxistak harrotuta zeudeneko sasoia berpiztuko da.
|
|
|
Halaber, 30eko hamarkadan, faxistak harrotuta zeudeneko sasoia berpiztuko da. Horren baitan,
|
emakumearen
desamodio istorioa kontatuko da. " Martin bere kuttuna ezin da hitzordura azaldu faxistak jakinaren gainean daudelako.
|
|
|
Egoera berri honen aurreko amaren sentipenak islatu nahi dizkigu idazleak. Idazlearen beraren hitzetan"
|
emakumearen
sentimendu unibertsala nahi izan dut isladatu, ama baten ikuspegitik." (Zabala, Juan Luis: Egunkaria XI) Hortaz, erakunde armatuaren inguruko aipamenak, batez ere, egoera horien aurreko amaren jarrera azaleratzeko baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi ikusi ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak. Bestalde, narrazio hauetan guztietan"
|
emakumearen
bilaketa dagoela onartu zuen" egileak, desiraren irudia litzatekeena. (Egunkaria III) Bilaketa hau ere aurreko narrazioetan ageri da.
|
|
|
Ofentsiba neoliberalarekin batera, eredu kultural indibidualista areagotu, ezegonkortasun sozio laborala orokortu, eta korporatibismoa ohiko kultura bihurtuda. Aldi berean, gizarte dualak,
|
emakumearen
diskrimazioa eta behin behineko lankaskarrak areagotu dira. Egoerari aurre egiteko, boterearen aldeko kultura berriak, ordena, hiri segurtasuna eta bakea aldarrikatzen ditu.
|
|
|
Bi kultura ezberdinen adierazle dira mantentzen direnjarrerak. Bi bandoen tradizioa,
|
emakumearen
eskubideak eta giza harremanak tartedirela, lehentasuna bati edo besteari emanez gero, ateratzen diren diskurtsoenondorioak makilaka erabakitzen ari dira orain arte, inolako erakunderik gauza izan ezdela oraindik guztien adostasuna biltzeko.
|
|
|
Bortz minuturen buruan, berriz ere karrikartean izanen ginen, eta ez nuen inola ere garbi zer deabru eginen ote nuen, nire zelatatuak, erritual esoteriko odoltsuetan jardun barik, libertitzeko gogoz kaleratzen den edozein bikoteren abiada arruntari lotzen bazitzaizkion, dantza egitera joan edo modako pub batera sartu. Hasian hasi, neure buruaz ere hasia nintzen dudatzen; ez nengoen batere seguru Ttipiren hilketa argitu nahian ari ote nintzen ala nirekin gehiago bizi ez zen
|
emakumearen
afera pribatuetan modurik zibilizatu gabeenean muturra sartzen. Oharkabean, haienganako tartea laburtu nuen.
|
|
|
Lehengo larunbateko dudak —noraino ote zen aferaren jakitun— ezabatu zizkidan
|
emakumearen
galdera zuzenak. Eskertzekoa zen inguru
|
|
|
" Lurrorotako igarlea". Gogoan nituen
|
emakumearen
aitzin eguneko irain telefonikoak.
|
|
|
Mintzatzera utzi zidan. Pixka batera,
|
emakumearen
begitartea eztitzen hasi zen eta, hura eztitzearekin, ni laxatu. Bistan zen interesaturik zegoela.
|
|
|
Leiho aldera bihurtu nuen berriz burua,
|
emakumearen
zorioneko begirada ez berrikustearren. Beroa izaki, zinez, sala tiki horretan!
|
|
|
Oraindik hor zegoen. Barnera sartu aitzin
|
emakumearen
ahotsak birarazi ninduen.
|
|
|
Betaurreko beltzen gibelean zimurrak areagotu ziren
|
emakumearen
begitartean. Lepoa ezkerraldera higitu zuen, eta gero eskuinaldera.
|
|
|
Hura, bizkitartean, kantatzeari lotu zaio," Badakizu? Rock and rollak bizia salbatu zion...", baina Amagoia Felicitasen, edo Edurneren, edo Kristinaren, edo Klararen, edo Anaren bozaren partez, gurea da
|
emakumearen
ahoaren adabakitik jalgitzen den boza, erran nahi baita, Charlyrena, Ximurrarena, Ttipirena eta laurona, hogei urtetan farra bati akabaila eman beharrez kantatzen genuen hordi aire urratu eta ozen berean. Nik —gainka beti, gainka, gainka— isiltzeko eskatu diot, guti baitut falta, baina hura ez isiltzen.
|
|
|
Itxura guztien ariora, pasio hilketaren mozorropean estali nahi zuelako afera: bi amoranteak beren habian, bat batean
|
emakumearen
senarraren bisita iragarri gabea jasotzen dutenak. Oroitu nolako lehiaz jantzarazi hinduen, eta Soria, berriz, biluzi.
|
|
|
Epaitegietara joko zuela. Horra, telefonoa gakotu aitzin,
|
emakumearen
azken mehatxua.
|
|
|
Izenburuak aienatu zidan irribarrea: " Autopsiaren behin betiko emaitzek are korapilotsuago bihurtu dute ugaldeko
|
emakumearen
kasua". Eta are gehiago izenburuazpiak:
|
|
|
Batzuetan asmatzen nuen: ...Flipper" bilakatu zen nire bitartez, orduko telebista sail bateko izurde protagonistaren izenaz baliatuz; Literaturako irakasleari, berriz, hezur hutsetan gelditzen ari baitzen," Biafras" ezarri nion, minbizi batek jota hil baino zenbait hilabete lehenago ezarri ere; eta fraideeneko hamabi urteetan izan genuen andereño bakarra, neska-zaharra bera," Motz urdina" egin nuen,
|
emakumearen
sexuarekiko hitz jokoari libertigarria iritzita. Ez nuen burua sobera higatu behar izaten, eta bertzeen txaloak segurtatuta zeuden aitzinetik.
|
|
|
1) Suhiltzaileak ibai zolan,
|
emakumearen
gorpua garabiko kable muturrari lotzeko lanetan.
|
|
|
Hogei urteen marra zeharkatu ez duten gaztetxo aterpegabeak bagina bezala, haraino orduko, elkarri harturik genion, zehatz mehatz, gure gorputzen hozka mutur ororen izaria, balentria handiagoen atari. Egin, igogailuan berean egin ez bagenuen, ez zaio saio faltari egotziko,
|
emakumearen
lankidetza ezari baizik: ezin hark egoeraren seriotasunak eskatzen zuen bezalako jarreran iraun, irri ajataka alkoholikoetan eztanda egin gabe.
|
|
|
Zigarroa oraino ahitu gabe neukala jakinarazi zidan bulegari mari ozpinak" Urtxipia jauna" nire zain zegoela. Botilakadaz gorrituriko ilajearen azpian,
|
emakumearen
aurpegi basak, bezeroei harrera egiteko baino areago, jendea hastantzeko zegoela zirudien. Soinez eta bisaiaz zabala, esperoan egondako bortz minutuak aski izan nituen harendako izengoitia atzemateko:
|
|
|
Bada, halaxe adierazi dugu, bai, eta ez, horratik, oker. Honetan zetzan, hain zuzen ere,
|
emakumearen
zorigaitz berdingabea: oro zekien, baina ezindua zegoen bere jakinduriaren gauzarik axalekoena azaltzeko ere.
|
|
|
Guztiarekin, haurra bere esneaz elikatu nahi eta, bien bitartean, herriko errekadista (herritarrek hiriburuan zer behar, horixe egiten zuena) arduratu zen biberoiak ospitalera eramateaz. Hori zen jende guztiak zekiena, baina jendeak ez zekien
|
emakumearen
senarra ez, baina errekadista bera zela haurraren aita, Karmelorena hain zuzen ere... Errekadista, bestalde, ezkondua zegoen eta bi seme zituen:
|
|
|
Gustavo de Maeztuk berak, bere lanean —bere bizitza sentimentalean sartzea ere, dudarik gabe, interesgarria gerta daiteke; baita bizi eta hiltzeko Lizarra zergatik aukeratu zuen jakitea ere— emakumeari emandako tratamendua berezia izan da. Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako
|
emakumearen
figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere. Baina arrazoi bat edo besterengatik, ezin da ukatu Gustavo de Maezturi nolabaiteko zirrara sortzen ziola emakumearen gaiak, edo zirrara hori beste mundukoa izan gabe ere, emakumearen edertasuna behintzat barru barruraino iristen zitzaiola.
|
|
|
Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako emakumearen figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere. Baina arrazoi bat edo besterengatik, ezin da ukatu Gustavo de Maezturi nolabaiteko zirrara sortzen ziola
|
emakumearen
gaiak, edo zirrara hori beste mundukoa izan gabe ere, emakumearen edertasuna behintzat barru barruraino iristen zitzaiola. Auskalo arrazoia zein zen!
|
|
|
Ez bereziki maitagarria gertatu zaiolako emakumearen figura artistikoa; ez kontrakoarengatik ere. Baina arrazoi bat edo besterengatik, ezin da ukatu Gustavo de Maezturi nolabaiteko zirrara sortzen ziola emakumearen gaiak, edo zirrara hori beste mundukoa izan gabe ere,
|
emakumearen
edertasuna behintzat barru barruraino iristen zitzaiola. Auskalo arrazoia zein zen!
|
|
|
Oraingoan, ordea, Gustavo de Maeztu ez dago bakarrik. Lizarrako museoaren azken erakusketak, Maezturekin batera hemeretzi eta hogeigarren mendeetako pintore espainiar ugari bildu ditu, Gustavo de Maeztu bereziki kezkatzen zuen
|
emakumearen
gaia aztertzeko asmoz. Ramon Alsina, Julio Romero de Torres, Joaqum Sorolla, Ignacio Zuloaga, Francisco Iturrino eta beste hainbaten koadroak zintzilikatu dituzte garai batean Nafarroako erregeerreginen jauregia izandakoan.
|
|
2001
|
|
|
CESeko sindikatuek diotenez, bi urteko azterketaren ondoren, landa esparruko
|
emakumearen
bazterketa maila bereziaz jabetu dira. Izan ere, ustiapen familiarretan ari direnek ezin baitute nekazaritzako erregimen berezian sartu, familiaren ekonomi iturri nagusitzat jotzen ez direlako, eta horrek" gizon eta emakumeen arteko ezberdintasun nabarmenak" eragiten ditu.
|
|
|
" Nazio batzuetan, emakumeen irudipena gizonaren bestekoa da eskubidearen arloan, teorian" zioen hark. " Oinarri bezala artzen da,
|
emakumearen
baldintzak lantokietan eta sail horretan, oinarri hori hauxe da: ' lan bardinari, sari bardina dagokio'.
|
|
|
Gainerakoei PPk orain ezarri duen erreforma ezarriko zaie. Enplegua sustatzeko kontratua kolektibo gehiagok egin dezakete (16 eta 30 urte bitarteko gazteenak,
|
emakumearen
presentzia hain nabarmena ez den lanbideetan langabezian dauden emakumeenak). Kontratu mota hori 1997an eratu zen, eta kanporatze bidegabea gertatzen denean 33 eguneko ezartzen du lanean aritutako urte bakoitzeko, gehienezko 24 hilekoren mugarekin.
|
|
|
Halere, bere ustetan," aurreko orren idazlanari Luis Haranburu Altunaz ari zen bere esnaia edo muiña ateratzeko ez dago Euskal Erritik atera bearrik", zeren emakumea" etxekoa, etxeari lotua, beti katibu dago gizonezkoaz konparatuta. Orrengatik, ongi daritzat emen jartzea,
|
emakumearen
bizitza nolakoa izan dan; eta guzia dijoa nik nere senitarte, erriko eta inguruetan ikusi ta entzun eta ezagutu dituanaz, gutxi gora beera".
|
|
|
Fundazionala hitzarekin izendatzen du Koldo Izagirrek, Susa argitaletxearen «XX. mendeko poesia kaierak» bildumaren antologia egileak, Amaia Lasaren poesiak euskal letren eremuan suposatu zuena. Poeta hau agertu arte, emakumeak ez zeukalako leku propiorik euskal olerkigintzan, Erdi Aroko poeta bikain haien oihartzuna baino ez genuelako
|
emakumearen
ahotsa, da fundazionala Amaia Lasaren poesia. Eta horregatik asmatu behar izan omen zuen «a e i o u berri bat» euskal poesian, bere sentimenduak beldurrik gabe adierazi ahal izateko, bekatutik eta amatasunetik libre den emetasuna agerian uzteko aurreko ezerk balio ez ziolako.
|
|
|
Txostenean ageri denez, 2000 urtean Arabak izan du
|
emakumearen
kontratazio tasarik handiena, eta txikiena, berriz, Bizkaiak; Gipuzkoa, berriro ere, tartean gertatu da. 1986tik 1991ra bitarteko ekonomiaren susperraldiak hiru herrialdeetan onura handia ekarri zuen emakumearen kontratazioaren arloan.
|
|
|
Txostenean ageri denez, 2000 urtean Arabak izan du emakumearen kontratazio tasarik handiena, eta txikiena, berriz, Bizkaiak; Gipuzkoa, berriro ere, tartean gertatu da. 1986tik 1991ra bitarteko ekonomiaren susperraldiak hiru herrialdeetan onura handia ekarri zuen
|
emakumearen
kontratazioaren arloan. Eta urteetako krisiaren ondorioz galdutako lanpostuek eragin handiagoa izan zuten gizonezkoen artean, nahiz eta Gipuzkoan bi kolektiboak gertatu ziren nahiko erasanda.
|
|
|
Soldatapeko hiru langiletik batek aldi baterako kontratua dauka, eta
|
emakumearen
kasuan are nabarmenagoa da. Emakumeen langabezi tasak gizonenak baino altuagoa izaten jarraitzen du; hala ere, zenbait kasu eta sektoretan gizonezkoengan baino txikiagoa da emakumezko langabezi tasa.
|
|
|
Deshilobiratze izugarri hau berez edozein irakurlerentzat harrigarria ezezik deitoragarria ere suertatzen bada ere, badira zenbait datu osagarri Victoriak iradoki egiten dituenak eta viktoriar garaiko
|
emakumearen
egoera ulertzeko funtsezko bihurtzen direnak. Dirudienez, margolari prerrafaelitek modeloei eskatzen zieten itxura argal, zurbil eta heriotzezkoa lortzeko itzelezko baraualdiak egitera, gerruntzea estutzera edo ozpina edatera behartzen zituzten.
|
|
|
Edoskitzeak
|
emakumearen
gorputzean hormona bat sortarazten du: honek, folikulu garapena eta obulazioa galarazteaz gainera, umetokia aurreko era eta tamainara ekartzen du ostera.
|
|
|
Osasunaren eta kirolaren arteko loturaz, behintzat, honen azterketa zabal eta zorrotza egundo argitaratu gabe zegoen espainolez: obesitatearen prebentzioa, osteoporosia, drogen kontsumoa, ariketa fisikoaren ondoriozko hipertentsio arteriala, haurdunaldian eta erditze ostean
|
emakumearen
bizimoduaren hobekuntzan kirolak duen eragina, gure indar eta erresistentzia muskularra hobetzeko zein kirol komeni zaigun eta antzeko gaiak jorratuko ditu, zehazki jorratu ere.
|
|
|
Adin horretako elikagai nagusia amaren bularra izango da (edo izan behar du): esnea bakarrik hartuko du aurreneko hilabeteetan,
|
emakumearen
esnea bete betean egokitzen zaielako bularreko haurraren nutrizio premiei eta digestioaren ezaugarriei, elikadura osagarria sartu bitarteko garai horretan.
|
|
|
Jendea erakarri egiten du estralurtarrekin harremana izan duen
|
emakumearen
istorioak edo Ama Birjina ikusi eta gainera perlesia sendatuta geratu denaren kasuak, gertaera horiek sinesgarri izan ez arren.
|
|
|
Tomas, hemen. (?/?) Kiniela itzuli nahi dut eta jakin nahi nuke galdu zuen
|
emakumearen
telefono zenbakia. (?/?) Ez jardun, Lore, ez dut kiniela kobratu nahi.
|
|
|
JF./ eta iragarkien bueltan ia hementxe gaituzue hori da arrazoian ia gori goriangirotuta erabat ba fffff eztabaidan hasteko lixto gaia jarri dugu etxeko lanak etahorren bueltan eta bueno hortxe daukat hementxe ile horia polit politta leire eta botaetxeko lan lanetan z ze zure ustez zer lagundu beharra al dago ala etxeko lan hoiekden denen artean egin behar dira ala
|
emakumearen
kontua al dira
|
|
|
Argaltzeko dietetan, oso plater gomendagarria da zerbak egostea, lurrunetan egostea edo oliba olio pixka batekin salteatzea. Folato ekarpen bikaina egiten duenez, ezinbestekoa da haurdun dagoen
|
emakumearen
dietan.Haurdunaldiko lehen asteetan bitamina hori urritzeak malformazioak eragin ditzake etorkizuneko haurraren nerbio sistemaren garapenean. Entsaladan bitamina horren ekarpena handiagoa da, beroarekiko oso sentikorra baita, eta egostean zati handi bat galtzen da.
|
|
|
Sintomak haurdunaldiko hirugarren hilabetetik aurrera has daitezke, baina eragin handiagoa dute hirugarren hiruhilekoan, umetokiak urdailean presio handiagoa egiten duenean. Neurri handi batean, progesteronak(
|
emakumearen
sexu hormona, zeinaren mailak handitzen baitira haurdunaldian) beheko hestegorriko esfinterraren muskulua erlaxatzen duelako eta urdailaren hustuketa moteltzen duelako gertatzen da hori. Gehienetan, haurtxoa jaio ondoren izaten dira pirosi sintomak.
|
|
|
“Emakumeak hilekoa berreskuratu du, eta DIU hau erretiratu eta hilabetera haurdun geratzeko gaitasuna”, azaldu du Martínezek, beste abantaila ugari dituela nabarmendu aurretik: “Inplantea bost urterako da,
|
emakumearen
obulutegiek normaltasunez funtzionatzen dute, nahiz eta hilekoa ez izan, eta ez du ondorio negatiborik osasunean”. Ginekologo guztiak ez dira aldekoak.
|
|
|
Dieta orekatu batek hainbat elikagai hartzen ditu haurdunaldian, proportzio egokian, eta, oro har, dieta ondo garatzeko beharrezkoak diren bitaminak eta mineralak ematen ditu. Hala ere, mediku askok jaio aurreko bitamina eta/ edo mineral gehigarri bat preskribatzen dute,
|
emakumearen
nutrizio egoeraren eta elikagaien kontsumoaren ziurgabetasunagatik. Bitamina eta/ edo mineral gehigarriak behar bezala justifikatuta daude, baldin eta kudeatzaileek odol analisien bidez hauteman den urritasun klinikoa adierazten badute.
|
|
|
Haurdunaldiaren aurreko
|
emakumearen
elikadura garrantzitsua da, ugalkortasunean esku hartzen baitu eta fetuak malformaziorik izan ez dezan.
|
|
|
Badakin, kontura hadi, hire aluak galduak dizkin txinpat eta suak, galduak betiko maitaleak, galduak hileroko aldiak, galduak lizunkeriak. Badakin amona, zahartzaroaren haize boladak eraman din
|
emakumearen
altxor preziatuena ere. Begira hitzan hire iztar zimurtsuak.
|
|
|
–Denak dira politak,
|
emakumearen
eta momentuaren arabera.
|
|
|
Lasaitasuna ematen zion. Pentsakizun horiek buruan bueltaka zituela,
|
emakumearen
ahotsa iritsi zitzaion egongelatik. Oihu bat zela iruditu zitzaion, eta, zerbait gertatu ote zitzaion pentsatuz, sukaldeko atetik atera zen, egongelan sartzera ausartu gabe baina zertaz hitz egiten ari zen jakin nahirik.
|
|
|
Edo plantxa egiten zuen mahaiaren gainean txortan egitea. Edo
|
emakumearen
bularretakoa jantzita oheratzea. Edo plantxaren beroaz gerria erretzea.
|
|
|
Lagunak, ordea, saltzaileari
|
emakumearen
asmoa salatu zion. Saltzaileak, orduan, saltzaile horri, neskatxa hil zezan nahikoa diru eman zion.
|
|
|
Burubideok emakumeak berak eta
|
emakumearen
gurasoek onartu egiten dituzte, gogoaren bortxara bada ere. Horien gainean finkatzen dira familiaren gorabehera eta joan etorri guztiak.
|
|
|
Indian
|
emakumearen
egoera eskasa bada, beste toki askotan askoz hobea denik ez dugu pentsatu behar.
|
|
|
Aita eta ama izan ziren, korrika, atzetik atera hurbildu zirenak. Espaloira irten orduko,
|
emakumearen
arrastorik ez, ordea.
|
|
|
Dendak halako kolore more beltza hartu zuen, bat batean, irten berri zen
|
emakumearen
soinekoak airea tindatu balu moduan.
|
|
|
Txostena prestatzeko ibili ditudan entomologia tratatuetan intsektu horren forma, itxura ikusi ahal izan dut. Barkatuko didazue gordinegi mintzo naizela uste baduzue, baina esan behar dut cocuyo horren morfologiak antzekotasun nabarmenak dituela
|
emakumearen
organo sexualekin. Alegia, kui txiki eta estu bezalako burutxoa du, non konkor ñimiño bat nabarmentzen baita, eta handik behera, soin enborra zabaltzen da, burua halako hiru izango diren hegal banak alboetatik babesten duela, halako moldez non emakumearen klitori eta ezpain lodiekin paralelismoa ez sortzea ia ezinezkoa baita.
|
|
|
Barkatuko didazue gordinegi mintzo naizela uste baduzue, baina esan behar dut cocuyo horren morfologiak antzekotasun nabarmenak dituela emakumearen organo sexualekin. Alegia, kui txiki eta estu bezalako burutxoa du, non konkor ñimiño bat nabarmentzen baita, eta handik behera, soin enborra zabaltzen da, burua halako hiru izango diren hegal banak alboetatik babesten duela, halako moldez non
|
emakumearen
klitori eta ezpain lodiekin paralelismoa ez sortzea ia ezinezkoa baita.
|
|
2002
|
|
|
Konferentziara bildu ziren sindikatuek egun horietan bertan eman zuten datorren urtean partaide gehiagoko beste konferentzia internazional bat antolatzeko hitza. Hurrengo bilkuran,
|
emakumearen
lan munduko egoeraren diagnosia egin eta ekintza lerroak erabaki nahi dituzte. Arlo horretan, erakunde sindikalen barruko dinamika sortu nahi dute batetik; bestetik, ordea, mugimendu sindikal nazioartekoan txertatu nahi dute ekinbide hori, generoan oinarritzen diren praktika prekario baztertzaileei aurre egiteko harreman laboralak garatuz joan daitezen.
|
|
|
Deshilobiratze izugarri hau berez edozein irakurlerentzat harrigarria ezezik deitoragarria ere suertatzen bada ere, badira zenbait datu osagarri Victoriak iradoki egiten dituenak eta victoriar garaiko
|
emakumearen
egoera ulertzeko funtsezko bihurtzen direnak. Dirudienez, margolari prerrafaelitek modeloei eskatzen zieten itxura argal, zurbil eta heriotzezkoa lortzeko itzelezko baraualdiak egitera, gerruntzea estutzera edo ozpina edatera behartzen zituzten.
|
|
|
Narrazioa goizeko 7: 45etan hasi eta egun bereko arratseko 21:15 inguruan amaitzen da, eta protagonisten eguneroko zereginen inguruan bilbatzen da:
|
emakumearen
lanaldi bikoitza, eskola, haurraren zaintza... Emakumeak gizarte modernoan duen funtzioaren inguruan dauden gogoeta asko biltzen ditu eleberriak, eta etengabeak dira emakumearen egoerari, emakume gorputzaren aurkikuntzari, etab. egindako erreferentziak.
|
|
|
emakumearen lanaldi bikoitza, eskola, haurraren zaintza... Emakumeak gizarte modernoan duen funtzioaren inguruan dauden gogoeta asko biltzen ditu eleberriak, eta etengabeak dira
|
emakumearen
egoerari, emakume gorputzaren aurkikuntzari, etab. egindako erreferentziak. Emakume bakarra da protagonista, senarrak bost urte lehenago utzi zuenetik haurra bakarrik hazi behar izan duen ama.
|
|
|
Urdaileko hodi ehun ugaltzea zuen 43 urteko
|
emakumearen
kasua dakargu, fundus unean hedatua, beste patologiaz loturarik gabea, odol-jario gertaerak jasana, jario aldietan kirurgi josturak behar izaten zituzten. Gertari berri batean, igarpidea zaingorri elestiz egin zitzaion eta jarraian urdaila osoro kentzea, soin gaitzarekiko iritzia sendetsiz.
|
|
|
Ixil ixilik. Eta iretargia, lirain eta beti gazte, hileroko misterioa
|
emakumearen
beraren misterio ixila zaratarik bage, jaio, hazi, hil, eta barriro jaioaz.
|
|
|
Ehun fabrikak iraultza industrialaren eta
|
emakumearen
askapenaren ikur bilakatu ziren.
|
|
|
Estrogenoek (sexu hormona femeninoak)
|
emakumearen
bizitzan hezurren erresistentzia mantentzen dute.
|
|
|
Zure Fundazioak garapenerako laguntza integrala aldarrikatzen du eta etxebizitzak, ospitaleak, eskolak eraikitzen lan egiten duzue, lursail idorretan ura atera eta kanalizatzen, nekazaritzako produkzioa garatzen, lanbide heziketarako azpiegiturak sortzen, kreditu txikiak ematen,
|
emakumearen
eskubideak gizonezkoarenekin parekatzen.
|
|
|
Emakumeen tabakismoaren etorkizuna ez da bat ere pozgarria, eta oraindik
|
emakumearen
osasunean zoritxarreko ondorio guztiak agertzeko behar adina denbora pasa ez den arren, herrialde industrializatuetan hasi dira lehenengo ondorioak nabaritzen: Europan emakumeen arteko biriketako minbizi kopurua bikoiztu egin da, 1973an 18.822 heriotza izatetik 1992an 36.772 izatera pasatu baitziren, eta Estatu Batuetan dagoeneko bularreko minbiziagatik baino heriotza gehiago gertatu da biriketako minbiziagatik.
|
|
|
Hortaz, haurrei bizitza ohitura osasungarriak erakustea proposatzen dute eta arlo horretan funtsezkoa da
|
emakumearen
zeregina, gaur egungo gizartean duen rolagatik.
|
|
|
–Presarik gabe, baina, esan zion albotik
|
emakumearen
ahots lasai eta atseginak?. Begira iezaiozu beti zure ezkutuari beherantz hegan zoazen bitartean, eta ibili arretaz, lehenengo kolpean zauritu baituzu munstroa.
|
|
|
Azken finean, ikertzaileak ikerketa objektuarekiko duen harremana da kezkatzen gaituena17 Eta kezka hori bi puntutan zehazten zaigu: Antzinako Erregimeneko gizarte estamentala ulertzeko zailtasunetan, eta, horren barruan,
|
emakumearen
benetako eginkizuna zein zen aztertzeko, gauregun erabiltzen ditugun zenbait analisi kategoria erabiltzerakoan egin beharrekomoldaketetan.
|
|
|
Varela, 1997: 10). Gaur egungo ideala dena delakoa izanik ere,
|
emakumearen
irudia ere historianzehar sortutako zerbait dela azpimarratu nahi genuke, eta beti ez dela berdina izan.Gure iritziz, hori kontuan hartzea oso garrantzizkoa da, emakume haien bizitzaaztertzerakoan gure nahi eta kezkak haien gain ez proiektatzeko, eta emakumehaien gizarte errealitatea errealitate haren baitan ulertzeko. Horrek ez du esan nahi, emakume haiek sufri zitzaketen menpekotasunak aztertu behar ez direnik, bainabai haien gizartearen baitan aztertu eta ulertu behar direla, eta haien momentuhistoriko zehatzean kokatu behar direla.
|
|
|
Hain zuzen ere, mende horretan zehar definituko ziren Antzinako Erregimeneko gizartearen ezaugarriak, eta etxea eta kaparetasuna, oeconomica berri baten oinarri bihurtuko ziren.Azken finean, mende horretan sendotu zen kapareen estamentua Gipuzkoan. Horrek guztiak, Probintziako zenbait etxetan bereziki nabarmena izan zen dinamikabat sortu zuen, eta
|
emakumearen
eginkizuna dinamika horren barnean aztertzeabereziki interesgarria da, oeconomica berri horretan esleitzen zitzaizkion funtzioakzein ziren ikus daitekeelako, eta ezaugarri zaharren aztarnak ere antzeman daitezkeelako.
|
|
|
Adibide bat jartzearren: haurrak izatea erabakiz gero, bikotearen lanbide profesionala baldintzatzen da, horrek era berean bietako baten (lege subjektibo objektibizatuari jarraiki,
|
emakumearen
) mendetasun ekonomikoa sortzen du bere ondorio guztiekin, etab. Modernizazioak, ekarri, tako modernitatearen biziera pluralarekin, indibidualizazioarekin, nortasun maskulinoa, estereotipo, bezala auzitan dago (ikus:
|
|
|
Baliteke gizonen eta emakumeen harreman pribatuetan estereotipo sexualak birmoldatzea, baina ziurtasunaren sistema sozialak, hiri antolamenduak, lan merkatuak edota okupazio sistemak bere horretan jarraitu bitartean, gehienera jota, (nahiko sinesgaitza dirudiena), desberdintasunen elkar aldaketa baino ez da lortuko, gizona bizikidetza feudal modernoan
|
emakumearen
orain arteko eginbeharren arduradun eginaz, eta alderantziz. Gizonen eta emakumeen arteko desberdintasuna berariazkoa duen erakunde egituretan ezin daiteke berdintasunik eman.
|
|
|
Bizitzaren kontrolerako eta administraziorako gaitasunak haztearekin batera, biologikotzat eta betierekotzat jo izan diren egitateen izaera historikoa eta aldagarria frogatu da;
|
emakumearen
irudiari buruzko gogoetak jar genitzake eboluzio horren adibidetzat. Bilakaera ez da autonomoa, erabakiak hartzen dira, erabakien ondorioa dira.
|
|
|
Ondoko orrialdeetan, arriskua eta sorkuntzarako aukera berriak bere zentzu zabalenean ardatz harturik, hots, zientzia eta teknika ez ezik, klase eta
|
emakumearen
ohiko biografia edota biografia burokratikoa (zeinak gero eta zailagoak diren erabakietan zatikatzen diren) ere, kontzeptuei ihes egiten dien errealitatea azaltzeko eta, bide batez, harreman moralak, sozialak eta politikoak berrirudikatzeko, hizkera berri baten beharraz oroitarazi nahi da. Horretarako, lanaren ondorioetan, kontzeptualizazioan urrats kualitatiboa emanaz, gizarte modernoaren
|
|
|
Horrela, baloratzerakoan, hiritarrak oro har irekiak dira emakumeek lan merkatuan parte hartzearen inguruan; ez dira emakumeak etxe eta familia esparruetara mugatzen (emakumea jada ez da amarekin lotzen), eta esparru publikoan zein etxeko esparruan euren parte hartzea positiboki baloratzen da. Era berean, ikus daiteke
|
emakumearen
rol berriak eta funtzio sozialak baikorren hartzen dituztenak, oro har, jende gazteena dela, eta berauen artean ezkerrekoak eta heziketa ertainekoak eta altukoak nabarmentzen direla.
|
|
|
Denak erraiten zuten ao batez: Hori da
|
emakumearen
aratza! Benetan maite zuen gero horrek bere senar zendua!
|
|
|
Jakin naiak zirikatuta, zan gudari hori zotiñak zetozten alderdirantza, ta, ilobiak agiri ziran lekura eldu zanean, emakume eder bat ikusi zuen; ikusita beste gabe ikaratu egin zen guztiz, iratxoren baten aitzinean ote zegon edo. Baiña gero, zenduaren gorpua begiz jo zuenean, eta haren ondoan zegoan
|
emakumearen
negarrak eta zotiñak nabaitzean, ezur eta aragizko benetako emakume ederra zala oartu zan, eta bere senarraren eriotza eraman eziñez edo, negar zotinka ari zala. Bere afari ariña artu, ta illobiratu zan gudari gaztea, ta andera errukarriari emekiemeki mintzatzen asi zitzaion.
|
|
|
Bein sabela ongi betez gero, badakizute gorputza zertara etortzen dan usu. Bere bizia zaindu bear zuela ta, jan egin zuen, edan ere zertxobait; gero gudari gazteak berriz biotzera itz egin zion eta biotz osoa makurtu zan mutil gaztearen aldera; biotza irabazi nai ukhan zion, eta beingo baten egin zan
|
emakumearen
biotzaren jaube. «Ezta ba, gazte hau, hain itsusia eta mukerra» erraiten zuen andereak gudariari begitartera maitekiro begiratuz, eta mirabeak itz hauien antzeko batzu erraiten zizkion bitartean:
|
|
|
Ongi iritzi zion hunek
|
emakumearen
azerikeriari; gaiñera horrekin bere burua gaizkatzen zuela ikusten zuen, eta agindu bezala egin zuen. Urrengo egunean uriko lagunek, efesotarrek, zendua nola igon zitekean bera bakarrik gurutze baten gaiñera galdetzen omen zuten ikaratuta.
|
|
|
Ametsetan edan nahi duen eta gorputzaren sugarra itzungi diezaiokeen urik aurkitzen ez duen, baizik iturrien simulakroetara oldartzen eta edan nahi duen ibai nahasiaren erdian alferrik tematzen eta egarritzen den egartia bezala, halaxe engainatzen ditu simulakroekinVenusek maitaleak, eta ez begiak ase daitezke gorputzak aurrez ikusten, ez eskuek, gorputz guztian zehar deslai eta zalantzan dabiltzanek, erauz dezakete lohadar samurren ezer. Gero, lohadar trabatuetan adin loreaz gozatzen dihardutela, gorputzek atsegina bidean somatzen eta Venus
|
emakumearen
soroa ereiten ari dela, gorputzak irrikaz estutzen eta ahoko listuak batzen dituzte eta elkar arnasten dute, hortzak ezpainetan hertsatuz; alferrik, ezin baitute handik ezer erauzi ez bestearen gorputzean sartu eta harenarekin bat egin; horixe nahi dutela eta horretantxe dihardutela baitirudi: halakoxe irritsez katigatuak dagoz Venusen lakioetan, lohadarrak gozamenaren indarra ahiturik zimeltzen diren bitartean.
|
|
|
Antzutasuna, izan ere, semen lodiegiak eragiten du eta, bestela, behar baino likido meheagoak: meheak ezin du dagokion tokian inkatu eta berehala lerratzen da eta fruturik utzi gabe itzultzen; lodiagoa, berriz, trinkokiegi igortzen da, edo ez du behar besteko indarrez aurrera egiten edo ezin du behar den tokian sartu, edo, sarturik, hazia nekez nahasten da
|
emakumearen
haziarekin. Venusen harmoniak oso ezberdinak direla ikusten baita:
|
|
|
Halaber, gaixotasun horietan espezializatutako Espainiako unitateen koordinazioa sustatuko du, erakunde publiko, pribatu eta nazioartekoekin lankidetza hitzarmenak ezarriko ditu, eta arlo horretan behar diren ekintzak eta azterlanak egingo ditu. Ikerketa proiektuak ere egingo ditu zentroak, besteak beste, etorkinen aldagai soziosanitarioak identifikatzeari buruzko lana,
|
emakumearen
patologiari, sendagaiekiko erresistentziari eta Gineako hiesari buruzko proiektua.
|
|
|
Interneteko iragarkiek
|
emakumearen
irudi duinagoa eskaintzen dute
|
|
|
Estatuko Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Konfederazioak jakinarazi du publizitateak
|
emakumearen
estereotipoak mantentzen dituela, etxekoandre eta desira objektu gisa.
|
|
|
sexu edukiak, gutxi asko esplizituak, gizonei zuzendutako iragarkien berezkoagoak dira. Marisol Guadamillasen ustez, azterketa horren arduraduna,
|
emakumearen
irudia da gaizki geratzen dena, haren ezaugarri fisikoak intelektualen gainetik baitaude, gorputza «erakargarri eta gizentze» gisa erabiliz. Izan ere, aztertutakoen artean batez beste bi iragarkik bakarrik aurkezten dute hilkutxa.
|
|
|
Bien bitartean, %17k baino gehiagok sexu objektu gisa aurkezten dute emakumea. Irudia zaintzea Hala ere, sexuaren eta
|
emakumearen
arteko lotura ez da CECUk hautematen duen bakarra, baina bai iraingarriena. Beste estereotipo batzuk ere ikusten dira, hala nola, emakumeak gizonarekiko duen mendekotasun ekonomikoa; ia esklusibitatea etxeko lanetan; etxekoandrearen lana debaluatzea eta garrantzi txikiagoko lanak egitea.
|
|
|
alde batetik, 900 lerro bat, eta, bestetik, 16 profesionalek osatutako Irudiaren Aholku Kontseilua. CECUren azterketak erakusten duenez, ohiko hedabideetan
|
emakumearen
irudi proiektatua gizartean gertatu diren errealen aldaketetatik kanpo geratzen bada, sarean aurkitzen da gizonari gehien hurbiltzen dion emakume irudia birkokatzea, genero desberdintasunak lausotzen dituen prozesu batean. CECUk Interneten dauden publizitate formatuetan emakume aktiboagoa (aztertutako iragarkien %50) eta bere buruaz seguruagoa (%35, 7) aurkitzen du.
|
|
|
Haurdunaldia
|
emakumearen
bizitzako aldi bat da, eta nabarmen handitzen ditu haren nutrizio beharrak. Hazkunde hori fetua hazi eta garatzeko, haurdunaldian beharrezkoak diren ama egitura berriak eratzeko eta aman energia metaketak eratzeko behar diren eskarien ondorioz gertatu da, erditzean eta edoskitzaroan sortuko diren energia eskaerak bermatzeko.
|
|
|
Hori dela eta, amaren ladieta egokitu egin behar da, haien eta jaioberriaren beharrak ahalik eta hobekien betetzeko, bien osasunerako arriskurik gabe. Esnea jariatzeak bularra ematen duen
|
emakumearen
mantenugai eskaria handitzen duen prozesua eragiten du; izan ere, zenbait hilabetez, ohiko irenstearen bidez lortzen dituen elikagaiak elikagai hori ekoizteko erabiltzen dira. Gainera, kontuan hartu behar da mantenugaien eskaera ez dela homogeneoa eta aldatu egiten dela edoskitzaroan.
|
|
|
Familia medikuari kontsulta eginda, disfuntzioak eta gorputz adarraren atrofiak berak eragindako arazo psikologikoak saihets daitezke; batzuetan, kontsumitzen ari den sendagai bat aldatu, ohiturak birbideratu edo Viagra bezalako botikak errezetatu. Psikiatrak ohartarazi duenez, “gizonaren autoestimurik eza,
|
emakumearen
interpretazioak, bere bikotekidea beste batekin dagoela edo homosexuala dela uste baitu, eta erekzio disfuntzioarekin iristen den bikote askoren haustura tratamendu erraz horietako batekin konpon daiteke”. Eta andrologoak patologiak organismoan izan ditzakeen ondorioez hitz egiten du:
|
|
|
Tesi horri Encuentros Fundazioaren “Informe España 2002, una interpretación de la realidad social” txostenaren egileak gehitu zaizkio, estatistiken arabera. “Hezkuntza da jarrerak gehien aldatzen dituen aldagaia, eta zeregin garrantzitsuagoa du
|
emakumearen
eginkizuna eraldatzeko, bai arlo publikoan, bai pribatuan”, azpimarratu dute. Espainian, unibertsitate ikasketak dituzten emakumeen arteko tratu txarrak(% 8,9) nabarmen txikiagoak dira gainerako taldeetan baino.
|
|
|
Amparo Moraleda, Espainiarako eta Portugalerako IBMko lehendakaria, eta Ana Patricia Botín, Banestoren buru dena, oso salbuespen garrantzitsuak dira, eta baliteke gizonezko mundu horretan sartzeko gaitasuna izatea. Hala ere,
|
emakumearen
ikusezintasuna nabarmena da presentzia handiena duten sektoreetan ere. Irakaskuntzan, adibidez, gehiengoa dira, baina ordezkaritza handiko karguetan, hala nola unibertsitateko errektorean, oso presentzia txikia dute oraindik.
|
|
|
Milaka emakume eta gizonek gerra deklaratu diete gerrian sortzen diren gantz michelinei, tripari eta, jakina, zelulitisari eta laranja azal beldurgarriari,
|
emakumearen
gorputz irudiaren etsai nagusiei. Uda gertu egoteak —bi hilabete eta erdi besterik ez da falta beroa betetzeko— sukarra kendu du edertasun tratamenduengatik, eta bisturiaren laguntzaz pisua galtzeko eskaera ugari egin ditu.
|
|
|
Espainiako emakumeek, batez beste, 26 hilabete itxaron behar dute ospitale publikoetan ugalketa lagunduaren tratamendua egiteko, unitate guztietako espezialistek egindako txostenaren arabera, osasun administrazioari neurriak har ditzan eskatzeko. Azterketa Osasun Ministeriora bidali da, eta, haren arabera, Osasun Sistema Nazionaleko laguntza bidezko ugalketa zerbitzuak “ez dira aski, argi eta garbi”, eta giza baliabide eta baliabide material gehiago eskatzen dira; izan ere, bikote batek ez luke sei hilabete baino gehiago itxaron behar, eta
|
emakumearen
adinarekin ugalketa pronostikoa okertu egiten da. In vitro ernalketa (FIV) eta espermatozoideen mikroinjekzio zitoplasmatikoa (ICSI) egiten duten laguntza bidezko ugalketako unitate publiko guztiek hartu dute parte txosten horretan, eta 2000 urteko datuei buruzkoa da, nahiz eta uste den ordutik egindako aldaketek ez dutela funtsean aldatzen lagundutako ugalketaren egoera.
|
|
|
Hala ere, hezurren hauskortasun handiagoa dela eta, kaltetutako pertsonetan hezur haustura handiak agertzen dira maiz, eta horiek eragiten dituzte zeinu klinikoak. Menopausia ondoko
|
emakumearen
haustura ohikoenak ornoetakoak dira, bizkarreko min oso akutuekin eta haren deformazio progresiboekin: aldaketak bizkarrezurreko kurbaduretan eta gero eta txikiagoa ornoen zanpaketengatik.
|
|
|
Salxyll en publizitatean esaten da serumak «zuk jaten dituzun kaloria gehiago erretzen dituela elikadura bidez», «lehen serum beiblea kaloria negatiboekin» delako. FACUak salatzen du produktu honen publizitateak 1907/ 96 Errege Dekretuaren zenbait artikulu urratzen dituela, helburu terapeutiko bat duten produktuei buruzkoak, Publizitatearen Lege Orokorraren 3 artikulua eta
|
emakumearen
duintasunaren aurkako atentatua.
|
|
|
Ogia pisua galtzeko murriztu beharreko elikagai nagusietako bat izan behar duela argaldu nahi duten pertsonek uste dute. Hala erakusten du «Ogiaren papera
|
emakumearen
dietan» izeneko ikerketak, Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Farmazia Fakultateak egina, elikagai horri buruzko ezjakintasun osoa dagoela ziurtatzen duena. Txosten horren arabera, Espainiako batez besteko dietak proteina eta gantz gehiegi ematen du, karbohidratoen kaltetan.
|