|
2000
|
|
|
. Tabernak Yoyes ezagutu ez
|
bazuen
ere, belaunaldi berekoa izanik, oso gertukoa sentitzen du.
|
|
|
Zortzi astez luzatu zen filmaketara dena xehe mehe prestatua eraman
|
bazuen
ere, bat batekotasunari ez zion muzin egin. Kameren kokapena eta alderdi bisuala franko zaindu ziren, akzio sekuentziak adibidez, hiru kamerekin filmatuz.
|
|
|
Txuri beltzaren baitan dauden kolore guztiak islatzen zituen, beti ere argia eta itzalaren arteko kontrasteak nabarmenduz. Bestalde, kolorea lantzeko nahikaria
|
bazuen
ere, garai hartan ezinezkoa zen bere marrazkiak koloretan inprimatzea.
|
|
|
Algorta sorlekua aspaldi utzi
|
bazuen
ere, bizkaieraz mintzo da oraindik Garbi Losada antzerki zuzendaria. Pedagogia Donostiara ikastera etorri eta bertako Egia auzoan bizi da egun, Jose Antonio Vitoria laguna eta Tomas 4 urteko semearekin.
|
|
|
Aurretik ahalegin bat egina zuen ordiziarrak" Jentzi" ipuina Montxo Armendariz zuzendariari bidali zionean. Montxoren interesa piztu
|
bazuen
ere, azkenean ezerezean geratu zen, kontakizuna Himalayan kokatua egoteak ekoizpena oztopatzen zuelako. Zamakolak aldiz, New Yorkeko Columbia Unibertsitatean egin zituen zinema ikasketak eta, duela bi urte," Itara" izeneko laburra egin zuen Madrilen.
|
|
|
Javier Bustoren" Ave Maria" obra izan da orain arte Tolosako lehiaketan obra behartuen artean oihartzun handiena izan duena. Hondarribiarrak obra aspalditik idatzia
|
bazuen
ere, Tolosan kantatuarazi zenetik ia koru guztiek abestu dute. " Sentimenduak ukitzen dituen obra da.
|
|
|
Hazkunde horri 1998ko txapelketan heldu gura izan zitzaion eta ohiko kanporaketa, finalaurre eta finaleko saioez gain, sailkapen saioak antolatu ziren. Helburua batetik bete
|
bazuen
ere (hau da," benetako" txapelketa hasten zenerako zelanbaiteko iragazkia egitea), egin behar ez zenetik ere asko ikasi zuten Bizkaiko Bertsozale Elkartean: uda inguruan antolatu zen, elkartetik bertatik saioak bilatu ziren eta hainbesterentzako epaimahai desberdinak prestatu ziren.
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez
|
bazuen
ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
|
Mediatrie/ Radio France galdeketa, 97/ 98 sasoiko sailkapenean.27Zehaztearren, France 3ren tokiko lehen eguneroko emanaldia estatuko lurraldean, Biarritzenesperimentatua izan zen kable sarean 1984an, kablearen deszentralizazio politika publikoaren barrukoesperimentupean. France 3 Tours Soir izan zen uhin hertziarren bidezko bertako lehen albistegia.281995eko maiatzaren 19ko Le Monde Radio televisionek ere adierazi zuen ikus entzuleekazaldutako etsipena, France 3 Euskal Herriren emankizunetan euskarari ematen zitzaion lekua txikiegiazela baitzeritzoten.29SIADECOren inkesta soziolinguistikoak zenbakirik aurreratzen ez
|
bazuen
ere, 1991an, biztanleriaren %80k bi kate autonomikoak jasotzen ez zituen bitartean, Donostiako galdeketa institutu berak, 1996an, 42.000tan kalkulatzen zuen Ipar Euskal Herrian ETB1 gutxi gorabeherako erregulartasunezikusten zuten euskaldunen kopurua. (Iturria:
|
|
|
Fritz ek, bera gestaltista hutsa ez zela onartu
|
bazuen
ere, Laura Posner emazteeta lankidea bazen, ordea. Gestalt Terapiaren oinarriei Gestalt Psikologiareneraginak bere bitartez etorri zitzaizkien.
|
|
|
Mitoak eskaintzen zuen bidea baliatu ahal izateko egin behar ziren aldaketekez diote irudiari eraginkortasuna galarazten, kasu hartan bederen. Gizonaren sorgintasuna fermuki sinetsia zenean, ezinbestekoa zen sorgin soinekoa hari janztea, arrasneurrikoa ez
|
bazuen
ere.
|
|
|
Irratian musika zen nagusi, informazioak gero eta minutu gehiago hartzen
|
bazuen
ere. Estatu Batuetan, esaterako, ondoko eran nabaritu zen informazioaren emendatzea zenbait irrati katetan (White, 1947, 86), eduki nagusiei dagokienean:
|
|
|
Herriko erreka inguruetan, berriz, buztanikara zuriak uretako intsektuen bila jarduten du. Araba zozo pikartak jatorriz habia enbor zuloetan egiten
|
bazuen
ere, gaur egun herriguneetan horma zuloetan egiten du; eta edozer jan dezakeenez, oso ongi moldatu da hauetan bizitzera. Udazkenetik aurrera, batez ere landareak jaten dituenez, talde handietan dabilela, soroetako izurrite kaltegarria bihurtzen da.
|
|
|
Animalia eta landareen hezketa edo domestikazioak aurrera egin ahala, gizakia ingurunea eraldatzen hasi zen; basoak erre zituen abereentzat larreak irabazteko, lurrak landu zituen eta ehiza, zeharo baztertu ez
|
bazuen
ere, bigarren mailara pasatu zen. Gainera, domestikazioak janaria izatea ziurtatzen zuenez, herrigune antolatuak eratzeko egitura ekonomikoa eskaini zion Neolitoko gizarteari.
|
|
|
proiektu honek,, irakaskuntzaren askatasuna? delako printzipioaren izenean, irakaskuntza pribatuaren gaia ukitzen ez
|
bazuen
ere, 1821ko araudiak egitura orokorra gauzatu ahal izateko ezinbestekotzat jo zuen. Puelles-ek dioskunez, eta Eliza absolutismoaren alde nabarmenki lerratu zela kontutan izanda,
|
|
|
Baina hau, ikuskaritzarena alegia, pixkanaka egiten edota fintzen ari zen mekanismoa dugu; Jimenez ek245 gogoratzen digun moduan, XIX. mendeko lehenengo herenean ikuskaritzak izaera nahiko lokala zuen, herriko juntaren eta batzordearen ardurapean baitzegoen; geroago, 1825eko. Plan Calomarde? izenekoaren arabera,, junta superior, ak hartu zuen, herriko juntekin batera, ikuskaritzaren ardura; 1834ko Martinez de la Rosa-ren aginduak izaera lokal hori mantendu
|
bazuen
ere, probintzia,, partido, eta herriko batzordeak ezarri zituen kontrolerako.
|
|
|
Ez da berria Estatu espainiarrak duen testuliburuak kontrolatzeko nahia, eta ezagunak dira, esate baterako, hauen bidez egin izan dituen herritar abertzaleak abertzale espainiarrak, noski sortzeko ahaleginak279 Zalantzarik gabe testuliburuak hezkuntzaren historia arloko ikerkuntzarako aparteko dokumentu baliagarriak ditugu, besteak beste, transmisio ideologikorako baliabide direlako(. El libro escolar ha sido siempre con la excepción de algunos breves momentos de exaltación libertaria un producto cultural intervenido políticamente? dio Escolanok280) eta, beste batzuen artean, jarrera politikoen berri ematen digutelako281 Kontrol ideologikora zuzenduta dauden praktika politikoek ematen digute honen froga garbia282; zentzu horretan, Moyano legeak aurreneko urteetako testuliburuen inguruko politika sistematizatu zuen, eta 1868ko iraultzak nolabaiteko etena ekarri
|
bazuen
ere,. Restauración, delakoak bere egin zituen 1857ko legearen irizpide nagusiak, mende erdi bat baino luzeago indarrean iraungo zutenak.
|
|
|
Alferrik zebilen bere jo eta ke hartan, mesedez, egin behar zuena ondo pentsatzeko, erabakirik ez hartzeko birritan pentsatu barik, eta horrela. Eiderren asmoak tinkoak ziren, denboraz hausnartutakoak, eta, Txemak hala uste
|
bazuen
ere, ez ziren irlandar tankerako pub batean ezustean sortuak izan. Irlandarako benetako gogoak egun batzuk lehenago sortu zitzaizkion Eiderri.
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus ere egiten ez
|
bazuen
ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. ...nearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez
|
bazuen
ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri.
|
|
|
Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen. Eta nehoiz baino bihozberago egin nuen otoitz eta desiratu ezen anaiaren iluna argi bihur zedila, ene argiak ilunerat egin behar
|
bazuen
ere.
|
|
|
...iro erran zuen orduan ezen mutila exor tzizatu behar zela eta berak exortzizatuko zuela, zeren zalantzarik ez baitzuen ezen deabruak eragin izan zizkiola zalditik erori zenetik izan zituen dar dar haiek guztiak, eta zeren lehenbailehen egotzi behar baitzitzaion demonio gaixto hura gorputzetik, mutilak onerat eginen bazuen; eta amak baietz erran zion, eta aitak ez zuen ezetzik erran, muturra okertu
|
bazuen
ere.
|
|
|
Eta aitortzen dut, bertzalde, ezen batzuetan ez dagoela gibelatzerik eta, hala rik ere, gibelat bihurtzen garela, baina orduan ere ez nuke nehoren juje izan nahi, zeren eta, nor da nor bertzeei kontu hartzeko eta juzkatzeko, tartean erabaki gordin bezain izugarri horiek daudenean, zeinetan bizia jokoan dagoen? Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu
|
bazuen
ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen:
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu nahi ez zuena sinatu behar izan
|
bazuen
ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Ordea, mihiz hura erran
|
bazuen
ere, aitaren begiek argi gorde bat erakusten zuten, burutik buruhauste bat kendu baliote bezala.
|
|
|
...in egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar
|
bazuen
ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Harik eta bertze egun batean aitak aulki eta kakontzi berriak erosi, eta osabaren gabinetean paratu zituen arte. Eta, handik harat, kanporat joaiteko ohitura nagusiarekin segitu
|
bazuen
ere, aulkian jartzen ere hasi zen osaba noizik behin, behar larriren batek edo eraginik, egun batean beherakoa zuelako eta bertze batean eten ezin zuen pentsu ezin inportantago batean murgildurik zegoelako. Halarik ere, nola guztian berezia izan behar baitzuen, pentsu haien artean bazeukan bat, bere eskrementuen husteko ardura bere gain hartzerat bulkatzen zuena, sehiei deitu ere gabe, erraiten zuela:
|
|
|
Anitzetan gertatu izan zitzaidan umetan: ...an —batzuetan lehenago, bertzeetan geroago—, ahul, herbal eta eri, ahiturik eta sukarrak harturik, eta orduan ere halatsu gertatu zitzaidan; eta, nola ondorea kausaren neurrikoa izan ohi den eta beronen araberakoa, eta nola osaba Joanikotekin izan nuen nahigabea neurrigabekoa izan zen, hala ibili nintzen lauzpabortz egunetan sukar izugarri batekin, zeinak, goizetan zerbait beheiti egiten
|
bazuen
ere, arratsetan goiti. Deabru tipi batek bere sutegia eraiki ote zuen, bada, ene buruan?
|
|
|
Delako erreportaiaren gaia jakin gabea nengoen oraindik, baina ez zitzaidan sobera axola. Kanpoan bero lodia egiten
|
bazuen
ere, Tomasen autoko aire girotuak Josurenean baino freskoago sentiarazten ninduen. Nire ibilgailuan gisa bereko zerbait paratzeagatik zenbat kenduko zidaten kalkulatu bitartean, paisaia pixkanaka gorritzen ikusi nuen.
|
|
|
Orgatilari bulkaka ari ziren langileek bertze irribarre bat trukatu zuten. Udal funtzionarioak, aldiz, ez zuen salaketa beretako hartu, guregandik hiru lau metrora zihoanez dena ederki aditu behar
|
bazuen
ere. Burua itzuli gabe, orpoz orpo zebilkion aurreraxeagoko apezari.
|
|
|
Haren barnean, esku artean nituen bezalako orriren batean, SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS zegokeen nonbait idatzia, eta haren azpian ni, nire izate osoa, lerro multzo batera ekarria, Ttipik berak ateratako argazkia eta guzti. Ez nion erakusteko galdatu, amorratzen egon behar
|
bazuen
ere. Estakuru bat murmurikatuta alde egin nuen handik.
|
|
|
Banekien. Hiri honetako Entzutegian ez zen polizia baten bertsioaz sinesgogor agertuko zen jujerik, horretarako lurra zapala dela onartu behar
|
bazuen
ere. Zer eta legearen zerbitzari leial baten hitza, noren eta kazetari zabor zaku batenaren aurka.
|
|
|
" Kaixo, Brown naiz, edo zure semea naiz edo zuen neba edo zuen adiskidea...". Eszena hura irudikatze hutsak barre karkara batean jarri zuen, barre zergatik egiten zuen ulertzen ez
|
bazuen
ere. Baina kontraesan horiek normalak ziren:
|
|
|
Guretzat eta josteta hutsa besterik izan ez dena hasi zait xuxurlaka, Olgarentzat benetako sofrikarioa eta gurutze bidea gertatu da. Nonbait, ez oso aspaldi lankideren batekin abentura bat izan zuen eta, Xavierren isilpean gorde ahal izango zuela uste izan
|
bazuen
ere, gure epaiketaren kontu horrek zuzenean eragin dio; pertsonaiekiko identifikazio handia, oso handia izan omen du; ni orain konturatu naiz: haren hitz egiteko modua ez zen txantxetakoa.
|
|
|
Geroxeago, Dabid ere lotara joan zen, baina azken bi hilabeteetan bezala, gonbidatuentzako gelara (inork ezer aipatu ez
|
bazuen
ere, Dabidek berez hartu zuen han lo egiteko erabakia, errudunak egunerokotasunaren onura eta abantailetarako eskubidea galdua balu bezala). Baina erretiratu aurretik, komunetik bueltan, gure nire gelaren kanpoaldetik igarotzean, Dabidek agur gisa hatz koskoez jo zuen nik itxia izaten nuen atea, errukarri antzean jo ere, eta orduan negu gorriko izotza sentitu nuen berriro, bai orduan bai beraren" Gabon" xuxurla hura entzutean.
|
|
|
Ziklo berri bat hasi da, baina lehen hazia hogei urte lehenagoko poema polimorfo haietan zegoen. Txepetxak bertsolariaren kantua erakarri baldin
|
bazuen
ere, naturako gauza ikusgarriek hartu izan dute gure kantagintza," Arboletan den ederrena da/ oihan beltzean pagoa"... Ez bakarrik kantagintza, baita prosa ere:
|
|
|
batetik, filosofiak bere jardueran zientziari begiratu behar ziola baieztatuz, hau da, lan serioan, zehatzean, zorrotzean, etab. Bestalde, filosofiaren zeregina zientziaren kontzeptu eta kategoriak argitzea zela esanez. Machek berak nahiko lukeen bezala lortu ez
|
bazuen
ere, hurrengo filosofoek ildo horretatik jarraitu zuten. Lehendabiziko urratsa, dena den, filosofiaren beraren kontzeptuak argitzea litzateke.
|
|
|
Bezperan baino eguraldi hobea genuen. Mardul, heze eta bete zegoen basoa, udazkenaren kolore guztiak oparo eskaintzen, begien aurrean genuen ikusmira ondo ondoan genuen harrobi handiak kraskatzen
|
bazuen
ere.
|
|
|
Korridoreak sala kamarote batera zeraman. Kortinak itxita, lanparak pizteke, eguerdi aldea behar
|
bazuen
ere, ilunxko zegoen. Mahai apal, zabal biribil batean kafeontziak, kikarak, pasta batzuk ere bazeuden platertxo batean.
|
|
|
" Hortik hasi dira asko", esan zuen neskak; hain inprezisoa zen, hain ezin halakoa; eta hala ere, satisfazio txiki bat zen bere izena paper hartan ikustea: gero batere lanik izango ez baldin
|
bazuen
ere.
|
|
2001
|
|
|
Eta ez bakarrik probokatuak direlako. Gasteizko Legebiltzarrera begira izandako azken hauteskundeak abertzaleen arteko akordio historiko baten zeinupean etorri baziren, denborak bere ahulezia agerian utzi
|
bazuen
ere, oraingoak hemen ezagutu ditudan ideologizatuenak dira. Kontraste ideologiko mamitsuei dagokien garraztasun guztiarekin gainera.
|
|
|
Nik aspaldidanik abesten dut" Eusko gudariak", Burgosko prozesuan, adibidez, eta gaur egun ere abesten dut. Baina, telebistak hori jarri
|
bazuen
ere, kantu gehiago ere abestu genuen," Internazionala" esaterako. Guk" Eusko gudariak" eta" Internazionala" abesten ditugu, gure herria irekia nahi dugulako, aurrera egin nahi dugulako herri honen nortasuna zabalduz eta indartuz; ez dugu arazorik biak abesteko.
|
|
|
Izan ere, urteetan aritua izan zen gizona aldizkarian idazten, batzuetan alai, besteetan triste, azkenengoetan nahikoa haserreturik. Eta halako batean hartan gehiago ez idaztea erabaki
|
bazuen
ere, bereetako bat zen aldizkariarentzat, eta haren heriotzaren orduan, lehen orrialde osoa eta editoriala eskaintzen zizkion ordainetan.
|
|
|
Archipenco, Lipchitz, Picasso... Berezko estiloa landu
|
bazuen
ere, kubistetara iritsi garen honetan, ezin ahaztu Julio Gonzalezen lana. Batetik, bere lan ugarik kutsu kubista nabaria du (aurreko orrialdean ipinitako adibideak, esaterako); bestetik, Picassok espainiarra izan zuen maisu eskultura kontuetan.
|
|
|
Bere ikerketa lanen ondorioz, irudiak muturreraino luzatu zituen Borgonovokoak, estilo arin eta hauskorra erdietsiz. Horrela, eta artistak berak bere lan piktorikoaren garrantzia erreibindikatu
|
bazuen
ere, eskultore gisa markatu zuen joan berri den mendea.
|
|
|
Duela hogei urte hasi zen Virginia Imazentzat sudur gorriaren abentura. Orduraino bere burua aktore tragikotzat
|
bazuen
ere udako clown ikastaro batek aldatu zuen aurrerantzean donostiarrak taula gainean izango zuen eginkizuna. " Oso gaizki pasa nuen ikastaro hartan, izan ere orduan egun baino askoz ere kritikoagoa nintzen nire buruarekin eta nire baldartasun guztiekin adiskidetzen ikasi behar izan nuen".
|
|
|
Bilboko euskal katedrak nahiz 1936ak bereiziarazi zituen. Bertzalde, Azkuek apaizbidea hartu
|
bazuen
ere, Unamuno Jaungoikoarekin beti gerra irekian aritu zela dirudi. Ez dezagun ahantz, hondarrean, Azkue euskaltzalea zela, Unamuno erdaltzalearengandik bertze lubakian kokaturik zegoena.
|
|
|
Nouveau Roman-ek gutxi iraun
|
bazuen
ere, 1954 arteko epea Albères en ustez, nobelagintzaren kontzeptzio berri honek etekin izugarriak eman zituela esan behar. Merleau Ponty ren Fenomenologiaren ideiak bere eginez, gizakiok munduan" egote" hori adierazi nahiko du nobelak.
|
|
|
Zinemaren agerpena Gimferrer ek egin
|
bazuen
ere, kistcharen erabilpen poetikoa Vázquez Montalbán i zor zaio. Honen poesiak, gaur egun bere kazetaritza lana eta nobela handien erruz ahaztua dagoenak, mass media eta kultura itsusiaren oihartzuna ekarri zuen.
|
|
|
Unibertsitate plangintzetanoraindik integraturik ez egotea horren isla zuzena da. Hasiera ezin hobea izan
|
bazuen
ere, XIX. mendean alegia, beti ere antikuarismoari esker, benetan XX. mendeko 30eko hamarkadara iritsi arte ez zen martxan jarri Europan, Alemania esandakoaren adibidetzat har daitekeelarik. Frantzian, aldiz, Erdi Aroko arkeologiahistorialarien eskutik garatu zen, Annales eskolari esker.
|
|
|
Ramon Saizarbitoriaren nobelagintza guztia izan dugu hizpide lerro hauetan.Ikusi dugunez, nobela bakoitza aurrerapauso estetikoa da egilearen ibilbide literarioan. Hasiera batean, begiradaren babesean iradokitzen zitzaigun kontzientziahorrek mundua kanpotik ikusten
|
bazuen
ere, poliki poliki barrurantz jotzen du, oroimena egilearen azken bi nobelen giltzarri bihurtuz.
|
|
|
Baina ez zuen etsi nahi. Berak, Sergiok, zapata saltzaile profesionala izan nahi zuen eta horretarako gai zela erakutsiko zion mundu osoari, baita hamar urtez emakumezkoen takoien gainean ibili behar
|
bazuen
ere.
|
|
|
Erizainek ere agur esan zioten, zuriz. Gutxienez ehun eta hirurogeita zazpi urte izan behar zituen emakume batek aditu ez zuen aholku bat eman zion eta Lucasek, ezer ulertu ez
|
bazuen
ere, esan zion" zeu ere irtengo zara egunen batean".
|
|
|
Badakizue, noski (eta ez badakizue, aski duzue orduko paperak irakurtzea), nolako agortea, idortea eta lehortea eraman behar izan genuen, eta ez zazpi urte ezerezekoa ijito zoriontsuek behiala jasan zuten gisara. Halaz guztiz, izan genuen Buñuelen Robinson Crusoe ezagutzeko egokiera, hain aspaldi ez duela Donostia ingurukoren batek gure artean inoiz agertu ez zelako pregoia zabaldu
|
bazuen
ere.
|
|
|
Hizkuntzari dagokion aldetik, berriz, ez zen  berrizale âorduko zenbaitek nahi zuketen adina ez, behinik behinâ, zaharzale baizik: ahoz eta izkribuz jaso zuen ondarearen zaintzaile leial, zaintzaile leial izate horrek garai hartako errepidetik baztertuko
|
bazuen
ere.
|
|
|
1 Euskaldunak (Zarautz, 1950) Orixeren poema nagusiaren ibilbide gorabeheratsuaz ari da; izan ere, gerra aurretik bukatua
|
bazuen
ere, gerra sortu zenean atxilotu egin zuten Orixe, eta gero, atzerrira ihesi joan beharrean gertatu zelarik, hamar bat urtez galdutzat jo baitzen eskuizkribua.
|
|
|
Eta ez zeukan beste eginbiderik, goragoko eginbideak baziren ere, hizkuntza lantzetik alde eragin ziezaiokeenik. Orixek egin zuen lehenbizi harako amets hura, Lizardik adierazi
|
bazuen
ere gero hitzez:
|
|
|
" Udazkenera" heldu gara. Berandu ohartu da Leturia, ez zitekeen lehenago ohar, sasi beharra zela, sasi premia, aldez aurretik guztizkotzat zeukan premia hura, ez zela dena gorputzik gabeko ametsa eta irudipen hutsa baizik; besterik nahi zuela, uste ez
|
bazuen
ere, bere bihotzak.
|
|
|
Karlista zelako idatzi ote zuen Garoa gipuzkeraz edota, alderantziz, Garoa gipuzkeraz idatzi zuelako ote zen karlista? Karlista zelako egin
|
bazuen
ere, beste muturren bat gelditzen zaigu egiaztatu beharrekorik: makur jokatu zuela, alegia, horrela, karlista gisa, jokatu zuenean.
|
|
|
Azkenik, kazeta informazioak euskal gatazkaren agerraldi eta plano guztietan parte hartu
|
bazuen
ere, Trantsizioko lehen urteetan, tentsio handiko uneak izan baziren ere (Ryan eta Arregiren hilketak, Otsailaren 23a...), informazio horren tonua eta tratamendua kazetaritza molde klasikoago bati zegozkion eta urrun zeuden, beraz, arestian aipatu dugun" salbuespen garaiko" kazetaritza molde hartatik (ondoko lerroetan ikusi ahal izango dugun bezala). EITBren informazio ereduak ekarri esanguratsu bat egiten zuen informazio molde patxadatsuago horren alorrera; hedabide berrien zailtasun guztiengatik ere, hedabide horien esparru sinbolikoa behin baino gehiagotan euskaldunen ikuspegi etnizista batek mugatzen bazuen ere, sorturiko informazio eredua ez zen horren manikeoa.
|
|
|
Azkenik, kazeta informazioak euskal gatazkaren agerraldi eta plano guztietan parte hartu bazuen ere, Trantsizioko lehen urteetan, tentsio handiko uneak izan baziren ere (Ryan eta Arregiren hilketak, Otsailaren 23a...), informazio horren tonua eta tratamendua kazetaritza molde klasikoago bati zegozkion eta urrun zeuden, beraz, arestian aipatu dugun" salbuespen garaiko" kazetaritza molde hartatik (ondoko lerroetan ikusi ahal izango dugun bezala). EITBren informazio ereduak ekarri esanguratsu bat egiten zuen informazio molde patxadatsuago horren alorrera; hedabide berrien zailtasun guztiengatik ere, hedabide horien esparru sinbolikoa behin baino gehiagotan euskaldunen ikuspegi etnizista batek mugatzen
|
bazuen
ere, sorturiko informazio eredua ez zen horren manikeoa.
|
|
|
Dei honek itxaropen handiko iritzi giroa zabaldu zuen ordurako, argi baitzegoen gizartean bazegoela Estatuak eta hedabideek uztaileko mobilizazioen gainean eginiko interpretazioaren arabera kontestu itogarria gainditzeko borondate argia. ETAk, beste atentatu batean, itxaropen horren aurka jo
|
bazuen
ere, Eginen iritzi orrialdeetan zabaldu zen eztabaidak argiro erakusten zuen ezker abertzalean berean sendotzen ari zela biraren aldeko apustua. Presoen hurbiltzearen alde indarrak batu eta sostengu ugari jaso zen (Ibaetako Foroa); urrats garrantzitsua izan zen dinamika hartan.
|
|
|
Dena dela, EBLULeko presidenteak argi utzi zuen egindako bidea ez dela inolaz ere nahikoa hizkuntza gutxituen geroa ziurtatzeko. Lortutakoa ontzat jo arren, estatuek hizkuntz politikarako ahalmen osoa euren esku dute oraindik, eta EBko Europar Kontseiluak 2000 urteko Nizako bileran aldarrikapen politiko gisa Europar Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Karta ontzat eman
|
bazuen
ere, dokumentu horrek juridikoki ez du inolako baliorik. Brezigar, halere, itxaropentsu agertu zen aldarrikapen horrek bide emankorragoa urratzeko irizpideak finkatzen zituelakoan.
|
|
|
Platonek amesten duen bizitza politikoa hiri estatuaren batasun moduko bat da. Hiri estatua bestelako antolamendu politiko ezberdin bat sortzeko pixkana pixkana nola eraldatzen ari zen ezagutu
|
bazuen
ere, ez zuen jakin antolamendu politiko berriari aurre hartzen edo greziar historiari uko egiten. Hiria osotasun bateratu bat izango da, bere dimentsio guztiak osotasun horren zerbitzura egongo direlarik.
|
|
|
Bestalde, horrelako ikerketa batean arreta desbideratzea baino ez lukete lortuko. Honi gehitu behar zaio 10 urte inguru lana prestatzen igaro ondoren (1772ko otsailean Kritika hiru hilabetetan bukatuko zuela aipatu
|
bazuen
ere egiatan 1781ean ikusi zuen argia liburuak) azkenean testua bera hiru hilabetetan idatzi zuela (seiehun orritik gorako lanaz ari gara). Kemp Smith-en arabera Kritika ‘patchwork’ bat izango litzateke:
|
|
|
Hemen, arrazoimenaren alderdi ezberdinak lotzen dituen funtsezko batasuna dabil lanean, Kantek gero bere testuetan ikuspegi bateratu bat aurkeztea lortu ez
|
bazuen
ere. Eremu teorikoa eta praktikoa batuko lituzkeen printzipio komunaz hitz egiten du, eta printzipio hori askatasuna dela aurkituko du.
|
|
|
Sadabarekin topo egin eta mus partidak berandu arte luzatzen ziren. Mines guttika guttika ari zen lehen ezagutzen genuenaren trazak berriz ere hartzen, bixkortzen, oraindik" Bota xoxa!" haietarako behar adinako umorerik ez
|
bazuen
ere.
|
|
|
Margaritaren begiek haietako batenekin egin zuten talka, Bordako Luisenekin. Gainerakoak bezain kontent agertu nahi
|
bazuen
ere, goizean goizetik zahatotik tiraka, neskak bazekien mutilaren baitan tristurak kabia egina zuela. Aspaldi xamarreko kontuak ziren, baina ez horregatik ahantziak," Hagitz mutil ona haiz, biño nik ez haut maite!
|
|
|
Altxa eta ibai bazterrean hustu eta lasaitu nintzen. Argitu
|
bazuen
ere, ez zebilen inor landabideetan, igandea baitzen. Aita ikusi nuen ondotik karrotik jausten.
|
|
|
Paperak kendu nizkion neofitoak kezkatzeko arrazoia ematen zidan, baina: oihurik eta egiten ez
|
bazuen
ere, beso keinuen bidez bere burua nabarmendu nahi zuen. Nik, tarteka, zirkinik egiten nion eskuz, atril azpitik, lasai zedin.
|
|
|
Gero ondotik pasatu zen, natural: ikusten ez
|
bazuen
ere, Rogasek bestearen urratsak kontatzen ahal zituen, egingo zituen mugimenduen mapa osatzen ahal zuen. Berrogeita hamar bat metro egingo zituen, orduan itzuli egingo zen, baina ez zuen hesia zeharkatuko; telefono bat bilatuko zuen, eta txanda aldaketa eskatuko; gero zain egongo zen, hesiaren aurrean; bitartean ahal bezain ongi ezkutatuko zen.
|
|
|
Lurretik hainbat bira egin ondoren, trenbidera jausi ginen biok. Nire erasoak hasieran batean guztiz ezustean harrapatu
|
bazuen
ere nik uste baino azkarrago erreakzionatu zuen. Hala ere, nik nahi nuen posturan zegoen:
|
|
2002
|
|
|
XIX. mendearen hasieran sortu zen argazkigintza. 1822an lortu zuen Nicephore Niepcek kamera ilunarekin metalezko orri baten gainean ezarririko objektu baten lehen irudia, heliograbatua deitu zena, 1839an bere jarraitzaile eta lankide Jacques Daguerrek argazkilaritza asmatzearen ospe osoa eskuratuko
|
bazuen
ere, jada Niepce hilik, irudia betirako finkatzea lortzerakoan.
|
|
|
Kremlineko plazaren sarrera horretan, ipuinetako txokolatez eta goxokiz egindako katedralaren itxura duen horren aurrean, jendea heriotzera zigortzen zen harriak bi hankadunen bortizkeria oroitarazten du. 1917ko sobietar iraultzak urte batzuez kendu
|
bazuen
ere, gaur egun heriorako kondena ez da Errusiar Federazioko lege testuetatik kendua...
|
|
|
Bake itunak orduan irtenbide egokia zirudien, nahiz eta orain adituek dioten oinarri ahulen gainean zegoen eraikia. Negoziaketen erdian Dudayev lehendakaria bera hil zuten misil batekin errusiarrek, eta gaur presidente den Maskhadov berak hartu
|
bazuen
ere negoziatu eta bakea sinatzeko lana, lehendik klanen sistema oso indartsua duen Txetxeniako indarren arteko sakabanaketa areagotu egin zen.
|
|
|
Beste asko bezala, bere borondatez bihurtu zen gazte hura gudari, garbi zeukalako nork zuen arrazoia, baina baita ere" bera ez bazan aurreratzen derrigorrean eramango" zutelako. Eta Gerra anker hartatik eta hura galdu ondorengo urteetan jasandakoetatik bizirik ateratzea lortu
|
bazuen
ere, bereak eta bi pasa ondoren izan zen.
|
|
|
Baserritar eta nekazari asko ziren ZERUKO ARGIAren irakurle, eta haiei zuzendutako saila zeukan aldizkariak, Jose Alkizaren ardurapean. «Eta nondik jan?» izenburu borobila zeukan Jose Alkizaren sail horrek, bestenaz «Nekazaritza an eta emen» titulua
|
bazuen
ere. Dena den, esanguratsuagoa deritzot «Eta nondik jan?» horri, batik bat 1972ko azaroaren amaiera hartan esnearen ugaritasuna zela-eta, erabat kezkati agertzen zelako Jose Alkiza.
|
|
|
Ongi idatzitako eleberri liriko bikaina da. Kritikariren batek definitzeko orduan" emakumezko literatura" kalifikazio beti" lagungarria" erabili
|
bazuen
ere, Urretabizkaiak beti saihestu du emakumezkoek idatzitako lan guztiak" literatura intimista" binomioaren inguruan taldekatzen dituen klixe absurdoa. Horregatik dago Urretabizkaia 1950eko eta 1960ko hamarkadetan jaiotako emakumezko idazle espainiarren (M. Abad, P. Díaz Más, L. Echenique, A. Grandes...) egoera bertsuan, autoreen sexuak ezaugarrituriko bloke monolitikotzat hartua izatea nahi ez zuten idazleen kasuan.
|
|
|
Urdailean edo aurpegian joko ninduela zirudien. Baina erakuspen antza zertu
|
bazuen
ere, erasoa zitekeena ezerezean geratu zen.
|
|
|
Indian botere eta eragin gehien zuten kastek, Vicente Ferreren ekipoen programak herri xehearentzat lortzen ari ziren hobekuntzen beldur, nekazariak kristautasunera bihurtu nahiaz salatu zuten langile nekaezin hura helburu hori sekula izan ez
|
bazuen
ere.
|
|
|
Tradizioz jendeak zeramikaren alde jotzen
|
bazuen
ere, bestelako materialak (kortxoa, adibidez: bizitza luzekoa izaki, hezetasuna ondo pairatzen du) ari dira geroz eta indar handiagoa hartzen.
|
|
|
Nekazaritzaren arloko muga horiek oso azkar motelaraziko zituzten EuskalHerriko zati handienaren populazioaren hazkundea, bestelako produkzioetara joizan ez balitz, tokian tokiko espezializazio prozesu bati eta jarduera jakin batzuenmerkaturatzeari esker. Espezializatze horrek, sistema osoaren produktibitateahanditzeko aukera eman
|
bazuen
ere, tentsio handiagoa ekarri zuen, eskura zeudennatur baliabideen eta gizarteak baliabide haien jabetza hartzeko prozesuaren artean.
|
|
|
Foru Diputazioa. Erakunde horrek antzinako erregimeneko erakundeetako baten izena gorde
|
bazuen
ere, berria zen, hura hautatzekosistemarengatik eta zeuzkan eskumenengatik ere. Diputazioa zazpi diputatukosatuta zegoen, merindade bakoitzak bana hautatuta eta Iruñeak eta Lizarrak bestebana hautatuta; errolda bidezko sufragioaz hautatzen ziren diputatuak.
|
|
|
Horren guztiaren logikak. Euskal Herriaren barneko garraioa artikulatzeaizan ez arren? eragin integratzaileak izan zituen, eta barneko merkataritzaharremanak areagotu zituen, kostu erlatibo handia izan
|
bazuen
ere.
|
|
|
Unibertsitate euskaldun eta zabala, baina kontuz, ideologiaz ezkertiarra behardugu egin, eta ez EHUko gai berberak euskaraz errepikatuz(...)». Idazle horrenhitzetan UEUren Letren arloko sailek «ideologia menperatzaileari joku zuzenaegiten diote»50 Idazlan horrek eragin nabarmenik eduki ez
|
bazuen
ere, ezinegonanabaria zen, eta horren lekuko dugu 1987tik 1995era arte errepikatu ziren bileraketa txostenak, erakundearen helbumak, jarduerak eta abar eztabaidatuz. Horienartean prozesu garrantzitsuena 1990eko uztailean hasi zen eta bide desberdinakjarraitu zituen, besteak beste, 1993ko udan. Euskal Unibertsitateranzko urratsak, izenburupean bumtutako ikastaroa; 1995eko apirilean Donostian egindako UEUrenI. kongresuan amaitu zen prozesu hura.
|
|
|
Aezkoako Batzarrak sortu zuen Irati Irratia 1993ko urtarrilean, Ariben. Udal irrati moduan sortu zuen batzarrak, lizentziarik lortu ez
|
bazuen
ere. Euskaltzale talde batek sorturiko Irati Elkarteak kudeatzen du emisora, eta bere seinalea Aezkoa, Erroibar, Auritz eta Orreagara heltzen da.
|
|
|
XIX. mendeko egunkariak ezaugarri edo helburu hauexek izan zituzten: a) formala baino ez bazen ere, garaiko egunkariek Estatuarengandiko independentzia eta burujabetasuna igurikatzea; b) egunkaria gizarte egituretan txertatu eta erakunde formal bilakatzea, gainerako instituzio politiko eta ekonomikoen maila eskuratu arte; c) prentsak etikarekiko ardura erakustea, beti modu etikoan jokatu ez
|
bazuen
ere; d) egunkariek lanbide berriak sortzea. Nolanahi den, masek, masa erraldoiek?
|
|
|
Suomierarako prestatu
|
bazuen
ere, berehala etorri zen KIMMO8 izeneko ingeleserako bertsioa, Karttunen ek (1983) egina. Aldaketa morfofonologikoak adierazteko egoera finituetako automata itzultzaileetan konpilatzen diren bi mailatako erregela paraleloak erabiltzen dira.
|
|
|
Söderström ek esan zuen, bai bera eta bai enpresako gainerako arduradunak, larunbatean prentsaren bidez Espainiako exijentziaren berri eman zutela, eta zigor hori eraginkor egin nahi badute, tragediaren benetako erantzuleak ezagutuko dituztela. «Benetako errudunei» buruz hitz egin nahi ez
|
bazuen
ere, esan zuen Bolendatik kanpoko konpainia dela.
|
|
|
Ildo horretatik, epaimahaiak gogorarazi du, nahiz eta ez zaion eskatzen neurriz gaineko eginbidea, banatu duten produktuaren izaerak eskatzen dituen zaintza eta eginbideak zorroztu behar direla. Eta, kasu horretan, araudiak “tamaina, sendotasun, malgutasun edo elastikotasun jakin bat” ezartzen ez
|
bazuen
ere, enpresa banatzaileari aurpegiratu dio ez ziola “behar den trebetasuna erabili behar, nahiz eta badaezpadako neurriak hartu behar zituen, bai karameluaren kontsumo nagusia haurren artean zegoelako, bai hura irenstea arriskuan jar zitekeelako. Kasu horietan, kontsumitzaileak edo kaltetuak kaltea frogatu behar du, bai eta kaltearen eta produktuaren arteko erlazioa ere.
|
|
|
Agur betiko zorriak eta zorritsuak. Beno, esan beharra dago alkateak Iñakiri adostutakoa baino are eta diru gehiago eman ziola, bere gogoz kontra egin
|
bazuen
ere.
|
|
|
Simetria hautsia. Simetria hautsia eta ikara galanta, horren zergatia oso garbi ez
|
bazuen
ere. Zerbait izugarria gerta zitekeen bihozkada zeukan.
|
|
|
Arantxari ez zitzaion jada gelditzen, egia esateko, beste garai bateko kirolari traza gehiegirik. Aurpegian hemezortzi urte zeuzkaneko tankera
|
bazuen
ere, gizentzen hasita baino gehiago zegoen. Masailek lehen ez zeukan borobiltasuna ematen zioten aurpegiari.
|
|
|
Batek, geroztik, gorroto handia zion. Igandeetan, kanpusean estudianterik ez dagoelako, nik laxatu egiten nuenean, bestea urrutian ikusten
|
bazuen
ere, lasterka joaten zitzaion borrokan egitera. Kirolen arduradunak makilaz izuarazten zuen.
|
|
|
Gero beste bat. Eta ardoak urduritasunaren hesiak urtzen zizkiola, urak azukre koskorra bezala, beste aurkikuntza bat egin zuen, orduan jakin baitzuen ez zitzaiola haren begirada hipnotikoa soilik erakargarri egiten, haren mintzamolde pausatua ere bai, Sergiorenarekin zerikusirik ez zuena eta barne bake handi bat transmititzen zuena, haren gaztelaniak atzerritar baten kutsua
|
bazuen
ere. Atzerritar askoren kasuan ez bezala, ordea, kutsuak ez zuen haren mintzaira nekagarri egiten, eta bai, aldiz, halako eztitasun berezia ematen.
|
|
|
Eta, hala, agerikoak eta begi bistakoak egiten hasi zitzaizkigun, geure egoera orokorrari dagokionez, aurrerakako jauziak, lehen urtean igarrezinak eta hutsalak egin zitzazizkigunak, baita atzerakakoak ere –etsipenerainokoak–, hainbatetan eta hainbatetan. Eta, Aurrezki Kutxarako oposizioetan huts egin
|
bazuen
ere, handik hilabetera lortu zuen lanpostua, idazkari gisa, abokatu laboralista batzuen bulegoan. Lanpostu hark ere on handia egin zion.
|
|
|
Horrelakoetan, Altzatik egiten zituzten irtenaldiez oroitzen zen Sara oharkabean, herriko gazte elkarteak autobusak antolatzen zituenean, bertako eta inguruko mendigoizaleak Euskal Herriko gailur garaitsuenetarako bidean jartzeko. Eta Edurekin hautsi egin
|
bazuen
ere, Eduz oroitzen zen. " Erbia baino axkarragoa haiz", esaten baitzion Eduk.
|
|
|
Biak ziren Almeriakoak: Dioni, hiriburukoa, eta Sonia, Almeriako Alpujarretan dagoen Ohanes izeneko herri batekoa, familiak probintziako hiriburura egin
|
bazuen
ere, Soniak hamar urte zituenean. Sergio eta Sararen antzera etorriak, bizimodu alternatibo baten bila, bost bat kilometrora zegoèn auzoko herrian bizi ziren Dioni eta Sonia.
|
|
|
Lauzpabost orriko txosten bat zen, errehabilitazio programa bateko mediku psikiatrak sinatua. Ezagun nuen mediku psikiatra hura, enekin egin baitzuen batxilerra Mundaizko korazonisten ikastetxean, hark gero Salamancako unibertsitatera egin
|
bazuen
ere eta nik Iruñekora, medikuntza ikasteko. Txostenean, bestalde, Sararen historia medikoa azaltzen zen, hainbat motatako drogek markatua.
|
|
|
Ai, nolako askatasun sentsazioak hartu zuen Sara goitik behera, trena abian jarri zenean! Eta, amarekin izandako liskarrak gaizki sentiarazten
|
bazuen
ere, ezin pozikago zegoen, bestalde, hura guztia Sergiori zion maitasunagatik egin zuelako eta Sergiorengatik sufritu zuelako. Baita bere erabaki hura ezin erromantikoagoa izan zelako ere, azken finean...
|