2000
|
|
Eta
|
bazegoen
etxola berezi bat ere, guztiz hertsia eta ate bakarra zuena: etxeko bihitegia zen, gariz, oloz eta zekalez betetzen zena, baita artalez ere.
|
2001
|
|
Esana denez, San Oximoron zen Amazonian, ibaian barna, sartzeko porturik usuena. ...o begibakarrak, presondegi izugarrienetatik ihes egindako zorritsuak, putaner ardankoiak eta horien arteko bulegari itxurako ale bakanak (europarrak edo estatubatuarrak, nire ustez), gehien gehienak gizonezkoak, begiratzen entretenitzen ari nintzela, Gandiagaren estola lepoaren inguruan airoski bildurik, sudurra oihan txori baten hezurraz zeharkaturik zuen indigena batek keinua egin zidan itzalean
|
zegoen
etxola baten atetik. Eskuan zuen paper luzanga bat inarrosten zuen ni nengoen tokirantz.
|
2004
|
|
Zergatik ez
|
dago
etxolan?
|
|
Susmoak argitzeko, Somersek eta Quinnek atmosferaren poluzio maila desberdinen eraginpean zeuden bi arratoi multzorekin esperimentuak egin zituzten. Hamiltoneko eremu industrializatuenean
|
zegoen
etxola batean, bi siderurgiaren eta autobide baten ondoan, karraskari talde bat bizi izan zen. Bestea, portutik 30 kilometrora, landa ingurunean kokatutako antzeko kameretan sartu zuten.
|
2006
|
|
[01.36.38] Munduaren azkeneko puntan
|
dagoen
etxola
|
2009
|
|
Segituan, papertxo batean mezu bat idatzi zuten: . Lagundu mesedez, Nerea eta Irene gara eta Oianguren baserri ondoko ardi itxurako harri baten ondoan
|
dagoen
etxolan gaude harrapatuta.. Uso zuriari hankan poliki poliki lotu eta bidali egin zuten.
|
|
Lehendabizi, egoitza bortxatzeagatik. Hau da, aztarnategian
|
zeuden
etxoletan baimenik gabe sartzeagatik. Ondoren, irainengatik; hau da, ustez haien aurkako adierazpen onartezinak jaurtitzeagatik.
|
|
Lan horrek 1.410.000 euroko aurrekontua du. Bestalde, Urdalur ondoan
|
dagoen
etxolan 4 iragazkia jarriko du mankomunitateak. Turismo Zerbitzuak, bestalde, 358.000 euro bideratuko ditu txirrindula zirkuitua egiteko.
|
|
Barkatu, bazen euskaraz zegoenik feria horretan: Mintzodromoa iragartzen zuten hamarnaka kartel
|
zeuden
etxoletan ezarriak. Paradoxikoa bada euskararen erabileran eragin nahi duen ekimen bat euskara erabat baztertua dagoen lekuan iragartzea, eta biak Udalak antolatuak izatea.
|
2010
|
|
Pisutsua sentitzen zuen, hareaz beterik bezala. Bakarrik
|
zegoen
etxola baten barruan, koltxoi fin baten gainean. Leihoetatik argia sartzen zen orain, eta tantak entzuten ziren, gaueko ekaitzaren oroigarri.
|
2011
|
|
Udagoiena edo zen. Otxandion bertaratu ginen eta handik Elosu aldeko ur ertzean
|
zegoen
etxola baten sua piztu genuen eta hantxe ekin genion, edo ekin zion euskeraren, jainko urdinen, mendi aranen, zuhaitz sakratuen eta giza lohien monologoari. Han ginen Mañari, Joseba txiki (Sarri), ni eta BITTOR KAPANAGA.
|
|
Erromako Inperioaren bazter batean, Amalainen, gaurko Iruñetik ez oso urrun. Basoko soilune batean
|
dagoen
etxola dorre bateko tximiniari kea dario. Negua.
|
2012
|
|
Euria gogor ari du. Bertan
|
dagoen
etxolan babestu gara. Nik, lurrean eseri, eta praka barrenak zapi batez garbitu ditut.
|
|
Ibili eta ibili ondoren, ispilatze bat balitz bezala, mahasti txiki batekin egin zuen topo. Bere arreta bat batean erakarri zuena mahastiaren atzealdean
|
zegoen
etxola izan zen. Hirurehun bat metrora etxe bat ikusten zen, bihurgune baten ostean ezkutatuta; ziur asko, etxe harena zen etxola.
|
|
Egia, orduan, ez da berez hain errazki eta zuzenki antzemateko modukoa. Ez
|
dago
etxolen distortsiorik gabeko kanpo antolabidea den bezalakoa erakusteko erarik. Egia ez da, gauzak berez diren bezala, inolako perspektiba distortsiorik gabe, goiko helikopterotik edo erdiko txalupa ekidistantetik ikusten den errealitate zuzen" objektiboa".
|
2013
|
|
Pala bat
|
zegoen
etxolako atearen kontra. Hartu, eta pauso bat eman nuen aurrera.
|
2014
|
|
" Arretaz jokatu eta geltoki aurrean
|
zegoen
etxola batean jaitsi ginen".
|
2015
|
|
Errepidean barrena egin behar dira lehen urratsak. Kilometro batera, ezkerretara
|
dagoen
etxola ondoko pista hartuko dugu gora joateko. Bertako herritarren auzolanaren emaitza da seinaleztapen bikaina duen bidea.
|
|
Nirearen antzekoa bai, baina nirea ez noski. Liburuaren hondar poeman idazleak Onizegaineko kanpaleku hartatik alde egiten zuen,
|
egondako
etxolan Unplugged zeritzon kaiera utzitakoan. Unplugged, desentxufatua, lokiarik gabe, sarerik gabe.
|
|
Eskertuta nengoela ulertarazi nion; ez nuela ezeren beharrik, dena den. Eroso
|
nengoela
etxolan eta etxolako inguruan zokomiran ibilki; ez nuela aurreikusita leku eder haiek ezagutzea. Keinuka, irrika, hitz erdika.
|
|
Fraideez beste, Lezkanoren soldaduak ere kontent ziren, non indio haiek ezin pentsatuzko abegia eskeini baitzieten: jan edatekoekin
|
zeuden
etxola handi zenbait beraientzat eraiki ondotik, emazte gazteek zerbitzatzen zituzten; hain liberalki egin ere, non Lezcanok berak honakoa utzi baitzuen izkiriaturik: " Emazteek nahiago gintuzten geror, ezen ez beren leinuko gizonak".
|
2016
|
|
Gero, handik bi gauera, mendian
|
zeuden
etxola batzuetara eraman gintuzten. Umeentzako udako kanpamendu bat zen, etxetxo urdinez osatua.
|
|
Zer
|
dago
etxolan, Becca?
|
2017
|
|
Mapatik gogoratzen nuen biztanleria gutxiko muino batzuetara joaten zela. Laster, herrixkak atzean utzi genituen, gero etxaldetxoak eta, azkenean, bide ertzetan
|
zeuden
etxolak. Gero, landa bakarti batera iritsi ginen; gauak lokatz putzuen ilunabarreko distira iluntzen zuen.
|
|
Hik non duk etxea? galdetu nion, eta, hatz dardaratiaz, erreka ondoan
|
zegoen
etxola seinalatu zidan.
|
2018
|
|
Hirugarrena Zurzai lepotik ateratzen da; lehenik, nekropolira igotzen da, eta, segidan, Okabe tontorreraino. Hirurak errazak dira, eta guk Zurzai lepotik ateratzen dena aukeratu dugu.Ibilgailua lepoan bertan
|
dagoen
etxolaren ondoan utzi, eta berehala ikusiko dugu Okaberen tontorra, basoak marrazten duen lerro zuzenaren gainetik. Aurrez aurre dugun pagadi aldera zuzenduko ditugu urratsak, hasieran ikusgaitz den zidor batetik.
|
|
–Kendu piztia horiek gainetik!?. Lorategian
|
bazegoen
etxola bat, eta frontoi bihurtu nuen, ertzainekin eta pilotan aritzeko. Txalet txiki bat ere bazegoen, eta han txoferra bizi zen, Jon Kerejeta, emaztearekin; hark prestatzen zizkien otorduak ertzainei, Joxepik.
|
2021
|
|
Berehalako edo jadaneko adiera duenean, nean perpausaz ordezka daiteke ne (ra) ko forma, ñabardura horien indarra galduta bada ere: Polizia agertu deneko, korrika hasi dira manifestariak ≈ Polizia agertu denean, korrika hasi dira manifestariak; Suhiltzaileak iritsi zireneko, kiskalita
|
zegoen
etxola ≈ Suhiltzaileak iritsi zirenean, kiskalita zegoen etxola. Prospektiboa denean, aldiz, ez:
|
|
Berehalako edo jadaneko adiera duenean, nean perpausaz ordezka daiteke ne (ra) ko forma, ñabardura horien indarra galduta bada ere: Polizia agertu deneko, korrika hasi dira manifestariak ≈ Polizia agertu denean, korrika hasi dira manifestariak; Suhiltzaileak iritsi zireneko, kiskalita zegoen etxola ≈ Suhiltzaileak iritsi zirenean, kiskalita
|
zegoen
etxola. Prospektiboa denean, aldiz, ez:
|
|
Bere onera etorri zeneko, jaiki eta korrika hasi zen lasterkaria; jadaneko egoera edo jarduera, berriz, hura iraupenekoa denean: Suhiltzaileak iritsi zireneko, kiskalita
|
zegoen
etxola. Lehenean, (orduantxe) berehala erantsi daiteke, eta jadanik bigarrenean.
|
|
Jadanik baden egoera edo jarduera adierazteko erabiltzen da batez ere: Suhiltzaileak iristerako, kiskalita
|
zegoen
etxola; Gu jaikitzerako, lanean ari zen laguna. Baina berehalakotasuna ere adieraz dezake:
|
|
Amaitzeko, orainaz galdetu nahi nizuke. Gaur egun
|
badago
etxolarik Bilbon?
|
|
Hircan eta bertze gizonak berehala joan zitzaizkion zer zuen ikusteko, eta bi gizon atzeman zituzten haren gibeletik beren ezpatak idokirik, zeinek, halako jendetza ikusirik, ihesari eman nahi izan zioten; baina Hircanek eta bere lagunek hain hurbiletik jarraitu zieten, non han berean galdu baitzuten bizia. Eta Hircan hori, itzuli zelarik, ohartu zen atorraz jauntzirik zihoana bere bidelagun Geburon zela, zeinak kontatu zien nola, Pierrefitetik hurbil
|
dagoen
etxola batean zegoela, hiru gizon heldu ziren, bera ohean zela; eta, atorra hutsik bazegoen ere, ezpataz hain ongi jo zuen bat non han berean gelditu baitzen. Bertze biak laguna sokorritzen gelditu zirelarik, eta ikusiz bera biluzik zegoela eta haiek armaturik, pentsatu zuen ezinen ziela deusetan irabazi ezpada ihesean, arropa karga gutien zuena izanik, eta hori zela-eta laudatzen zituen Jainkoa eta mendekua hartu zuten haiek.
|
|
Azenari eta Blaskori, gazteenei, bederatzi urte eskasekoak izateagatik betebehar arina tokatu zitzaien. Monasteriotik urrun, goi larretan
|
zegoen
etxola batean, ardiak zaindu behar zituzten. Goiko artegian, Liberto, adineko artzain batek lan egiten zuen gauetan ardiak zaintzen eta egunez gaztak egiten.
|
|
Hurrengo gauean ere janaria utzi zuten, eta ordurik ilunenean giza ahots bat entzun zuen Untonbindek bera
|
zegoen
etxolan. Ahots hark sua pizteko esan zion Untonbinderi, eta hala, suaren argitan, suge batekin ari zela hizketan ikusi ahal izan zuen printzesak.
|
|
Amaitzeko, orainaz galdetu nahi nizuke. Gaur egun
|
badago
etxolarik Bilbon?
|
|
Etxolak ugaltzen ari zirela ikusita, Udalak jarrera gogorragoa hartu zuen. Eraikitzen ari ziren baina bukatu gabe
|
zeuden
etxolak eraisten zituzten, dokumentatuta dagoenez. Etxola eraikitzen ari zirenei salaketa jarri eta etxola eraisteko 48 orduko epea ematen zitzaien.
|
|
1947an Particular Allende kaleko 4 zenbakian
|
zegoen
etxola baten aurkako salaketa jaso zen27 Etxolako biztanleak krokis bat aurkeztu behar izan zuen udaletxean. Neurriengatik argi zegoen etxola bizileku bezala erabiltzen zuela, eta isuna ordaindu behar izan zuen.
|
|
1947an Particular Allende kaleko 4 zenbakian zegoen etxola baten aurkako salaketa jaso zen27 Etxolako biztanleak krokis bat aurkeztu behar izan zuen udaletxean. Neurriengatik argi
|
zegoen
etxola bizileku bezala erabiltzen zuela, eta isuna ordaindu behar izan zuen. Berdina gertatu zen 1952an Otxarkoagan eraiki zen etxola batekin28 Eraiki zuenean eman zion erabilera beste bat zenez, baimena jaso zuen, baina etxebizitza bezala erabiltzen ari zirela jakitun izatean, udaletxeak eraisketa agindua eman zuen.
|
|
Joaquín Zugazagoitia Azcorrak, garaiko Bilboko alkateak esan bezala: " [etxolen] arazo honen aurrean, botere publikoek higiene eta urbanismoarekiko ardura giza tolerantziarekin uztartu behar dute" 29 Baina eraikita eta habitatuta
|
zeuden
etxolak eraitsi ziren, bereziki hirigunetik gertu bazeuden edo interes ekonomikoak oztopatzen bazituzten.
|
|
Soilik trenetako bidaiarien lipar bateko begiraden mehatxua zuten. Kalean
|
zeuden
etxolak, ordea, agerikoak ziren ingurutik egunero zebilen jende andanarentzat. Are gehiago partidu egunetan futbol zelaiaren inguruan biltzen ziren zaletu zuri gorrientzat.
|
|
Horretarako Artxandako iturburura edo Deusturaino joan behar ziren. Ugaskon argindarra zuten, Berrizerako bidean
|
zeuden
etxolek, ordea, ez. Bietan ez zen saneamendu sarerik, eta hondakinak auzoan metatzen ziren.
|
|
1955ean, Udalak 400 pezetako zerga kobratu zien etxolak zutik mantentzearen truke. Arazoak sortu ziren, eta biztanle askok uko egin zioten ordaintzeari, jada eraikita
|
zeuden
etxolak eraikitzeko zerga bat pagatu behar izatea guztiz zentzugabea iruditu baitzitzaien.
|
|
" Herritik norbait zetorrenean, gauez gizon taldeak antolatzen ziren, 40 lagun izan arte ere, eta etxola bat altxatzen zuten. Horrela, guardiak baldin bazetozen, teilatu bat bazuen, ez
|
zegoen
etxola eraisterik".
|
|
eta Jorge Grau ren Ocharcoaga. Han
|
zeuden
etxolak, han ageri zen hiria noizbait inguratu zuen miseria gerrikoa. Orduan hori guztia bizi eta pairatu behar izan zutenek beren argazki zaharrei hautsa kendu eta memoriari tira egin zioten.
|
|
Zaborra etxolen alboan pilatuta zegoen. Taberna bat
|
zegoen
etxoletako batean, bizilagunen elkartokia zena. Auzoko 50 haurrek Cervantes eta Carmelitas ikastetxeetan ikasten zuten, etxola auzoan ez baitzegoen eskolarik.
|
|
Kezkagarria, hitz horrekin deskribatzen zen prentsan Bilboko etxola fenomenoaren egoera 1979ko apirilaren 4an. Ijitoekin zuzenean lotzen zituen garai honetan hirian
|
zeuden
etxolak, egunetik egunera gehiago zirenak, prentsaren arabera betiere. Arazoa, gehienbat, Txurdinaga auzoan kontzentratzen zen, eraiki berria zen Gabriel Aresti ikastetxetik hurbil.
|
|
Udalari presioa egiteko beste bide bat zen, ordura arte baztertutako beste aukera bat. Sutan
|
zeuden
etxoletara suhiltzaileak gerturatu ziren; poliziaren furgonetak, ordea, Ledesma eta Mazarredoko eraikinetara. Tentsioak gora egin zuen Bilboko beste auzoetatik etorritako ijitoak batu zirenean.
|
|
Ez zen etxolen lehen eraisketa izango, hirian zehar gehiago altxatu eta eraitsi baitira azken hilabeteetan. Ez eta azkena ere, urtarrilaren 29an Euskalduna zubipean
|
zeuden
etxolak eraitsi baitzituzten90 Han bizi ziren hainbat gazte magrebtar aterperik gabe geratu ziren, inolako babeslekurik gabe.
|
|
Etxolak bata bestearen ondoan altxatzen ziren, eraikuntza horma bat aurrezteko. Lokatza nonahi
|
zegoen
etxolek osatutako kale inprobisatu eta kaotikoen artean. Auzoan gora eginez gero, etxolen kalitatea are eskasagoa zen.
|
|
Asko, gehienak, Cáceres iparraldeko haranetatik etorri ziren, bata besteari jarraika. Gaur egun Uretamenditik paseatuz gero jada ez
|
dago
etxolarik, bai ordea beren Extremadurako jatorria harro nabarmenduko duten bilbotarrak. Auzoko plazako kantoi batean zabalik dagoen El Cacereño tabernak argi adierazten du noraino heltzen diren auzoaren sustraiak.
|
|
Honekin ez dut esan nahi gizarte talde honetan besteetan baino kasu gehiago zeudenik, hori garai hartan kuantifikatzea, salaketarik gabe, ezinezkoa baitzen. Baina indarkeria fisikoa egon
|
bazegoen
etxola auzoetan, etxolaren horma estuen artean. Eta hori ezin daiteke ukatu.
|
|
Txurdinagan eraiki behar dituzten etxebizitzei buruz itaundu ditu udal langileak, jakiteko etxegabetuak izan diren ijitoei etxebizitza horietako batera sartzea erraztu ahal zitzaien, baina ez du erantzunik jaso. Ijitoak ziren urte berean Los Caños eta Sagarminaga artean
|
zeuden
etxolako biztanleak ere. 27 urteko senarra, 22 urteko emaztea eta bost seme alaba bizi ziren etxolan.
|
|
Toki nahasi ezegonkor bat zen, edonoren pentsamenduak sigi saga arraroetan inarrosteko modukoa. Hiru hilabetez, makinistak greba handia egiten ari ziren bitartean, Holroyd, zeina eskirol hankabeltz bat baitzen, eta Azuma zi, eskirol beltz bat, besterik gabe, ez ziren inoiz irten nahaste eta zurrunbilo hartatik; aitzitik, estalpearen eta hesiko atearen artean
|
zegoen
etxola txikian egiten zuten jan eta lo.
|
|
Bizarginaren etxetik alde egin eta harresietan abandonatuta
|
zegoen
etxola bat konpondu nuen. Handik Atlas mendiak ezin ederrago ageri ziren, eta hara begiratzen nuen aldiro Imlil sorterriaz oroitzen nintzen, eta noizbait hara itzultzeko gogoa sentitzen banuen, ezpainei ausiki egiten nien, odola eragiteraino...
|
|
Apaiza egunetan zebilen pista baten bila, han nonbait egon behar zen Ama Birjina, seinale bat baino ez zuen behar. Elurra egin zuen egunean, ermita aldean
|
dagoen
etxola batera bideratzen ziren oinatzak nabari ziren. Intuizioak, edo goi hatsak, eraginda, apaiza etxola hartara joan zen.
|
2022
|
|
Ikatza, lehentxeago aipatu amamak azokan saltzen zuela zioen. Baserriko eta mendiko bizimoduan trebatzen joan zen, beraz, ume umetatik, hala nola txondorrak eskatzen zuenean eta bete behar zenean, egurra egos zedin erre ordez, hurbil
|
zegoen
etxolan gaua pasaz, aitonarekin lo eginez bertan. Inguru haietan bizi behar zuela etsita eta, hango berri berak bezain ongi jakingo zuenik eskolan zein bada, maistra ala?
|
|
Lehenik, bazekitena esan zien: lantegia bi astekoa izanen zela; berari bururatu zitzaiola, baina, jakina, Chamberlain Arts Foundationek gogotsu finantzatzen zuela, Idazle Afrikarrendako Lipton Sariketa berari ere bururatu zitzaion eta fundazio bereko jende atseginak finantzatu zuen bezalaxe; espero zela guztiek ipuin bana idaztea, gero segur aski Oratoryn argitaratuko zena; ordenagailu eramangarri bat
|
zegoela
etxola guztietan; ipuina lehen astean idatziko zutela eta bigarren astean denon artean berrikusiko zituztela; eta ugandarra arituko zela lantegi buru. Gero, bere buruaz mintzatu zitzaien, nola zeramatzan berrogei urte afrikar literaturari buru belarri emana, Oxforden piztu zitzaion bizitza osoko grinari.
|
|
Duela urte batzuk arte ez zen ia zahar etxerik eskaintzen txakurra eramateko; hala ere, COVID krisiaren ondoren, gero eta egoitza pribatu gehiagok uzten dute egoiliarra bere maskota eramaten. Kasu horietan, ez dira lehen bezala bizi leku berean, baizik eta maskotak egoitzarekin batera
|
dauden
etxoletan bizi dira, eta jabeek etxe horietaz gozatzeko aukera dute paseoetan eta eguneko hainbat unetan. Praktika honen onurak frogatuta baino gehiago daude; Human Animal Bond Research Institute (EGONGO DA)% 85 lagun zituztela sentitzen zuten, lagun egiteko animalia batekin zeudelako.
|
|
Larry gazte herabe eta bakartia da, eguna Stephen Kingen eleberriak irakurtzen igarotzen duena. Goiz batean, aitarekin eskolarako bidean doala, basoaren bihotzean
|
dagoen
etxola batean bizi diren emakume beltz bat eta haren seme Silas hartuko dituzte, eta hortik aurrera, Larry eta Silasen artean adiskidetasun harreman bat sortuko da, nahiz eta arrazak eta testuinguruak ez lagundu. Egun batean, ordea, neska gazte bat desagertuko da, eta Larry bilakatuko da susmagarri nagusia.
|
|
Gainera, bisitarientzako harrera gune berri bat ere eraikiko da, eta bertan kokatuko da etorkizuneko ikerketa arkeologikorako laborategia ere. Zentroak, baina, beste kokapen bat izango du, orain
|
dagoen
etxolaren eremua lehengoratu egingo baitute.
|
|
Euskal Herriko memoria historikoari eta Eusko Gudarosteari buruzko informazioaren topagune bilakatuko dute Loiolako zabalgunearen aurrean
|
dagoen
etxoletako bat. Aurki hasiko dira eremua egokitzen, eta proiektua urtearen bukaerarako prest izatea aurreikusten dute.
|
|
Azpeitiko Udalak eta Aranzadi zientzia elkarteak Eusko Gudarosteari buruzko proiektu museografiko bat garatuko dute Loiolan. Zehazki, Euskal Herriko memoria historikoari eta Eusko Gudarosteari buruzko informazioaren topagune bilakatuko dute Loiolako zabalgunearen aurrean
|
dauden
etxoletako bat –itxita dagoena– Proiektua osatu dute dagoeneko, eta urtearen bukaerarako gunea prest izatea aurreikusten dute.
|
|
Feriaren erdialdera abiatu nintzen lotsakor. Oraindik irekita
|
zeuden
etxolen inguruan bildurik zeuden pertsona bakan ba  tzuk. Errezela baten aurrean, zeinen gainean Café Chantant hitzak idatzirik baitzeuden koloretako bonbillaz, bi gizon ari ziren azpil baten gainean diru kontatzen.
|
|
Zenbat kostata etorri nintzen gogoraturik, etxola batera inguratu eta hango portzelanazko lorontziak eta te joko loredunak aztertu nituen. Neska gazte bat
|
zegoen
etxolako atean bi mutil gazterekin hizketan eta barrez. Ingeles doinua zutela konturatu nintzen eta beren elkarrizketa entzun nuen lausoki.
|
|
Alabarekin bizi da, Hiri Txikiko azken etxean. Zeharo hondaturik
|
dagoen
etxola mendre bat da; teilatuak zuloak ditu han eta hemen. Inguruan baratzea du, baina landugabea, Amonarena ez bezala.
|
2023
|
|
–Um. Tira, sarea zulatuta
|
zegoen
etxoletatik goitik, berrogeita hamar metrora. Norbaitek ireki zuen kurrikez, aste pare bat dela.
|
|
Nik, dirurik ez nuenez, ez nuen ezer galdu. Hala ere, ekaitzari aurpegi ona eman eta, han bildu ginenok, kristoren festa egin genuen lur zabal hartan
|
zegoen
etxola barruan.
|