|
2007
|
|
|
Hori dela eta, hausnartu ere ez dute hausnartzen egindako ibilbidearen inguruan. Ondorioz erabilerarako motibazioa garatzetik urrun daude; ez dute egoera errealetan erabiltzeko aukerarik bilatzen eta
|
dituztenak
ere ez dituzte baliatzen. Gainera, askotan, ikasleek zuzentasunari gehiegi erreparatzen diote eta kale egiteko beldurrak komunikatzea galarazten die.
|
|
|
Horregatik, kurrikuluan ikasleei ingurune euskalduna bilatzen lagundu behar diegula aipatzen da. Hala ere, argi uzten du euskaltegia ez dela ingurune euskalduna emateko ardura duen bakarra, paper garrantzitsua jokatu behar
|
badu
ere. Baina argi dago, kurrikuluan esaten denez, ingurune ez euskaldunetan euskaltegiak eskaini behar diola ikasleari euskaraz aritzeko aukera.
|
|
|
Orain arte azaldutako guzti horretatik sortzen dira Mintzapraktika egitasmoak. Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi
|
dituztenak
ere. Euskaraz hitz egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da:
|
|
|
Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera, zer nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola eragin nahi
|
genukeen
ere planteatu genuke.
|
|
|
Zer esan nahi da azken batean? Curriculumetan hizkuntza zer den ondo definitzen saiatzen garen modura, geure hizkuntza nola egotea nahi
|
dugun
ere zehazten saiatu dugula. Honek inplikazio argia dakar, hizkuntzaren pedagogia ez ezik, normalizazioaren ingurukoak ere landu beharra dagoela, eta horretarako seguruenik laguntza du HEAk.
|
|
|
Hau da, helburuen eta edukien formulazioan hori aintzat hartu litzateke. Beharbada, lehenengo pauso modura, ikasleak lortu lukeen gaitasunarekin batera, zer nolako jarrerak lortu eta erabilera esparruetan nola eragin nahi
|
genukeen
ere planteatu genuke. HEOKek planteatzen duen" paradigma aldaketari" beste buelta bat, alegia.
|
|
|
1989ko %9, 8tik, 2006ko %8, 5era. Arduraz jarraitu beharreko datua da, azken
|
hau
ere.
|
|
|
Gazteen indizearen bilakaera oso baikorra izan zen: batetik, oso hazkunde handia izan zuen (hamabi urtean 0,47 izatetik 0,75 izatera pasatu zen); eta bestetik, asko hurbildu zen haurren indizera, oraindik parekatzea lortu ez
|
badu
ere. Edonola ere, oraindik goiz da esateko joera horri eutsiko dion eta datozen urteetan ikusiko dugu zein den haur eta gazteen indizeen bilakaera.
|
|
|
Baztanen hamabortz herri daude eta Elizondo handiena da, biztanle gehien duena eta zerbitzu gehienak biltzen dituena. Euskaraz ongi egiten dutenen portzentajerik apalena
|
duena
ere bai, aipatu% 80,5 baina hamar bat puntu gutxiago.
|
|
|
Bilbo, Donostia, Iruñea, Gasteiz. Behatu diren hiztun taldeen ezaugarriak ez ditugu aztertuko, adin bereko edo ezberdinetako taldeen araberako datuak ez
|
baitugu
ere. Azkenean, euskararen ezagutzaren araberako zonalde linguistikoetako sailkatutako emaitzak Hego Euskal Herriarentzat baizik ez dira (ezagutzaren sailkatzea:
|
|
|
Batzuen ahaleginek egoera mantentzeko edo modu batera edo bestera hobetzeko balio
|
badute
ere, Euskal Herrian aisialdiaren esparru hau ere jasotzen duen plangintza orokor integralik ez da existitzen, eta horrek haurren erabileran eragin nabaria du, batez ere zonalde soziolinguistiko erdaldunenetan.
|
|
|
V. Inkesta Soziolinguistikoa ikerlanak euskararen analisi soziolinguistikoan ohikoak diren hiru alorrak gaitasuna, jarrerak eta erabileralantzen
|
baditu
ere, hemen Euskal Herriko Kale Neurketa ikerketarekin ikerlan horrek partekatzen duen eduki bakarrari erreparatuko diogu: erabilerari, hain zuzen.
|
|
2008
|
|
|
Gizakia, batez ere, idatziz komunikatzen da makinarekin, eta eragin truke hori ahalik eta erosoena izatea da, azken batean, hizketa teknologien helburu orokorra, gizakiaren eta makinaren arteko komunikazioa gizakion artekoaren ahalik eta antzekoena izateko bidean. Aurki, hizketa izango da, beste zenbait modalitate naturalek lagundurik, ordenagailuarekin komunikatzeko era nagusietariko bat (Huang, 2001), eta, hizketa bidezko interakzioak oraindik erabateko heldutasuna lortu ez
|
badu
ere, gero eta aplikazio gehiagok baliatzen dituzte hizketarekin lotutako teknologiak.
|
|
|
Gogoeta berezia merezi
|
du
ere euskal intelektualaren euskarazko obrak ebaluatzeko orduan gertatzen denak. Euskaraz egiten den oro, eta euskaraz dagoelako, Herri subiranoen ebaluaketa" kriterioetan oinarrituz" maila gabea kontsideratzen da, eta aurrez bazterturik aurkitzen da.
|
|
|
Kultura autonomiak hiru osagai ditu, eta hizkuntza komunitate batek zer kultura autonomia duen neurtzeko, bere hizkuntza— eta kultura bizindarrarekin lotutako erakunde kultural eta sozialen barruan zenbaterainoko kontrola duen aztertu behar da. Kultura autonomia neurtzeko, bestalde, komunitate batek testuinguru soziopolitiko batean zer nolako autogobernua
|
duen
ere ikusi behar da, taldearen barruan zer hurbiltasun sozial dagoen eta taldeak zer legitimitate ideologiko duen kontuan hartuta. 2 irudian ikus daitekeen moduan, kontrol instituzionalak, hurbiltasun sozialak eta legitimitate ideologikoak elkarri eragiten diote, bai eta identitate kolektiboari ere, eta horrek kultura autonomia orokorra indartu edo ahuldu dezake.
|
|
|
Talde menderatzailearen hizkuntza, berriz," estatusa duen hizkuntza" da, eta hizkuntza horixe erabiltzen da nagusiki testuinguru sozial publiko eta formaletan (Landry, Allard eta Deveau, 2006, 2007a). Horrez gain, hurbiltasun sozialak gutxiengoaren hizkuntza erabiltzen dutenek beren erakunde kulturaletatik hurbil bizitzeko beharra
|
dutela
ere adierazten du, hau da, beren ikastetxe, eliza, komunitate eta jostetako zentroetatik hurbil. Hurbiltasun sozialeko gune horretan, taldearen barruko beste hiztun batzuekin harreman kulturalak eta hizkuntza harremanak izateko aukera ematen duten ingurune sozialak bideratu daitezke (Gilbert, Langlois, Landry eta Aunger, 2005; Gilbert eta Langlois, 2006).
|
|
|
Ekialdeko udalerrietako ingeleshiztunek probintzia barruko bigarren komunitate anglofono handiena osatzen dute. Han 150.000 lagunek baldin
|
badute
ere ingelesa hizkuntza ofizial nagusitzat, eskualdeak 8.000 ingeles hiztun galdu zituen 1996ko eta 2001eko errolden artean. Bishop’s Unibertsitatea, Champlain ikastetxea, ingelesezko hiru institutu eta lanbide heziketa dituenez, esan daiteke hezkuntzak jasotzen duen babesa egonkorra dela.
|
|
|
Bestelako hiru hizkuntza ofizialetan agertzen zirenak %16 ziren: katalanez (bertan Valentziako barietatea sartzen dugu, izen ofizial ezberdina
|
badu
ere), gailegoz eta euskaraz idatzitakoak, alegia. Gainontzekoak.
|
|
|
Ikerketa haren arabera, Espainiako ziberkomunikabideen hiru herenak (%76, zehazki) gaztelaniaz soilik idatzita daude6 Bestelako hiru hizkuntza ofizialetan agertzen zirenak %16 ziren: katalanez (bertan Valentziako barietatea sartzen dugu, izen ofizial ezberdina
|
badu
ere), gailegoz eta euskaraz idatzitakoak, alegia. Gainontzekoak beste hizkuntza batzuetan agertzen ziren, Penintsulakoak (asturieraz, araneraz, aragoieraz) eta kanpokoak (batik bat, etorkinentzat zuzenduriko komunikabideak).
|
|
2009
|
|
|
" Transmisio partziala dugu, ez betea, egungo familia euskaldun askotan nagusi. (...) Besterik nahiago
|
bagenu
ere askok, ezin hain borobil esan dezakegu EAEn dagoeneko eten egin denik belaunez belauneko familiatransmisioan gertatzen ari den etendura. Odol galtzeak aurrera dirau, hainbatean:
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak egindako azkena azterlanaren datuak aurreko estatistikekin erkatuz gero, konturatuko gara euskaldunen" birika" diren herrietan, alegia, oraintsu arte euskaldunen ehunekoa %80tik gorakoa zen horietan, euskararen ezagutzak puntu batzuk galdu dituela. Mezu ofizialek, ostera, erdal inguruetako euskaldun berrien gorakada saltzen dute etengabe, euskara erabiltzen ez
|
badute
ere.
|
|
|
Halako idealismo txar batek lausotzen du hizkuntza militantearen begirada, hizkuntzaren inplikazio sozialak, nazionalak eta politikoak globalki hautematen ez dituenean. Nazio kulturalaren dimentsioan hasten eta bukatzen dira halakoaren joan etorriak, nazio kultural orok nazio politikoaren babesa eta euskarria ezinbesteko baldin
|
badu
ere.
|
|
|
Hamasei urte lehenago bestelakorik predikatua
|
bazuen
ere (ik. Euskaltzaleen biltzarrera bidalitako hitzaldia); baina ez ziren alferrik igaroak hamazazpi urte, eta ikastolak indarrez haziak ziren, eta euskara batuaren bidea irekita zegoen... eta Euskal Unibertsitatea eraikitzeko bidetan ginen... eta orain matematika irakasten ari zen Txillardegi, euskaraz.
|
|
|
Horren harira, jakina da lan munduan euskara planak asko gehitu direla azken urteetan eta hainbat aholkularitza enpresa eta euskaltegi dabilela euskara planak kudeatzen. Datu zehatzak bilduta aurkitu ez
|
baditugu
ere, badakigu 176 erabilera planek jaso dutela esparru sozioekonomiko pribaturako diru-laguntza aurten EAEn, beraz, hortik gorakoak izango dira erakunde eta enpresetako euskara planak, gehienak Gipuzkoan, gutxiago Bizkaian eta batzuk Araban. Nafarroan ere badira dagoeneko ale batzuk, eta, momentuz, bakarra dago Iparraldean.
|
|
|
Horren harira, jakina da lan munduan euskara planak asko gehitu direla azken urteetan eta hainbat aholkularitzaenpresa eta euskaltegi dabilela euskara planak kudeatzen. Datu zehatzak bilduta aurkitu ez
|
baditugu
ere, badakigu 176 erabilera planek jaso dutela esparru sozioekonomiko pribaturako diru-laguntza aurten EAEn, beraz, hortik gorakoak izango dira erakunde eta enpresetako euskara planak, gehienak
|
|
|
Lehen lerroetan esan bezala egindako bidea luzea da, baina aurretik
|
duguna
ere beste horrenbestekoa da gutxienez. Orain arte ikasi eta lortu dugun beste egitera iristen bagara, aurrerantzean ere ondo ibiliko gara.
|
|
2010
|
|
|
Erdaldunak, alegia, elkartu egiten direla, eta harreman sareak osatzen dituztela. Eta erdaldunez gain, hainbat arrazoirengatik erdararako joera
|
dutenak
ere maiz eta erraz sare horretara biltzen direla. Bien abiapuntua eta errealitatea ezberdina da oso, baina biek, hainbatetan, talde berean egiten dute bat.
|
|
|
Jende askok, berriz, joera bat edo bestea nagusi
|
badu
ere, solaskidearekiko moldatzeko nolabaiteko malgutasuna eta prestutasuna agertzen du. Euskararako joera duen askok, erdarazko etiketa indartsua daukanarekin, amore ematen du.
|
|
|
Aipamen bibliografiko hauekin bukatzeko, aipatu nahi dugu Ekonomi Eskola desberdinen arteko eztabaida zaharrek beren isla
|
badutela
ere hizkuntzarekin lotutako teoria ekonomikoaren ekarpenetan, eta horren adibide, ikuspuntu neoliberalen, sozialdemokrata eta marxisten arteko arlo honetara iritsi direla ere. Ikus, esaterako, M. Lavoie ren (1982) kritika A. Breton eta P. Mieszkowski ren (1977) lanari:
|
|
|
Buru belarri murgilduta, eztabaidaren edukiak, gaiak zehazten doaz. Eta behin betiko erantzunak ez
|
badituzte
ere, eredu bat ez badute ere, irtenbideak eman edo sortzeko abiatu dira, bidean daude eta identifikatu dituzten ildo edo lerro bideak, labur, segidan aipatuko ditugu.
|
|
|
Buru belarri murgilduta, eztabaidaren edukiak, gaiak zehazten doaz. Eta behin betiko erantzunak ez badituzte ere, eredu bat ez
|
badute
ere, irtenbideak eman edo sortzeko abiatu dira, bidean daude eta identifikatu dituzten ildo edo lerro bideak, labur, segidan aipatuko ditugu.
|
|
|
1993an François Mitterand lehendakari sozialista eta edourd balladur lehen ministro eskuindarra zirelarik, François bayrou hezkuntza nazionalaren ministroak Seaskarekin, ipar euskal herriko ikastolen federakuntza, solasak beregain hartu zituen. 1994ko uztailean akordio bat lortu zuten. hitzarmenak, ikastolen legeztapena berreisten ez
|
bazuen
ere, normalizaziorako urrats handi bat egiten zuen hogeita bost urteren buruan. Murgiltze eredua ez zuen aitortzen, baina hezkuntza nazionalak ematen zituen diru lagunzak ikastolei beste eskolei bezala emanen dizkiotela, irakasleen soladatak ordaintuko dituela irakasle tituluak eskuratu ondoan onartzen zuen. baina urtero Seaskak negoziatu zuen zenbat lanpostu sortuko diren. halere lehen aldikoz ikastolak eskolak gisa batez ezagutu ziren.
|
|
|
1.2 euskararen estatusa eta nafarroako gobernuaren hizkuntza politika nafarroako gobernuaren hizkuntza politikaren arloan bi garai bereizi behar ditugu euskararako ekimenak, hala politikoak nola sozialak, markatu dituztenak. (1) Lehen garai bat, 1986tik 1999 bitartean, Euskarari buruzko Foru Legea zenbait arlotan garatzea ekarri zuena. euskararen aldeko politika garbirik inoiz egin ez
|
bazuen
ere, orduko hizkuntza politikarako zuzendaritza nagusiak sustapen epelaren zenbait lan bederen burutu zituen. 1999an elebitasuna sustatzearen aldeko jarrera instituzionala aldatzen hasi zen eta hala upnk nola pSnk euskararen eta haren normalizazioaren kontrako diskurtso politikoa ozpindu zuten.
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez dute euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): gazte gehienek aitatxi amatxi euskaldunak eta guraso euskara (ongi) ez dakitenak izaten dituzte. hau da, herri horietan belaunaldien arteko hizkuntza lotura soziala ez da erabat hautsi. gurasoekin euskaraz egin ez
|
badute
ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin du euskarak etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute hizkuntza sozializazioan familiak... Mendialdeko herri erdaldundu horietan bi hamarkadetan euskararen errealitatea aldatu da eta oraingo gazteek euskararen" normaltasunean" hazi dira:
|
|
|
[Iruñea] Gurasoek euskara ikasteari garrantzia eman zioten hasiera hasieratik, eta horregatik euskarazko haur eskola batean sartu ninduten (haiek hizkuntza hau ezagutzen ez
|
badute
ere). Ditudan lehengusu gehienek euskaraz dakitenez, denak elkartzen ginenean hizkuntza hau erabiltzen genuen komunikatzeko.
|
|
|
• Bestelako xedapenak: aurreko multzoetatik kanpoko xedapenak. hartara, horiek guztiek hizkuntzari zein trataera ematen zaion alderatzeko balio
|
badute
ere, egungo argazkiarekin amaitzeko nahitaezkoa da europako estatuek hizkuntza aniztasuna kudeatzeko erabiltzen dituzten bide nagusienak jasotzea:
|
|
|
2001eKo errolda: ...T euSKararenTzaT hogei urte ez da denbora luzea, aldakortasun soziolinguistikoaren ikuspegitik. gaiaz zerbait ikasi duen orok badaki hizkuntzaren gizarte erabileran gertatzen diren zenbait ohitura aldaketa finkatzeko, ezarpen aldi luzeak, behartzeko hainbat neurri eta hedabide andana behar izaten direla, biztanleriaren lekualdaketa garrantzitsuekin batera. hala ere, esperientzia zientifikoak beste
|
hau
ere erakusten digu: aldaketa soziolinguistikoak zenbat eta gehiago finkatu, hainbat eta zailagoa dela egoera lehengoratzea. horregatik, urte bakoitzak, hilabete bakoitzak, bere balioa du hegoaldean gaztelaniak euskara ordezkatzearen aurka abiatutako erlojupeko lasterketan. horregatik, hogei urte igaro eta gero, interesgarria zen 2001eko datu demolinguistikoak aztertzea. datu horiek erakutsi behar zuten ea bazen euskara berreskuratzeko eta elebitasun eraginkorrerantz aurreratzeko egiazko gizarte borondaterik, edo, alderantziz, euskal gizartearen gehiengoarentzat euskara antzinako erlikia bat baino ez den, gizartekomunikaziorako balio ez duen tresna bat. begiratuta, hauxe da ikusten den lehen gauza ziurra:
|
|
|
Komunikabideen ezberdintasunak aztertuz, espainiar eremuko prentsa da euskara euskal abertzaletasunarekin indartsuen lotzen duena. Euskal eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. ten badira erreferentziatzat. gure gizarte konplexu honetan, gehiengoak elebitasuna onartzen badu ere, badira bazterketa joerak, euskararekiko bereziki. baina bada baita, legezko hitzarmena eta gizarte akordioarekin hautsiaz hizkuntzen elebitasuna onartu nahi ez
|
duenik
ere. gure gizartean hizkuntzaren inguruan bizi dugun errealitate konplexu honek, ez digu errazten batere, hizkuntza ezberdinen elkarbizitza normalizatua lortzen. hizkuntzetako bat baztertzeko joera honek, hizkuntzarekiko identitate zatikatua eragiten du. euskara gurea da edo gurea erdara da, esaerekin gertuago dauden herritarrak bananduaz eta azken finean, elebitasuna edo bi hizkuntzen elkarbizit...
|
|
|
Frantsesa edo gaztelera ezarri nahi izana euskotarren hizkuntza nazional bakartzat, euskaldunei beren jatorrizko hizkuntza erabiltzeko hamaika eragozpen ezarriz historikoki. erabaki politikoak eta beren kontrako ekimenak ere politikoak direnez, arazo politikoa gertatu da geroztik euskararena. eta hizkuntzaren aukeran berdintasun politikorik ziurtatzen ez den bitartean, hala izaten jarraituko duela dirudi. horren adierazle da prentsari dagokion ikerketa hau. gaur eguneko gaztetxoek, ez dute prentsak erakusten duen politizazio mailarik azaltzen beren euskarari buruzko hizpidean: eskola, Euskalerria, familia eta lana dituzte gairik aipatuenak. beste hizkuntzak ohi duten bezala, euskarak ere, herri izaera edo identitatearekin lotura estua du. baina honez gain euskara, kultur ondarea da gazte hauentzat, etxekoen bidez edo eskolaren bidez jasotzen dutena. bada, euskara ikasteak lana izateko aukera hobea eskainiko diola uste
|
duenik
ere; trukeordaineko jarrerari lotuago dago hizpide mota hau, aipatu tesi lanean (1996) agertu zitzaigunez. prentsan nagusitzen den euskarari buruzko hizpideak, politizatuegia jarraitzen du, eta hizpide horren ondorioz herrikideon gizarte erantzukizuna estaltzeko arriskua legoke, euskararen auzia politikoa dela uste izatea eta beraz, politikoei dagokiela berarekiko erantzukizuna edo erabaki hartze...
|
|
|
Kanpokoa horrela berbalizatu dute partaideek: " la pol� tica"," lo legal"," una obligación"," imposición"," algo impuesto"," necesidad". kanpoko motibazioa
|
dutenak
ere hurbildu daitezke euskarara baina" porque lo necesito para trabajar"," porque me lo exigen"," porque si no, soy el raro"," por obligación". euskararen normaltzeari begira egintzara bideratzen dituen motibazioak oso garrantzitsuak dira, kasurako euskara ikasteko, berba egiteko, seme alabak euskarazko hizkuntza ereduetan eskolaratzeko, euskararen aldeko ...
|
|
2011
|
|
|
Azkenik, askok esan ez
|
badute
ere, musika gutxi jartzea izan da irratia ez entzuteko eman duten arrazoia. Irratietan gehiegi hitz egiten dutela diote eta baten batek EITB irratia aipatu du soluzio bezala, bertan musika ematen baitute etengabe.
|
|
|
Horrek indartu baino ez du egiten, gehiengoak inportantziarik ez ematea abestien letrek duten hizkuntzari, ulertu ulertzen dituzte eta. Hala ere, ingelesarekin aipatu ez
|
badute
ere, zenbaitek gaztelaniazko kantak euskarazkoak baino errazago ulertzen dituela esan du
|
|
|
Ia erdiek eskolan agindutako etxeko lanak musika entzuten egiten dituzte. Lagunekin ateratzen direnean zein tabernatara joan aukeratu behar
|
dutenean
ere,% 82k horietan jartzen duten musikaren arabera aukeratzen ditu. Musika da, bestalde, lagunekin gehien konpartitzen dena.
|
|
|
Ia erdiek eskolan agindutako etxeko lanak musika entzuten egiten dituzte. Lagunekin ateratzen direnean zein tabernatara joan aukeratu behar
|
dutenean
ere,% 82k horietan jartzen duten musikaren arabera aukeratzen ditu. Musika da, bestalde, lagunekin gehien konpartitzen dena.
|
|
|
Slavoj Zizek ek43 Iruñean emandako hitzaldiko kronika irakurri bezain laster: " Harrian idazten du arkitekturak ideologiak jendaurrean esan ezin
|
duena
ere", nola ez pentsatu euskarak ere badituela porlan eta adreiluzko ideologiak?
|
|
|
Batetik ezaguna da Unamunok euskararen inguruan esan zituenak Bilbon itzal luzea eduki dutela. Alkateak berak askotan ekartzen du gogora don Miguel25, eta horrela, gaur egun hirian Unamunoren eskulturen gaindosia
|
dugula
ere esan liteke (gutxienez 5 oroigarri/ eskultura). Joxe Azurmendik" Espainiaren arimaz" liburuan26 xehe xehe aztertzen ditu Unamunok euskarekiko izandako posizioak, konplexuak baina agian esaldi honek laburbildu ditzakeenak:
|
|
|
Besteei ere, zeini bere esparruan, dagokien (eta kasuankasuan dagokien neurriko) begirunea zor zaiela onartuz, perspektiba soziolinguistikoak diglosiaren inguruan zer kontzeptu lanketa eta zer zehaztapen egin duen argitu nahi genuke batez ere. Bertsio popularraren araberako detaileen bila dabilenak ez du beraz, txosten honetan, argitasun handirik jasoko. diglosiaren ildotik euskara erdaren formulazio eta desiderata politikoak egin nahi
|
dituenak
ere ez gehiegi, egia esateko. horientzat saiatuko gara, halere, txostenaren azken atalean gogoetaren bat edo beste eskaintzen. gatozen mamira. eztabaidarako azalpen saioak honako elementuok ditu, nagusiki, berekin: zer dira purgatorioa, zerua eta infernua, perspektiba soziolinguistikoan?
|
|
|
Behar beharrezkoa dugu konpartimentazio hori, handiak txikia jango ez badu. Bilaketa horretan xahutu behar genuke hortaz gure indar intelektualaren eta adostasun bilaketaran parte nagusia, euskararen etorkizuna baldin badugu kezka gai eta amets. euskaldunok eta euskaltzaleok gara horren beharrenik, besterik uste
|
badugu
ere. premia larriko beharra da hori, gainera: denbora gure kontra doa". orduan edo hurrengo bilaldian, bilera amaitu ondoan, honela esan zidan Xabierrek:
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide horra, irakurle lagun, euskara indarberritzeko orduan diglosia zergatik den hain garrantzitsu. diglosia da, halakorik onartu nahi izaten ez
|
badugu
ere sarri, bene benetako erronka. euskara erdarak seguruenik hemen izango dira etorkizunean, euskara bizirik ateratzen bada, eta beraz hizkuntza bakoitzak espazio fisiko territorialaren, sozio funtzionalaren edo bien zati bana bere mende izan du. horretara iristeko, berriz, hizkuntza bien (eta, beste maila batean, ingelesaren) konpartimentazio egonkor samar bat diseinatu, gizartean adostu, inplem... Beste hitzetan esanik, diglosiazko formulazio berritu bat eratu da. hori gabe jai du euskarak, hasi berria den mende honetan.
|
|
|
Legez, puntatik puntara behintzat, inon ez. Legea alde
|
balu
ere bere formulazioak, errealitate demolinguistikoaren arabera arnasgune bakan batzuetan bakarrik aplikatu ahal izango litzateke hori, arnasgune horien barne esparruan. perspektiba ekonoteknikoaren eskala dimentsioa, informazioeta komunikazio teknologien leher eztanda eta euskaldun gazteen ohitura eta lehentasun soziokultural berriak kontuan izanik, azkenik, horietan ere ez194 Beraz, non?... inon ere ez. gehiagok ere egin du gogoeta, gure artean, funtsezko gai honetaz. gogoetarik argienetakoa, irakurri ditudanetan, Martin orberena da.
|
|
|
ez, gizarte berri modernizatuan ez da batere erraza lehengo diglosia zaharrari eustea edo diglosia molde berri bat eratu eta zabaltzea. paraje inhospitoa da modernitatea, gurea bezalako hiztun herri txikiontzat. Auzotarrek (agintari eta auzolagun) alde
|
bagenitu
ere gure indarberritze saioan, hitzez eta egitez, eta geuk ere gogotik egingo bagenu asmo horren alde, orduan ere ez litzateke erraza euskal konstelazio etnolinguistiko txiki hau diglosia giroan mantentzea edo hartara eramatea. Aspertzeraino errepikatu izan dugu Fishman-en esaldi famatua, horri buruzkoa. ez da gaizki etorriko ordea, agian, berriro errepikatzea:
|
|
|
Paraje inhospitoa da modernitatea, gurea bezalako hiztun herri txikiontzat. Auzotarrek (agintari eta auzolagun) alde
|
bagenitu
ere gure indarberritzesaioan, hitzez eta egitez, eta geuk ere gogotik egingo bagenu asmo horren alde, orduan ere ez litzateke erraza euskal konstelazio etnolinguistiko txiki hau diglosia giroan mantentzea edo hartara eramatea.
|
|
|
Mikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka katalanaren eta espainolaren artekoa, berriz, (d) kasuan. garrantzizkoa da hori, gero ikusiko denez66 goiko berrikuntza horiek ez datoz Ferguson-en formulazioa hankaz gora jartzera, batzuek hala uste
|
badute
ere. Aurrerago ikusiko dugunez, ondotxoz gauza gehiago dute bien diglosiak amankomunean, bereizgarri handirik baino.
|
|
|
Lionel Joly – Diglosiaren purgatorioaz artikuluari buruzko iritzi bat bakoitza kritikatzen du. hori da zalbideren ekarpen handiena, deskribatu ez ezik kontzeptuaren garapenaren zergatia azaltzen du eta ikuspuntu bakoitzaren ahulguneak eta indarguneak azpimarratzen ditu. Noski, zalbideren iritzia da kasu guztietan agertzen dena, hala ere zaila egiten da zalbideri kontrakoa eramatea, normalean berea iritzi kontrastatua izaten baita eta ez
|
badugu
ere denok konpartitu behar, gogoetarako eta norberak bere iritzia osatzeko aukera ematen du. zalbidek Fergusonen ereduaren mugak, adibidez, 43 orrialdean zehazten ditu dialekto vs hizkuntza gaiari buruzko eztabaida zabalduz. Ikuspuntu honetatik Fishmanen eredua Fergusonen ereduaren osaketa logikoa da.
|
|
|
Muin muineko ohar horiei erantzungo diet nagusiki hitzondo honetan. diglosiaren muinetik urrunago zentratu nahiago izan du aldiz zenbait iritzi emailek, gaurko eztabaidagaitik gutxi asko urrunduz. eskubide osoa du halakok horrela jokatzeko: muin muineko oharrak nahiago
|
ditugularik
ere, begirunez hartzen dira besteok1 Irakurri dugu, azkenik, lekuz eta neurriz gaurko aztergaiaren esparrutik kanpora dagoen juzku irizpenen bat edo beste. ez gara inorekin mokoka jardutera etorri, dakigun apurretik abiatuz teoria asmozko kontzeptu lanketa apalean saiatzera baizik. Bego hortaz bere horretan, eranIkus dezagun nostalgia kontu hutsa den, ala ez, hemen eta orain diglosiaz jardutea.
|
|
|
Hamar ondorio, gazi eta gozo – Mikel Zalbide tuaren eta euskalkien artean eraturik edo eratze bidean legokeenaz). ez dugu hitzik esan, orobat, etorkizuneko zenbait eramolde sasi diglosikoz, tartean bihar edo etzi, ingelesaren aurrez aurre, izan dezakegunaz. Lionel Jolyk argiro esan duenez merezi luke zinez, besterik uste izateko joera
|
badugu
ere maizegi, barneedo endodiglosia horri ere erreparatzea27 gure gaurko diglosia esparrura mugatuz, egia al da ia batere diglosiarik gabe gelditu garela, egia al da gero eta diglosia txikiagoa dugula oro har, euskara erdarei dagokienean?
|
|
|
diglosiari buruzko eredu ezberdinak aztertu ondoren, aplikagarriena eta zientifikoena den definizio bat proposatzea. (...) Bostgarren atal honetan oso lan pedagogiko eta praktikoa (egin da)". paula kasares ere argia izan da bere epaian. diglosia hitza gogoko ez
|
badu
ere bat etorri da, atal honetan, azalpen txostenean egindako zenbait proposamenekin. Aparteko esfortzua egin du, gainera, community fostering deitzen dudan horren zenbait elementu giltzarri zehazteko. konforme dago home family neighborhood community konplexuaren lehentasunezko izaerarekin, eskola erantsiz errepertorio horretara.
|
|
|
modernitatearen kale bizitza eta aurrerapen teknologikoak berekin izango dituen tarta zatia. Badirudi, halakorik esaten ez
|
badu
ere espresuki, azalpen txosteneko proposamena horren kontra legokeen beldurrik edo duela paulak bere baitan.
|
|
|
euskal komunitatea? ez dago jakiterik. eta, beraz, material ofizialak nolakoa izan behar
|
duten
ere ez dago jakiterik. hor dago arazoa baina ez da soziolinguistika mailakoa, maila goragokoa baizik, herri gisan non gauden ohartzeak badu honekin zerikusirik.
|
|
|
J U L E N A R E X O LA L E I B A. gure unibertsitatean ere, sarearen erabilera aintzat hartu nahi dugu. Bada hemen kontzeptu aldaketa bat. guk ez dugu esan nahi jakintza guztia hemen bilduta daukagula eta soilik hona etortzen den ikasleak ikasiko duela. guk informazioaren zati bat eskaini nahi diogu ikasleari beste modu batean prozesatuta, baina kanpotik jarraitu nahi
|
duenarentzat
ere ez dugu ezer ezkutatzeko. guk dugun guztia zabaltzeko da, eta hor ere gauzak aldatzen ari dira copyright eta gainerakoekin batera. Izan ere, egiten dugun hori zabaltzeko derrigortasun morala gutxienez badaukagu.
|
|
|
erdaldunek ezin erabil dezaketenez, euskaldunak dira, ezinbestean, euskara gutxi erabiltzen dutena. euskaldunek euskara gutxi erabiltzen dutela! ezetz, ezetz, ezetz eta ezetz. ez da egia, ez da zuzena, euskaldunei leporatzea euskararen erabilera soziala maila urria oinarri zientifikorik ez duen maltzurkeria da. orain baino lehenago, askotan, saiatu izan gara azaltzen euskararen ahozko erabilera hiztunen arteko (taldeko) fenomenoa dela eta, elebidunen proportzioarekin erlazio zuzena
|
badu
ere, erabilera tasa, ezinbestean eta beti, elbidunen tasa baino txikiagoa izan behar du. elebidunen proportzioa eta erabilera tasen arteko erlazioaz eta kalkulu
|
|
2012
|
|
|
Ikusmolde kualitatiboa estreinako aldiz erabili zuten lanak Sánchez Carrionenak (1972, 1981) ditugu. Aztergaia euskararen transmisioa zehazki ez
|
bazuten
ere, gaia ordura artio landua ez zen modu kualitatibo eta sakonean jorratu zuten. ondotik, interesa euskararen transmisioan —bete betean ala hein batean bederen— paratu duten azterketa kualitatibo hauek egin dira, nik dakidala: Sanchez Carrión (1987, lan teorikoa), erize (1997), Iraola (2002) eta, bereziki, hernández Garc� a (2007), azken hori gure artean egiteke zegoen euskararen transmisioaren azterketa semiotikoa.
|
|
|
Gehienek (3 FGko Mirenek, 4 FGko Lolak, 5 FGko Itsasok, 6 FGko Antoniok, 7 FGko Laurak eta 8 FGko Silviak), neurri batean edo bertzean, euskara hautatu dute seme alabekiko harremanetarako. Seme alabak euskaraz hazi nahi izan dituzte hizkuntza hori adinkideekiko harremanetarako usu erabiltzen ez
|
badute
ere.
|
|
|
Lehen kasuan, Antonio, Iruñerriko ingurune eta familia erdaldunetatik Baztango familia euskaldun batera ezkondua, harrera familiara egokitu da kide erdaldun bakarra izateagatik bizipen deserosoa izan eta ondoan. euskara ikasi du eta egun euskaraz aritzen da seme alabekin. Bigarren kasuan, Gabriel, Iruritan sortua baina euskaraz ez dakiena guraso euskaldunak
|
baditu
ere, erdaldun bakarra da emaztearen familia euskaldunbetean. Andrearen familiarekin elkartzen direlarik emazteak tarteka erdaraz egiteko eskatzen die ahaideei senarra gaizki ez sentitzeko.
|
|
|
Erdal hiriak aspaldi jan zuen euskal herria; guztiz fagozitatu ez
|
badu
ere, alde guztietatik inguratu, zatikatu eta hausten ari da.
|
|
|
...oak, bistan da, jario horren tamainakoak izango dira, umeak koskortu ahala hazten eta anizten zaizkion inguruak euskaraz atzematea badu euskaraz biziko ditu era naturalean, haustura barik. hainbat lekutan hala dela esaten badidate ere(" hemen euskaraz bizi gara"), hirikoa nauzue, erdal hiriko behatzailea, eta nire iritziz, erdal hiriak aspaldi jan zuen euskal herria; guztiz fagozitatu ez
|
badu
ere, alde guztietatik inguratu, zatikatu eta hausten ari da. hedabideak bide, erdara batua etxe guztietara sartua delarik, euskara ez da ezta etxe barneko esperientzia segurua. Gero eta gutxiagoa. zeresanik ez agerian.
|
|
|
Gipuzkoako ikerlanetik azpimarra genitzakeen herri mailako gakoak azalduko ditugu jarraian. helburua izango da, debako kasuan sakonduko diren alderdiei marko orokorra ezartzea: hasteko esan dezagun lurralde mailan jasotako ideiak herri mailan agertzen direla berdin berdin. esate baterako, kultur bizitza aldatzen joan dela hamarkadaz hamarkada. kultur bizitza aberatsa
|
badugu
ere, gizarte aldaketak tarteko, taldetasun era honek garrantzia galdu izana azpimarratzen da. Informatzaileen iritziz, pertsona gutxi batzuen esfortzu handiz bizi dira taldeak, errelebo falta nabarmena da eta neke puntua sumatzen da taldetan. kezka orokortua da gazteen falta.
|
|
|
...iro erakarri nahi ditugula eta, era berean, beste Aro bat sortu, hitzaren zentzu bietan. horretan ezinbestekoa da sortzaileon inplikazioa, gu geu baikara gure zaleei beste zerbait eskaini behar diegunak, liburuak eta diskoak sinatzeaz eta gure aurpegiak han edo hemen ikusteaz gainera. harreman zuzena zor diegu, urtean behineko kontu errenditzea, igurtzia eta, zertan ez, aditasuna, guri zer esateko
|
duten
ere esan ahal diezaguten.
|
|
|
Gainontzeko eremuetan ez bezala, nahikoa da etxeko kide batek euskaraz ez jakitea, etxeko hizkuntza erdara izan dadin. Hala ere, guraso askok, baita euskaraz hitz egiteko erraztasun handirik ez
|
dutenak
ere, euskara erabiltzen dute seme alabekin, batez ere umeak diren bitartean.
|
|
|
Horren adierazgarri, bi elebidunek gutxiengoaren hizkuntza (B) erabiltzeko koordinazioan huts egiten duten egoerak ditugu, aurrez aurre dutena elebiduna dela ez jakiteagatik. Adierazi dugunez, agente elebidunak B hitz egiteko irrikaz daudenean eta horretarako pizgarriak
|
dituztenean
ere gertatzen dira horrelakoak. Azken batean, hizkuntzek elkar ukitzen badute eta informazioa inperfektua bada, gutxiengoaren hizkuntzaren erabilera nabarmen txikiagoa da, eta hizkuntzaren gutxitu estatusa, are larriagoa.
|
|
|
Hamabi herri horietako datu demolinguistikoak banan banan aztertu eta grafikoetara ekarriak
|
baditugu
ere, hona, hamabien batez bestekoen datuak eta grafikoak bakarrik ekarriko ditugu7.
|
|
2013
|
|
|
Horrela, bada, guztion hizkuntza hautuak naturaltasunez errespetatu behar lirateke. Naturaltasunez onartu behar du gaztelaniaren hautua euskaldun euskaltzaleak, eta euskararik erabiltzen ez
|
dutenek
ere (herritarren% 70ek) naturaltasunez onartu behar dute euskaldunek euskaraz bizitzeko egiten duten hautua, eta ohartu lukete euskararen hautua egiazki baliatuko badute ezinbestez behar dituztela euskaldunak inguruan(" zein nekeza den euskaldun izatea"). Beste hitzetan esanda, bizikidetzarako baldintza da herritar elebidunez osaturiko gizartea, euskara ere gaztelania bezala sasoizko duen gizartea.
|
|
|
2 Landare artean, antzeko zerbait gertatu da ere, Espainiako ibai batean, landare itxuraz ederra eta polita, baina ibaia berarentzako bakarrik hartzen nahi duena, bertan zeuden betiko landare eta animaliak hilzorian jarriz, ikusi da landare hau ere kentzen, urtero kendu beharra
|
dutela
ere horrenbesterainoko erresistentzia duelako, espezie inbaditzailea bezala berriz ere sailkatuz, telebistan ikusi dugu (2012ko irailean ere). Berriro ere, aukera ekologiko bakarra bezala kontsideratuz.
|
|
|
De Houwer en arabera, Bigarren Hizkuntzaren Jabekuntza Goiztiarraren bitartez (ESLA) haurrak bigarren hizkuntzara (H2) sozializazio goiztiarra
|
badu
ere, bere garapena eta jatorriz bi hizkuntzen jabe egiten direnena (BFLA) desberdina da. Euskal testuinguruan ereduan murgiltzean ikasi duten haurren zenbait ezaugarrik ideia hori berresten dute.
|
|
|
— Malgutasun diglosikoan erortzeko arriskua atzematen da euskararako joera
|
dutenengan
ere. Hizkuntza koherentziari garrantzia ematen dutenek ere jendarteko harreman sare zabalagoetara jauzi egiten dutenean ingurukoekiko komunikazioa lehenetsi ohi dute, euskarari eusteko motibazioen gainetik.
|
|
|
Ingurukoen artean euskararekiko jarrera axolagabea
|
dutenak
ere badaudela uste dute. Ez da, halere, gehien aipatzen duten faktore negatiboa, beharbada, arestian ondorioztatu dugunez, hizkuntza hautua askatasunetik hartutako erabaki errespetagarria delako, euren aburuz.
|
|
|
(datuak errealak dira, enpresaren izena jarri ez
|
badugu
ere)
|
|
2014
|
|
|
Euskararen normalizazio prozesua enpresetan behar besteko eraginkortasunez gauza dadin esplizitu egin behar da gizartearen aurrean. Gaur egun ezin daiteke esan normalizazio prozesu hauek indar egituratzailea dutenik eskualdeetan, edo lekuren batzuetan baldin
|
badute
ere, izan dezaketena baino arrunt txikiagoa da. Izan ere euskararen erabilera enpresetan handitzeko egitasmoek transzendentzi sozial txikia dute, ziurrenera horretan diharduten enpresek (nahiz bezero, nahiz hizkuntza aholkularitza) operatiboki (ez estrategikoki) beren barne gai modura ikusten dutelako, eta ez diete ematen garrantzirik gizartearengan izan dezakeen eraginaren ikuspegitik.
|
|
|
Beraientzat galdera horrek ez du inolako zentzurik izan, salbuespen gutxi batzuk kenduta, %100ean euskaraz bizi direlako. Ama hizkuntza gaztelania, wolof edo serer
|
dutenak
ere, etxean izan ezik kalean euskaraz bizi dira.
|
|
|
Euskara agertzen den portzentaje handi bat euskararekin lotu gabeko testuinguruan kokatzen da. Euskal Autonomi Erkidegoari dagokionez, zonalde batzuetan euskarak egoera hobea baldin
|
badu
ere, euskararen erabilera egokia berdin berdin bultzatu eta indartu litzateke. Herri euskaldunetan euskaraz egitea gaur egun ez da nahikoa, badirelako landu behar diren beste hainbat esparru, esaterako:
|
|
|
Lan honetan, orain arte egindako jarrerei buruzko ikerlanetan garrantzi gehien izan duten aldagaiak aztertuko ditugu, sexua kontrol aldagaitzat hartuta. Ondoren zehazten da, aztertu beharreko aldagai bakoitzaren kasuan, zer eraikitze prozesu egin den galdeketako galderetatik abiatuta, bai eta zer motatakoa den eta zer tinkotasun maila
|
duen
ere:
|
|
|
batik bat identifikazio katalana, eta, hein txikiago batean eta modu negatiboan, identifikazio espainiarra. Aitzitik, La Franjan, galdetutako ikasleek identifikazio maila altua
|
badute
ere Aragoirekin eta Espainiarekin, ez dugu erlazio hori hauteman. Ros, Huici eta Canok (1990) erakutsi zutenez, bizindar etnolinguistikoa altua den lurraldeetan, hizkuntza oso elementu garrantzitsua da identitatea eraikitzeko orduan.
|
|
|
Eta kontutan izan behar dugu, bide eta edukiak zeharo aldakorrak direla, kultura batetik bestera. Prozesu honek oinarri biologiko bat baldin
|
badu
ere, aldaketa hauen pertzepzio soziala eta komunitatean dauzkan eraginak dira garrantzia berezia hartzen dutenak. Gaztaroari egozten zaizkion ezaugarriak, adin talde honi lotutako balioek eta mugek ezartzen dituzten erritoen eraginpean daude.
|
|
|
Orain urte batzuk pentsaezina zirudiena, pixkanaka zabaltzen ari da. Karmele Etxabek esan moduan, eta neuk gutxi espero
|
banuen
ere, hala da eta gero eta toki handiagoa hartzen ari da gainera (artikulu honetan batzuk baino ez dira agertzen). Honekin lotuta, aipatu behar da teknologia berriek duten eragina, eta ez dut aipatu gabe utzi nahi Ibarrako gazteen kode aldaketa aztertu zutenean aipatua.
|
|
|
Hala ere, Fernandez Alcoberrek ere honakoa aipatzen zuen, eta ez da kasualitatea izango," norberaren izaeraren arabera aldatzen da kode aldaketaren neurria. Beraz, hiztun guztiek kode aldaketaren oinarri edo egitura berak
|
badituzte
ere, berritsuagoa edo irekiagoa izatearen garrantzia badirudi ez dela bazter batean uztekoa" (Fernandez, 1992: 159). Kontuak kontua, hipotesietan aurreikusitakoa betetzen da.
|
|
2015
|
|
|
Eta argi dago, hizkuntz sozializazio prozesu honetan familiak bere hizkuntz politika garatu duela, honek hizkuntz ideologia, praktika eta kudeaketa kontuan hartzen dituela. Are gehiago, hizkuntzarekiko ardura hartzen ez
|
badu
ere, hor hizkuntz politika baten" eredua" legoke.
|
|
|
Paisaia soilik arautu ez
|
bazuen
ere, oso esanguratsuak izan ziren EAEko landa ingurunea garatzeko 10/ 1998 Legeak haren bigarren artikuluan ezarri zituen bederatzi helburu orokorretatik bi, paisaiarekin —eta hemen defendatzen den tesiarekin— erabat erlazionatutakoak: " landaingurunearen berezko ezaugarri nagusiei eustea" (2 helburua), eta, bereziki," landa inguruetako natur, histori, kultur eta hizkuntz ondarea berreskuratu, artatu, garatu eta zabaltzea" (7 helburua).
|
|
|
" Guztiek euskaraz jakitea bermatzea"," Jende euskalduna ipintzea"," Langile guztiek hizkuntza eskakizuna/ EGA derrigor edukitzea"," Langileen hizkuntza gaitasuna gehiago lantzea. Zerbitzua osorik euskaraz emateko gaitasuna izatea" eta" Langileek hizkuntza eskakizuna
|
badute
ere, euskara maila baxua dute eta eguneratu edo praktikatu beharra dute. Beraz, euskara maila baxu hori hobetzea".
|
|
|
Eragin positiboa dutenen artean, batzuek langilearengan kokatzen dute fokua: " saiatzen ari dela ikusteak"," euskaraz egiten ez
|
badu
ere, argi adierazteak ulertzen duela" eta" euskaraz jakin behar duela jakiteak". Eta beste batzuek agintariengan:
|
|
|
Hizkuntza kontzientzia duten hiztunentzat dira tailer horiek, eta bertan atal teorikoak eta praktikoak tartekatzen dira. Hizkuntzaportaerak ulertzen laguntzen dute, hau da, zergatik jotzen dugu erdarara, baita beharrik ez
|
dugunetan
ere. Hizkuntza portaerak alderdi psikologikoaren ikuspegitik azaltzen dituzte, portaerak ikasteko mekanismoen azalpenaren bidez.
|
|
|
Euskararekiko kontzientzia baldin
|
badugu
ere, askotan hanka motz sentitzen gara hainbat egoeraren aurrean. Hizkuntza ohituren gainean lanketa egiten duten pare bat esperientzia baditugu Euskal Herrian:
|
|
|
Ikerketan nik nahi baino ikasle gutxiagok parte hartu du (honi buruzko azalpen posibleak Metodologiari buruzko eranskinean eman ditut). 6 Halere, mundu osoan Etxeparek kudeatzen dituen irakurletzetan Euskara eta Euskal Kultura ikasten duten unibertsitarioen %12 inguruk erantzun dute inkesta. Laginak zehaztasun zientifikoa ez
|
badu
ere, lehen hurbilketa gisa eta atzerriko ikasleen motibazio eta iritzien ideia orokor bat egiteko, eta hortaz, irakurletzek euskararen hedapen eta irudian eraginik ote duten ikusteko, baliagarria dela esango nuke.
|
|
2016
|
|
|
Pribilegioak nork
|
dituen
ere argi zehaztu du feminismoak. Nork noren eskubideak zapaltzen dituen.
|
|
|
Hala ere, aurreko hamarkadetan baino nabarmen txikiagoa da kopuru hori. Historiako liburuek diotenez, oraintsu arteko daturik ematen ez
|
badute
ere, aiarrak ia erabat lehen sektorean aritzen ziren lanean —1991n artean ia heren bat ari ziren nekazaritzan eta arrantzan—, eta ondorioz, herrian bertan gehienak. 2011ko datuen arabera, aitzitik, Aiako langileen hiru laurdenak herritik kanpoko ari ziren lanean (Eusko Jaurlaritza, Ogasun eta Finantza Saila).
|
|
|
Sintoma argiak detektatu ditu Xabier Bengoetxeak: etxean erdaraz ari dira gero eta guraso gehiago, beren artean (ez seme alabekin); ezezagunei erdaraz egiteko joera zabaltzen ari da herrian; kultura kontsumoa (ohikoa, ikusentzunezkoa160 eta internet bidezkoa), erdararen gero eta mendeanago geratzen ari da, eta, bidenabar baizik aztertu ahal izan ez
|
badu
ere, erdal nagusitasun moldaerazko lekuetara hegaldatzen ari zaie lan mundua. Funtsezko azterlana da Xabierren ekarpen hori, euskalgintzaren lehentasunak aurrera begira non jarri behar diren argitzeko eztabaida patxaraz, gizabidez eta buru hotzez bideratu ahal izateko.
|
|
|
Beste
|
hau
ere argi samar dago datu horien argitan: euskararen erabilerak udalerri euskaldunetako etxe giroan izan duen atzerakadak azken hamarkadan hartu du indar gehien, hamarkadan ere halakorik gertatzen hasia zen arren.
|
|
|
58). Beste
|
hau
ere erants dakioke definizio saio horri: " Xish will have its ‘own space’, i.e. functions in which it and it alone is normatively expected, and Yish will no longer be a major danger to it in those functions" (Fishman, 1991: 85).
|
|
|
Bestela esanik, Nafarroa Behereko, Zuberoako eta Lapurdiren barnealdeko hiztun trinko gehienak ez dira batez ere euskaraz bizi beren eguneroko jardunean, euskaraz eta frantsesez nahas mahas baizik. Inportantea da, nola ez, beste
|
hau
ere gogoan izatea: kopuruz bigarren den Bizkaia laugarren postura jaisten da, E4eta ET hiztunen portzentajeak aztergai ditugunean.
|
|
|
Mundu zabaleko beste hainbat situazio aztertzeko, aldiz, ez da hain baliagarri: ele aniztasunean oinarrituriko konpartimentazio egonkorrari, gatazka handirik gabeari, lekurik aitortu ez izana du BIE EV k, zenbaiten ustean, eragozpen nagusietarikoa252 Kontuan hartzekoak dira muga horiek guztiak, jatorrizko eredua erabat indargabetzen ez
|
badute
ere.
|
|
|
EEStik EEBra lerratzen ari da EET hori, hainbatean. Hots, luze zabaleko mintzaldatzea indar bizian dago, taertaren zati geoterritorial eta sozifuntzional gehiena dagoeneko jaanik
|
badu
ere.
|