|
2015
|
|
|
Bertsoaren kalitatea izango da bat edo beste, baina beti dela sinesgarriagoa, eta satisfakzioa askoz beteagoa da”. Gaiak horretarako aukera eman behar
|
duela
ere uste du. Egunaren arabera eta norberaren barruan bila aritu beharra arriskutsutzat jotzen du Enbeitak.
|
|
2016
|
|
|
Gutun filosofiko bat da, Eichmannen semeari zuzendutakoa. Eichmann deportazioaren antolatzailea zen, milioika erahilketaren antolatzailea, bere burua funtzionario xumetzat
|
bazuen
ere. Bere kontrako auzia egin zenean ere argudio horixe erabili zuen, «ni langile xume bat baino ez nintzen».
|
|
2017
|
|
|
Andoni Egañak sekulako ekarpena egin dio bertsogintzari, horretaz ez dago dudarik. Ekarpen horrek zainak bertso tradizioan
|
dituela
ere argi eta garbi dago, ordea. Horregatik iruditu zitzaidan ezinago egoki eta esanguratsua Andonik bere txapela Lazkao Txikiri eskaintzea:
|
|
|
Bertso saioaren kronika egiten diguna (berdin da idatziz, zein tabernako komentariotan) bere buruaz mintzo da, bertsolariez ari delakoan. Bere kokapenaren koordenada zehatzak ematen dizkigu, bertsoen “kalitatearen aldagai objektiboak” zerrendatzen ari zaigula uste
|
badu
ere: zein gai zaizkion interesgarri, zein bertsolarirekin identifikatzen den, barruak zerk mugitzen dizkion, zein herri edo ingurutakoa den, zein klase sozial eta bizi baldintza dituen…
|
|
|
Azken horren Arabia Handia zabaltzen doa eta ohikoak dira Afrikar kontinentearen mugak zedarritzeko eztabaida geopolitikoak ere. Muga Ebron jartzearen aldeko ildo berriak gero eta jarraitzaile gehiago ditu, baina bada Pirinioetaraino igo nahi
|
duenik
ere.
|
|
|
Geroko ibilietan makina bat txorakeria eta baita alukeria ere esan izan diogu elkarri, bertso jardunak hori eskatzen zuelako. Baina egun horretan elkarri desafiorik bota gabe jardun genuen, sekulako errespetuarekin aritu ginela daukat gogoan, zer kantatu genuen arrastorik ez
|
badut
ere. Zortzi hamar bat bertso kantatuko genituen, eta, nahikoa samar kantatu genuela iritzi genionean, gure kuadrillak albo batera utzi eta, elkarri bizkarretik helduta, zerbait hartzera gerturatu ginen mostradorera.
|
|
|
Loidisaletxen hiru bat anaia ziren koplari ibiltzen zirenak; Artañolan, hiru anaia ziren; Gorostietan, bi anaia. Etxeberriko Anbroxio, Agerre harri jasotzailearen anaia zeharrena, Jose Mari, koplari polita zela esaten zuten, neuk ezagutu ez
|
banuen
ere. Urtero, beharbada, ez ziren denak aterako, baina, gehienetan, bakoitza bere taldearekin atera eta ibilbide jakin bat egiten zuten.
|
|
2018
|
|
|
Joan zen mundu hura. Etorri zen beste bat, eta azken
|
hau
ere badoa pixkanaka, eta ez dakigu zer datorren. Bertsolariak inoiz ez dira berriro izango herri bateko kultur erreferente nagusia, garai bateko zenbait bertsolari izan ziren bezala.
|
|
|
Oraindik landa eremuan bertsolaritzak estimazio handia
|
badu
ere, egia da aldaketa nabarmena izan dela. Azterketak berak aipatzen du orain dela 40 urte bertsolaritza desagertzeko edo minoritario bilakatzeko bidean zen kultur adierazpen bat zela, landa guneari lotua, transmisio naturalaren bidez geroratzen zena… Gizartea hiritartzen ari zen, eta bertsolaritzak murrizten ari zen mundu bati itsatsia geratuko zela zirudien.
|
|
|
Urte horretan emaztea hil zitzaidan eta bertso kantua etetea erabaki nuen. Dena bat batean utzi ez
|
banuen
ere, ez nuen ez indarrik ezta gogorik, bera baitzen martxan jartzen ninduen motorra.
|
|
|
Goierriko Bertso Eskola. 60 urtetik beherako goierritar bertsolariak hantxe zaildu dira bat bateko jardunean, eta Ordiziako Barrena jauregia urtetan zapaldu ez
|
duenak
ere, halako maitasun berezi bat gordetzen dio bertan hainbat ordu pasatako goiko solairuko gela handiari. Dudarik gabe, bertsolarien sorleku izan da Ordiziako Barrena jauregia.
|
|
|
Doinuak azentu batzuk ditu eta, batzuetan, horri erreparatu gabe sartzen dira hitzak; horregatik, agian, kantatzerakoan ez dute hain ongi ematen. Hitzen azentua zenbateraino moldatzen diogun doinuaren azentuari aztertu ez
|
badut
ere, interesgarria izan daiteke. Izan ere, bertso eskoletan hasi idatziz hasten gara.
|
|
|
Ez da erabakitzen nork ordezkatuko duen bertsolaritza edo nork eramango duen gidaritza. Indarra hartzen duen bertsokerak ez dauka zerikusirik txapelarekin (2001ean txapela jantzi ez
|
bazuen
ere, Maialen Lujanbioren orduko ekarpenak markatu zuen ondoko urteetako bidea). Bertsolaritzak ez dauka ordezkari bakar bat, ordezkari asko dauzka; eta hala bedi.
|
|
|
Ederra iruditu zitzaidan Maialenen eta Aitorren buruz burukoa; aurretik entzun nizkien ale solteak ere hala iruditu zitzaizkidan. Eta finala bera ere ederra izan zelakoan nago, berriz entzuterik izan ez
|
badut
ere.
|
|
2019
|
|
|
Bertso jartzaileaparta
|
genuela
ere ez dago esan beharrik. Bestela, nola irabazi prestigio handiko hainbat eta hainbat sari?
|
|
|
Emakume identitatetik eta gorputzetik bertsolaritzaren esperientzia oso bestelakoa dela eta desberdintasun hori zertan oinarritzen den argitaratu du Lisipeko bildumako ale batean Uxue Alberdi bertsolariak, horrek dakarren guztiarekin, entzun eta aldaketarako prest dagoenarentzat zein errealitate batzuen aurrean entzungor eta ihes egin nahi
|
duenarentzat
ere. Zer gertatzen da indarkeria eta botere harremanak aztertzeko genero ikuspegia azaleratzen denean?
|
|
|
Txapelketan umoreak leku txikia
|
badu
ere, 2017ko BTNko umorea aztertu duzu zuk.
|
|
|
Aurrekoengandik jasotako mekanismo asko aldatu nahi
|
dituenak
ere beste asko erreproduzituko ditu, ezinbestean. Horren kontzientzia hartzea da dagokiguna, lehenik, eta, gero, horri buelta emateko borondatea izatea eta ekitea.
|
|
|
Bertsozaleen mugimendua artikulatzen duen bisagra ere txapelketa da, bilgune, hizketagai eta leiho. Leiho, barrura sartu nahi duenarentzat, eta leiho kanpora erakutsi nahi
|
duenarentzat
ere.
|
|
2020
|
|
|
Zalantzak izan nituen, bertsolarien eskubideen kontua zela eta abar. Debalde utzi beharra
|
nuela
ere ikusten nuen… Eta horrela egin nuen.
|
|
|
Goizean iritsi eta Deia ko albiste bana ematen zigun. Euskarara itzuli, berari pasatu eta gidoia prestatzen zigun… Bolada batean albistegi batzuk bertsotan eman behar
|
genituela
ere tematu zen. Gogoan daukat San Juan bezperan horrela egin genuela.
|
|
|
Ane Zuazubiskar Iñarrak orain bi hiru urte zabaldu zizkion ateak yogari eta azken asteetan ordutegi kontuengatik klaseetara joaterik izan ez baldin
|
badu
ere, berriz heltzeko irrikaz dago. Bere hasiera ere ez zen konbentzimenduzko hasiera izan:
|
|
2021
|
|
|
U– Harkaitz Canok aipatzen dituen “maskara gardenak” bezala, bertsolariak edozein paper
|
duela
ere beti ikusiko dela bertsolaria. Beñat hiltzaile baten azalean jartzen badute, guk Beñat ikusten dugu kantatzen, eta Beñaten apaletik pasako da kantatzen duen guztia.
|
|
|
Bertsolari izatea denontzat da zaila. Aitortza handia jasotzen dugu, baina momentu txar asko bizi
|
ditugu
ere. Baina batzuentzat zailagoa da, gorputz batera jaio zarelako eta ez bestera.
|
|
|
Zorte pixka bat
|
badugu
ere. Nik autonomoetan alta eman nuenean, bertso munduko kideek laguntza eman zidaten.
|
|
|
Iruditzen zait bertsolaritza denbora laburreko esfortzua eskatzen duen ariketa dela. Bertsoa pentsatu, bota, txaloa jaso eta arrakasta ez
|
badu
ere, ondotik gehiago botako dituzu, eta ez da ezer pasatzen.
|
|
|
Zezenketa bukatu ondoren, Frantzian berehala debekatu behar liratekeela errepikatu ondoren, kafetegi batean sartzen dira bi lagunak gorputzaldi txarra uxatzera. Bertso saio batekin egiten dute topo bertan, eta, euskara ulertzen ez
|
badu
ere, gustatu egiten zaio Comettanti:
|
|
|
Gauzak honela, harridura sortu zuen euskara ikasi eta bat batean errimatzera animatu zen Albazeteko gazte hark. Eta bertsolari gisa plaza asko egin ez
|
bazuen
ere gai jartzaile gisa dezenteko ibilbidea egin zuen gerora.
|
|
|
Gainera, Muruak erraten zuenez: “Zainketan ari ziren langileek zioten, sekula ezertan parte hartzen ez
|
zutenak
ere bertso saiora etortzeko irrikaz zeudela urtero eta ea gehiagotan zergatik ez gentozen esaten zutela”. Hala ere, bere arabera:
|
|
|
Hark esaten zion: «Zuk segi aurrera, gaur ezer balio ez
|
badute
ere, bihar edo etzi paper horiek asko balioko dute eta».
|
|
|
Jazzaren arloan, Nerea Erauskin, kantari liriko gisa duen profilagatik, baina baita jazz espezialitateko ikasleen irakaslea delako eta euskal musikarekin harreman estua
|
duelako
ere; eta Deborah Carter, jazz kantari moduan egin duen ibilbide entzutetsuagatik eta Musikenen diziplina horretako irakasle gisa aritzen delako.
|
|
2022
|
|
|
Begi bistakoa zen zerbait berria ari zela egiten edo inoiz bertsolariek erabili eta bazterrean utzitako osagarriak ari zela berriro interpretatzen. Epaimahaikoak ere noraezean ikusten genituen, zer puntuatu behar
|
zuten
ere ez zekitela.
|
|
|
Felix Zubiari neuk deitu diot batzordeko bizpahiru Aittola Zaharren gaur gauean egingo den bertso afarira apuntatu garela jakinarazteko, Egañazale amorratuak garelako eta baita jatetxea bera oso gogokoa
|
dugulako
ere. Felix Zubiak berak ere gogokoa duela esan dit, baina osasungintzan dituen ardurak tarteko, ezin duela joan erantzun dit.
|
|
|
Eta kalamidadea ni: egun ezin ederrago haietatik oroitzapen on askoak
|
baditut
ere, nire burua amorruz madarikatzera eraman ninduen gertaera batek lausotzen dit gogoa, hainbeste urte eta gero ere.
|
|
|
Gau Bolunburu egileak horrekin komunikatu nahi diguna, ironikoki, da oro ez dela urre gure idazleen mundu ñimiñoan ere: batzuetan bertsolariok ongi moldatzeko ahalmen horregatik inbidiaz begiratzen badiegu ere, haien artean badirela, orobat, eta sumatzen ez
|
baditugu
ere –azaleratzen ez badituzte ere–, etsaigoak eta ezinikusiak. Hots, esparru txiki eta mehatxatu batean aritzeak, berez, ez dituela salbatzen giza naturaren berezko ustelkeriatik.
|
|
|
Maite dute Lazkao Txiki, beretakoa da, umoretsua, sentikorra, baina bizia eztenean. Aldiz, Xalbador, poeta kutsuko bertsolari baxenafar hura, urruneko zaie, ez diote erabat ulertzen gehienetan, hark bere mintzamoldea etengabe gipuzkoartzen
|
badu
ere. Txistu jo diote, beraz, erabakiari, txistu epaileei, baina txistuak ez daki norabide bakarrean joaten, eta bidean kolpatu du Xalbador bera ere.
|
|
|
Hor ere badago genealogia bat ezagutzen ez duguna, eta eskertu beharra dago jende horrek izan duen borondatea kontatzeko, eta elkar laguntzeko dagoen sarea. Talde bat osatzen da azkenean, eta talde horretan ama izatea erabaki ez
|
dutenak
ere badaude.
|
|
|
Niri gertatu zait lagun askorekin hitz egitea orain ama izan nahi edo ez horren inguruan. Eta emanaldiarekin atera da gaia gure artean, inoiz hitz egin ez
|
bagenuen
ere emanaldia ikusi eta sentiarazi diegulako, batzuei behintzat, espazio seguru bat dela, ulertzen garela elkar.
|
|
|
Leku bat ezagutzeko ezinbestekoa da jendea ezagutzea; izan ere, berezi xamarrak omen dira herri honetakoak: Kanpora doazenean beti esan behar dute nongoak diren eta herri harrotasun larregi
|
dutela
ere esan daiteke “benetako” lekeitiarrek (zergatik ari ote naiz hirugarren pertsonan hitz egiten?); hala ere, jende jatorra, langilea eta kantaria da hemengoa. Gure hobe beharrez, gaur ez gara sartuko beraneanteen gaian.
|
|
|
Balkoiak eta balkoiak daude: txikiak, hutsak, estaliak, koloretsuak, terrazak, altuak, segurtasun handirik ematen ez duten horietakoak… baita lore ederrak
|
dituztenak
ere: geranioak, petuniak, huntza… Herri gehienetan bezala, gurean ere etxe adina balkoi mota daude, baina, 1995etik, herriko jaietan, Lekeitioko balkoietan bertsolariak ere azaltzen dira noizean behin.
|
|
|
Berrehun gehiago
|
balitu
ere, bat aski dik beretzat,
|
|
2023
|
|
|
Hiru koaderno bazituen kantuz beteak. Maite
|
zuen
ere zirtoka hitz egitea, irri eginaraziz (ez beti). Ez da nire aita bertsolaritza bat batekoari lotu, baina idatziz baditu batzuk eginak.
|
|
|
Agian batzuek bertsoa.eus eko azalean ikusiko zenuten, beste batzuek sareetan jarraituko gaituzue, eta, ziurrenik, egongo da gure berri ez
|
duenik
ere; hala ere, gauza jakina da Lokatz Loreak bertso munduaren parte bilakatu dela udan egindako lanaren ostean. Hori bai, kontua ez zen hor geratu, eta itxura dauka hala izango dela aurrerantzean ere.
|
|
|
Santa Anastasia festetan da herria, eta Bilintxek burua jiratzearekin bat bistaratu du, iraileko eguzki epeletan, Iparragirreren bizar zarbatsua. Kartzelan sartu zutela entzun zuen, Madrilera deserritu
|
zutela
ere bai, baina itzulia behar du, inondik ere, nekez irudikatzen baitu pareko gizona bezalako beste inor Kantauri isurialde osoan –eta ez gitarra eskuan kantuan ari delako bakarrik–: bizarpeak iradokitzen duen lepalde tinkoa, bisaia harmoniatsuko begirasun noblea, eta, batez ere, beso zuztar gihartsu horietakoak, gehienek bizi osoko eskulan gogorraren ondotik soilik forja ditzaketenak, zenbaitek –eta Bilintxek susmatzen du Iparragirre bigarren klase horretakoa dela– berez berez dakartzatenak.
|