|
2006
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira
|
zer
espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta
|
zer
lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du azaltzen.
|
Zer
gertatu da. Gu ere helduen artean izandako euskaldun galerak ikusita harritu egin gara, benetan ulergaitza baita horrenbeste galera azaltzea zio demografikoen eraginez soilik.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du
|
zertaz
ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
|
Baina
|
zertarako
erabil daiteke horrela bildutako informazioa. Batzuen esanetan hizkuntz politikarako funtsezkoa da.
|
|
|
Aztertuz gero eman daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea,
|
zer
gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin. Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea ez da kendura hutsa, horrekin sail bakoitzean zenbat baino
|
zer
egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik utzi dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita.
|
|
2007
|
|
|
Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta horren ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo,
|
zer
esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera eramateko modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Baina, hau guztia ez dago gure esku bakarrik. Izan ere, administrazioek Euskararen Normalizazioan
|
zer
asmo duten jakitea ezinbesteko da.
|
|
|
Erabilera guneak sortu, emaitzak aztertu eta baloratu, bitarteko ekonomikak erdietsi... Hori guztia ezin euskaltegiek bakarrik egin, beraz, instituzioek eta jendarteak badugu
|
zer
egin elkarrekin euskalduntzea baldin bada gure helburua.❚
|
|
|
Ondoko hilabeteek eta urteek erakutsiko digute egitarau polit hau
|
zer
heinetan eta zer epetan gauzatuko den. Horri begira aurrekontua izanen da elementu erabakigarria.
|
|
|
Ondoko hilabeteek eta urteek erakutsiko digute egitarau polit hau zer heinetan eta
|
zer
epetan gauzatuko den. Horri begira aurrekontua izanen da elementu erabakigarria.
|
|
|
Audiolingualismoak ingelesaren irakaskuntzan menta izan eta, euskarari dagokionez ere, halatsu.
|
Zer
esanik ez hurbilbide komunikatiboei edota atazatan oinarritutako irakaskuntzari bagagozkie. Gure alorrean ez dira gutxi behin eta berriro ohartarazten dutenak arriskutsua dela beste inguruneetan erabilitako moldeak gurean besterik gabe itsu itsuan baliatzea.
|
|
|
Haur Hezkuntzakoak alkateari makina bat gutun idatziko dizkio, baina ez du ipuin bakar bat kontatuko. Ez dugu kontuan hartzen ikasleak hizkuntza zein testuingurutan eta
|
zertarako
erabiliko duen, baizik eta zein ariketa mota menperatu behar dituen. Ondorioz, ikasleari zaila egiten zaio bere burua euskaraz normaltasunez aritzen irudikatzea eta, beraz, nekezago egingo zaio ikastea.
|
|
|
Haur Hezkuntzakoak alkateari makina bat gutun idatziko dizkio, baina ez du ipuin bakar bat kontatuko. Ez dugu kontuan hartzen ikasleak hizkuntza zein testuingurutan eta
|
zertarako
erabiliko duen, baizik eta zein ariketa mota menperatu behar dituen.
|
|
|
Gure ikasle direnek ez dakite ezer askorik hizkuntz politikaz, baina are gutxiago sekula euskaraz ikasi ez dutenek. Komunikabideetan euskarari buruzko berriak oso urriak dira, eta gainera aztertzekoa litzateke
|
zer
nolako tratamendua ematen zaion gaiari. Euskarazko komunikabideetan izan ezik, inon ez da euskalduntze planei buruzko eztabaidarik egiten eta informazio askorik ere ez da zabaltzen.
|
|
|
Hiru oinarri nagusi ditu:
|
zer
, nola eta non. Batetik, euskara ikasten duen ikasleak zer ikasten duen zedarritzen laguntzen du.
|
|
|
zer, nola eta non. Batetik, euskara ikasten duen ikasleak
|
zer
ikasten duen zedarritzen laguntzen du. Bigarrenik, hizkuntzaren eskurapenean aktibatzen diren prozesuak eta parte hartzen duten elementuak definitzen saiatzen da.
|
|
|
Jarduerak zentzua izan dezan, hiru ezaugarri bete behar ditu: ikasleak
|
zer
egin behar duen aurretik jakin behar du. Ikasleak bere aurrezagutzak martxan jarri behar ditu eta bere ikas prozesuaren bilakaeran eta emaitzetan parte hartu behar du.
|
|
|
Bestalde, elkarlana hitzetik hortzera erabiltzen den kontzeptua izaten da sarri, baina askotan ez dugu asmatzen nola eta
|
zertarako
egin. Mintzapraktika egitasmoek aukera paregabea eskaintzen digute, egitasmo zehatz baten gainean (guztion helburuetan ondo egokitzen dena gainera) elkarlan ariketa praktiko bat egiteko.
|
|
|
Hizkuntza normalizatzeko hezkuntza munduan landu beharreko ildoen artean hizkuntza ikasteko eta lantzeko metodologia eragingarriaren beharra azpimarratu zen aspaldian.
|
Zer
esanik ez helduen euskalduntzeak ere bere egin behar duela ildo hori, emaitza akademikoei begira baino ez balitz ere. Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri.
|
|
|
|
Zertan
da hau guztia gaur egun?
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzea (HEA) hasiera batetik euskara normalizaziorantz eroango duen prozesuaren adarretako bat kontsideratu izan da. Izan ere, euskara inoiz Euskal Herriko hizkuntza" normala" eta" naturala" izango bada eta herri honetan maila guztietako hartu emanetarako erabiliko badugu, hartarako behar diren baldintza politiko administratiboak, hizkuntzarekiko jarrerak eta hizkuntz eredu normalizatuarekin eta abarrekin batera, herritarrak hizkuntza arlo guztietan erabiltzeko trebatzea dugu
|
zer
eginetako bat da.
|
|
|
Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera,
|
zer
nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola eragin nahi genukeen ere planteatu genuke.
|
|
|
|
ZER
ORDUAN?
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan eragin nahi badugu hau da lehenengo galdera, galdera kurrikularra nonbait:
|
Zer
da normalizazioa eta zer lortu nahi dugu. Baliteke alferrikako galdera dela pentsatzea, baina nago gutariko askori ez litzaigukeela erraza egingo azalpen argia ematea.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan eragin nahi badugu hau da lehenengo galdera, galdera kurrikularra nonbait: Zer da normalizazioa eta
|
zer
lortu nahi dugu. Baliteke alferrikako galdera dela pentsatzea, baina nago gutariko askori ez litzaigukeela erraza egingo azalpen argia ematea.
|
|
|
Baliteke alferrikako galdera dela pentsatzea, baina nago gutariko askori ez litzaigukeela erraza egingo azalpen argia ematea.
|
Zer
esan nahi da azken batean. Curriculumetan hizkuntza zer den ondo definitzen saiatzen garen modura, geure hizkuntza nola egotea nahi dugun ere zehazten saiatu dugula.
|
|
|
Zer esan nahi da azken batean? Curriculumetan hizkuntza
|
zer
den ondo definitzen saiatzen garen modura, geure hizkuntza nola egotea nahi dugun ere zehazten saiatu dugula. Honek inplikazio argia dakar, hizkuntzaren pedagogia ez ezik, normalizazioaren ingurukoak ere landu beharra dagoela, eta horretarako seguruenik laguntza du HEAk.
|
|
|
Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke. Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera,
|
zer
nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola eragin nahi genukeen ere planteatu genuke. HEOKek planteatzen duen" paradigma aldaketari" beste buelta bat, alegia.
|
|
|
Normalizazioari begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin
|
zer
nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea.
|
|
|
|
ZER
ESKATZEN DU HONEK?
|
|
|
Erabilera sustatzea eta praktika sustatzea ez dira nahastu behar. Praktikak erabilerarako bidea egiten laguntzen du baina ez da hor amaitzen. d. Normalizazioari begira lan egin nahi bada, komenigarria da lehenengo eta behin
|
zer
nahi dugun ahalik eta ondoen zehaztea, eta bigarrengoz hori lortzeko bidea antolatzea. e. Euskara irakasle askok pentsa dezakete aparteko saltsetan sartu barik, jarduera didaktikoan zentratuta ikasleak euskara ondo menperatzea lortuz gero horrela ere ekarpen handia egiten zaiola normalizazioari, eta halaxe da, baina, nahi izanez gero, aurrerago ere joan daiteke.
|
|
|
Beste era batera esanda, oso pertsona gutxik dakite benetan zein hizkuntzatan hitz egiten duten eta, beraz, galdetzen bazaie normalean zein hizkuntzatan hitz egiten duten, eraiki dute iritzi bat eta erantzun bat, eta eraikitze prozesu horretan erabileraren errealitatearekin
|
zer
ikusirik ez duen hainbat aldagai sartzen da (esate baterako: iritziak, nahiak, usteak eta abar); hortaz, benetako erabileraren errealitatetik urruntzen gara.
|
|
|
Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen dena, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak
|
zergatik
gertatzen diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da.
|
|
|
Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen dena, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak
|
zergatik
gertatzen diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da. berrietara egokitzeko. Aldaketak fitxetan eta neurtutako herrien kopuruan izan dira gehienetan, baina kasu guztietan neurketen arteko konparaketa egin ahal izateko irizpideak errespetatu dira.
|
|
|
euskara eta gaztelera (hegoaldean) eta frantsesa (iparraldean) ez ezik, beste hizkuntzak ere jaso ditugu atal berezi batean. Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan
|
zer
nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik gertatu.
|
|
|
Egoera eta bilakaera, ikuspegi estatikoa eta dinamikoa, biak ala biak dira jakingarriak. 2006an egin den ikerketak ezagutza gertukoa ematen digu, une honetan euskararen erabilera
|
zertan
den erakusten du. Baina aukera ematen du, halaber, aurreko edizioak aintzat hartuta bilakaeraz gogoeta egiteko.
|
|
|
" Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira.
|
Zer
gertatzen da gizonezkoekin. Non daude gizonak aldaketa prozesu honetan?". 10
|
|
|
Nolanahi ere, neurketa honetako emaitzetan ikusiko dugun bezala, badira joera orokorretatik kanpo kokatu diren datuak. Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek
|
zergatik
gertatu diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke: ea neurketa bertako gertakariren baten, edo aurten metodologian ezarritako aldaketaren baten ondorio diren (tamaina honetako neurketa batean horrelakorik gertatzea ez baita ezohikoa), edo eremu edo esparru soziologiko jakinen batean gertatu den joera berezi baten isla diren zehaztea, alegia.
|
|
|
" Euskara dela eta... Neskek,
|
zer
diote?" in BAT Aldizkaria, 53 zka.
|
|
|
Demagun, adibidez, gero eta arabar gehiagok dakitela euskaraz (estatistika guztiek erakusten duten bezala); egoera –erreal– horretan, litekeena da erabilerak, nola edo hala, gora egitea edo bere horretan mantentzea, baina ez jaistea.
|
Zergatik
, ordea, 2001eko atzerapausoa. Eta, erabileraren beherakadatxo horren ondoren, zergatik 2006ko gorakada?
|
|
|
Zergatik, ordea, 2001eko atzerapausoa? Eta, erabileraren beherakadatxo horren ondoren,
|
zergatik
2006ko gorakada. Nik, bederen, ez dut soziolinguistikoki arrazoitu moduko erantzunik aurkitu.
|
|
|
|
Zer
dela eta, kanpoko hizkuntza horien presentzia horren handia izatea. Etorkinen kopurua euskaldunena baino handiagoa ote?
|
|
|
Horren ondorioz esan dezakegu etorkizuna elebakarra ez dela izango, ezta elebiduna ere; etorkizuna eleanitza (eta kultur anitzekoa) omen dator, beste ikerketa batzuek ere kanpoko hizkuntzei (eta kulturei) lekua egitearen aldekoak baitira: Onartu beharreko pluraltasun horretan kanpoko euskal herritarrek ere (euskal diasporak zein etorkinek) badute
|
zer
esanik. (Hainbat egile, 2006:
|
|
|
Horren ondorioz esan dezakegu etorkizuna elebakarra ez dela izango, ezta elebiduna ere; etorkizuna eleanitza (eta kultur anitzekoa) omen dator, beste ikerketa batzuek ere kanpoko hizkuntzei (eta kulturei) lekua egitearen aldekoak baitira: Onartu beharreko pluraltasun horretan kanpoko euskal herritarrek ere (euskal diasporak zein etorkinek) badute
|
zer
esanik.
|
|
|
Hernandez, J. M. (2004) Euskara dela eta... Neskek,
|
zer
diote. Bat Soziolinguistika aldizkaria 53 (79).
|
|
|
Beste muturrean, hots, haurrik tartean egon ezean, helduen arteko erabilera apalagoa da (%2, 6) harreman horietan haurren bat tartean dagoZalantza izpirik ez dugu heldu haurren arteko erabilera altuago horren atzean dagoena
|
zer
den: azken hamarkadetan, euskara ondorengotaratzeko
|
|
|
Zalantza izpirik ez dugu heldu haurren arteko erabilera altuago horren atzean dagoena
|
zer
den: azken hamarkadetan, euskara ondorengotaratzeko Hegoaldean nagusitu den kezka, hain zuzen.
|
|
|
Deigarria ere egin zaigu haurren arteko erabilerak
|
zer
emaitza ezberdina eman duen Iruñerriko udalerrietan: batzuetan hutsetik hurren (adibidez, Zizur Nagusian eta Berriozarren% 0 eta Iruñean% 0,8) eta bertze batzuetan, aldiz, erabilera orokorraren gainetik (Burlatak% 5,9; Atarrabiak% 3,3).
|
|
|
Berriozar Iruñerriko udalerria da eta han txertatu dugu haren azterketa. Baina ikus dezagun tamainaren araberako azterketa honek
|
zer
ematen duen: oro har hartuta, tipologia honetako udalerriek ere haurren inoizko erabilerarik garaiena eman dute azken neurketan:
|
|
|
Irakurketa zabalagoa hartze aldera, ikus dezagun
|
zer
joera ikusten den 5.000 biztanletik beheitiko tipologiako herrietan. Nafarroan dauden 254 udalerrietatik 2 neurtu dira:
|
|
|
Haurrek dituzten erabilera aukera ezberdinak, eskaintzak, testuinguruak aztertu lirateke ikerketa konparatiboen bidez:
|
zer
elementu objektibo dago udalerri batzuetan eta zer bertzeetan, haurren arteko erabilerak hain joera ezberdinak izateko.
|
|
|
Haurrek dituzten erabilera aukera ezberdinak, eskaintzak, testuinguruak aztertu lirateke ikerketa konparatiboen bidez: zer elementu objektibo dago udalerri batzuetan eta
|
zer
bertzeetan, haurren arteko erabilerak hain joera ezberdinak izateko.
|
|
|
Ondo. Baina hori
|
zer
da asko ala gutxi. Hamar hiztun horien artean zenbat dira euskaraz dakitenak?
|
|
|
Goian egindako itaun bera datorkigu gogora: hori
|
zer
da asko ala gutxi. Hazkuntza nolakoa izan da?
|
|
|
Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da gertatzen ari. Nafarroa Garaiko datuetara etorrita berriz ere Vascuenceren legeak berak oinarri hartzen duen banaketak ere ez du bermatzen euskara ofiziala behar lukeen lekuetan hala izan dadin, datuak begiratzea besterik ez dago euskararen erabilera datu orokorrak ezagutza handia den eremuetan 1993ko kale neurketaren azpitik ageri baitira,
|
zer
esanik ez euskarak babes hori ez duen eremuetan. Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena.
|
|
|
Galdea: Ingurune dinamiko honek
|
zer
eragin du euskal kulturgintzaren jarraipenean. Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea.
|
|
|
Baina euskara edo euskalduntasuna,
|
zer
bilakatzen da dinamika zabal horretan, elkarterik jendetsuenak dantzaz, musikaz eta kantuaz arduratzen dira. euskararen ezagutza ez da beharrezkoa talde horietan diharduteko. hor dago euskal kulturgintzaren" paradoxa" (I. Martinez de Luna).
|
|
|
Batak bestea laguntzen du kartsutasun berdinean, bazterrean dauden herritarrak bilduz berezko hizkuntza ezaguna edo ezezagunaren lekuko eta berdin zaindari. emaitza zientifikoa da hizkuntz gaitasuna 4 inkesta soziolinguistikoek aztertu dituzten 20 adin multzoen zerrendan. Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14 Baina beren haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan.
|
zergatik
gaur egun eskola herria baino euskaldunago da, hezkuntza politikari esker, bai eta ere herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara jarraitzeko gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
" urtero finkatzen da kultura egitasmoa eta araberako aitzin kontua bozkatzen (milioi bat euro hurbil 2012an). ekintzen eta finantzaren bilana urteroko biltzar nagusian egiten da, botere publikoaren, udalerrien eta elkarteen aitzinean. Lauzpabost urtetarik ekek gogoetaldi zabal bat antolatzen du, herritarrei galde egiteko
|
zer
pentsatzen duten euskal kulturaz, bere jarduera gaurkotzeko xedearekin.
|
|
|
Eta
|
zer
gertatzen da Y belaunaldiarekin?
|
|
|
Alabaina ezin da baztertu ondare naturala, hots bazterrak eta ingurunea. ondare zabal honen balorazioa ibiliz egiten da. Badakigu ibilaldiak direla kirol praktika nagusiak eta Uda Lekun eta orokorki gazteen artean. eta
|
zer
gertatzen da Y belaunaldiarekin. Y da gazteek darabilten belarrietako entzungailuen itxura eta ikurra.
|
|
|
Inkestek erakusten dute euskaldunek, bereziki gazteek, euskaraz guti irakurtzen dutela baina entzun ikusgai asko kontsumitzen dituztela. etorkizunari begira, komunikazio teknologiak baliatuko dira euskal kultura transmititzeko. horretarako ikusgaiak eta entzungaiak sortu behar dira. Bada
|
zer
eginik. Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko
|
zer
egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen dena eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki
|
zer
gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
Nortasun 2005 inkestan ikertu da herritarrentzat
|
zer
den euskal kultura. Galdea zen:
|
|
|
Nahitaez, frantses kulturak frankofonia sortzen du eta elkartasun bat lotzen frantsesa darabilten herrien artean. Gauza bera gertatzen da euskal kultura eta euskal nortasunaren artean, baina molde militante batean. eta bizimolde kulturala nolazbait hizkuntza baino indartsuago da euskaltasuna pizteko et biziberritzeko. euskara ez dakiten anitzek beren burua" eusNortasun 2005 inkestan ikertu da herritarrentzat
|
zer
den euskal kultura. Galdea zen:
|
|
|
Horrekin batera baditugu erakunde batzuk, bereziak direnak munduan, berbarako," alkarpoderosoa", hau da, andrazko batek eta gizoneko batek erabakitzen dutenean euretarik baten etxera ezkontzea, ezkondu orduko egiten dute alkarpoderosoa, euretarik bati
|
zer
edo zer jazotzen bazaio, besteak haren heriotzaren ondorik haren ondasunak erabili ahal izateko. Erakunde juridiko hori, esate baterako, galarazita dago Espainiako Zuzenbidean.
|
|
|
Horrekin batera baditugu erakunde batzuk, bereziak direnak munduan, berbarako," alkarpoderosoa", hau da, andrazko batek eta gizoneko batek erabakitzen dutenean euretarik baten etxera ezkontzea, ezkondu orduko egiten dute alkarpoderosoa, euretarik bati zer edo
|
zer
jazotzen bazaio, besteak haren heriotzaren ondorik haren ondasunak erabili ahal izateko. Erakunde juridiko hori, esate baterako, galarazita dago Espainiako Zuzenbidean.
|
|
|
Baina euskaldunek jakin izan dute hori guztia euren nortasunaren arabera moldatzen, eurenean txertatzen eta, akabuan, eurena egiten. Hau da, hizkuntzak eta kulturak aberatsagoak dira eurak zabaltzen diren neurrian; nahasteak ez du
|
zertan
txarra izan. Arazoa, betiere, gertatzen da hizkuntza jakin batek eta kultura jakin batek hartu baino ez diotenean egiten beste bati, orduan" gain jartzapena" ageri da, eta hizkuntza eta kultura hartzaileek indarra galtzen dute, eta, buruenik, hil egiten dira.
|
|
|
Adibidez, ‘azken txanpa’ esapidea nekez uler daiteke, ez badago estropadetan egiteko ekandurik. ‘Untza’ (‘iltzea’)
|
zer
den ezin dakioke azal gizonnahiz idi probak zer diren ez dakienari.
|
|
|
Adibidez, ‘azken txanpa’ esapidea nekez uler daiteke, ez badago estropadetan egiteko ekandurik. ‘Untza’ (‘iltzea’) zer den ezin dakioke azal gizonnahiz idi probak
|
zer
diren ez dakienari.
|
|
|
Jakin badakigu kirol horiek guztiak eguneango lanetik sortuak direna. Jakin badakigu itsas inguruko herri bateko umeak badakiela
|
zertan
|
|
|
Horregatik, hemen esan nahi dut horixe dela modurik onena euskaltasuna hiltzeko. diren urarekin lotuko kirolak, eta baserri ingurukoak, berriz, badakiela
|
zertan
dautzan haren inguruarekin lotukoak.
|
|
|
Kirolen eremuan gabiltzala, bestela baitakoan igarotzen den ohitura bat azaldu nahiko nuke, horrek argi erakusten baitu erregelek, norberarenak izanagatik, ez dutela
|
zertan
era batekoak izan. Ikusmolde horretatik, euskal pilota aitatu nuke:
|
|
|
Halandaze, badugu beste gogoeta gai bat: mundu aldakor honetan,
|
zer
da aldagai eta zer aldagaitz?
|
|
|
Halandaze, badugu beste gogoeta gai bat: mundu aldakor honetan, zer da aldagai eta
|
zer
aldagaitz?
|
|
|
Orain arte esaniko guztiak beste gogoeta bat sorrarazi behar digu:
|
zer
da kultura?, adigai aldagaitza?, ala adigai aldakorra. Nire aburuz, bederen, azkena da.
|
|
|
Orain berrogeita hamar bat urte arte, umeek baserrietan aponekin jolasten zuten; bildotsa jaten zenean etxe baten, haren hezur batzuk erabiltzen ziren umeek eurek olgatzeko. Gaur egun, zenbat euskal umek daki
|
zer
den apona. Une honetan jostailuak Txinatik edo batek badaki nondik datozela, non dago euskal berezitasuna?
|
|
|
" Hi zuzera hagoan behia haz". Bertsolari horrek itaundu behar izan zion gai jartzaileari
|
zer
ote zen ‘zuzera’ hori. [Zuzera= umeske].
|
|
|
Gai honi heldu orduko, kulturaren adigaia
|
zer
zaidan argitu nahi dut. Horretara, bada, kultura batek hainbat osagai ditu:
|
|
|
Horren ikuspegitik, argigarri gisa, adibide batzuk ipini nahiko nituzke,
|
zergatik
uste dut esan nahi dudanaren eredu garbia erakusten dutela horiek. Lehenengo etsenplua doa gizakumeen ikuspegirik hurrenetik; horretara, bada, euskaraz baditugu berba ezberdinak gurasoen umeen arteko harremanak islatzeko, hau da, seme alabetan baditugu anaiak eta nebak, eta arrebak eta ahizpak.
|
|
|
hizkuntzak lehenengo eta hizkuntza horretan kultur adierazpenek sortzaile eta hartzailearen arteko lotura sortzen dute. Kode bera dute eta badute elkarren berri, badakite
|
zertaz
ari diren, zer adierazi nahi duten, zergatik egiten den zerbait. Adibide sinplea jarrita, Wazemank saioko" daiola" atalean euskaldunok badakigu zertaz ari den.
|
|
|
hizkuntzak lehenengo eta hizkuntza horretan kultur adierazpenek sortzaile eta hartzailearen arteko lotura sortzen dute. Kode bera dute eta badute elkarren berri, badakite zertaz ari diren,
|
zer
adierazi nahi duten, zergatik egiten den zerbait. Adibide sinplea jarrita, Wazemank saioko" daiola" atalean euskaldunok badakigu zertaz ari den.
|
|
|
hizkuntzak lehenengo eta hizkuntza horretan kultur adierazpenek sortzaile eta hartzailearen arteko lotura sortzen dute. Kode bera dute eta badute elkarren berri, badakite zertaz ari diren, zer adierazi nahi duten,
|
zergatik
egiten den zerbait. Adibide sinplea jarrita, Wazemank saioko" daiola" atalean euskaldunok badakigu zertaz ari den.
|
|
|
Kode bera dute eta badute elkarren berri, badakite zertaz ari diren, zer adierazi nahi duten, zergatik egiten den zerbait. Adibide sinplea jarrita, Wazemank saioko" daiola" atalean euskaldunok badakigu
|
zertaz
ari den. Badakigu bokadiloa jaten ari garela koipea dariola egotea zer den.
|
|
|
Adibide sinplea jarrita, Wazemank saioko" daiola" atalean euskaldunok badakigu zertaz ari den. Badakigu bokadiloa jaten ari garela koipea dariola egotea
|
zer
den. Kultur erreferentzia berdinak ditugu eta horrek lotzen gaitu.
|
|
|
Eskolan eta eguneroko bizitzan euskarazko, gaztelaniazko, frantseseko eta munduko beste kultura askotako erreferenteak ditugu.
|
Zergatik
aukeratu luke inork euskaraz bizitzea, euskal kultura hartzea, euskaraz sortzea?
|
|
|
Horrelako erauntsiari ezin zaio eutsi kultura programatuz bakarrik, irakurketa kritikoa egiten hasi genuke. Kultur arloan prestatzen hasi, geure buruari galderak egin, kultura nola,
|
zertarako
, norentzat, zer harreman izan genuke handi deritzan albo kultura horiekin...
|
|
|
Horrelako erauntsiari ezin zaio eutsi kultura programatuz bakarrik, irakurketa kritikoa egiten hasi genuke. Kultur arloan prestatzen hasi, geure buruari galderak egin, kultura nola, zertarako, norentzat,
|
zer
harreman izan genuke handi deritzan albo kultura horiekin...
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien orain arte, sorkuntza eta zabalkundean eman ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora joan nahi dugun,
|
zergatik
eta zertarako jakiteko. Datozen urteetan abian jarri eta landu nahi dugun bidea da.
|
|
|
Prestakuntzaren alorra landu dugu gutxien orain arte, sorkuntza eta zabalkundean eman ditugulako ordu gehien. Bi alor hauetan dugun egitekoa oraindik handia dela jakinda ere, prestakuntza beharrezkoa da iparra galdu gabe, kultur sorkuntzaren bitartez eta kulturgintzaren esparruan nora joan nahi dugun, zergatik eta
|
zertarako
jakiteko. Datozen urteetan abian jarri eta landu nahi dugun bidea da.
|
|
|
|
Zergatik
erabileraren portaera ezberdin horiek. Zerk eragiten ditu bilakaeraren abiadura eta, batzuetan, norabide ezberdinak?
|
|
|
Zergatik erabileraren portaera ezberdin horiek?
|
Zerk
eragiten ditu bilakaeraren abiadura eta, batzuetan, norabide ezberdinak?
|
|
|
Erabileraren nondik norako batzuk labubildu eta gero, beste galdera batzuk berez sortzen dira:
|
Zergatik
erabileraren portaera ezberdin horiek. Zerk eragiten ditu bilakaeraren abiadura eta, batzuetan, norabide ezberdinak?
|
|
|
Zergatik erabileraren portaera ezberdin horiek?
|
Zerk
eragiten ditu bilakaeraren abiadura eta, batzuetan, norabide ezberdinak. Gorago laburbildutako hamasei puntu horiek erabiliko dira ondoren galdera horiei erantzuna emateko.
|
|
|
Hortaz, gaitasun erlatiboaren mugak zein motibazio nahikorik ezak, banaka ala elkarrekin, ongi azal lezakete
|
zergatik
euskararen erabileraren hazkundea txikiagoa den gaitasunaren hedapenarena baino, eta zergatik bi osagai horien arteko arrakala gero eta handiago den (arestian aipatu diren ondorio laburtuetako IV.10 puntua).
|
|
|
Hortaz, gaitasun erlatiboaren mugak zein motibazio nahikorik ezak, banaka ala elkarrekin, ongi azal lezakete zergatik euskararen erabileraren hazkundea txikiagoa den gaitasunaren hedapenarena baino, eta
|
zergatik
bi osagai horien arteko arrakala gero eta handiago den (arestian aipatu diren ondorio laburtuetako IV.10 puntua).
|
|
|
Beraz, arlo juridiko politikoko araudi formala izan edo gizartearen arkitektura korapilatsu eta informaleko fruitua izan, dimentsio makrosozialean hedatzen dira hizkuntzarekiko hautemateak eta interpretazioak irizpide normatibo bihurtzen dira herritarrentzat:
|
zer
egin behar
|