|
2000
|
|
|
Hori bai,
|
bazegoen
zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere berak ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere bazegoen gela hartan minutu batzuk igaro nahian.
|
|
|
Hori bai, bazegoen zerbait Txemak Maiteri esan ziona, eta hala ere berak ere sinesten ez zuena, alegia Eiderren gelan minutu batzuk igarotzeak ez ziola kalterik egingo. Ez zekien zergatik egiten zuen, baina masokismo punttu bat ere
|
bazegoen
gela hartan minutu batzuk igaro nahian. Kontsolatu zen pentsatuaz beharbada instintu atabikoren bat izango ote zen:
|
|
|
Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere bazuela aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest. Eta
|
bazegoen
, edo egon zitekeen hirugarren arrazoin bat, arestian aipatuaren korolario eta ondore, zeren eta, nola gure aita ezin gogarago senti baitzitekeen aita Bartolomerekin, honek Nafarroari eta Eliza Katolikoari buruz pentsa zezakeenaz denaz bezainbatean, berdin eta orobat senti baitzitekeen desgogara aita jesuitak moralaren eta seigarren manamenduaren alderakotzat zituen ideia ezin hertsiago haiekin, z...
|
|
|
Nola bentzutuko nituen haragiaren tormentak eta kontrak, eta nola eginen nuen, bada, soseguaren porturat, baldin tentamenduak behin eta berriro akometatzen baninduen, atsedenik gabe, baita konfesatzen nintzenean eta ustez porturatzen nintzenean ere, eta baldin tentamenduaren lur linburietan labaintzen eta linburtzen banintzen, nola oina zur ezkoztatuaren gainean, baita erortzen ere, ezezko guztien arteko baiezko haietarik bat zela kausa, kontzientzia garbitu bezain fite likisten ninduena? Nola lot eta amarra nezakeen neure imajinazinoa eta nola jar nezakeen hura neure menerat, baldin imajinazinoa haizea bezalakoa bazen eta baldin ez
|
bazegoen
hura lotzerik ez amarratzerik?
|
|
|
Ordea, aitona Nikolasek ez zuen laket izan aitak hartu erabakia. Izan ere, jauregiaren errespontsabilitatea gure aitaren esku utzi zuenetik, bere baitan zatiturik zegoen aitona, zeren, miretsirik
|
bazegoen
ere, alde batetik, gure aitaren kemenarekin eta haren suarekin, baita negozioen oihanean aitzina egiteko erakusten ari zen trebeziarekin ere, ez zituen, bertzetik, haren modu eta manera haiek guztiak guztiz azeptatzen eta ontzat hartzen. Eta bazkalorduan diskutitzen aritu ziren biak, aitona Nikolasek ez zuelako begi onez ikusten zein modu desegokian egotzi zuen aitak etxetik Xalbador lehengusua, urte erdiz jauregiko skribatzaile izan zena, oihuka eta ostikoka:
|
|
|
Eta
|
bazegoen
etxola berezi bat ere, guztiz hertsia eta ate bakarra zuena: etxeko bihitegia zen, gariz, oloz eta zekalez betetzen zena, baita artalez ere.
|
|
|
Etxean, berriz, Pedro Huizik osaba Joanikoti eskaini zion koadroaz gain,
|
bazegoen
aitona Nikolasek ekarri zuen bertze koadro bat ere, zerbait hobea... eta gehiago ere esekiko zituen, segur —zeren eta aitona Nikolasek ere maite baitzituen arteak eta zientziak—, baldin gauzak ongi joan izan balitzaizkio, baina kontatu dizut ezen, bertzenaz ere, trabailurik eta egitekorik aski izan zuela aitona Nikolasek jauregiaren eta bere bi olen aitzina eramaiten, koadroak erosten h... Eta bagenituen alfonbra eta tapiz guti batzuk, baita bizpahiru guadamezil ere, gure berraitona jaun Albert Etxegoienek ekarriak, deus guti balio zutenak eta koloregalduak zeudenak.
|
|
|
Eta justifikazino baten bila abiatu zen, hartaraz gero, zeren sinesten zuena sinetsi nahi baitzuen eta sinetsi beharra baitzuen, are gehiago zirkunstantzia haietan, usterik ezen paradisu hura noiznahi den fina zitekeela eta akaba... zeren eta Gorukik aipatu zigùn mehatxu hura baikenuen, bertzalde, bi tokitatik iristen ahal zitzaiguna, indiar gorrien aurkako borrokan indiar horiak eta gizon zuriak bat eginik zeudenez gero; eta gizon zurien artean jaun Santiago de Tapioles y Vi llarrín nuen nik gogoan, zeren, jaun hartaz denaz bezainbatean, ezin ahantzi bainituen haren erranetarat trabailatzen zen zaldunaren hitzak, jaun Julián Arévalorenak, noiz eta gomendatu baitzigun ezen ez geniezaiola Calatravako gurutzea zuen gizon printzipal hari ihes egin, erraiten zigula: " Eta, halarik ere, jakizue ezen, ihes eginen bazenute ere, guztia alferrikakoa litzaizuekeela, zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen osabetarik bat inkisidorea izan baitzen, eta ene nagusia haren eskolakoa da, eta ez luke, halatan, zuek atrapatu arte etsiko..." Eta
|
bazegoen
, finean, bertze mehatxu bat ere, zeren armadako arduradunak ere gure xerka ibil baitzitezkeen, bi soldadu haiek akabatu ondoren...
|
|
|
Baina historia bitxi hartan
|
bazegoen
kontu ilunik, zeren eta, kapatazekin eta bertze jende batzuekin mintzaturik, berant gabe jakin bainuen, konparazione, ezen erditzeko puntuan zeudenak zirela don Fidelek arbuiatzen zituèn eta etxetik egozten zituèn emazteki haietarik gehienak, eta ez nuen ulertzen zergatik... Izan ere, ez al zen arrazoin naturala emazteki haiekin izan zezakeen haur bat edo bertze beretzat hartzea eta etxeko primu eta heredero izendatzea...?
|
|
|
" Don Fidel, zaude lasai, zeren eta zure semea ez baitago infernuan, baina purgatorioan. Izan ere, semeak konfesionea eskatu zizun eta, baldin konfesionea eskatu bazizun, damu zelako eskatu zizun; eta, baldin damu bazen, barkatua izan zen... nahiz eta ez guztiz, baldin bekatu mortalean
|
bazegoen
, zeren bekatu mortalak beti uzten baitu ariman itzal bat, ezin ezaba daitekeena purgatorioan baizen". Eta galdetu nion orduan zenbatekoa edo noiz arterainokoa izan zitekeen purgatorioko pena, eta aita misionestak erran zidan:
|
|
|
Ai, nola etorri zitzaidan orduan purgatoriorik ez zegoela erraiteko gogoa, eta imajinazinoaren asmakeriak zirela haiek! Baina zer egin nezakeen nik, baldin, arestian erran bezala, hura itsuturik
|
bazegoen
–Eta, halarik ere, zerbait egin nuen noizbait, zeren nafar hura munstro bat baitzen, eta ezin utzi nuen Goruki munstro haren atzaparretan...
|
|
|
Baina, osaba haserre
|
bazegoen
ere, ni, aldiz, liluraturik nengoen etxerat etorri zitzaigun jende harekin; eta jende handi haren dohainak eta balentriak nituen gogoan, etxean mila aldiz adituak: haien moduak eta haien presentzia; haien dantza egiteko dotorezia eta haien ezpata manaiatzeko trebetasuna, haien balentasuna eta haien ausartzia, bai ehizarat zihoazenean eta bai gerlarat...
|
|
|
LIBERTATEA: osaba Joanikoten ametsa eta ene ametsa; eta libertatearen lurra amets nuelako joan nintzen bertze lur haren bila, zeina urezkoa baitzen eta itsaso zeritzan; baina
|
bazegoen
itsasoaren bertzaldean bertze leku bat, non libertatearen bertze lur bat eskura baitzitekeen, eta lur hura Indietako lurra zen, zeren, baldin egia bazen, Americo Vespuciok erraiten zuen moduan, baita Bartolomé de las Casasek berak ere, ezen hango herriek urrea mesprezatzen eta arbuiatzen zutela, zinez izan behar baitzuten haiek herri libreak; eta zeren, baldin egia bazen, Vasco de Quirogak errai...
|
|
|
Baina zertarako balio zidan trebetasun hark? Izan ere, bagenituen sagarrondo lerdenak, eta haien artean
|
bazegoen
bat, sagarrondo izaiteko izugarri handia zena eta errege sagarrik onenak emaiten zituena. Eta sagar haien artean beti egoiten zen bat, bertzeak baino erregeago zena, eta, noiz eta pentsatzen bainuen ezen sagar hura enetzat izan zitekeela, zeren Mattin baino arinagoa bainintzen, albotik adituko nuen haren boza:
|
|
|
Jauregiaren aitzinean
|
bazegoen
menditik xuxenean zetorren iturri bat, gure osaba Bernabek egokitu zuena, hartarako pareta bat eraikiz eta paretan lehoi buru bat ipiniz, ahoa zabalik zuena, nondik ateratzen baitzen ura zurrusta hotsandi batean, aska errektangular zabal samar baterat isurtzeko. Iturria ez zen gure etxekoa bezain ederra, baina bai erabilgarriagoa, eta gu anitzetan ibiltzen ginen han jostetan geure zurezko belauntzitxoekin, edo eskuekin plisti plasta, eta, jakina, nola laurak ere ez baikinen geldi egoiteko mutilak, hala hasten ginen elkarri kilika, zirika eta zipriztinka... baita borrokan ere handik gutirat, anaiak anaien kontra beti ere —Markos eta Fabian, Mattin eta bion kontra—, harik eta, mila oihu eta bertze hainbat irriren artean, laurok uretan blai akabatzen genuen arte, jakin genekien arren ezen ez amak eta ez osaba izebek zutela hura laket eta hargatik debekatu zigutela elkar bustitzen ibiltzea, erraiten zutelako ezen ura azal xuloetarik sartu eta eragin gaixtoa izan zezakeela gure humoreen funtzionamenduan, nola baita medikuen eta bertze anitz jakintsuren sinestea egun ere.
|
|
|
Zer egin nezakeen nik, baldin ama apez harekin itsuturik
|
bazegoen
–
|
|
|
Eta so egin nion Mignoni behin eta berriz, zeren eta haiek ez baitziren begiari trabarik jartzeko mementuak, eta liluraturik geratu nintzen. Eta, ai, jaun André, nola ez nintzen liluraturik geratuko, bada, baldin, so eta so egiten nion arren, ez menbro itsusirik estalkirik behar zuenik eta ez gorputz zati marketsik bernizadurarik eta apaindurarik behar zuenik ikusi banion, eta baldin ez
|
bazegoen
gorputz hartan, ondorez, gaixtoaren utzi beharrik onaren hartzeko, zeren gorputz hartan guztia baitzen on eta ezin hobe, halako moldez non gutizia gutiziatsu hura errotu baitzitzaidan berriro, gorputz haren zoko moko guztien ezagutzekoa: haren azala eta haren azazkalak, baita ile eta betile bakoitza ere, bat banaka eta bat bederaka, xehero eta beregainki; zeren haren ile bakoitzak urrezko sierpe bat izan behar baitzuen zinez, eta zeren sierpe haiei beha ibil bainintekeen liluraz lilura!
|
|
|
Nik ikasketak burutuak nituen jadaneko, egunkarian gogotik ari nintzen eta, hura beti langabe, kalkuluetan genbiltzan, nire soldata xumea aski izanen ote zen elkarrekin bizitzera joanez gero. Hitz batez erranda, arruntik maitemindua nintzen, eta ez zitzaidan inporta nire neska arropa gorri laranjaz janzteko setan
|
bazegoen
, edo talaka ematen bazidan joga egiteak nire gogo gorputzei ekarriko zizkien onurez. Larunbat gau batez, egunkariaren edizioa ixteko lanetan nengoela, erredakziora agertu zitzaidan negar intzirika; kosmosarekin bat egiteko pasaporteak delako Emilioren ohean banatzen ziren, nonbait, eta Kristina ez egoki tramite horretara.
|
|
2001
|
|
|
Geroz eta gauza arraroagoak egiteko eskatzen zion eta takoi haien gainean, oina zulatzen zion gerezi hezurraren gainean, berak ere burua galdu behar zuela uste zuen. Baina
|
bazegoen
bere baitan denda uzten lagatzen ez zion zerbait. Dibina erakargarria egiten zitzaion eta bazekien harengandik ikasteko asko zuela.
|
|
|
–Eta, bestetik, Ertzaintzak dioen moduan mozkortuta
|
bazegoen
, autoa hartzeko gaizki, Tolosatik bueltan ordu erdiko bidea egiteko gai izango al zen?
|
|
|
Lukutik baserrira bidean
|
bazegoen
aintzira bat. Egunean zehar, baina batez ere iluntze aldera, padura alde hura igel hotsez betetzen zen, igelek ibar guztira zabaltzen zuten euren kantuaren oihartzun berdotza, kroak kroak kroak, hala aldarrikatzen zuten euren bizialdia.
|
|
|
Poltsaren barruan plastiko horian bilduta plastilina edo leihoetan kristalaren ertzean jartzen den masilla modukoa ere
|
bazegoen
, eta koaderno bat eskuz izkiriatua. Lehergailuei buruzko koadernoa irakurtzen hasi zen.
|
|
|
Santuak fantasiazko pertsonaiak iruditzen zitzaizkidan Walt Disneyrenak bezala, arkaikoagoak baina ez sakratuagoak. Via Crucis bat ere
|
bazegoen
, irudirik irudi irakurri behar zena tebeoaren moduan.
|
|
2002
|
|
|
Hala eta guztiz,
|
bazegoen
aurpegi hartan edertasun kutsu bat ere: bitxia, beldurgarria eta basatia denaren edertasun ezkutua.
|
|
|
Kontuak ateratzen hasita, beste hainbat zailtasun baztertuta ere,
|
bazegoen
han Pertseo bera baino gizaseme helduagoak eta esperientzia handiagokoak ere ataka latzean jarriko zituzkeen arazo larri eta handi bat.
|
|
|
Eta petuniak, lurrean jarriak zeuden lorontzi luze batzuetan. Muxikondo bat ere
|
bazegoen
, bi urtetan behin muxika asko ematen zituena. Belarditxoaren izkina batean, berriz, zutik zirauen, artean ere, aitak umetan jarri zien zabuak.
|
|
|
Ikasle haien artean
|
bazegoen
Arantxa Otaegi izeneko neska bat, Trintxerpekoa, Sararen lagun mina. Arantxaren gurasoak ere, Sararen amona bezala, abertzale sutsuak ziren.
|
|
2003
|
|
|
Matiasek Ministerioaren proiektua kontatu zion, eta azaldu zion biografia bereziak biltzen ari zela Ministerioa, baina iruditu zitzaion" biografia" hitza arraroa egingo zitzaiola Martinari eta esan zion bizitza bereziak biltzen ari zela Ministerioa eskualde guztietan eta berak, Martinak, ezagutuko zuela, beharbada, bizitza arraroa zeukan pertsonaren bat herrian, eta pertsona hori hilda
|
bazegoen
ere berdin balio zuela, kontua zela bizitza arraroak biltzea grabadoran. Martinak Zertarako?
|
|
|
Beste etxe bietan ere
|
bazegoen
Tabucchi entziklopedia, nola ez. Bietan egin zuen Matiasek aurreneko etxean eginiko gauza bera:
|
|
|
Tomas ezkertia zen, ordea, ezkerti konbentzitua izan ere, eta idatzi ahala eskua pasatzen zuen idatzitakoaren gainetik, eta ezabatu ere erdia ezabatzen zuen, oilaskoaren koipea zeukalako eskuan oraindik, tantaka eta erreten eliptikoetan. Ondorioz, Matiasi erakutsi zionean, ezin izan zuen ezer asko ikusi, ezpada x bat, y bi, zenbait biderketa eta zatiki batzuk; erroi itxura zeukan zerbait ere
|
bazegoen
paperean, baina koipe mililitro batzuk izango ziren seguruenik.
|
|
|
Aktorea zen, antza, Italian, teatroan, aktore ona, antza, baina ez zekien isilik egoten, badakizu. Pelikulak egiten hasita ere
|
bazegoen
, baina ez zen isiltzen; diruaren aurrean ere ez zen isiltzen eta, badakizu, aktoreen kontuak. Eta ez Matiasek ezta Romanek berak ere ez zekiten nolakoak diren aktoreen kontuak, baina baietz, bazekiela esan zuen Matiasek, eta poz pozik geratu ziren biak, italiarraren biografiako puntu beltz bat argitu izan balute bezala eta istorioak aurrera egiteko beste trabarik ez balego bezala.
|
|
|
Eta denetarik zegoen sakristian, sakristia guztietan bezala. Baina eliza hartako sakristian denetarik egoteaz aparte, beste gauza bat ere
|
bazegoen
: Tabucchi entziklopedia oso bat.
|
|
|
Etxeko logelan ez zeukan ispilurik Matiasek; hortaz, ez zion sekula hainbeste begiratzen bere buruari. Baina Malanda pentsioan
|
bazegoen
ispilua gelan. Eta ispiluak dira tresna malignoak eta egoismoz beterikoak.
|
|
|
" Hor ez, Loma" esan zion Santosek" hor atzean, belarren ondoan". Belar nahastu asko zegoen, egia, baina
|
bazegoen
bai banku bat belarren ondoan, harrizkoa, eta bertan jesarri nahi zuela esan zuen Santosek, eta bertan jesarri ziren. Nemiak esan zion berehala altxatu zutela bankutik, harria hotz zegoelako eta hoztu egin zitekeelako Santos.
|
|
|
trenak diseinatzen utzi zuen bere burua 1915 inguruan. Apur bat aspertuta ere
|
bazegoen
trenak diseinatzeaz, guztia esan behar bada.
|
|
|
Esan zidan pentsioko patioan ez zegoela eltxorik. Eta eltxoren bat baldin
|
bazegoen
, guztiz konfiantzazkoa zela.
|
|
|
12 zenbakia. Eta arrasto zaharra eta berria ondoan jarriz gero," maiatzak 12" taldea lortzen zuen eta, oso oker ez
|
bazegoen
, data bat zen hori.
|
|
|
Eta Matias goitik behera harrituta
|
bazegoen
ere, pertsona ona iruditu zitzaion tango kantaria. Izan ere, hainbeste hitz egiten duen pertsona ezin da pertsona gaiztoa izan; tontoa bai, beharbada, baina ez gaiztoa.
|
|
|
Gero konturatu zen koadroaren ondo ondoan, ezkerrean, Sorollari buruzko liburuak zeudela, hogei bat, informazio orriak, argazkiak, beste koadro batzuen erreprodukzioak, laminetan. Biografia laburtu bat ere
|
bazegoen
, eta biografia lodi bi. Altzari batean zegoen guztia.
|
|
|
Argi eta garbi zegoen zerrendan: Luvino Alda, Matheus Maio, 12, 3 ezk. Luvino Aldaren etxean zegoen, beraz, inon
|
bazegoen
, bilatzen ari zena.
|
|
|
Eta estazioaren ondoan egoten ziren arropa saltzen. Eta
|
bazegoen
leku ederragorik Idusen arropa saltzeko edo beste edozein gauza egiteko, baina arkitektoaren gurasoak estazioan egoten ziren arropa saltzen eta egurrezko txoriak saltzen.
|
|
|
Baina arratsaldeko seietan hiru andrazko jesartzen ziren bankuetako batean. Eta
|
bazegoen
leku ederragorik Idusen jesarrita egoteko, baina banku horretan egoten ziren hiru andreak, eta hautsa jaten zuten, eta kea, errepideari begira zegoelako. Hala ere, egunero egoten ziren, uda osoan eta udaberriko parte batean eta udazkeneko parte batean.
|
|
|
Etxetik giltzak hartu eta Monikaren bila abiatu nintzen, sumatzen hasia bainengoen berak bakarrik eman ziezadakeela epailearen eskuetatik libratzeko laguntza. Aski nuen txirrina jo eta, baldin etxean
|
bazegoen
, gertatuaren berri ematea, idazlea bere emazteak nola hil zuen agertu eta ni zein ataka gaiztoan sartu ninduen adieraztea. Hasiera batean seguru asko bere bi eskuak bekokira eraman edo sofaren bazter batean kikildurik aurpegia estaliko zuen, ez duela entzun, ez duela ikusi nahi adieraziz.
|
|
|
Urte batzuk geroago giltzak eskuetan bere etxera sartzeko zorian nengoela, ordea, duda mudak izan nituen, nik ez bainuen inolako eskubiderik nirea izan zen baina orain arrotz egiten zitzaidan etxe horretan sartzeko, are gutxiago nirea ez zen zerbaiten bila, idazlearen emazteak esandakoa egia izatekotan. Beldur nintzen Monika ez ote zen barruan izango, beharbada lo zegoen oraindik, bere ohe zabalean trabeska bakarrik, edo, okerrago dena, beste norbaitekin
|
bazegoen
, eskuineko aldean zuzen, hala egiten zuen nirekin bizi zenean bederen, niri bizkar emanez eta burkoa bi besoekin besarkatuz. Orduak eta orduak lo sakon egiteko adurra zuen eta zoria.
|
|
|
inmolazioa edo tortura. Egia esan
|
bazegoen
hirugarren bat, salaketa, burutik pasatu ere egiten ez zitzaidana. Nire betebeharra lagunak babestea zen, horixe nuen lehentasuna.
|
|
|
Bera ere han zen. Oskar ahaztuta
|
bazegoen
ere. Berriz ere, ni eta bera.
|
|
2004
|
|
|
Puntu batera zuzenduta zeukaten begirada. Nik ere harantz zuzendu nituen nire begiak; ez nuen ikusten ezer, baina
|
bazegoen
zerbait gazte haientzat interesa zeukana.
|
|
|
Arrotz bere lurraldean eta bere historian. Estatu totalitario honen mugarrien barruan bestelako lurralde, historia, hizkuntza eta kulturarik baldin
|
bazegoen
, ez dezagun ahantzi Nazio estatu gehien gehienak nazio askotarikoak direla (sei mila hizkuntza, berrehun estatu; atera kontuak!), hauek berezko espaziotik eta historiatik egotziak izan dira. Etxetik, identitatetik, hizkuntzatik, kulturatik... erauziak.
|
|
|
Izan da euskaltzale etnikorik, euskal nazionalismoaren oihartzunak heldu aurretik. Karlismoaren ideologian
|
bazegoen
lekurik euskaltzale izateko eta sentitzeko, leku hori beste nortasun osagarri batzuen mendeko eta mirabe izanagatik. Ondoren, abertzaletasunaren urak euskal gizartearen adarrik sentikorrenak beratzen hasi zirenean, euskararen osagaiak leku garaiagoa eskuratzea zuen xede, baina, esanak esan eta eginak egin, abertzaletasuna ez da oraindik behintzat euskaltzaletasunaren sinonimo bihurtu.
|
|
|
Galibierren erasorik ez
|
bazegoen
, alferrik etapa hura. Ia hogei kilometro ditu Galibierrek.
|
|
|
Berriro hastea zen hura. Alferrik izango zituzten beste kontaktu guztiak lotuta, dokumentuak hara eta hona eramango zituenik ez
|
bazegoen
. Nekazaria gauez juduak mahastien artetik eramateko eta ekartzeko, Pablo faltsifikazioetarako, monasterioko fraide guztien isiltasuna juduak sotoan ezkutatzeko, inguruko herrietan etxe batzuk hutsik badaezpadan, hori dena alferrik zen.
|
|
|
1938aren amaiera aldera izan zen. Urtea igual ez, baina amaiera aldera izan zela ondo gogoratuko du beti Liviak, bidaia osoa pasatu baitzuen gerezi eske, eta amak esaten zion isiltzeko, sssshhhh esaten zion, ez dago gerezirik garai honetan, eta Liviak pentsatu zuen garai arraroa zela hura, gerezirik ez
|
bazegoen
. Arrazei buruzko legea apur bat lehenago sortu zen, eta trenak familiaz betetzen hasi ziren.
|
|
|
Di Ruggerok erabaki zuen Suitzara joan behar zuela trena hartuta, marrazki batean ikusi zuelako Cervino, kasualitatez," Cervino" izeneko gaileten metalezko kaxan. Eta, kaxan, Cervino mendia erliebean zegoen, eta ukitzen bazenuen arrakala guztiak sentitzen zenituen, eta lainoa ukitzeko aukera ere
|
bazegoen
, hori ere erliebean zegoelako. Eta arnasa matxinatu egin zitzaion Di Ruggerori:
|
|
|
–Orain gutxi arte Longinos Lantza Hanburgoko Santa Katalina elizan
|
bazegoen
ere, planak aldatu ez badituzte behintzat, Wewelsburgeko gaztelura eraman behar izan dute.
|
|
|
Pentsamendu haiek guztiek bake apur bat ekarri zidaten. Haien logika zuloz josita
|
bazegoen
ere, logika bera arma bat zen, argi bat, menderatzen ninduen beldurraren kontra. Horixe egin behar nuen, gauza praktikoez pentsatu eta asaldurak saihesten saiatu.
|
|
|
Su gutxi zen jada. Anbulantzia bat ere
|
bazegoen
, zain. Gorpuaren aipamena ekarri zion gogora horrek.
|
|
|
terminal berri batekin deitu izan balio ia ezinezkoa zatekeen inork dei zehatz bat jarraitzea (hainbeste ardura horretarako, konturatu zen Amaia, eta gero hain erraz uzten zioten betiko mikroak jartzen; nahiko traketsak ematen zuten ba!). Aitzitik, telefonoa fitxatuta
|
bazegoen
, orduan bai, segurtasun guztia galtzen zuen, jada ez zelako terminal ezezaguna izango, eta teknologia egokiarekin arrastoa jarrai zitekeelako.
|
|
|
Zerbait gogoratu zuen–: Artxibo erantsi bat ere
|
bazegoen
. Ez nuen ezer ulertzen, ordea.
|
|
|
Eguzkia azkar eta gogoz aurkeztu zen. Lehendik izerditan
|
bazegoen
, Oppenheimer blaitzen ari zen orain. Berokia ireki eta bufanda sorbaldetan zintzilik utzi zuen.
|
|
|
Haurra nintzen arren, ongi ohitua nengoen ni orduko kalean bakarrik ibiltzen, herriko plazan edo frontoian, beti baloiarekin. Hala ere, tabernatik bertan
|
bazegoen
zelai txiki bat, eta gehienetan hara joaten nintzen futbolean jolastera... baita Maiderrekin ere, hura etortzen zenean, nahiz eta Maiderrek bere jostailuak ekartzen zituen eta haiekin jolasten zen egongelan, gurera iritsi orduko. Baina nik baloia hartzen nuenean, atzetik jarraitzen zitzaidan hura ere.
|
|
|
Garaitsu hartan
|
bazegoen
Citroën etxeko iragarki bat, tabernako bezero askoren begiratuak erakartzen zituena, oihu eta ziztu, ziztu eta oihu. Bertan, automobil bat ateratzen zen, baita neska ilehori bat ere, mundiala.
|
|
|
Hurrengo igandean ez zen etorri, ezta hurrengoan ere. Baina haren etxean
|
bazegoen
gauetan argirik.
|
|
|
Orduko jendeak jai eta sasoi bakoitza ospatzen zuen erromeriaz, pelota partiduz, edotariko probaz, sarritako saioz eta abar. Batzokia ere
|
bazegoen
Nabarnizen eta batzokikoek eratzen zituzten gehienbat teatroak, zine saioak eta abar. Behin Nabarnizko emakume guztiak bildu zituzten antzinako soinekoz jantzita.
|
|
|
" Nire lurra, nire herria" k Hiru gizon bakarka gogoraraziko dio apika irakurleari. " Nire gauzak eta jendeak" Denbora galdu alderen jarraipena izan liteke; agian ez da bidegabekoa pentsatzea," Nire denborak eta bakardadeak" ekin batera, ez al duen halaber Elorri berpiztu gura eta, bide batez, gutxiegi erreparatu izan den Elorri tik Hiru gizon bakarka ra, etenak eten,
|
bazegoen
jarraipena, guri guztioi agerianago ipini. Aurreko obrekin loturak ebidenteak dira.
|
|
2005
|
|
|
Eta, pauso bat aurrera eginez, imajinatu zuen zer izango zen osabari suge hura eskatu, eta senarrari ohean sartuko balio edo golkora bota? Zer fantasia zen hura, ordea, osaba hura aspaldi hilik
|
bazegoen
–
|
|
|
–Okerrago joan zitzaion gure aitari, kontsolatzen zen Tomasen eta Teresaren aurrean, baita Inesen aurrean ere, tartean
|
bazegoen
–, erreketeek fusilatu baitzuten, Irundik Altzara sartu zirenean, 36ko gerra madarikatu hartan. Zergatik?
|
|
|
Aita fusilatuaz eta greba hartaz, egia esan, noiznahi mintzatzen zitzaien amona Kontxi Tomasi eta Teresari, baita Inesi ere, tartean
|
bazegoen
.
|
|
|
Auzoan
|
bazegoen
–Emakumeen Elkarte, bat, eta hara joaten zen amona Kontxi, ahal zuenean, beste emakume batzuen esperientzietatik ikasteko, eta elkarri animoak emateko.
|
|
|
Zelan esan ezetz, irrikan
|
bazegoen
, har gaizto batek barrutik kilika?
|
|
|
Galerna handi bat egon zen 27an, abuztuan, eta horko hondartzako mendi zati bat jan zuen itsasoak. 27an izan zen konpetizioa, eta juezak etorri ziren mundu osotik eta
|
bazegoen
bat bel beltza eta zera baino altuagoa. Baina ez zen Afrikako beltza, Kanadakoa zen, eta esaten zuten Amerikako ebanistarik onena zela hura.
|
|
|
Zelaia
|
bazegoen
, ez zuen besterik behar. Jokalariek beroketak hasi zituzten eta hamabiak hamar gutxiago ziren.
|
|
|
Pasealekutik behera aldapa bat
|
bazegoen
hemen, orain dagoen berbera.
|
|
|
Jendea
|
bazegoen
oraindik ermita inguruetan, erromeria hasi zain.
|
|
|
Baserriaren atzealdean, lehenengo solairuan,
|
bazegoen
leiho zabal bat(" osteko bentania" esaten geniona). Ez zen oso gora:
|
|
|
Bai,
|
bazegoen
. Toperaino eman eta, egundoko kiratsa bazerion ere, barrenaldea arin epeldu zen.
|
|
|
Unerik aproposena zen: haurdun baldin
|
bazegoen
, ezin haurdunago geratu! Orduan gertatu zen.
|
|
2006
|
|
|
Eta azkenengo bi liburuetako poesia, Biziaren ikurrak, eta Zentzu antzaldatuen poemategia liburuetakoa, barnekoia eta espiritualagoa zela uste dut, bizitzaren sufrimendu eta exaltazioetatik sorturikoa. Liburu horietan kulparen kontzientzia ere
|
bazegoen
, nik asko izan dudana. Hori izan da nire bilakaera poesian, nolabait esatearren.
|
|
|
–Baina zergatik? Izuturik
|
bazegoen
, zergatik ez zion poliziari ezer erran. Eta zergatik lurperatu zuen Arotzaren biktima bat etxe aurrean?
|
|
|
Zuloaren ondora berriz ere oldartu eta ero moduan miatu zuen iraulitako lurra. Artean
|
bazegoen
aukera bat: hezur haiek txikiak izanik, bazitekeen lurrarekin batera baztertu izana.
|
|
|
Ezin zuen hitzik ebaki. Beldurrez dar dar
|
bazegoen
ere, ez zuen Geppert bakarrik utzi nahi. Eta baso ilun hartan bakarrik gelditzeak are izu handiagoa ematen zion.
|
|
|
Dardara batean
|
bazegoen
ere, Ane kanpora atera eta Leverten aldamenean jo zuen istripuaren gertalekurantz. Haize izoztuak erre usain mikatza zekarren.
|
|
|
Flash bat bezalakoa izan zen. Hezur muinetaraino izuturik
|
bazegoen
ere, harritu egin zen garuna zein bizkor zebilkion ikusita.
|
|
|
Jauregiko atearen aurrean anbulantzia bat eta poliziaren bi patruila auto zeuden. Ikurrik gabeko beste auto bat ere
|
bazegoen
, ateak zabalik. Barnean, traje zimurtu batez jantzitako gizon batek agindu zorrotzak oihukatzen zituen irratiz.
|
|
|
Ponsek zerurantz goratu zituen begiak, pazientzia eske. Larriturik
|
bazegoen
ere, Anek irribarre egin zuen bere baitarako. Morroi hau ez zegon ohituta agindurik betetzera.
|
|
|
Arrazoi oso desberdinak zirela-eta sartu zen afera hartan. Artean apur bat izuturik
|
bazegoen
ere, atsegin gaizto bat sumatu zuen hitz egin zuenean.
|
|
|
Goizeroko lana izaten genuen bezperako txingarrak biziaraztea, edo erabat amataturik
|
bazegoen
sua berriz piztea. Kobazuloetako arbasoen antzera edo.
|
|
|
Francesco Cenciren gizatxar ospeak bakarrik uzten zuen itxaropenerako argi izpi bat Beatricerentzat, lagunak baino etsai gehiago baitzituen erromatar nobleak. Epaia kontrako aldera bideratzen zuten hainbat gauza ere
|
bazegoen
, ordea: Klemente VIII.ak aginte itxura eman nahi zuen, bai espirituko kontuetan, baita bere lurren antolaketan ere.
|
|
|
Pasatu zena pasatu ondoren, zigorrak banatu behar ziren, oso larria baitzen jainkoen festan gertatutakoa... Zigorra izan zen Baldurren anaia itsuarentzat, zigorra Lokirentzat eta zigorra mihurarentzat, oso garbi ez
|
bazegoen
ere zein motatako kulpa zuen mihura gaixoak.
|
|
|
Noiz etxeratuko zen gizon hura, preso
|
bazegoen
–Zer kontatuko zuten gizon haiek guztiek, etxeratzen baziren?
|
|
2007
|
|
|
Eboluzioa
|
bazegoen
, bai; baina arrunt geldoa.
|
|
|
Gure gaztetan
|
bazegoen
irakurgai kasik obligatu bat, Ortega Gasset en. Meditación del Escorial?, oraindik ere behin baino gehiagotan ikusten duzu aipatua. (Inguruotan Ortega-k zale asko izaten jarraitzen du, eta selektibitate azterketako autoreetako bat da Euskal Herrian bertan).
|
|
|
Hara etzaten ginenean, ordea, arinak sentitzen genituen geure buruak, lumaz eginak bagina bezala, eta zeru goian ibiltzen ginen inguruz inguru goi aingeruen gisara, ametsetan. Elisa, izan ere, puztuta
|
bazegoen
ere, ez zen arineketan ibiltzeko gauza. Nekez ibiltzen zen, oinez ere.
|
|
|
Hamar urte beranduago, 1973ko udaberri arratsalde hartan, nahita eraman zuen besapean sei botoi handi zituen beroki luzea, poltsikoak usoentzako ogi apurrez beteta. Lorategiko bere txokora iritsi zenean, Gardelen tangoa ezpainetan, oinatzek lehengo lekuan jarraitzen zutela ohartu zen, oinatz gorrien pintura apur bat gastatuta
|
bazegoen
ere. Lehenengo aldiz ikusi zituenean baino luzaroago egon zen haiei begira.
|
|
|
Hamazazpi urterekin nire bila etorri ohi zen ingeles klase ezin aspergarriago batzuetara, etxera itzuli baino lehen parke bateko bankuan eseri eta kanuto bat partekatzeko. Bankua bustita
|
bazegoen
, ingelesezko liburuen gainean jartzen genuen ipurdia. Ingeleseko ikaskideek beti pentsatu izan zuten Asier nire mutil laguna zela,, hor dator zure mutila!?
|
|
|
esploratzaile ausarten pribilejioak. Baina bertan esploratzailerik
|
bazegoen
, hura Irene zen; ni dizipulua izan nintekeen, sherpa hasiberria, besterik ez, sherpa zaharraren eskuetan, bere ofizioa ikasten. Gustura ikasten, erantsi nuke.
|
|
2008
|
|
|
Laurak zeuden liluratuta, bai, baina
|
bazegoen
Beñardoren liluraren eta besteenaren artean alderik. Izan ere, Nazario, Ismael eta Honorato. Honorato ere bai, Beñardo baino hiru urte gazteago zen arren gixonago baitzirudien?
|
|
|
Baina Nataliaren bihotzean ez zen oro izotz zuri, beste zerbait ere
|
bazegoen
han: hantxe, bai, su zaharraren eta betiko suaren iturria erraietan!; hantxe, amorruaren eta errabiaren sua, ihesbide baten bila zebilena, hain zegoen gizendua eta handitua, eta Nataliak erraietatik gora igartzen zuena, ahotik jaurti zuen arte, herensuge zauritu batek bezala, suzko mihiak eta suzko hitzak airean:
|
|
|
bi alabei ordura arte bezala begiratzeko ezintasuna; bihotzaren mugimendu inkontziente bat zen, beharbada, baina markesa anderearen begiradan ongi antzeman zitekeena, astiro eta geldiro erreparatuz gero. Markes jaunarekin ongi konpontzen zèn aroan, izan ere,
|
bazegoen
, markesa andereak alabei zuzentzen zizkièn begiraden artean, begirada berezi bezain ohiko bat, atsegin betezkoa, baldintzarik eta zalantzarik gabeko begirada biribiltzat har zitekeena eta maitasuna zèn harrotasunaren eta harrotasuna zèn maitasunaren adierazgarria ere bazena; markesa anderearen desliluraren egunak iritsi zirenean, aldiz, bazirudien ezen begiradaren biribiltasunean itzal bat sar... Horregatik ekin zion markesa andereak, ausaz, behin eta berriz, are gehiago Guadabrezorako bidaia egin zuenetik, alabak arrastoan sartzeari, aitaren bekatuak alabak ere ukituko ote zituen beldur balitz bezala:
|
|
|
Baina, gauzak muturreraino eramanda ere, zer kulpa zuen Natividadek, baldin eta Gerardo bere egiten ahalegintzen bazen egunen batean, sendatu ostean, adibidez?, Nataliak guztiz bere egiten ez zuen bitartean ezkontzaren bidez, eta zer, sentimendu hura ahizparekin ezin konpartitu bazuen, zeren, leinua eta ondorengotza jokoan daudenean, ez baitago, antza, lurra erdibitzerik, bera ala ni?? Non bere bekatua, ondorioz, Natividadena, baldin eta lurraren defentsan ez
|
bazegoen
bekaturik, bizitzaren defentsan ez zegoen bezala. Fortuna gaixtoak edo halabeharrak erantzun zuen balizko bekatu hartaz.
|
|
|
Natividadek bazekien amak aipagai behar zuela Gerardoren izena elkarrizketaren momenturen batean, nola ez, bada, baldin eta amak Nataliaz hitz egin nahi ziola esan bazion!, eta ez
|
bazegoen
, etxekoek bizi zituztèn baldintza jakin haietan, Gerardo gabeko Natalia ulertzerik!?, baina, izena entzun ahala, aztoratu egin zen, baita lotsagorritu ere. Eta amak abagunea profitatu zuen, jakina, estu zegoena are gehiago estutzeko:
|