|
2007
|
|
|
Hain zuzen ere, Piarres La, ttek Eskualdunan 1921ean lehenengoz idatzi
|
bazuen
ere, Saint Pierrekin178 hasi zen La, tte erregulartasunez idazten, 1925ean: 82 artikulu argitaratu zituen Saint Pierren bost urtetako zuzendaritzapean.
|
|
|
Xalbat Arotçarena Eskualdunaren lankidea zen Soubeletek astekariaren zuzendaritza hartu zuenetik186 Piarres La, ttek gustuko izan zuen Arotçare naren idazkera, Jean Saint Pierreren pindarra, Jean Etchepareren indarra edota Jean Hiriart Urrutyren bizitasuna187 ez
|
bazuen
ere:
|
|
|
Aranak, iraileko bilera hartan parte hartu ez
|
bazuen
ere, gaixorik baitzegoen?, jean Pierre Arbelbide lehendakari izendatzea proposatu zuen, Adéma adintsuaren ordez; ados agertu zen Pierre Broussain proposamenokin, eta bereziki Arbelbide Adémaren ordezkoa izatearekin. Izan ere, Broussainen ustez, Resurreccion Mª Azkue gazteegia zen buru izateko eta Arana, Campion eta Guilbeau politika gizonak izandakoak ziren, eta ez ziren egokiak akademia berriaren buruak izateko:
|
|
|
Resurrección Mª de Azkue, Euskeran 41 artikulu argitaratu zituena; ostera, RIEVen 3 baino ez eta gainontzeko aldizkarietan ezer ere ez. Sebero Altubek eta Juan Bautista Eguskitzak Euskeran asko idatzi ez
|
bazuten
ere, lankidetza handiagoa izan zuten Euskaltzaindiaren agerkarian Eusko Ikaskuntzarenean baino, azken honetan hiruzpalau artikulu baino idatzi ez baitzituzten. Azkenez, Nicolas Ormaetxeak, hurrengoa Euskeran idatzitako artikulu kopuruaren aldetik, aztertu ditugun lau argitalpenetan gutxi idatzi zuen, kopuru berbera argitaratuz RIEV> eta Euskeran.
|
|
|
Hegoaldekoen artean Lapurdiko Getariara hurbildu ziren José Eizagirre eta Isaac López de Mendizabal, Bitor Garitaonaindia Garbi eta Anbrosio Zatarain, Argia> aldizkariko ordezkariak azken biak328 Apestéguy, Saint Pierre, Eizagirre, Ybarnégaray329 eta Colasek hitz egin ostean, aita Donostia entzun zuten pianoa jotzen eta Garitaonaindia bertsoka. Baliteke Piarres La, tte hizlarien hitzok entzun izatea Getariako bileran, horren berri zehatzik ez
|
badugu
ere.
|
|
|
Baina itzul gaitezen Gure Herria elkarteaz aritzera, hain
|
zuen
ere, elkartekideen partaidetza aipatuz:
|
|
|
Dena dela, La, ttek Sabino Arana gustuko ez
|
bazuen
ere, onartu zuen lan baliagarria burutu zuela: Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa.
|
|
|
Egia esan, Euskaltzaindiaren erabakiak beti gogoz onartu ez
|
bazituzten
ere, Resurrección Mª de Azkueren lana goratu egin zuten idazle askok:
|
|
|
Jean Etchepare, Georges Lacombe, Piarres La, tte, Pierre Lhande, Jules Moulier, Jean Saint Pierre eta Philippe Veyrin. Horrez gain, Dop, dElbée eta Lhandek Gure> Herrian baino idatzi ez
|
bazuten
ere, gainerakoek beste aldizkariren baten ere argitaratu zituzten artikuluak; Gavel, Hérelle eta Veyrinek beste hiruzpalau aldizkaritan ere idatzi zuten:
|
|
|
Jeanne Salhak dioenez: osaba
|
zuen
ere pintatzailea, eta Eizagirre hori izan da izigarri ona hemen, eskuara bazekien ongi eta vedetta, gure vedetta, Jeanne Salharekin izandako elkarrizketa, Donibane Lohizune, 1997ko azaroaren 22a.
|
|
|
Jacques Mestelan Piarres La, tteren laguntzailea izan zen Menditarrak taldearen antolaketan, hamabost urte baino ez
|
bazituen
ere. Taldeko partaideak izan ziren hauek ere:
|
|
|
Jakes Abeberryren ustez, Eugène Goyheneche Ipar Euskal Herriko abertzale bakanetarikoa izan zen636 (JEL baitan hasten edo amaitzen zituen eskutitzak637, Marc eta Jacques Legassekin batera. Ostera, Abeberryk ez du Jacques Mestelanengan jarrera abertzalerik ikusten638, eskutitzak JEL lelopean agurtzen bazituen ere639 Jean Hastoyri dagokionez, Mestelan ikaskidearen bidez sartu zen harremanetan euskaltzaleekin (en JEL amaitzen zituen eskutitzak); ekintza politikorik burutu ez
|
bazuen
ere, Abeberryk nabarmendu egin ditu Hastoyk buruturiko ekintzak euskal ohiturak iraunaraztearen alde640 Abeberryk laudatu egin ditu Jean eta Madeleine Jauréguiberry neba arreben lanak ere, euskal kultura pizteko ekintzetan murgildurik egon baitziren.
|
|
|
Aintzina> euskaltzaleen argitalpena 1937an desagertu zenean, lankideak banandu egin ziren eta taldea desagertu. Hain zuzen ere, guztiek ideia euskaltzaleak
|
bazituzten
ere, mugimendua desegin zen partaideen pentsamolde politiko desberdinek eraginda. Jacques Mestelanek horrelaxe azaldu du Espainiako gerran protagonista izan zenaren garaiko egoera politikoa:
|
|
|
Gantois bikarioari, abertzale, andiarren burua zenari, interesgarri iruditu zitzaion Aintzina, euskal gaiak gutxiegi lantzen zituela eta erbestekoak gehiegi lantzen zituela uste
|
bazuen
ere. Izan ere, Bulletin> des> Minorités> Nationales> en> France> (Parti National Bretonek argitaraturikoa) aldizkarira jo behar omen zuen euskal mugimenduaren berri izateko711:
|
|
|
Marc Legassek La, ttek 1930 hamarkadan kaleratu zuen Aintzina> ezagutzen zuen, oso gustukoa ez
|
bazuen
ere:
|
|
|
1930ean Jean Saint Pierre Carthagoko apezpiku izendatua izan zen eta Dominique Soubelet aukeratu zuten Eskualdunaren zuzendari. La, ttek Ebanjelioari buruz idazten jarraitu zuen Eskualdunaren ia zenbaki guztietan, harreman gutxi
|
bazuen
ere Soubeletekin. Izan ere, ume denborako ikaskideak izan baziren ere La, tte eta Soubelet, Beloken, erlazio gutxi izan zuten garai hartan (La, tte bat txarra eta meharra bezain bestea indartsua zela; hortakoz ez zen heien artean konplizidaderik izaiten ahal832).
|
|
|
Pierre La, tte, ostera, errepublikazalea eta Parti> Démocrate> laire> partidu zentro ezkerrekoaren jarraitzailea izan zen. Pierre Narbaitzi dagokionez, karlista zen, eta eskuin aldekoa, Léon Lassalle bezala, honek pentsaera atzerakoiagoa
|
bazuen
ere, gerlari ohia izan baitzen.
|
|
|
Baina La, tteren lankide euskaltzaleek, pentsamolde politiko ezberdinak
|
bazituzten
ere, guztiak etorri ziren bat La, tterekin beronek agertu zuen jokabide abertzalean, Jainkoa eta Lege Zaharra leloa berenganatu zuten jokabidean, bide batez esanda, Hegoaldeko EAJ partidu abertzalearen pentsamoldearen eragina erakutsiz.
|
|
|
Bai lehenengo bai bigarren Aintzinaren lankideek orduko boteredunen pentsamoldea onartu behar izan zuten, Ybarnégarayrena lehenengo Aintzinan, Pétainena bigarrenean. Garai bietan Iparraldeko euskaltzaleek Hegoaldeko EAJren prinzipioak bereganaturik
|
bazituzten
ere, euskal nazionalismoa sustatzeari uko egin behar izan zioten; 1930 hamarkadan Jean Ybarnégaray mandataria nazionalismo frantziarraren defendatzaile leiala zelako; eta 1940 hamarkadan nazien aginduetara zegoen Pétainen mariskala zelako agintaria (Jean Ybarnégaray Pétainen agindupeko ministro izan zelarik) 852.
|
|
2008
|
|
|
Edota,
|
DU
ere onartu arren, ia beti DIO motaz agertzen diren aditzak; hau da, ia goikoen pareko, datiboa berezkoa dutenak:
|
|
|
Euskaltzaindiak nondik norako gisa sailkatu zituenen arteko hauek, erro sakonak dituzte hizkuntzaren erabilera orokorrean. Denborazkoak ere (41) arrunt samarrak dira, Euskaltzaindiak jaso ez
|
bazituen
ere.
|
|
|
Honelako guztiek matematikako zatidura delako eragiketaren ingurukoak dira eta eredua nazioartekotzat har litezke, euskararen erabilera arruntean nolabaiteko txertakuntza
|
badute
ere.
|
|
|
detariko batek azterketa sakona luke, ene ustez, Erriberrikoak, alegia, zeren eta Lizarrakoan/ Estelleriaren azterketa zenbait eginak baituzte, hasi D. Manuel Lekuonak eta, 1990ean, Jose Maria Satrustegik eta beste batzuk. Erriberrikoa, Patxi Salaberri Zaratiegik aztertua
|
badu
ere. Iaz, berarekin, Uxuetik, Aragoi ibairaino joan ginen.
|
|
|
Izan ere gurean erabiltzen diren terminoak eta kanpoan erabiltzen direnak ez bat. Gurean erabiltzen direnak etxean ibiltzeko egokiak izan daitezkeen arren, kanpokoak ere irakurtzeko beharra
|
dugunontzako
ere egokiak izan daitezen aldaketatxo batzuk egin beharrean gaude. Nazioartean lau mailatan sailkatzen da hizkuntza kontinuuma:
|
|
|
Euskalkiak eta euskara batua edo estandarraren arteko interakzioan elkar eragina dagoela inork ukatzen ez
|
badu
ere, inor gutxik itaundu du zer gertatzen ari den bien arteko harreman horietan. Zeinek zeinengan eragiten duen.
|
|
|
Diccionario Ilustrado de Mitología Vasca. Obras com pletas I en al. Bilbao, 1972 Hizkuntza aztertzea helburu izan ez
|
bazuen
ere denok ezagutzen dugunez gero, antropologia zen haren esparrua sarritan berba batzuen
|
|
|
Hauek, eta beste hainbat puntu aipatu ondoren, hauxe dio Mitxelenak: , beharrezkoa dugu, bederen, hiztegitxo bat, ia ortografiarekikoa huts hutsik, nahitaezko
|
badu
ere hitzen esan-nahia laburzki adieraztea, zertaz ari den jakin dezagun. Orain idazten diren euskalkiak kontuan edukitzekoak dira, noski, batasun osorik ez duguino eta, euskera idatzia duenez gero oinharri, zenbait idazle hauturen hiztegiaren gain eraiki behar litzateke?.
|
|
|
Hitza oraindik erabili ez
|
badut
ere, argi dago terminologiaren arloan gaudela bete betean, nahiz egia den modu berean lexiko arruntaren eta terminoen arteko muga
|
|
|
Auzi honetan, zuzen tasuna, egokitasuna eta beharra, hirurak elkarren eskutik ibili beharrean ikusten ditut, zorionez. Hauxe da, hortaz, nire epaia, inork entzun nahi
|
balu
ere: dabiltzala uztarri berean euskara batua eta euskalkiak; elkarren osagarri baitira, eta ez elkarren etsai.
|
|
|
...hitz finkatu nahi baditu, ez dago zalantzarik kopuru horretara iritsi ahal izateko alor espezializa tuetan sartu egin duela, nahiz eta Euskaltzaindiak behin baino gehiagotan esan duen terminologia teknikoan ez dela sartuko (Bide batez, esan dezagun termi nologiarako erreferentzia gune bat behar dugula, Euskal herri osokoa eta ez adminis trazio baten menpekoa, eta ez kolorebakarra, arauak emango ez
|
baditu
ere, nolabaite ko onarpena emango duena, eta gune edo elkarte horrek adostasuna bilatuz lan egin luke, eta ez arauak ezarriz). Alor espezializatuetan sartu behar bada, modu sistematikoan lan egin behar delakoan gaude.
|
|
|
Eta, ematen ez dizkigunean, guk, euskal dunok, hitzak mailegatuz, egokituz eta sortuz, ematen dizkiogu euskarari behar dituen hitzak. Horrela eginez doa egunez egun euskal hiztegia, hiztegi hori ofiziala ez bada ere, eta batu izaera zalantzazkoa
|
badu
ere. Euskaraz bizi nahi dugu, eta, horretarako, inguratzen gaituen eta erabiltzen dugun oro izendatzeko, hitzak behar ditugu.
|
|
|
Gertaera eta berrikuntza hauek ez dira euskararenak soilik. Gure inguruko erdaretan euskaran baino tradizio aberatsagoa
|
badute
ere, lexiko grafia lanak edo asmo didaktikoa zutenak (higiene liburuak edo ikasleentzako liburuak)
|
|
|
Pilotari arraza, bere osaba Jean Aldacourrouz bereziki, berak dio harek gogotik sustatu zuela pilotarako. Funtsean, Ahatsako seme, ez zituena hor, haurretik plazetan ikusiak eta txa lotuak, Olhasso anaiak, eta geroago hauen seme bat bai eta, lehenagoko fame tan bederen, Idiartegaray apeza, Donagaiko seme suharra, pala jokoan Etcheverryrekin xapelduna, baldin eta hura gutiago ikusia
|
bazuen
ere berak
|
|
|
Gehiagoko xehetasunik gabe, iduripen huntan gaude Ahatsako seme hau, halaber artzain eta laborari laguntzetan ere prezatua, apez pilotari onen le rroan aipatu beharra zela baitezpada, baldin eta, mendea aldatzearekin, sota narik plazarat ekarri ez
|
badu
ere.
|
|
|
Behorlegin sortua eta Donazaharren haunditua, hor zen pilotan hasi Belokeko ikasle gazte joan aitzin. Huntarik Ahurti ez urrun, horra hor lehen xapelgoak Curutchet bat eta bere hainekoekin desafioan han gotarrak beti alde ez
|
bazituen
ere komentukoak. Soldadogoa Parisen, eta han ere pilotariak izaki, Lalanne hazpandarra, Guichanducq amikuztarra eta beste, bainan ere Olier, Bidegainberry eta holakoak han ditu ezagutuko.
|
|
|
Eta zer erran partida huntaz, moda xaharrean, suhuskundarrak batetik (Ouret eta G. Duhalde) senpertarrak bestetik (Mattin Garat eta Gregoire Sein), bi partida gogor herri batean eta bestean, biak suhuskundarrek irabaziak. Urte hartakoa
|
dute
ere Kaliforniako ibilaldia, B. Pagola, G. Duhalde eta guziekin.
|
|
|
17) Izan: > «Garade> lurreko> animalettoak»> (eskuarki gara>
|
badu
ere, jakina; UIGPL, 130), «nondik> dateke> deus> onik? »> (Koplak, 58), «banitz> per > sona> nukena> eskribitzeko»> (JMESB, 427), «ortako> beira> nola> zaren, > ta> nola> zinazken»> (UIGPL, 243), «guziok> ginazke> sandu»> (UIGPL, 168), «alfer> lirazk...
|
|
|
San Mateorena beren> begian> soliboa> ikusi> nai> ez, > ta> berzearen> > ilaun> iduri> bat> ere> bai> (DCCb, 313) itzultzen du eta coger, > agarrar> > por> > cuernos en hurbile kotzat idia> adarretik, > > gizona> > itzetik> lotzen> > (DCCb, 324) darabil. Erdarazko noches> alegres> > tristes> gure hizkuntzara arratsak> alegre> > triste> iraultzen du, errimarik ez
|
badu
ere, eta dime> con> quién> andas> y> te> diré> quién> eres> euskaraz erran> zadazu> noreki> zabilzan, > eta> erranen> dizut> nor> zaren> (UIGPL, 161) ematen du. Bestalde, de> tal> palo> tal> astilla> erranairu edo
|
|
|
463), gasterik> zar> baize, > ta> txipirik> andi> (JMESB, 460). Bestelako hitz jokoak eta elkarrekin nolabaiteko antza edo erri ma
|
dutenak
ere badarabiltza: Ezta> > gura> ikuste> utsa> eta> utsala> (JMESB,
|
|
|
Ez ditu Axular-ek testamentuari buruzko kontuak isilik uzten. Zinez, testamentua bera zer den zehazten ez
|
badu
ere, xehe xehe garatzen ditu horren baldintzak.
|
|
|
Doinuak garrantzi handia du. Horregatik paratu diet beti azkenean harridura marka, argi ikusten ez
|
badut
ere harridura den, edo galdera, bien arteko zerbait, edo ez bata ez bertzea. Euskal kontuetan ez diogu prosodiari garrantzi handirik eman, eta hau da kasu horietako bat, non doinuak berak pisu handia duen.
|
|
|
– Izen nagusiari dagokionez, berriz, genitiboan ez ezik, inolako mugatza ilerik ez kasu markarik ez
|
duela
ere ager daiteke, EGLU k dioena gorabehera, baina orduan erdiak> behar dugu, ezinbestean, multzo batez ari bagara.6
|
|
|
Baina osa gai hau determinatzaile sintagma bat dela dirudi, mugagabea, baina DS bat. Eta honen barruan neurri sintagmatzat eman dugun [bi litro] horretan, aldiz, DS ren itxura guztia
|
badu
ere, ZenbS bat izango genuke.
|
|
|
–modua? adierarik ez
|
duenean
ere,, gertaera, adiera dutela era rekin sorturiko izenek?
|
|
|
Zabal> (txabal/ xabal). Bost lekuko bertzerik ez
|
badugu
ere, formari dagokionez, hiru aldaera ageri zaizkigu. Behin zabal> soilik:
|
|
|
Izkribuko testu aipuak gaurko grafian eskaini ditut. Horretarako neure transkripzioa erabili dut oinarritzat, baina Armiarma k sarean
|
duena
ere aurrean dudala. Orrialdeak, sarean dauden bertsioen zenbaki sistema berarekin aipatu ditut.
|
|
|
Izenordain biok jarrai jarraian daude batzuetan eta ohiko ordenan: neutroa aurretik eta markatua ondoren dela (a); hala ere, ordena iruntzitakoa
|
dutenak
ere badira (b), eta inoiz bata eta bestea urrunduago kokaturik ere ageri dira (c):
|
|
|
euskaldunek libro izan nahi dutela etab.) baliatzen ziren bozetan eta Berdolyri euskaldun itxura ematen saiatzen, orobat Floqueti(. Eskualdun eguiazco bat?, RB 25,). Candauk Joanthori euskaraz erantzuten zion (RB 1887; 2, XII), erregetiarrak Aruen lur-sailak
|
bazituen
ere hura (Candau) euskaldunago zela erakutsi nahiz. Nolanahi ere, Réveil> basque> (1886) hasi zen euskara erabiltzen, ez Eskualduna> (1887), nahiz gero xuriak euskarari toki nagusia eman, euskara erlijioaren babes eta hesitzat hartu eta erabiliz.
|
|
|
Horrek, azken buruan, hika irakaskuntzatik erabat baztertu eta ikasleen artean, gure tradizioaren kontra? soilki zuka (murriztua berau ere, derradan bidenabar) erabiltzera behartzen du eta, hikako tratamendu osoaren suntsipena ekarriz.> > ut> sunt> aut> non> sint> esanda oraingo hika sistema bere ho rretan mantentzearen aldekoak, azken buruan, konturatu nahi ez
|
badute
ere, horren hiltze agiria sinatzen ari dira. Beste bidetik, gutxien gutxienez, singularreko bigarren pertsonari zuzenik dagozkion formak bederen salbatuko genituzke, eta, horien oinarritik abiaturik, aldizka bederen, maiztasun handiko formen alokutiboak ere bai (zegok, > > dinat, > etorri> dituk, > > zitunan...). > Ez dut uste, bestalde, hitanoa earki> gatxik> bezalako forma arrunt eta degradatuetan eskaintzeak horren erabilera bultzatzera asko lagunduko duenik.
|
|
|
Antzeko eraz moldatuak dira, esaldi osoa, laburtuz, frantsesezko amiral> edota erdarazko duende> ezagunak ere30 Guztiotan, etorki xelebrea gora behera, gauza horiei hasieratik, inolako desadostasunik gabe eta esangura zehatzaz, hala deitu zaienez, ez da inolako eragozpenik izaten halaxe edonon ezagunak izan daitezen, aldameneko hizkuntzetan berba kideek besterik esan nahi
|
badute
ere: eusk. arratoi>/ esp., ratón>, sagu?; eusk. pantaloi>, kuleroa?
|
|
|
Batzuek sortzez barru barruan omen daukaten hizkuntzaren senetik eto rririko herri arnas jator horri baina, eskarmentuz, gero eta susmagarriago deri tzot, euskal analfabetismoaren apologista gehienek, berezko euskara zoragarri horri, antza, ikasteak eta irakurtzeak kalte besterik ez diola egiten uste dutela ikusita. Bestela esan, beti aitortuko dut euskara kontuan sarritan gauza asko ikas daitezkeela sekula santan euskaraz ezer irakurri ez
|
dutenengandik
ere, baina, aldi berean, duintasun kontuengatik, ez nago inola ere prest pertsona horiek besteon maisu eta euskaldun eredugarri gisa presenta dakizkigun31.
|
|
|
Villasantek aipagai zuen lexiko berrikuntzaren kontua ez zen, gainera, jakitezko aztergai hutsa: berrogeita hamar urtetik beherako gehienek ahaztua edo inoiz entzun gabea
|
badute
ere, hortik gorako askok gogoan dugu maileguzko hitzen eta hitz elkarteen alorreko gorabehera askotxo, idazkeratik beretik hasita, zen baterainoko arazo iturri izatera iritsia zen orain dela hogeita bost bat urte12 Ez da beraz gutxiestekoa, inola ere, liburuxka haren garrantzia: bai arazoa zuzen planteatzen, eta bai irtenbide egokiak bilatzen, lagungarri sendo gertatu zen PVCD hura13.
|
|
|
sufijo equivalente a ía> con que se forman nombres abstractos, de abundancia, cualidad, conjunto o lugar donde esta se hace o se vende una cosa? Alde handiak
|
baditu
ere zenbait aldetatik (batez ere ero> modukoetatik sortua delako erdal ería> hori) antzeko ezaugarriak ere nabarmenak dira oso. –Nombres de abundancia, cualidad, conjunto> o lugar?
|
|
|
Printzipioz Azkuek politika publikotik ihes egiten bazuen ere, 1917ko Bizkaiko Diputaziorako bozketetan EJBren kandidatura babesteko eskari bat jaso zuen. Felix Landaburu, Azkueren «loba» jeltzalea (Teresa Azkuerekin ezkondua) Markinako barrutitik aurkezten zen, eta bere «osabari» laguntza eskatzen zion190 Azkueren erantzunik ez
|
badut
ere, Markinaldeko bere kontaktu eta adiskideak mobilizatu zituela ematen du, zeren astebete geroago Landaburuk hola idazten zion:
|
|
|
Gauzak banan banan eta ondo egin nahian maiz besteak albo batera uzteko aukera egin zuen Azkuek. Adibidez, bere Europako bidaietan, musika eta hiztegia biak batera landu nahi
|
bazituen
ere, lehenengo eta behin, Tours-en zegoela, hiztegiari eskaini zion denbora gehiena musika ikasketak baztertuz, eta ondoren, aldiz, Bruselan eta Kolonian, hiztegia albo batera utzi zuen musikan aritu ahal izateko. Ongi jabetzen zen gauza biak ezin zituela batera egin eta kontzientzi kargua ere ematen zion batean espezializatzea bestea alboratzearen lepotik gertatzea:
|
|
|
Kultura horrek beti eta derrigor esangura politikorik ez
|
bazuen
ere, erraz identifikatzen zen espainolismoarekin. Hola, adibidez, 1919an Mutrikun diputatu maurista bati egindako omenaldian, kaleetan espainiar banderak jarri eta harrerazko manifestazio bat antolatu zen, haren buru «una españolísima extremeña» jarriz, zeina «iba ataviada de charra» eta pasodoble baten doinuari segituz ibiltzen baitzen392 Mauristak, esan beharrik ez dago, Errestaurazioko Espainia ofizialaren defendatzaile eta euskal autonomiaren aurkakoak ziren.
|
|
|
Eta hala jarri ziren izenok, nahiz bigarren izen honek ez bide zuen lehenak besteko entzuterik lortu. Urte haietan Negurin (eta inguruetan) eraikitako txalet eta jauregi anitzi ere euskal izena ipini zitzaien, eta baieztatzerik izan ez
|
badut
ere, asko Azkuek proposatu zituela pentsa daiteke. Hor daude Luis Aznarren BakeEder (artean eraikia), Emilio Ibarraren Aitzgoien (1909), Fernando María Ibarraren Arriluze (1910), José Luis Oriol-en San Joseren et, sea (1914, Azkueren, s ortografiarekin), Pedro Barbier-en EguzkiAlde (1918), etab.126 Era guztietako ideologietako aberatsen artean topatzen dira euskal etxe izenak.
|
|
|
Halaber, kontzertu ekonomikoaren berriztaketa, horrek aldean ekarri zituen aliantza foruzaleekin eta giro errebindikatiboarekin, mende hasiera horretan suertatu zen; baita EAJ eta mauristen arteko aliantza saioa ere. Gainera, neoeuskal arkitekturak, printzipioz esangura politikorik ez
|
bazuen
ere, irakurketa nazionalista bat ahalbidetzen zuen. Pedro Guimon arkitektoak, 1907an Bilboko Centro Vasco elkarte abertzalean emandako hitzaldian, adibidez, hola zioen:
|
|
|
Gortazar izan zen Bilboko musikarien sustatzaile nagusietakoa, Azkue, Guridi zein Usandizaga promozionatuz. Dena dela aipatzekoa da Gortazarrek, Azkuek bezala euskal nazionalitate musikal bat sortu gura
|
bazuen
ere, paraleloki espainiar musika nazionala sustatu nahi zuela161 Bide beretik joan ziren hainbat euskal konpositore profesional, sarritan merkatuko legeak eskatuta espainiar kutsuko obrak ere egiten zituztenak, edo nazionalismo musikal oro saihesten zutenak estilo abangoardistak probatzeko. Ez zen Azkueren kasua.
|
|
|
Hain zuzen, 1876an hasitako giro foruzale euskaltzaleak, lehen hamarkadan, Bilboko kazetaritzan euskarazko emaitza nabarmenik ekarri ez
|
bazuen
ere, giro horretan hezi zen belaunaldi berriak, bere ideologia euskaltzalea erradikalizatuz, Bizkaian egiazko euskal prentsa sortuko zuen. Abiapuntua
|
|
|
Eta ez presezki Akademiak sustatu gura zuen eredua. Horregatik, Azkuek Euskaltzainditik euskara estandarra erdialdeko dialektoetan oinarritu nahi
|
bazuen
ere, eguneroko prentsan justu kontrako eredua izanik nagusi ezinezkoa zitzaion Akademiaren helburua gauzatzea.
|
|
|
1900 urtetik, Azkuek euskara katedraren itzala
|
bazuen
ere, aurreko urteetan plataforma gisa balio izan zion Euskaldun Biltoki gabe zegoen. Testuinguru horretan ulertu behar da Azkueri Euskal Akademia sortzeko piztu zitzaion gogo bizia.
|
|
|
Proyecto, de, ortografía:, sometido? á, la, censura, de, los, que, se, dedican? á, cultivar, el, euskera52 Liburu horren hitzaurrean bere obra euskara lantzen zutenek aztertu beharrekoa zela zioen, Akademia faltak eragiten zuen hutsunea modu horretara betez: «Ya que hasta ahora no se ha podido constituir la Academia de nuestra gran lengua, suplan los bascófilos dispersos la falta de su congregación.» Inplizituki, bada, Akademia baten beharra aipatzen ari zen, horren gabeziagatik bestelako koordinazio ortografiko saioak inprobisatu behar
|
bazituen
ere. Hain zuzen, Azkueren proiektua jaso ondoren eta hari erantzunez idatzi zion 1896an Adema. Zaldubik?
|
|
|
89 «Horren aitormen espresurik ez
|
badugu
ere pentsatzekoa da, orobat, pozak zoratzen ez dela atera Azkue Hendaiatik. Bi gauza hauek kezkatzen dute bera; a) Euskaltzaleek ere botoa eman ahal izango dutela hurrengo urtean (zein euskaltzalek ordea?
|
|
|
«Zuk eztakizu nor dan Euzkadiren aita: Sabiño gizon andia da, baiña umekeri askogaz anditua»148 Hola, Azkuek abandotarra kritikatzeko mihian erdoilik ez
|
bazuen
ere(, Jaun. Zuria. II, tirano, de. Sukarrieta eta gisakoak aipatuz) 149, ahal zela harekin kontatu nahi zuen. Beti ere sabindar kontrol absolutua ekidinez.
|
|
|
Zentzu horretan Azkuek euskarazko eskolak sortu nahi
|
bazituen
ere, Europako nazio aurreratuenen ereduan inspiratuz egin gura zuen. Hau da, ez zuen euskara moduko hizkuntza minorizatu batentzat bigarren mailako irakaskuntza bat planteatzen, baizik lehen mailakoa, aleman eredukoa, Frantziako III. Errepublikak egin zuen bezala.
|
|
|
Abiapuntuan foruzaletasun tradizionala
|
bazuen
ere, Juaristik adierazten duenaren kontrara, Azkue ez zen «nahastu» Sabino Aranarekin (ezta alderantziz ere). Izan ere Sabino Arana ezagutu aurretik jada Azkueren jarrera ez zen foruzaletasun tradizional soilarena.
|
|
|
Azkuek 1918an Bilbon eman zuen hitzaldia oso garrantzitsua da bere jarrera ideologikoa eta militantzia argitzeko. Okasio hartan, musikari buruz hitz egin behar
|
bazuen
ere, gai horren gaineko berbaldia amaituta, aitorkizun bat egin zuen, bezperan Euzkadi egunkarian agertu zen zirikada bati erantzunez:
|
|
|
1924an Primo de Riverarekin biltzen saiatu zen. Eta lortu ez
|
bazuen
ere esan nahi izan ziona adierazgarria da:
|
|
|
Beraz Azkuek jeltzaleekin eta bereziki sektore sabindarrenarekin zituen diferentziak agertu arren, aldeak alde, haiekiko begirunez mintzatzen saiatzen zen. Horretan guztian, argi ikusten da Azkuek alderdi jeltzalearen jarraitzaile itsua izan nahi ez
|
bazuen
ere, bai gura zuela haiekin ondo konpondu eta elkarlana bilatu.
|
|
|
Dakusagun arrazarena. Hasteko aipatu beharrekoa da egun arraza kontzeptuak konnotazio guztiz negatiboa
|
badu
ere, X X. mende erdialdera arte, errealitate zientifikotzat hartzen zela. Joseba Zulaika antropologoak azaltzen duenez:
|
|
|
Dakusagun orain historiaren auzia. Azkuek doktrina politikoaz ia idatzi ez
|
bazuen
ere, gutunetan, pasadan barneko konbikzio horien isla batzuk aurki daitezke. Hola, 1907an bere loba batek ikurrinaren berri galdetu zionean, Azkuek hola erantzun zion:
|
|
|
Batetik, ez dago dudarik, Azkuek bere burua ez independentista gisa agertzen zuela («no soy nacionalista en el sentido[...] de separatismo»). Independetziaren ordez nolako erregimena gura
|
zuen
ere, itxuraz, ez zuen definitzen: «con quién se haya de aliar nuestro país, o quién haya de ser el soberano común de nacionalidades mancomunadas o simplemente aliadas son problemas que a mí no me incumbe resolver»145 Baina esaldi honetan, ohargarria da auzia ebaztea berari ez zegokiola esatearekin batera zeintzuk aukera aipatzen zituen:
|
|
|
1898 inguruko datu zehatzik ez
|
badut
ere, ildo berean doan garai hartako aipu bat azaldu zait: Pablo A ltzola bilbotar liberalak Sabino Arana kritikatzeko 1898an idatzi zuen artikulu batean, ez zion garrantzia handirik ematen euskal separatismo arriskuari bere baitan, ez bazen frantses hedapena erraztu zezakeen heinean:
|
|
|
¡ Bai idatzi! Asi be egin dira idazten, baña itxuraz bidiak ebai dautsiez»294 Datu gehiagorik ez
|
badut
ere,. Kirikiñoren, salaketak sinesgarria dirudi, eta pentsa liteke, buruzagi jeltzaleek, ziurrenik Eleizalde eta Engrazio Arantzadi tartean egonik, Akademiaren kontrako kanpaina mugatu nahi izan zutela.
|
|
|
Bizkaia osoan irakasteko eta idatziz erabiltzeko euskara estandar bat proposatzen zuen. Saio horrek gabezia handiak
|
bazituen
ere (bai proposamena aski fantasiosoa zelako, eta bai probintzia bakarrera mugatzen zelako), Azkuek, argiro, Hobsbawmek aipaturiko hizkuntza nazionalen sortzaile papera hartu zuen. Eta zeregin horrekin segitu zuen bizi osoan.
|
|
|
234 Luis Arbeloari buruz informazio handirik ez
|
badut
ere, urte pare bat geroagoko datu batek aberrianoen taldekoa zela baieztatzen du: 1921eko urrian Bilboko Euzko Gastedi elkarteak (EJBtik kanporatu berria eta EAJAberri alderdi sabindarraren oinarria) dirubilketa antolatu zuen Espainiako gobernuak Marokoko gerrara bidali zituen euskal soldaduen alde.
|
|
2009
|
|
|
Zelanahaztuafalosteko ibilalditxuak, Urrikoarratsalde ilunetan, herri baketsu haretako bideetan? LasterhasikozanMikelZaratebertsotan, ohiebanumorezirikatzaileaz, Juan Marieresaltsa bereansartunahirik; eta hau, behinberotuezkero, bertsolari bikainaagertzenjakun: zorrotza, sakona, gozoa. Holangoaskatasun giroan, ezetariko trababarik botaten diran bertsoak, haizeakeroango
|
baditu
ere, ez etedirasarritanonenetarikoakizaten?
|
|
|
– 3.a, Gizahobekuntzahorretan, kulturakbaduzeresanik, kulturakezereztu ez
|
badu
ere, bigundu edoberatu egitenbaititu gizaizuak:. Ahantzidaheriotza. Etaatsegin baratza/ zabaltzen, gauzenjatorrizkoegunsentian? (59).
|
|
|
A.G. Urkixok uste ez
|
bazuen
ere, Euskaltzaindiaren sorreraren kronika idazten duenak (Azkue segurutik) bai, horrek uste du pertsona soilen asmoek baino balio gehiago dutela dirudunen indarrek, hots, erakundeek:
|
|
|
Azkuek, dena den, hautaketaz hautaketa, hori bai, 32 urteko iraunaldia izan zuen, bizi artekoa. Sabindarrek maite ez
|
bazuten
ere, Azkueren irudia, gainera, erraldoiaren pare nabarmentzen da gerra aurretik bezala gerra ostean.
|
|
|
Adostasuna bilatu nahita abiatu zen Euskaltzaindia ortografia sisteman barrena. Batzuek horrela hartu ez
|
bazuten
ere, erdibidea bilatu zen, guztizko irabazle edo galtzailerik egon ez zedin.
|
|
|
Instituzioaren kide berrien sarrera hitzaldiak, erakundearen lanak, agiriak, hizkuntza arauak, Iker eta Jagon sailetako jardunaldiak eta antzekoak. Bigarrenean, aldiz, Euskaltzaindiaren intereseko jakintza esparruetako ikerketa lanak, liburu aipamenak eta antzekoak jasotzea erabaki zuten, eta lan horiek zer gaiei buruz izan behar
|
duten
ere zehaztu zuten: euskal filologia; hizkuntzalaritza orokorra; gramatika; dialektologia; lexikografia/ lexikologia; literatura; toponimia/ onomastika; fonetika eta fonologia; semantika eta pragmatika; hizkuntzalaritzaren historia; hizkuntzaren normatibizazioa; hizkuntzaren normalizazioa; soziolinguistika; teknologia berriak eta hizkuntza; iurilinguistika eta hizkuntza zuzenbidea; itzulpengintza; zientzia arlo desberdinetako euskara teknikoak eta, orobat, aintzat hartuko dira beste hainbat esparrutako diziplinak, euskararekin zerikusirik duten neurrian?.
|
|
2010
|
|
|
Nolanahi ere, labur eta mugatu geratu zitzaion erretorikaren bidea. Agirre ez da tropo eta figura erretorikoetan aberatsa, holakoetarik
|
badu
ere. Sermoien deskripzioari ekiteko beste talaia baten bila hasiko da.
|
|
|
Itzala eman nahi zion sermoiari, eta ospea Elizari eta Jaunaren lanari. Agirrek ere lan egin zuen A (d) > M (aiorem) > D (ei) > G (loriam) > lelo pean, holako akronimorik erabili ez
|
bazuen
ere. Lelo horren azpian buru belarri borrokatu zen modernismoaren aurka.
|
|
|
14 Mendiburu misioetan ibili zen hotegeita hamar utean(), batez ere Nafarroako iparraldean eta Gipuzkoan (Altuna 1982). Kardaberaz, berriz, Araban eta Bizkaian ibili zen, inkernu handiz azken
|
hau
ere, 150 misio emateraino (Garai, 1.or.).
|
|
|
Enuntziazioan, izan ere, ez dago aipamenik, baizik eta erabilera. Sermoilariak halakotzat erakusten du bere burua, esplizituki aipatzen ez
|
badu
ere.
|
|
|
[IV 96] Alaere badira guizon batzuec añ aberequiac, non ecin eraman duen, emazteac dembora apur batzuec obra onetan igarotzea, echearen caltegabe au eguiten
|
badu
ere. Diot echearen caltegabe; ceren echea ta umeac nola nai utziric, dembora luceaz igarotzen baditu Elizan?
|
|
|
Erlijio katolikoaren kasuan, erretorika erabili du bere helburuen barreiatze eta hedatzeko asmoz, eta, beraz, bada erlaziorik konfigurazio linguistikoaren eta konfigurazio sozio diskurtsiboaren artean. Gogora ekarri, jada esana
|
badugu
ere, diskurtsoaren analisian ezaugarri bereizgarri intrintsekoak bilatzea ez dela nahikoa, diskurtsoaren beraren eta kanpoaldearen (extériorités) arteko erlazio moldeak deskribatzean datzala analisia (les formes de lintrication dun mode dénonciation et dun lieu social déterminés Maingueneau 1995a: 7; Maingueneau eta Charaudeau tik hartua 2002:
|
|
|
Elebidunen moldaera nagusi hori dela-eta, beste
|
hau
ere kontuan hartu behar da: euskal elebidunen eta elebidun orekatuen artean ere, hizkuntza osaera aski berezia zen:
|
|
|
Honako deskribapen hau egin liteke IRALEren dimentsioaz eta urterik urteko bilakaera kuantitatiboaz. a) Ikastaro eskabideei eta ikasketari kopuruei dagokienez irakastorduz kanpoko ikastaroak izan dira, hainbat urtez, IRALEren lan esparru nagusia. Jende askok besterik uste
|
badu
ere irakastorduz kanpoko ikastaroak izan dira IRALEren historian, lehen hamabost urtean edo, ikasketari gehien atenditu dutenak. Motibo bat baino gehiago zeuden horretarako:
|
|
|
c) Konbergentzia horren alde dago beste
|
hau
ere: sektore publikoan zein pribatuan, eredua ari da etengabe hazten;
|
|
|
Boletinean ezarria dago lotura horren oinarria, eta normaltasunez funtzionatu du mende laurdenez. Hain harreman espliziturik ez
|
badu
ere, EAEko NOLEGA edo ULIBARRI proiektuek batetik eta Nafarroako parez pareko ekimenek bestetik harreman zabal eta lagun girokoa dute, orobat, aspaldidanik. Hizkuntza trataeraren alorrean ere izana da, hain aspaldi ez dela, alde bateko eta besteko goi arduradunen eta arduradun teknikoen arteko lan bilerarik.
|
|
|
Bai elebitasun orekatuaren xedea eta bai ikasbide hizkuntzaren aukera askatasuna ez dira osorik betetzen. Horrezaz gainera beste
|
hau
ere badiote gaitzespen horiek: legez agindutakoa ez betetze horren errua Herri Aginteena (kasu honetan bertako Hezkuntza Administrazioarena) da.
|
|
|
The case of Wales. Gazteen eta helduen mundua
|
badu
ere aztergai, eskoletako euskara ikasle askoren situazioa ere oso ondo deskribatzen duela uste dut285 Ondoko pasarteok jasotzen dute argi bere iritzia: –Great emphasis is placed on the learner as a social being whose processing of the second language (L2) depends to a large extent on their ability to negotiate entry into.., social networks of target language speakers.(..)??
|
|
|
1). Baita beste
|
hau
ere: –The support of native speakers is particularly crucial in the learning of lesser used languages.
|
|
|
Gehienek euskaraz irakasten dute. Profesional horien jira-biran eratua dago, burua jasotzen eta aurrera egiten nekerik falta ez
|
badu
ere, beste hainbat enpresa soziokultural: argitaletxeak eta ikus entzunezko edo softwarezko enpresak, aisialdiko dinamizazio taldeak, ikerketa guneak eta abar.
|
|
|
Ez dago motibo sendorik, fenomeno hori hurrengo urteetan ahuldu egingo dela uste izateko. Beste zenbait lekutan baino eragin txikiagoa
|
badu
ere gurean, oraingoz, bere pisua nabaria da eta erantzun zentzuzkoa zor zaio. Hor ere asko dago egiteko, orain arteko saioak oinarri hartuz.
|
|
|
Ekarpen horiek guztiak aintzakotzat hartzea komeni da310 Hizkuntza politikaren sailean ofizial hitzak mundu zabaleko bibliografian (batez ere jurilinguistikoan eta glotopolitikoan) dituen esanahiak aztertu beharra dago. Hitz horrek gure artean (EAEn eta estatuko herrialde elebidun gehienetan) izan duen aplikazio konkretuan terminoari eman zaizkion definizio operatiboak ere bildu eta mundu zabaleko formulazio nagusien argitan kontrastatu beharra dago bestetik311 Besterik uste
|
badu
ere gure arteko hainbatek, premia larriko eginkizuna da hori. Eztabaida askok baino gehiago lagundu dezake horrek, lana ondo eta garaiz egiten bada noski, hezkuntza alorreko hizkuntza normalkuntzaren hainbat buruhauste bere onera ekartzen.
|
|
|
Ikerketaren emaitza hauek ustegabeko larririk agertu ez
|
badute
ere, hainbat intuizio edo sineste baieztatu edota ezeztatzen dituzte halere. Bestalde bereziki pundu interesgarria dugu azken urte hauetan Ipar Euskal Herrian egindako bestelako inkesta batzuen emaitzak oraiko ikerketarekin alderatzea.
|