|
2000
|
|
|
Beste lurraldeen aurrean askotan harroegi agertzen den gipuzkoar abertzaletasunari egin beharreko apunte bat zen. Gerra aurrean momentu batean
|
bazegoen
Aitzolen Pizkundean eta Falangean, bietan kolaboratu izan zuen artistarik. Marra ez zegoen hain markatua.
|
|
|
talde bat bestearen aurrean jarrita, tenisaren egiturarekin. Gero pilota biziagoak lortu zituzten eta pareta baten kontra jokatzeko aukera ere
|
bazegoen
. Hori bada aldaketa sakona kirol baten barruan.
|
|
|
Baina martiriren eredua bestelakoa da, hunkitzen gaituzte gure porputz atal direlako. Beraiekin badugu lokarrri bat, bere erabakiak gurea osa eta hezi dezake," Algia, santuekin
|
bazegoen
batasun bat, mailakatua bazen ere.
|
|
|
Baina oso konplikatua daukate biek balizko hari berri horretatik bakarrik tiratzea. Azken eztabaida horretan beste aukera bat galdu zen gauza berri batzuk adosteko, eta aukera egon
|
bazegoen
. Egunean zehar aurkeztu genituen emendakinek hori agertzen zuten.
|
|
|
Guztiz onartzen dut hori, baina ezin dugu ahaztu herria alderdi politiko baten izenean ordezkatzen dugula, eta badira herriaren kudeaketaren gainetik dauden baloreak. Udal akordio hauek su eten giroan sortu ziren eta legebiltzar mailako akordio bat ere
|
bazegoen
.
|
|
|
Espektatiba horrekin zabaldu zen Batasuna, baina ez zen ageriko posibilitate bat ere. ETAren su etena mantendu zen bitartean posibilitate hori
|
bazegoen
. Prozesua hasi berria izanik zaila zen balorazio bat egitea.
|
|
|
Gure iritzi adoleszente murritzean, zerbait adierazteko hitz egin behar zen. Zer esanik ez
|
bazegoen
, horrelako berriketak denbora alferrik galtzea besterik ez ziren.
|
|
|
Alde Zaharreko monumentuen artean XVI. mendeko Jasokundeko Andra Mari eliza (nabe bakarrekoa eta erretaula barrokoduna), Kale Nagusiko udaletxea (aurrealde greko erromatarra) eta plaza Nagusiko (XVI.ean jada
|
bazegoen
), armarridun Abariako jauregia eta Gazteluzaharrekoa ditugu. Gainera, Zabala jauregia (arku bikoitzaren gaineko armarria), bere aurreko Fray Andres Urdanetakoa geografoaren omenezko estatua, honen atzeko Barrena jauregia (XVII. mendekoa, Batzar Orokorretako egoitza) eta ondoko Unanue Etxea ere aipatzeko modukoak dira.
|
|
|
Jakina, mendebaleko Europa zinema amerikarraren, kolonizazio? jasangaitzagatik kexuka
|
bazegoen
ere, Aramaiokoa bezalako herri euskaldun batean, kolonizazio, bikoiztu hori ez zen arazo gisa bizitzen. Ez behintzat era dramatikoan; antifrankista etahorrexegatik astindua izan ondoren, herria etsipen natural batez bizi beharreanaurkitzen zen eta zinema ere zerbait on ekar zezakeen kontsumo produktu bat bezala, ikuskizun gisa onartzen zen.
|
|
|
Bestalde, probintzia bakoitzak oinarrizko irakaskuntzako eskoletako ikuskaria izan behar zuen Araba, Bizkaia eta Gipuzkoak bat izan zuten hirurentzat (behar izanez gero,. Real Consejo de Instrucción pública? delakoaren oniritziarekin, kopuru hau gehitzerik
|
bazegoen
) (299 art.). Legeak ikuskaria izateko baldintzak ere zehaztu zituen: –Escuela Normal Central. Carrera delakoan ikasketak eginak izan eta bost urteko esperientzia (hamar urtekoa, eskola pribatuan bazen) oinarrizko irakaskuntzan (300 art.).?, sistema ere ezarri da, non merituek eta zerbitzuan emandako urteek kontuan hartuko ziren eskalafoian gora egin ahal izateko, ikuskariak hiru sailetan banatuz (302 art.).
|
|
|
Hori bai,
|
bazegoen
zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere berak ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere bazegoen gela hartan minutu batzuk igaro nahian.
|
|
|
Hori bai, bazegoen zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere berak ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere
|
bazegoen
gela hartan minutu batzuk igaro nahian. Kontsolatu zen pentsatuaz beharbada instintu atabikoren bat izango ote zen:
|
|
|
Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere bazuela aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest. Eta
|
bazegoen
, edo egon zitekeen hirugarren arrazoin bat, arestian aipatuaren korolario eta ondore, zeren eta, nola gure aita ezin gogarago senti baitzitekeen aita Bartolomerekin, honek Nafarroari eta Eliza Katolikoari buruz pentsa zezakeenaz denaz bezainbatean, berdin eta orobat senti baitzitekeen desgogara aita jesuitak moralaren eta seigarren manamenduaren alderakotzat zituen ideia ezin hertsiago haiekin, z...
|
|
|
Nola bentzutuko nituen haragiaren tormentak eta kontrak, eta nola eginen nuen, bada, soseguaren porturat, baldin tentamenduak behin eta berriro akometatzen baninduen, atsedenik gabe, baita konfesatzen nintzenean eta ustez porturatzen nintzenean ere, eta baldin tentamenduaren lur linburietan labaintzen eta linburtzen banintzen, nola oina zur ezkoztatuaren gainean, baita erortzen ere, ezezko guztien arteko baiezko haietarik bat zela kausa, kontzientzia garbitu bezain fite likisten ninduena? Nola lot eta amarra nezakeen neure imajinazinoa eta nola jar nezakeen hura neure menerat, baldin imajinazinoa haizea bezalakoa bazen eta baldin ez
|
bazegoen
hura lotzerik ez amarratzerik?
|
|
|
Ordea, aitona Nikolasek ez zuen laket izan aitak hartu erabakia. Izan ere, jauregiaren errespontsabilitatea gure aitaren esku utzi zuenetik, bere baitan zatiturik zegoen aitona, zeren, miretsirik
|
bazegoen
ere, alde batetik, gure aitaren kemenarekin eta haren suarekin, baita negozioen oihanean aitzina egiteko erakusten ari zen trebeziarekin ere, ez zituen, bertzetik, haren modu eta manera haiek guztiak guztiz azeptatzen eta ontzat hartzen. Eta bazkalorduan diskutitzen aritu ziren biak, aitona Nikolasek ez zuelako begi onez ikusten zein modu desegokian egotzi zuen aitak etxetik Xalbador lehengusua, urte erdiz jauregiko skribatzaile izan zena, oihuka eta ostikoka:
|
|
|
Eta
|
bazegoen
etxola berezi bat ere, guztiz hertsia eta ate bakarra zuena: etxeko bihitegia zen, gariz, oloz eta zekalez betetzen zena, baita artalez ere.
|
|
|
Etxean, berriz, Pedro Huizik osaba Joanikoti eskaini zion koadroaz gain,
|
bazegoen
aitona Nikolasek ekarri zuen bertze koadro bat ere, zerbait hobea... eta gehiago ere esekiko zituen, segur —zeren eta aitona Nikolasek ere maite baitzituen arteak eta zientziak—, baldin gauzak ongi joan izan balitzaizkio, baina kontatu dizut ezen, bertzenaz ere, trabailurik eta egitekorik aski izan zuela aitona Nikolasek jauregiaren eta bere bi olen aitzina eramaiten, koadroak erosten h... Eta bagenituen alfonbra eta tapiz guti batzuk, baita bizpahiru guadamezil ere, gure berraitona jaun Albert Etxegoienek ekarriak, deus guti balio zutenak eta koloregalduak zeudenak.
|
|
|
Eta justifikazino baten bila abiatu zen, hartaraz gero, zeren sinesten zuena sinetsi nahi baitzuen eta sinetsi beharra baitzuen, are gehiago zirkunstantzia haietan, usterik ezen paradisu hura noiznahi den fina zitekeela eta akaba... zeren eta Gorukik aipatu zigùn mehatxu hura baikenuen, bertzalde, bi tokitatik iristen ahal zitzaiguna, indiar gorrien aurkako borrokan indiar horiak eta gizon zuriak bat eginik zeudenez gero; eta gizon zurien artean jaun Santiago de Tapioles y Vi llarrín nuen nik gogoan, zeren, jaun hartaz denaz bezainbatean, ezin ahantzi bainituen haren erranetarat trabailatzen zen zaldunaren hitzak, jaun Julián Arévalorenak, noiz eta gomendatu baitzigun ezen ez geniezaiola Calatravako gurutzea zuen gizon printzipal hari ihes egin, erraiten zigula: " Eta, halarik ere, jakizue ezen, ihes eginen bazenute ere, guztia alferrikakoa litzaizuekeela, zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen osabetarik bat inkisidorea izan baitzen, eta ene nagusia haren eskolakoa da, eta ez luke, halatan, zuek atrapatu arte etsiko..." Eta
|
bazegoen
, finean, bertze mehatxu bat ere, zeren armadako arduradunak ere gure xerka ibil baitzitezkeen, bi soldadu haiek akabatu ondoren...
|
|
|
Baina historia bitxi hartan
|
bazegoen
kontu ilunik, zeren eta, kapatazekin eta bertze jende batzuekin mintzaturik, berant gabe jakin bainuen, konparazione, ezen erditzeko puntuan zeudenak zirela don Fidelek arbuiatzen zituèn eta etxetik egozten zituèn emazteki haietarik gehienak, eta ez nuen ulertzen zergatik... Izan ere, ez al zen arrazoin naturala emazteki haiekin izan zezakeen haur bat edo bertze beretzat hartzea eta etxeko primu eta heredero izendatzea...?
|
|
|
" Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez baitago infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea eskatu zizun eta, baldin konfesionea eskatu bazizun, damu zelako eskatu zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean
|
bazegoen
, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen". Eta galdetu nion orduan zenbatekoa edo noiz arterainokoa izan zitekeen purgatorioko pena, eta aita misionestak erran zidan:
|
|
|
Ai, nola etorri zitzaidan orduan purgatoriorik ez zegoela erraiteko gogoa, eta imajinazinoaren asmakeriak zirela haiek! Baina zer egin nezakeen nik, baldin, arestian erran bezala, hura itsuturik
|
bazegoen
–Eta, halarik ere, zerbait egin nuen noizbait, zeren nafar hura munstro bat baitzen, eta ezin utzi nuen Goruki munstro haren atzaparretan...
|
|
|
Baina, osaba haserre
|
bazegoen
ere, ni, aldiz, liluraturik nengoen etxerat etorri zitzaigun jende harekin; eta jende handi haren dohainak eta balentriak nituen gogoan, etxean mila aldiz adituak: haien moduak eta haien presentzia; haien dantza egiteko dotorezia eta haien ezpata manaiatzeko trebetasuna, haien balentasuna eta haien ausartzia, bai ehizarat zihoazenean eta bai gerlarat...
|
|
|
LIBERTATEA: osaba Joanikoten ametsa eta ene ametsa; eta libertatearen lurra amets nuelako joan nintzen bertze lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina
|
bazegoen
itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak errai...
|
|
|
Baina zertarako balio zidan trebetasun hark? Izan ere, bagenituen sagarrondo lerdenak, eta haien artean
|
bazegoen
bat, sagarrondo izaiteko izugarri handia zena eta errege sagarrik onenak emaiten zituena. Eta sagar haien artean beti egoiten zen bat, bertzeak baino erregeago zena, eta, noiz eta pentsatzen bainuen ezen sagar hura enetzat izan zitekeela, zeren Mattin baino arinagoa bainintzen, albotik adituko nuen haren boza:
|
|
|
Jauregiaren aitzinean
|
bazegoen
menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen gure etxekoa bezain ederra, baina bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan ibiltzen ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta bertze hainbat irriren artean, laurok uretan blai akabatzen genuen arte, jakin genekien arren ezen ez amak eta ez osaba izebek zutela hura laket eta hargatik debekatu zigutela elkar bustitzen ibiltzea, erraiten zutelako ezen ura azal xuloetarik sartu eta eragin gaixtoa izan zezakeela gure humoreen funtzionamenduan, nola baita medikuen eta bertze anitz jakintsuren sinestea egun ere.
|
|
|
Zer egin nezakeen nik, baldin ama apez harekin itsuturik
|
bazegoen
–
|
|
|
Eta so egin nion Mignoni behin eta berriz, zeren eta haiek ez baitziren begiari trabarik jartzeko mementuak, eta liluraturik geratu nintzen. Eta, ai, jaun André, nola ez nintzen liluraturik geratuko, bada, baldin, so eta so egiten nion arren, ez menbro itsusirik estalkirik behar zuenik eta ez gorputz zati marketsik bernizadurarik eta apaindurarik behar zuenik ikusi banion, eta baldin ez
|
bazegoen
gorputz hartan, ondorez, gaixtoaren utzi beharrik onaren hartzeko, zeren gorputz hartan guztia baitzen on eta ezin hobe, halako moldez non gutizia gutiziatsu hura errotu baitzitzaidan berriro, gorputz haren zoko moko guztien ezagutzekoa: haren azala eta haren azazkalak, baita ile eta betile bakoitza ere, bat banaka eta bat bederaka, xehero eta beregainki; zeren haren ile bakoitzak urrezko sierpe bat izan behar baitzuen zinez, eta zeren sierpe haiei beha ibil bainintekeen liluraz lilura!
|
|
|
Nik ikasketak burutuak nituen jadaneko, egunkarian gogotik ari nintzen eta, hura beti langabe, kalkuluetan genbiltzan, nire soldata xumea aski izanen ote zen elkarrekin bizitzera joanez gero. Hitz batez erranda, arruntik maitemindua nintzen, eta ez zitzaidan inporta nire neska arropa gorri laranjaz janzteko setan
|
bazegoen
, edo talaka ematen bazidan joga egiteak nire gogo gorputzei ekarriko zizkien onurez. Larunbat gau batez, egunkariaren edizioa ixteko lanetan nengoela, erredakziora agertu zitzaidan negar intzirika; kosmosarekin bat egiteko pasaporteak delako Emilioren ohean banatzen ziren, nonbait, eta Kristina ez egoki tramite horretara.
|
|
|
Gainerakoa Migelena izan zen. Eta zergatik kezkatu behar nuen, Migel lasai
|
bazegoen
–Eta Migelentzat berdinak izan ziren gertatutakoaren ondorengo egunak.
|
|
|
Gainera, beharrean ibili, ibili naiz, baina kaskopelatu motel horren ondoan potrojorran jardun dut, eta badakizu hori onena dela pentsa eta pentsa egoteko. Eta a ze amorrazioa hartzen nuen etxera deitu, eta artean zure deia erantzungailuan ez
|
bazegoen
! Baina hasi behingoz, Karmelo, zer daukazu kontatzeko?
|
|
|
Taldekoak gustura ibili dira, eta gero puska batean igarkizunka segitu dute (ni harritu egin naiz neure buruarekin, talde animatzaile izateko gaitasuna berreskuratu eskuratu dudala ikustean). Amaitutakoan, nor bere dendara erretiratu gara eta, denda barnean girorik ez
|
bazegoen
ere, azkenean tarte bat hartu dut hanketako ilea dekoloratzeko. Krema igurtzi ondoan zain nengoela, oroitu dut eskolan mutil baten gogokoa nintzela eta berarekin irtetea eskatu zidala; eta oroitu dut, ezezkoa eman eta, biharamunean, eskolako horma batean" Rakel, afeitate" grafiti mingarria agertu zela esan gabe doa hitz haiek han ez zutela luzaroan iraun.
|
|
|
Poema bietan metafora zuhaitza da, baina Arestiren begiak ez du naturan pozgarri, gizakiari erreparatzen baitio lehenik, horixe da batetik bestera dagoen koska ikaragarria. Lizardiren poeman" aizkora ankerrak" bota du zuhaitza; itzaina keinu tragiko bat diseinatzeko baliabidea besterik ez da; lana
|
bazegoen
, langilerik ez. Arestirentzat zuhaitza lanaren metafora da, ankerkeria ez dago zerran, baizik eta langileei eragiten zaien izerdian.
|
|
|
Hortaz, Zirkuluak Watsonen jatorrizko konduktismoa onartu eta jaso zuen, eta behavioristika edo, geroago, neokonduktismo izenaz berrizendatu zuen, nahasketarik egon ez zedin. Alabaina,
|
bazegoen
beste modurik psikologia positibizatzeko, esaterako ezagutza psikologikoaren kontzeptualizazioaren bitartez —edo portaerarena, nahi baldin bada—, enuntziatu psikologikoak gizakien egoera neurologikoei buruzko enuntziatuetara murrizteko prozedura erabiliz. Hala eta guztiz ere, murriztapen kasu orotan enuntziatu psikologiko oro hizkuntza fisikora itzul daiteke.
|
|
|
Dena den, Oloten
|
bazegoen
lau muturreko iturri bat herri erdian, gainean harrizko untxia zeukana; huraxe nuen nik denbora pasatzeko lekurik gustukoena. Atzamarrez jarioa estutu eta ura hara edo hona bideratuz, ingurukoak zipriztinez bustitzen ibiltzen nintzen.
|
|
|
Nik ez nuen halako arazorik. Andazarrate aurrean
|
bazegoen
baserri bat, Maria izena zuen hango etxeko andreak. Sarritan joaten nintzen hara, sekulako txorizo zatiak jaten nituen arrautza frijituekin.
|
|
|
Horretaz pentsatzen ari zela," Gernika Garbiketak S.L." errotulua irakurri zuen ondoko bidetik igaro zen furgoneta txuri batean. Gernikan baldin
|
bazegoen
, urte mordoska bat izan behar zuen iragana herria suntsitu zuen bonbardaketatik.
|
|
|
sukaldea, mahaiak eta aulkiak alde batean, bi ohe eta armario handi bat bestean. Gelako alde hura aski ilun
|
bazegoen
ere, Xani ohe biak hartuta zeudela iruditu zitzaion. Lazaro txaketako poltsikoak husten ari zela, Xan zain gelditu zen, hark nora behar zuen esan ziezaion.
|
|
|
zein lan egin zezakeen berak, zein izan zitekeen bere funtzioa han, enpresaren jardunbidea zein zen ere ez zekien-eta?; hala ere neskak: " Lana nahi duzu", galdetu zion; baldin
|
bazegoen
, adierazi zuen Xanek;" eta, zer dakizu egiten edo...?". " Ez dakit...
|
|
|
Barran gizon dezente
|
bazegoen
ere, batzuk agian gaupasa eginda, zalapartaka, eta barran kamarero bakarra, Pititak hari deiadar sendo bat eginik ziztu bizian erakarri zuen. Iharra eta neska frantsesez ari zirela, Xan paretan zegoen koadro txiki bati begira egon zen, gero beste nonora, harik eta Pititak bandeja batean gosaria ekarri zuen arte; esertzen ari zela:
|
|
|
Hanka beti herrestan, puxka batean elur maluta handiek erdi itsututa ibili zen. Pinudi handi bat igaro eta gero errepide batera iritsi zen, handik eta beheraxeago trenbidera, haren ondoan
|
bazegoen
kobertizo bat, zeinaren tximiniatxoari ke pixka bat zerion. Elur izpika ari zuen orain, errepidea kapa lodi batez estalita zegoen.
|
|
|
" Ez nuen hori esan nahi", esan zuen. " Noski", esan zuen Elik;" inork ez du ezer esan nahi"; Xan mutututa zegoen; bista jaistean, ohartu zen zapatetako lokarriak askatuta zeuzkala; lotzekotan eseri egin zen; Elik esnea baso bitan zerbitu, gainean kafe sorta bana isuri, gero, ostatura behako bat emanik Xanen parean, hankak zabalik zituela jarri zen; minduta
|
bazegoen
ere, ez zuen behinik behin ematen; koilaratxoarekin azukrea disolbitzen ari zelarik: " ikusi dut", esan zuen," lo gelditzen ari zinela barran".
|
|
|
" Xan", esan zuen; ezagutzen ote zuen?;" Xan, adiskide", esan zuen; bistan da, txerbelduta zegoen;" zer kontatzen didak?". Xan apur bat hurreratu zitzaion eta, kikilduta
|
bazegoen
ere ahots halabeharrez oso goitiz: " Hi", esan zuen," Henriren auzokoa omen haiz".
|
|
|
Berbetan segitu zuten. Xani baina, ernexko
|
bazegoen
ere, haien solasa gero eta entendigaitzagoa egiten zitzaion. Alde batera, barran zirenen builek galarazi egiten zioten.
|
|
2001
|
|
|
Uste dut hasieran gaudela. Duela bost urte
|
bazegoen
jendea gauzak egiten, baina atzerago geunden. Orain gauza aitzinera doa, jende gehiago agertzen da, lan gehiago eginez, gero eta gauza hobeagoak eginez...
|
|
|
Sichrovskik eginiko lanaren antzerkirako moldaketa Moma Teatre valentziarrak taularatu zuen lehendabizi. Fernando Bernues zuzendaria Momak eman zituen emanaldietako batean izan zen, eta ikusi ondoren zuzendariarengana jo zuen ea obra Euskal Herrira ekartzeko aukerarik
|
bazegoen
galdetzeko. Carles Alfaro eta Joaquim Candeias zuzendariek abiapuntua elkarrizketenganako errespetua izan dela adierazi dute" elkarrizketak publiko egiteak ez zuen pribatasuna baldintzatu behar.
|
|
|
Bertako izena ere hortik datorkio. Beraz, XI. mendean elizaren inguruan biltzen zen nekazari eta arrantzaleen herrixka bat
|
bazegoen
.
|
|
|
Ordura arte, askoren baitan, argi
|
bazegoen
ere, duela 10 bat urte eta Euskal Pilota Federakuntza Kiko Caballero eta bere taldearen esku gelditu zenean, lehen zentzua, kulturarena alegia, indartzen edo hedatzen hasi zen, inolaz ere beste zentzua, joko, lehia edota apustuarena murriztu gabe.
|
|
|
Antzina jada
|
bazegoen
Urgull mendipean arrantza herriska bat, Izurun deitzen omen zena. Erromatarren garaian Easo izenarekin ageri da.
|
|
|
Erromatarren garaian Easo izenarekin ageri da. Era berean, Antiguan nekazal gune bat ere
|
bazegoen
. Bertan San Sebastian izurritearen aurkako abokatuaren omenezko baseliza zegoen, izena hiriska osora zabalduz.
|
|
|
Saio hartan denok ados ginen, hori lortzeko kapaz izan bagina izugarrizko aurrerapausoak ezagutuko genituen gaur egun. Ez genuen lortu, baina, hala ere, guk bidean segitu genuen, eta onura ekarri genion herri honi. Esparru hura zabaltzeko aukera egon
|
bazegoen
, denbora kontua zen, ETAk zapuztu zuen aukera. Gaur, berriz ere, abagune edota esparru hura zabaltzeko aukera errepikatuko balitz ongi etorri bedi.
|
|
|
Hemendik aurrera, kontsumo atari berrian www.consumer.es, kontsultatu ahal izango da aldizkaria Interneten (1998ko urtarriletik Interneten
|
bazegoen
ere).
|
|
|
Behinola iberiar penintsula guztian hedaturik
|
bazegoen
ere, katamotza lurraldea galduz joan da nekazaritzaren eta eraikuntzen eraginez.
|
|
|
Lehen nik ere uste nuen platera ona zela gozoa
|
bazegoen
.
|
|
|
Gorenaren arabera, polizak babesturiko zerbitzuak eskaintzeko garai hartan Kantabrian metodo egokirik ez
|
bazegoen
, Aseguruetako Kontratuen Legeko 105.
|
|
|
Izan ere, hasiera batean ikasturte horretakoarazo jakin modura aurkeztu zitzaidana, hots, ikastalde bateko ikasleak hainziren esanekoak non agindutakoari besterik ez baitzioten jaramonik egiten, eta horren ondorioz ezinezkoa zen ezarritako helburua lortzea, hau da, ezin zen jariotasunean aurrerapenik egin?, gurean maiz gertatzen zen egoera zela konturatunintzen; eta, eginahalak eginagatik, auziari irtenbide egokia ematen asmatzen ezgenuela iruditzen zitzaidan. Are gehiago,
|
bazegoen
gure artean horrelako etsipenezko sentsazioa: –horrelako taldea egokituz gero,... ahal duzuna egin, eta kitto?.
|
|
|
Egoera hori gurean maiz gertatzen zela konturatu nintzen eta, eginahalakeginagatik, auziari irtenbide egokia ematen ez genuela asmatzen iruditzenzitzaidan. Are gehiago,
|
bazegoen
gure artean horrelako etsipenezkosentsazioa: –horrelako taldea egokituz gero... ahal duzuna egin, eta kitto?.
|
|
|
Batzarrak (tribuen bileren aztarna zirenak19) kanpaina militarren aurretik egitera mugatuziren, eta denboraz aristokrazia laiko eta eliztarraren esku geratu ziren (armamentuastunagoa ordain zezaketenen esku); borrokatzeko eskubidea izateko, hiru mantsubaino gehiago eduki beharra zegoen (batetik, pobreentzat abantaila zen hori galerahandiak ekartzean, lan handiko unean faltatzean eta gastuak izatean; baina, bestetik, haien eskubideen galera zen). Hala eta guztiz ere,
|
bazegoen
, nola ez, erresistentzia, nobleei eginiko erasoak edo ihesek osatua.
|
|
|
Antso I.ak bereerregealdiaren bigarren erdian Errioxa menderatzen jardun zuen. Kasu horretan, helburua ez zen soilik erresuma zabaltzea;
|
bazegoen
beste asmo bat ere: Kordobako armadek kristau lurraldeen mugak erasotzeko erabiltzen zituzten Errioxakobideak kontrol pean edukitzea.
|
|
|
Konkista hauek nabarmenki handitu, hobetu eta sendotu zuten erresumarenoinarri ekonomikoa, lur berriek landaketa eta belardiak zabaltzeko aukera eskaini baitzuten. Baina, hau guztia garrantzitsua izanik, lorpenen artean
|
bazegoen
elementu berri bat. Iruindarrek benetako hiri bat hartu zuten:
|
|
|
Geroz eta gauza arraroagoak egiteko eskatzen zion eta takoi haien gainean, oina zulatzen zion gerezi hezurraren gainean, berak ere burua galdu behar zuela uste zuen. Baina
|
bazegoen
bere baitan denda uzten lagatzen ez zion zerbait. Dibina erakargarria egiten zitzaion eta bazekien harengandik ikasteko asko zuela.
|
|
|
–Eta, bestetik, Ertzaintzak dioen moduan mozkortuta
|
bazegoen
, autoa hartzeko gaizki, Tolosatik bueltan ordu erdiko bidea egiteko gai izango al zen?
|
|
|
Lukutik baserrira bidean
|
bazegoen
aintzira bat. Egunean zehar, baina batez ere iluntze aldera, padura alde hura igel hotsez betetzen zen, igelek ibar guztira zabaltzen zuten euren kantuaren oihartzun berdotza, kroak kroak kroak, hala aldarrikatzen zuten euren bizialdia.
|
|
|
Poltsaren barruan plastiko horian bilduta plastilina edo leihoetan kristalaren ertzean jartzen den masilla modukoa ere
|
bazegoen
, eta koaderno bat eskuz izkiriatua. Lehergailuei buruzko koadernoa irakurtzen hasi zen.
|
|
|
Santuak fantasiazko pertsonaiak iruditzen zitzaizkidan Walt Disneyrenak bezala, arkaikoagoak baina ez sakratuagoak. Via Crucis bat ere
|
bazegoen
, irudirik irudi irakurri behar zena tebeoaren moduan.
|
|
|
Berriak hartu zuela kargua eta lehengo biek ez zutela azaldu gogorik zeukaten aulkia uzteko. Horrela Kristau herria, bi Aita Santurekin gaizki
|
bazegoen
, okerrago aurkitu zen hirurekin. Â
|
|
|
Egia da euskara hortik kanpora eta aski zabalki egiten zela, baina eskualde horretan guztian ez zen euskaraz soilik egiten: euskararen aldamenean
|
bazegoen
beste hizkuntzaren bat. Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan.
|
|
|
Liburuak gehienbat behar edo premiaren bati erantzuteko agertzen dira eta irakurlerik izango ez duen libururik ez du inork ere egin nahi izaten. Hemen zerbaiten beharra baldin
|
bazegoen
, horrena zegoen eta Eliza katolikoa mila eta seiehun ingurutik aurrera behintzat dotrina eta gainerako erlijio gauzak irakasteaz arduratzen da, eta arduratzen denez gero, badaki neurri handi batean bertako hizkuntzan irakatsi behar dituela gauza horiek, euskaraz alegia.
|
|
|
zerbitzari, baina neurri jakin batean. Sarraskirik aski
|
bazegoen
gerra ondoan piztia hegazti harrapariek bere gose ase ezina pixkaren bat berdin zezaten. Eta buruzagitza bakarraren mendeko ziren bitartean, haren esaneko mirabe isil, borroka bidez eskura zituen irabazkinak bake moduz parti zitzakeen, nagusi bezain morroi neskame  zituenak elkarren lehian, elkarri mokoka, Goikoa salbu, zebiltzaino.
|
|
|
Orainago, jendea han zenbaitek nahi genuen baino presakago hasi da ibiltzen, brûler les étapes nahi dutelako, ez hango eta bestetango erabakietan gelditu bertan goxo. Beharra ere
|
bazegoen
, egia esan. Aski da inguruetara gainbegiratu bat edo beste zabaltzea.
|
|
|
Halaz guztiz ere, gure adineko eta gazteagoen artean baten bati suertatu zaionez sarri aski, dena delako literatura hori, lehendanik doi doi ba omen zelakoa entzuna zuena, ustekabeko harri preziatuz josia irudi zekiokeen. Josia ez
|
bazegoen
ere, urre gorrizko printzak atzemango zituzkeen, bakanka bederen.
|
|
|
Ez da ere ahaztu behar Luis Eleizaldek, beste askoren antzera, ez zuela euskara erabili Landibar, bere nobela bakarra, idatzi zuenean. Jendea politikaz bereganatu nahiak bultzatu zuen horretara dudarik gabe25, ezin ukatuzko arrazoia, baina tartean
|
bazegoen
ere sendo tinkaturiko usadioaren zama.
|
|
|
Lehenengo artikuluan Pruden Gartziak (Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekako zuzendariak) Lur Entziklopedia Tematikoan argitaratutako Euskal Herria ren Historiaribu ruzko liburukia kritikatzen zuen, besteak beste, bere atalak gaztelaniaz idatzi eta itzuli izan zirelako, zuzenean euskaraz idatzi ordez. Nagusiki unibertsitateko irakasleez osatutako egileen artean (40 bat), ordea,
|
bazegoen
euskaldunik, baina horiek ere lana erdaraz egin zuten, eta gero argitaletxeak itzuli; bestalde, ez dirudi euskaraz zekien historialaririk izan zenik atal horiek berrikusteko, itzulpenean akats nabarmengarri batzuk aurki baitaitezke. PrudenGa rtziaren kezka Lur Argitaletxeak euskarazko sortzelanari muzin egitean zetzan, eta proposatzen zuen irtenbidea, argia:
|
|
|
Lorpen teknologiko itzela izan arren, ez du oinarrizko iraultza zientifikorik eragin. Dagoeneko
|
bazegoen
egon oinarrizko ezagutza zientifikorik, eta mikroskopia elektronikoa bezalako tresnen edota metodoen garapenek aipaturiko miniaturizazioa egia bihurtu dute. Nanometro aren eskalan, berriz, kontzeptu berriak dira, eta hauek teknologia berriak eskatuko dituzte.
|
|
|
Larunbat arrats batean, iatsu astero bezala, bentan kartatan ari zirela, Txapeltegiko Fernando zirika hasi zitzaion, Luxia erixko
|
bazegoen
ere, ez ote zen" mejoratzen" hasi," gerria loditzen" ari zitzaiola... Zurrutari poliki emanak baitzeuden, Martin Joxek, batere lotsarik gabe, harro harro bota zion," Badakik etxe honetako nagusiak ze lan egiten duen!
|
|
|
(Ezkaratz erdian kristalezko kabinatxoa
|
bazegoen
; argiaren eraginez, atezainak akuarioko paretaren aurka oldartzen den marrazoa irudi zuen. Atezainak ezagutu zuen.
|
|
|
Bere gabardina, bere kapelua, antiojo beltzak eta egunkaria zituen. Hala ere,
|
bazegoen
zerbait ezagun irudi hartan. Ongi ebakiriko jantzia zeraman soinean.
|
|
|
Eta hirugarrena, ezin nuela ulertu nola zen posible Kolko Mitxoletaren askapena eskatzea, gure informazioen arabera ez
|
bazegoen
preso, Amazonia urruneko oihan tropikal batean galdurik baizik, berak hala nahita, eta eliteko andereño talde batek zainduta.
|
|
|
Beroki lodia jantzirik eta poltsa astunez zamatuta agertu zen. Beti bezain ederra
|
bazegoen
ere, zaharxeago zirudien. Ni ikusi bezain laster artifizialegia zen irribarre batek erdi zabaldu zizkion ezpainak.
|
|
|
– Horrek bezainbeste mindu ninduen gainontzekoen isiltasunezko konplizitateak; baina gehiago
|
bazegoen
...
|
|
|
Neuk aurkitu nuen bezalaxe. Formularekin lotura zuzena ez zuen beste zerbait
|
bazegoen
kaka horren azpian. Kasua argitzea nire ihesbide bakarra zela pentsatze hutsak azala oilo ipurditan jartzen zidan; izan ere, neure geroarengatik inork ez zuen sosik ere emango.
|
|
|
Arretaz aztertu eta lepokoa ontzi txikia zela ohartu nintzen; erortzerakoan, ustekabez, itxigailua jo eta zabaldu egin zen. Zerbait
|
bazegoen
barruan... papera, ondo tolestatutako paper bat. Une hartan hain zen handia nire jakingura ezen urdaileko mina guztiz ahaztu zitzaidan.
|
|
|
– Xaharra eta nitaz gain Amaia ere
|
bazegoen
. Berez ez zuan ikerlaria, ikaslea baizik.
|
|
|
Behe laino trinkoak bazter guztiak mende harturik zeuzkan. Sudurra hautsita nuen eta mina lasaigarriei esker kontrolpean
|
bazegoen
ere, banekien hauen efektua pasa bezain pronto berriro ere jasangaitza bilakatuko zela. Begitartea bisonte baten apatxak zapalduta legez sentitzen nuen, eta hezurretako mina urrats bakoitzeko areagotu egiten zen.
|
|
2002
|
|
|
Eskaintza murrizteaz gain eskaera asko handitu da gure gizartean. Lehen nolabaiteko tabu bat
|
bazegoen
adopzioaren inguruan, zailagoa zen asumitzen. Gaur haurrak biologikoki izateko ezintasuna dutenek askoz errazago hartzen dute adoptatzeko erabakia.
|
|
|
Beste gauza bat esango nuke horri buruz. Erriberan gerra aurrean giro nazionalista bat
|
bazegoen
, ez oso handia baina bazegoen. Baina oso eskuindarra zen.
|
|
|
Beste gauza bat esango nuke horri buruz. Erriberan gerra aurrean giro nazionalista bat bazegoen, ez oso handia baina
|
bazegoen
. Baina oso eskuindarra zen.
|
|
|
Nik uste jendeak baduela nolabait zine klasikoarekiko gose nabari bat. Lehen telebistan zine mota hau ikusteko aukera
|
bazegoen
, baina jada ez da apenas existitzen. Telebistan botatzen diren film klasiko bakarrak «Casablanca» edota «Hirugarren Gizona»ren modukoak dira.
|
|
|
Paleontologoak bere lan honi eskainitako denbora luzeaz kanpo, ordea,
|
bazegoen
beste zer edo zer jakitea komeni zena. Hauxe:
|
|
|
Euskal liburugintzak irakaskuntzaren zirkuituarekin duen mendekotasuna kontuan hartuta, uste dugu 14 eta 18 urteko ikasleen artean egin genituen 2.700 inkesten emaitzek kanon literarioa bermatzen duen irakaskuntza sistemaren berri ere ematen digula. Alegia, irakurketa gehienen oinarrian eskolak agindutako liburu bat
|
bazegoen
, bertan agertzen diren egileen zerrendak eskolak agindutako liburuen egileez osatua behar luke izan, hau da, eskolak irakaskuntza programen bidez kanonizatutako liburuen egileez. Hau guztia kontuan hartuta, adierazgarria da 1994ko emaitzetan gaztelaniazko egileek zuten garrantzia.
|
|
|
Teologia eta enpirismotik urrutiratutako beste hainbat pentsaera, ordea, jo eta su defendatu izan dira beti, beraiek mantendu dituzten arrazoiez bestelakoak zientziak aurrera egitean, bilakaeran oinarrituriko arrazoiak frogatu izan dituenean, sineskera horiek esandakoaren kontrakoa adierazteko asmorik ez
|
bazegoen
ere.
|
|
|
Hala eta guztiz,
|
bazegoen
aurpegi hartan edertasun kutsu bat ere: bitxia, beldurgarria eta basatia denaren edertasun ezkutua.
|
|
|
Kontuak ateratzen hasita, beste hainbat zailtasun baztertuta ere,
|
bazegoen
han Pertseo bera baino gizaseme helduagoak eta esperientzia handiagokoak ere ataka latzean jarriko zituzkeen arazo larri eta handi bat.
|
|
|
izenaz ezagutzen dena zabaldu zuen.Siderurgiaren industriak merkatua banatzeko enpresa akordioetan oinarriturikopolitika oligopolistiko bati ekin zion, produkzioa dibertsifikatuz eskariei erantzuteko, eta halako kontzentrazio horizontal bat eginez. Kostuak gutxituz merkatuakzabaltzeko, berrikuntza teknikoaren bideari eta espezializazioari uko egin etadibertsifikazioaren alde egin zen; bide horrek kostu gero eta handiagoak ekarrikozituen, baina
|
bazegoen
horretarako aukera, monopolizazioaren eta kanpoko babesaren ondorioz ezarritako prezio altuak zirela eta.
|
|
|
Industrializazioalurralde jakin batzuetan, lehenbizi Bilbo inguruan eta gero Gipuzkoako alderdijakin batzuetan? oso lokalizaturik
|
bazegoen
ere, Hego Euskal Herriko lurraldeosoa hartu zuen; hartara, oso industrializaturik ez zeuden alderdiak elikagaietan etaprozesu horretarako behar zen lan eskua ematen espezializatu zen lurraldea.
|
|
|
batzuek txisteak kontatu, besteek magia jokoak egin... Ikasleen artean,
|
bazegoen
haurrekin gaztelaniaz antzerki eta ipuin kontaketak egiten jarduten zuenbat. Hari ere eskaini genion aurreko egunetan ekitaldian parte hartzea, baina ezzuen gura izan.
|
|
|
Praalata edo Napalatza III. milurtean, Aitxu eta Atxurbi II.milurtean. Nolatan iritsi ote ziren antzeko egiturak egitera, batzuengandik bestebatzuengana inolako transmisiorik ez baldin
|
bazegoen
–Agian, zurean egitenzituzten lan batzuetan ikasia izango zuten; baina beste aukera batzuetara ere jodaiteke (talde bakoitzak bere lurraldean ezagutzen zituen trikuharrien ezagutzara, etab.).
|
|
|
3 Ontzikoen artean atzerritarrik
|
bazegoen
, bertakotzat hartzea.
|
|
|
7 Atzemandako atzerriko ontzi horietan bertakoen zamarik
|
bazegoen
ere, harrapaketa ontzat ematea.
|
|
|
Baina une honetan XIX. mendeko historiografiaz ari naizela, ondoko urteetan, alde batetik, berez historialari ez zirenen eskutik legenda eta literatura historikougari zabaldu bazen ere, bestetik, historia zentzu kritikoarekin eta estatus zientifikoa irabazteko lehia ere
|
bazegoen
Euskal Herrian.
|
|
|
«Historiografiaz buruturiko gogoetak urriak ditugu». Horrela hasi zuen 1989koazaro abenduko Jakin aldizkarian bere idazlana Joseba Agirreazkuenagak5 Esaldihori historia ekonomikoari lotuta
|
bazegoen
ere, aldizkari horretan parte hartu zutenbeste egileek antzeko baieztapenak egin zituzten. Helburu, kalitate eta emaitzadesberdineko lanak bildu zituen Jakinek. Euskal Historiografia?
|