|
2000
|
|
|
Hortxe zegoen Txema: Derryko aterpetxeko ohe batean etzanik, izenik ba ote
|
zuen
ere ez zekien neska bati besarkatuta, eta hurrengo egunean amaituko zitzaion bidaiaz gozatzen.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain nahi ez
|
banuen
ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe.
|
|
|
Ipar Irlandako muga zeharkatzea uste nuena baino zailagoa izan da. Furgoneta Donegal en abandonatu dugu, Sligon uztea pentsatuta
|
bagenuen
ere. Handik aurrera, autobusez joan gara.
|
|
|
Gure mingainek bat egin dute, eta hortik aurrera zurrunbiloa etorri da. Ordena gogoratzen ez
|
badut
ere, Rocíoren belaun batek igurtzi egin dit atseginaren okelan, eta nik haginka egin diot bere azala baino are ilunagoa den titiburuetako batean. Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra.
|
|
|
Banekien ze arropa jantzi behar nuen, termostatoak hamar minutu behar zituela ura berotzeko, Seat zaharra estarterraren bidez jarri nuela martxan, inork errespetatzen ez duen stop seinalea ehun metro harago zegoela, bariante berria, bihurgune baten atzetik osaba Pedroren baserria. Bere ardiak ikusten banituen arratsaldean euririk egingo ez
|
zuela
ere banekien, eta gero egunero aurreratzen ninduen zoroa zegoen (kilometro batzuk lehenago edo geroago, beti erakusten zizkidan bere atzealdeko pegatinak: Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu.
|
|
|
Alferrik zebilen bere jo eta ke hartan, mesedez, egin behar zuena ondo pentsatzeko, erabakirik ez hartzeko birritan pentsatu barik, eta horrela. Eiderren asmoak tinkoak ziren, denboraz hausnartutakoak, eta, Txemak hala uste
|
bazuen
ere, ez ziren irlandar tankerako pub batean ezustean sortuak izan. Irlandarako benetako gogoak egun batzuk lehenago sortu zitzaizkion Eiderri.
|
|
|
Halarik ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak,
|
badu
ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu beharra nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Mattin, beraz, primua zen —primu eta heredero, aitak hala erabaki zuelako—, eta, nola, bertzalde, sendoa zen eta argia zen, hala, mundu guztia berari beha izaiten zuen, deus ere egiten ez
|
bazuen
ere, zeren ardatz baitzen; ni, berriz, bigarrena nintzen, eta, nola bigarren dena ez baita ikusia izaiteko baina ikusle izaiteko, hala egokitu zitzaidan hari beha eta mundu guztiari beha bizitzea, eta hala zolitu zitzaizkidan neurrigabeki begiak eta behakoa, baita belarriak eta entzutea ere.
|
|
|
Baina, erran bezala, ez guztiz. ...nearen ondotik, sosegatzen nintzen, behatzen nion aitak egin presentari, eta ohartzen nintzen ezen hobe zela etxe hartan bigarren izaitea hirugarrena baino, nola baitziren gure etxeko morroi neskame ezkonduen haurrak, haietarik nehork ere ez baitzuen halako jostailurik, guztiak ere hutsaren hurrengo; eta jostailua eskuan hartu, eta haur haienganat joaiten nintzen, ni haiekin nahastea amak laket ez
|
bazuen
ere, ikusterat nola zabaltzen zitzaizkien begiak, ez dakit inbidiaz edo harriduraz, eta sentitzerat nola haiek zabaldu begiek ditxaren hegiak zabaltzen zizkidaten niri.
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez
|
badugu
ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela. Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik?
|
|
|
Irri zabala egin zenidan, erran nizunean baietz, baina ez nuela artean haren liburu famatua zatika baizen irakurri, hura Urbiaingo etxean
|
banuen
ere, ene prezeptore jaun Mar cel Dibarsoro zenak present gisa emanik; eta erran nizun, halaber, ezen zure mintzamolde pausatuak jaun Marcelena oroitarazten zidala, hain zuzen ere; eta erran nizun, finean, ezen jaun Mar celek Gero ko pasarteak diktatzen zizkigula aldian behin, euskaraz ere zerbait jakin genezan, baina ez nuela oroitzen Demostenesen konturik kontatu zigunik...
|
|
|
Eta Mattin zen eguna, eta Mattin zen gaua, eta gauak gero eta usuago irensten zuen eguna. Zeren atake haiek, hatsarrean bi astetan behin edo izaiten
|
bazituen
ere, maizago eta usuago egin baitzitzaizkion apurka, astean behin edo astean bi aldiz. Eta haren ilunaldiek iluntzen ninduten ni ere eta goibeltzen.
|
|
|
Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen. Eta nehoiz baino bihozberago egin nuen otoitz eta desiratu ezen anaiaren iluna argi bihur zedila, ene argiak ilunerat egin behar
|
bazuen
ere.
|
|
|
Ez dakit. Soilik dakit ezen goiz osoan urduri egon nintzela, osaba Joanikot noiz agertuko, bere ezpatarekin edo bere eskopetarekin, zeren eta huraxe izan baitzitekeen haien erabiltzeko mementua, bertzenaz kasik nehoiz erabiltzen ez
|
bazituen
ere... Baina hura ez zen agertu.
|
|
|
—Eta mundua... mugitu zuan hemen Pisan, mugitu zuan Leydenen... eta Ur biainen ere mugituko duk egunen batean... Ziaurrizko Bartolok bertzela uste
|
badu
ere!
|
|
|
bata, aita Bartolomerekin aitortu nahi zutenena, luzea, inurriena baino luzeagoa; bertzea, don Frantziskorena, laburra, jondone Pedro Ermitauak bere haitzuloan hartzen zituen bisitariena baino laburragoa; ordea, ikusirik zein betilun ateratzen ziren aita Bartolomerekin konfesatzen zirenak, berehala iragan ziren errenkada luzean zeudenak don Frantziskorenerat, luze zena labur egiten zelarik, eta labur zena luze, minutu guti batzuen buruan. Eta, oroitzen ez
|
badut
ere don Frantziskok jarri zuen aurpegia, betilun imajinatzen dut alde batetik, ikusirik zer penitentzia zetorkion gainerat jende uholde harekin, baina baita betilunetik betargirat egiten ere bertzetik, loratzen zitzaiolarik, finean, ezpainetan, irri ezkutu bat, zeina izan baitzitekeen, hitzetarat bihurtua, apezak eliztarrei xuxendu komentario balizkoa, malizios bezain inozenta: " Zer?
|
|
|
—Ai, Pedro Huizi! Maite nian eta maite diat, Italiarat joan zenetik ikusi ez
|
badut
ere. Zeren Pedrok berak erran baitzidan harako hura:
|
|
|
...in egoiteko... edo, baita Pazkoarekin eta Mendekostearekin konplitzeko ere, erraiten zuenean, iduri egiteko, ezen konfesatzera joan behar zuela, nahiz eta gerorat jakin nuen ezen bere konfesione haiek eramaitenago zutela bekatu bat gehiagoren egiterat bertze guztien barkatzerat baino—, ez zen koadroren bat edo bertze ikusi gabe geratuko, ezagutzen ez zuen pintoreren baten studiorat joan behar
|
bazuen
ere hartarakotz. Nik harekin joan nahi izaiten nuen batzuetan eta erraiten ere nion, baina hark beti ihardesten zidan ezen haiek bidaia tipiak zirela eta nik bidaia handi bat merezi nuela, Pisarat eta Galileoren jaioterrirat lehenik, eta Pariserat gero.
|
|
|
Eta deliberatua
|
banuen
ere ezen, neure konbertsionearen ondotik, ez nintzela bertzeen solasen aditzeari lotuko, egun haietan, haatik, ezin ekidin izan nuen.
|
|
|
Zeren eta hark erran baitzuen: Deabruak anhitz sare
|
badu
ere arimen atzemaiteko, eztu batez ere hanbat atrapatzen, nola emazte gaixtoez. Eta erran zuen, halaber:
|
|
|
Eta, etxe jabetzarik ez
|
banuen
ere, Rosarekin egoiten nintzenean, etxedun sentitzen nintzen, zeren eta etxetxo hura baikenuen, letrak eta estrofak harri eta hormatzat zituena eta arimaren hatsa leihotzat.
|
|
|
Eta nola sentitzen nuen arrazoin zuela! Zeren, urrunagorat joan gabe ere, indiarren oihanean nengoela amets egin bainuen nik, nehoiz ez bezala, bai irakurriak nituen liburuekin eta bai irakurri gabeak
|
nituenekin
ere, bizitzaren bertze hats hura falta balitzait bezala... nahiz eta Piarres Oihartzabal kapitainaren bertze kontseilu hura, bertze zentzu batean, zentzuzko ere izan zitekeen.
|
|
|
Eta, oinak ongi ezkutaturik eramaiteko ohitura
|
banuen
ere, zeren ezkerrekoa behintzat itsusi baino itsusiago bainuen behatza galdu ondoren, halarik ere, Rosak batzuetan manatzen zidan ezen ken nitzala oinetakoak, zeren eta musu eman nahi baitzidan behatza falta zitzaidan lekuan... eta hain gogara sentitzen nintzen mementu haietan, neure hutsean hain betea, non eskerrak emaiten bainizkion Jainkoari behatza galdu nuelako.
|
|
|
pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak berarekin egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak bere lehen obligazionetzat
|
bazituen
ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Eta, jauregia eta bere aita miretsia hizpide eta solaspide
|
zituela
ere, berdintsu eta orobatsu ibiltzen zitzaigun, kea dantzan ipintzen zuela noiznahi den.
|
|
|
hi eta ni; eta saindu bakarra: Galileo, sainduetan sinesten ez
|
badut
ere.
|
|
|
Zeren eta, aitona Nikolasek ez bezala, aitak ez baitzuen azeptatzen eta ontzat hartzen gure arbasoek Noainen eta Amaiurren izan zuten jokabidea; izan ere, aita garaile izaiteko jaio zen eta segur zegoen ezen Nafarroako gerla eta gudualdi haietan ere garaileetarikoa zatekeela, eta errege katolikoaren jarraitzaileetarik bat, ondorez, baldin berari han egoitea egokitu izan balitzaio. Eta ideia haiek, aitona Nikolas bizi izan zen artean, hain klar adierazi ez
|
bazituen
ere, argi eta garbi mintzatzen hasi zen aitona hilez gero, kasik segidan, mementu haren goait balego bezala.
|
|
|
Eta, etxeko kontuetarat berriro gatozela —zeren itzultzeko bidaian ez baitzen deus berezirik gertatu—, amak jakinarazi zigun ezen, artzapezpikuaren manuz, lekuz aldatu zutela apez don Frantzisko, Leraingo parrokiarat, eta apez don Laureano —zeina baitzen aita Bartolomeren lagun min bat, nortasun eskasekoa, uzkurra eta koldarra, harekin konparaturik— ekarri zutela Urbiainerat haren orde: anitzetan pentsatu izan dut geroztik, orduan pentsatu ez
|
banuen
ere, ezen zerikusi xuxena izan zutela hartan bai aita Bartolomek berak eta bai gure amak ere, zeren Urbiaingo jauregiko jaunak beti izan baitzuen Urbiaingo apez izendatze haietan parterik, gure arbasoak desterrutik Urbianerat itzuli zirenez geroztik, eta zeren aita Bartolomek bere asmoak baitzituen, hagitzez ere hobeki bete zitzakeenak don Laureano bezalako apez koldar batekin, zeina bere menerat...
|
|
|
—Gainerat, umilki diotsut, ama, nik ez dut osaba Joanikot etsaitzat —erran nion— Baina, etsaitzat
|
banu
ere, ez al zigun Kristok manatu etsaiarenganako maitasuna?
|
|
|
Eta, gero, neure burua hiltzea... ezin onartu dudanez gero, halaber, berriro harrapa nazaten, zanpa nazaten eta tortura nazaten, desarra egin ondoren. Zeren, bizitza nehoiz ez bezala maite
|
badut
ere, duintasunetik maite nahi baitut, eta zeren Kristok ere kalbario bakarretik iragan behar izan baitzuen, ez bitik, eta nik iragan nian neure kalbarioa, orain dela hilabete. Eta ahalik eta gozoen hil nahi nikek, ez desesperaturik.
|
|
|
Erran diezazuket, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoaren behakoaz, ikusmoldea aldatu izan dutenak, nahiz eta gero beren izatasuna bertzeei ezkutatzen ibili izan diren, edo oso giro eta gune mugatuetan azaldu behar izan duten: ...izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta bere hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten baitzuen bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten
|
zuenean
ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta itsasoaz mintzo ziren bertze liburu batzuk ere, eta zeren, bertzetik, kapitaina ere bertze filosofo bat baitzen, bizitzaren eskolan ikasia... portuetako eskolan, beregainki, portuetako bizitzak bizitzaren zinezko porturat balerama bezala.
|
|
|
Hantxe zegoen, bai, arestian idisko oldartsua zirudien gizona idi zahar flako bihurturik! Eta ez Ama Birjina ez bertze saindu guztiak sinesten ez
|
banituen
ere, promes egin nien behin eta birritan ezen ez nintzela berriro etxe galdu haietarat joanen, baldin galtzak berreskuratzen banituen. Zeren eta Mignon galdu bainuen, nik gau hartan hiru tituluz edertua:
|
|
|
—Hire anaiak errateko koskoilik ez
|
badu
ere, nik ez diat halako problemarik. Eztarriko zuloraino gauzkak oraintxe.
|
|
|
Behartuz gero, hortxe aurkituko nauzu. Baita laneko aferekin ikustekorik ez
|
badu
ere. " Lisboan" kopa bat hartu nahi bazenu, edo...
|
|
|
—Ikusi ez
|
banu
ere, putakume horren aurpegia ez duk aise ahanztekoa.
|
|
|
Orgatilari bulkaka ari ziren langileek bertze irribarre bat trukatu zuten. Udal funtzionarioak, aldiz, ez zuen salaketa beretako hartu, guregandik hiru lau metrora zihoanez dena ederki aditu behar
|
bazuen
ere. Burua itzuli gabe, orpoz orpo zebilkion aurreraxeagoko apezari.
|
|
|
Piztia aluak dituk: aurkitu nahi hauenak beti aurkitzen hau, baita nahi ez
|
duanean
ere, baina gaur egun ez haiz deus honelako trasterik gabe.
|
|
|
Haren barnean, esku artean nituen bezalako orriren batean, SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS zegokeen nonbait idatzia, eta haren azpian ni, nire izate osoa, lerro multzo batera ekarria, Ttipik berak ateratako argazkia eta guzti. Ez nion erakusteko galdatu, amorratzen egon behar
|
bazuen
ere. Estakuru bat murmurikatuta alde egin nuen handik.
|
|
|
Ez zen hainbertze espantu egiteko gauza. Autobideko istorioan, Ximurraren eskutik gaiaren berri lehenagotik
|
banuen
ere, Tomas izana nuen, asteazkenean, akuilu eta gidari. Zuzenez, emaitzaren merezimendua erdiz erdi banatu beharra zegoen, gutienez ere, irratilariaren eta bion artean.
|
|
|
—Hara, Saragueta —Togasek, gozo eta aldi berean erronkari; ezker begia argi bulegoko beirateaz harata, eskuin begia ilun nire aldera— Hik uste ez
|
baduk
ere, Ana kazetari ona duk, arras. Nik, bederen, zuzendariari proposatuko zioat, praktikaldia bukatuta, egunkarian erredaktore geldi dadin.
|
|
|
Ez nuen uste behialako ikaskidea harrapatzeko nire aukerak seiehunetan bat baino gehiago zirenik, baina saiatu behar. Delako ahots piperminduak nire izena galdatu —exijitu—
|
zuelarik
ere, ohikeria nazkante bati egotzi nion, bertze deusi baino areago. Hurrengo hitzak zein izanen, dudarik batere ez nik; joandako astean bortzetan aditurik nuen esaldi ezagun, errepikakor, nekagarria:
|
|
|
Banekien. Hiri honetako Entzutegian ez zen polizia baten bertsioaz sinesgogor agertuko zen jujerik, horretarako lurra zapala dela onartu behar
|
bazuen
ere. Zer eta legearen zerbitzari leial baten hitza, noren eta kazetari zabor zaku batenaren aurka.
|
|
|
Nire arrebek behintzat ez. Izebarik
|
zutenik
ere aspaldi ez zituan oroitzen.
|
|
|
Eta hori ez zen koska bakarra. Isabel Sanjoseren merezimendua jendaurrean inoiz onartuko ez
|
banuen
ere, niri, bederen, egundaino ez zitzaidan gogoratu gure hiri probintziano eta eskas honek terrorezko filmeek jendarteratutako figura horretarik ere bazuenik ere. Eta irakurle gehienak hein berean zeudekeen.
|
|
|
Eta hori ez zen koska bakarra. Isabel Sanjoseren merezimendua jendaurrean inoiz onartuko ez banuen ere, niri, bederen, egundaino ez zitzaidan gogoratu gure hiri probintziano eta eskas honek terrorezko filmeek jendarteratutako figura horretarik ere
|
bazuenik
ere. Eta irakurle gehienak hein berean zeudekeen.
|
|
2001
|
|
|
Baina ez zuen etsi nahi. Berak, Sergiok, zapata saltzaile profesionala izan nahi zuen eta horretarako gai zela erakutsiko zion mundu osoari, baita hamar urtez emakumezkoen takoien gainean ibili behar
|
bazuen
ere.
|
|
|
Neskatila gustura zegoen eta ez zen ohartu begira ari nintzaiola. Neu lotsatu nintzen eta ez nion ezer esan, baina inbidia pixka bat sentitu nuen, gure Danielak, hain txikia izanik, bazekielako bere gorputzarekin jolasten eta nik, edadeagatik esperientziaduna izan behar
|
banuen
ere, oraindik ez nuelako sexuaren plazerrik sentitu.
|
|
|
Onartu nahi ez
|
badu
ere, pixka bat erakartzen du neska isil eta serio horrek. Bere gusturako argalegia izan arren.
|
|
|
Edozein modutara, morroi hau da denetan aurpegi normalena duena. Izatez, Tasio harrituta geratu zen azken
|
hau
ere besteak bezala GUREAKera lanera joaten zela jakin zuenean. Goizeko zazpi eta erdietatik arratsaldeko laurak arte.
|
|
|
Gauekoak joan direnean motxilatik bere uniformea osatzen duten jertse gorria eta militar tankerako galtza grisak atera eta aldatzeari ekin dio. Onartzen ez
|
badu
ere lotsa pixka bat ematen dio besteen aurrean eranzteak. Tripa puta.
|
|
|
Marcos Lisboan zegoen Romarekin, horregatik ari ziren Maria eta Lucas telebista ikusten arratsaldeko bostetan, bestela paseoan ibiliko ziren hirurak, uda zelako, eta oporrak," baina badakizu, gazteak", eta" ondo egiten dute", eta" ondo egiten ez
|
badute
ere, honezkero eginda izango dute egin beharrekoa, han, Lisboako hotel batean, ezkonduta egon ez arren". Edo are diabolikoagoak diren kanpin batean.
|
|
|
Kotxeak ere ugari ikusi zituen bidean. Berak kotxeak maite zituen (ez trenak eta tranbiak beste), baina gaztetako bizikleta ikusten zuen begi urdinez, aldi berean, lagunekin eta Rosarekin, eta batez ere Rosarekin (ez bide hartan, bide berdeago batean), eta kotxeak maite
|
bazituen
ere bizikletak zeuzkan gogoan.
|
|
|
Erizainek ere agur esan zioten, zuriz. Gutxienez ehun eta hirurogeita zazpi urte izan behar zituen emakume batek aditu ez zuen aholku bat eman zion eta Lucasek, ezer ulertu ez
|
bazuen
ere, esan zion" zeu ere irtengo zara egunen batean".
|
|
|
Arratoia, ordea, maiz esker onekoa delako, atzera lehengo zulora itzuliko da. Jainistak berriz atxematen
|
badu
ere, ez da bere onetik aterako. Berriz ere askatu egingo du, begirune handiarekin.
|
|
|
Ezkontza kontuak direla eta, Uttar Pradesh eta Madhya Pradesh estatuek izen txarra
|
badute
ere, Gujarat okerrago dago doteari loturiko hilketetan. Dotea dela kausa, orduoro emakume bat hiltzen da Gujaraten.
|
|
|
Lagun zonbait arrestatu dituzte azken egun hautan eta beldur naiz guardia zibilek zerbait dakitela, zer xuxen kalkulatu ezin
|
badut
ere. Nere ustez hobe duzue, enkasian, berehala alde egitea.
|
|
|
Eta elurrik egiten ez
|
zuenean
ere, gauez izarrik hotzenekin leia egiten zuen sarritan, eta patioko ur putzuak izoztuta topatzen genituen goizargitze zurbiletan.
|
|
2002
|
|
|
Ezin zenezake pentsatu ere egin zein buru azkarra den. Eta ezta nolako begi azkar eta sarkorrak
|
dituen
ere. Memento honetan, esaterako, ikusezina izango ez bazina bezala ikusten zaitu.
|
|
|
Edozein gizon sor eta gor utziko lukeen itsasoaren burrunba trumoitsu, zaratatsu eta etengabeak lokarrarazi zituen. Beste ezerk baretzen ez
|
bazituen
ere, izaki beldurgarri haiek itsasoaren burrunba etengabe hura behar zuten lo egiteko, umeei lo eragiteko sehaska kantak behar izaten diren bezala.
|
|
|
Gorgonak hiru ahizpa ziren, eta emakumeen nolabaiteko antza
|
bazuten
ere, egiaz herensuge kaltegarri eta ikaragarri batzuen endatik jaiotakoak ziren.
|
|
|
Luze iritzita, amorru biziz ari ziren deiadarka, gaztearekin haserre baleude bezala, eta hari kontuz ibiltzeko esaka: ekarri duzuna ez bazaigu gustatzen geuk zatikatuko zaitugu, gorgonek egin ez
|
badute
ere.
|
|
|
Hauxe da garai eta leku egokiena Hiru Emakume Urdinak topatzeko. Ibil zaitez arreta handiz eta ea ez zaituzten ikusten zuk haiek ikusi aurretik, hirurentzat begi bakarra besterik ez
|
badute
ere begi horrek begi arruntek adina ikusten du eta.
|
|
|
Begia, ordea, han zegoen beti Izuikararen eskuan, izar bat bezain distiratsu, hiru ahizpek, erabat itsu, distiraren txinparta txikiena ikusten ez
|
bazuten
ere.
|
|
|
Simetria hautsia. Simetria hautsia eta ikara galanta, horren zergatia oso garbi ez
|
bazuen
ere. Zerbait izugarria gerta zitekeen bihozkada zeukan.
|
|
|
Arantxari ez zitzaion jada gelditzen, egia esateko, beste garai bateko kirolari traza gehiegirik. Aurpegian hemezortzi urte zeuzkaneko tankera
|
bazuen
ere, gizentzen hasita baino gehiago zegoen. Masailek lehen ez zeukan borobiltasuna ematen zioten aurpegiari.
|
|
|
Zakurrok ez ezik, 20 kilotik gorakoak, 60 zentimetroko bular zabalera dutenak, 50 zentimetro gora direnak, zakur gihartsuak eta buru, aho eta masailezur handiak
|
dituztenak
ere zakur arriskutsuen artean sartzen dira.
|
|
|
Larrainean bost katu daude, ia aldi berean sortuak. Hiru amek ematen diete titia bostoi, bereak ez
|
dituztenei
ere bai.
|
|
|
Nagusiaren edo ezagunen kotxea datorrenean, adibidez, ez dute zaunkarik egingo. Denbora luzea agertu gabe egon banaiz ere, ni nabilen baserrietako zakurrek nire ahotsa entzun orduko, ikusten ez
|
banaute
ere, pozez saingaz hasten dira. Batez ere denbora guztian lotuta egoten direnak.
|
|
|
Gero beste bat. Eta ardoak urduritasunaren hesiak urtzen zizkiola, urak azukre koskorra bezala, beste aurkikuntza bat egin zuen, orduan jakin baitzuen ez zitzaiola haren begirada hipnotikoa soilik erakargarri egiten, haren mintzamolde pausatua ere bai, Sergiorenarekin zerikusirik ez zuena eta barne bake handi bat transmititzen zuena, haren gaztelaniak atzerritar baten kutsua
|
bazuen
ere. Atzerritar askoren kasuan ez bezala, ordea, kutsuak ez zuen haren mintzaira nekagarri egiten, eta bai, aldiz, halako eztitasun berezia ematen.
|
|
|
Gero, atea itxi eta berriro geratu ginen Zesareo eta biok bakarrik. Baina, Zesareo aurrez aurre
|
banuen
ere, gutuna lehenbailehen irakurtzeko irrikan nengoen, antsietate handi batek harturik. Gainera, arestian pasatutako estualdiaren ondotik, lasaiago nengoen, adrenalinak odolean askatutako arraintxo elektriko guztiak neure menera, gutunak ekar zezakeenari buru egiteko moduan, baita Zesareoren aurrean ere.
|
|
|
Izan ere, amak ziurtasunak ditu eta nik zalantzak. Amak umetan ikasi zuen zer nolakoak izan behar zuten gizon emakumeen arteko harreman zuzenek, elizaren dotrinaren bidez, eta ideia haiei eutsiko die hil artean, edonoren gainetik pasatu behar
|
badu
ere. Nirea, beraz, beste kontu bat da, neure zalantzei eta neure ezintasunei lotua.
|
|
|
–Pasatzen ez
|
baduzu
ere, ospatu egingo dugu. Gogoratu Zorbaren pelikula.
|
|
|
–Gutxien desio dudan gauza da, baina gehien desio
|
dudana
ere bai.
|
|
2003
|
|
|
Estatu subirano horrek erabakiko du gero, bere baitarik, zer den ongia eta zer gaizkia. Berak
|
du
ere, gai orotan, izanen azken hitza.
|
|
|
Baina
|
banuen
ere Parisen lagun on bat, zorigaitzez gazterik joan zitzaiguna, Michel de Certeau, jesuita argia(): Bortizkeriaren mintzaira izeneko kapitulu bat idatzi zuen, La culture au pluriel deritzon liburu aberats batean.
|
|
|
Dena den, badakigu, bereziki beren estatu-buruen gainetik munduko populu guztiak bakearen alde eta. Gerlarik ez!? oihu deiadarka karriketan dabiltzan egun hauetan, fededun edo fedegabe, aberats edo erromes, herritar edo atzerritar, denen egitekoa dela bakea, eta ikasia
|
dugu
ere, aspaldiko errana baita Opus justitiae pax, justiziaren bermatzea edo bakoitzari berea ematea baizik ez dela bakea. Azken galde bat nahi genioke hala ere egin geure buruari:
|
|
|
Ikuspegi bertsua
|
zukeen
ere han orduan ezagutu genuen Pio XII.ak. Ezen, ez genuen aurkituko nehongo gizonik ez emazterik, ez enbaxadorerik ez bankaririk, ez medikurik ez erizainik, ez jeneralik ez amiralik, ez erlezainik ez txirrindularirik, aita saindu hark, batere durduzatu gabe, bakoitzari bere ofizioko azken hitza emanen ez zionik.
|
|
|
Ez dute menturaz denek Martinetek bezala ikusten tresna hori, hots bi mailatan artikulatzen den sistemaren itxuran, baina ikerle guztiek aitortzen dute, beste komunikabiderik baldin
|
badu
ere gizonak, abere askok bezala, eta komunikatzetik at, atsegin propiorako adibidez, erabil badaiteke ere komunikabide hau, Hizkuntza dela gizaberearen komunikabide propioa eta lehena, beste abere mota guztietarik gizona bereizten duena.
|
|
|
Gustave Bardy historialariak erran zuen horrengatik: . Hizkuntzen ezberdintasunak ez
|
badu
ere kasu batzuetan eragozten fedearen batasuna, aztertu behar da zergatik, beste aldi batzuetan, ezberdintasun horrek berak ireki dituen leizarte gaindiezinak?.
|
|
|
Ez da berria boterearen ideia hau, aspaldiko gizarte patriarkal, feudal eta diktatorialetan hori bera baitzerabilten. Nozio berari datxikola, hor
|
dugu
ere ohiko legearen kontzepzio inperatiboa, Jainkoaren itxura, ahalguztidunari, edo, guztiz boteretsuari?
|
|
|
Nazio bakoitzak
|
badu
ere bere Ohitura berezien araberako bizia eramaiteko eskubidea, baztertuz, jakina, edozein oinarrizko giza eskubide bortxatzeko bidea, eta bereziki herri gutituen zapalkuntza. Nazio bakoitzak badu, beraz, bere Geroa eraikitzeko eskubidea, hezkuntza egokia emanez bere belaunaldi berriei.
|
|
|
Dutxa inportanteagoa da. Dutxa katarsi tipo bat da, etnografoek sinistu nahi ez
|
badute
ere. Horregatik guztiagatik dutxatzen zen Matias arratsaldean; horregatik guztiagatik eta nagia ematen ziolako goizean dutxatzeak, dena esan behar bada.
|
|
|
Hori guztia hil aurretik egin nahi zuen. Horregatik esan zion Nemiari hil hurren zegoela bera, itxura ona zeukan arren, eta plazara joan nahi zuela, plazan bertan hil behar
|
bazuen
ere. Horixe nahi zuela esan zuen Santosek, besterik ez.
|
|
|
Ez omen nuen zalantzarik izan, ez omen nuen galdetu ere egin. Gauzak aldez aurretik erabakita baleude bezala, bere etxerantz abiatu omen nintzen, eta bidean adeitsu, sentibera eta samur, bereziki samur egon omen nintzaion, hori errepikatzen zuen etengabe Monikak, eta zerbait urruna gogoratzen duenaren aurpegia jartzen zuen, nik bidean zer egin genuen gogoratzerik inoiz lortzen ez
|
banuen
ere. Sekula ez zituen ohekoak aipatzen; ez nire giharrek egin zioten inpresiorik, nonbait, ez nire berotasunak utzi zion inon erredurarik.
|
|
|
" Artearen arrabal ilunetan ospearen argiraino iritsi nahirik pilatzen den jendailaren artean oso azkar bereizten dira miseriatik ihesi datozenak eta etxe onekoak, eta etxe onekoa zen Romain, zein etxetakoa zen inoiz jakin ez
|
bagenuen
ere –dio gaztetako beste adiskide batek– Esnobismoagatik murgildu zen beharbada hiriaren zabortegietan, gaztetako errebeldia merkeak bultzatuta nahastu nahi izan zuen giza hondakinekin, ezagutu nahi izan zituen gertutik etsipenera kondenatuak, jo nahi izan zuen berak ere bere oinekin bizitzaren hondoa eta dastatu nahi izan zuen gauak, galerak eta porrotak duten distira beltza.... Desberdina izan nahi zuen seguruenik, heterodoxoa, eszentrikoa, eta lortu zuen alafede!".
|
|
|
Liburuek dezenteko oihartzuna izan zuten eta gutun bitxirik ere jaso nuen, gehienak Von Britonen nobela gehiago itzultzeko eskatuz. Baten batek itzulpenarekin kontu gehixeago edukitzeko ere erregutu zidan, alemanetik fideltasun gehiegiz itzultzen nuela aurpegiratuz, inoiz alemanetik itzuli nuenik agertu ez
|
banuen
ere –esan zuen eta zigarrokinari azken atxiki batzuk emateko gerturatu zen hautsontziaren bila. Gelan alderik alde ibiliz hitz egiten zuen orain eta, bere ibiltzeko eragatik, pauso bakoitzean zerbait biguna, zerbait delikatua, zapaltzen zuela ematen zuen.
|
|
|
Beharbada nik ere bere obraren ezaupide hurbila nuen, tamalez berarekin lotura iraunkorrik ez
|
banuen
ere. Leihotik patiora begira geratu zen isilik une batez eta, bat batean erietxeko arauekin gogoratu balitz bezala, paseora ateratzeko ordua zuela esan zuen.
|
|
|
–Profeta baten hitzak ezerezean geldi ez daitezen, deabru bihurtu behar
|
badut
ere, deabru bihurtuko naiz. Estali beharra baitut Azpilgo zerua, nahi eta nahi ez...!
|
|
|
Baina baziren, halaber, azpildar gutxi batzuk, zapalkuntzari aurre egiteko prest zeudenak, borroka hura ezkutuan eraman behar
|
bazuten
ere. Patxi maisua borroka hartan sartua zegoen, eta nire ama ere bai.
|
|
|
Ai, bai, Joxeperen buruhaustea, seigarren manamenduarekin batez ere! Zeren eta, irudi lizunetan pentsatu behar ez
|
bazuen
ere, haiek gero eta ugariagotuz joan baitzitzaizkion. " Ez dut emakume lizunetan pentsatu behar, baina hori diodan bitartean, emakume lizunetan pentsatzen ari naiz":
|
|
|
Baina ez hori bakarrik. Norberaren iritziaren gainetik sozialki garrantzizkoa izan den eta den zerbait konpartitu nahi
|
dudalako
ere idatzi dut, neure bizitzan eduki duen garrantzia ezin neurtu dezakedan arren. Neure oroimen pertsonalaren zati ez ezik, gure herriaren oroimen historikoaren parte ere baden zerbait.
|
|
|
" Her heart speaks the language of her mother and that of her mother’s mother, and that of her mother’s mother’s mother..." (Bihotza bere amaren hizkuntzan mintzo zaio, eta bere amaren amarenean, eta bere amaren amaren amarenean...). Oraindik txukun egiten ez
|
banuen
ere, nire bihotzeko hizkuntza euskara zen. Nire amaren hizkuntza zelako hain zuzen, nire amaren amarena eta neure familiaren oroimena luzatzen ahal zen ama guztiena.
|
|
|
Horrek bihurtzen du zaborra urre. Ezertarako balio ez
|
duenak
ere baduelako baliorik. Izan zelako.
|
|
|
Esperientzia berriak bizi izan zituen hirira iritsi zenetik. Eta edozein modutan, hori besterik egiten ez
|
bazuen
ere, herritik alde egin izanak merezi zuela garbi zegoen. Pozik zegoen Oskar.
|
|
|
Ez nekien ez bere izenik, ez izanik. Ezta zein koloretako begiak
|
zituen
ere.
|
|
|
Baina horrek ez zuen esan nahi Ana maite ez nuenik. Ezta berak, jeloskor izateagatik, ni gehiago maite
|
ninduenik
ere.
|
|
2004
|
|
|
Beraz, ordutik aurrera, ahalik eta gutxien ikustea erabaki nuen. Yitzhadek, nire erabakia errespetagarria zela esan zidan, baina Nathan eta bion artekoa konpontzen ahalegindu behar
|
nuela
ere aholkatu zidan. Ez nion jaramonik egin.
|
|
|
baldin eta euskaldunok hizkuntza eta kultura politika totalitario bat egiteko biderik aukeratuko bagenu ere, politika arbuiagarri hori gure etxean egingo genuke, ez besterenean, espainolek eta frantsesek egin duten moduan. Beraz, dena esaten hasita, esan genuke, Arregiren ideologiak demokraziaren izenean legitimatzen duen hizkuntza politika erdaldunek besteren etxean egindakoa dela, orain guk hori bera egiteko zilegitasunik ez
|
badugu
ere geurean.
|
|
|
Euskaldunen artean euskararen izaera sortzailea eta eratzailea argi eta garbi dagoen gauza ote da? Arestik besterik uste
|
bazuen
ere, zalantza ez txikiak sortzen zaizkit niri. Batez besteko euskal hiztunaren baitan euskararen egitekoa bigarren hizkuntzaren bazter eginkizunetara zokoratu den neurrian, euskararen funtsezkotasuna kolokan jarri zaigu gure artean bertan.
|
|
|
Ez dakit ez ote zion gehiegitxo eragin esperantzaren hauspoari, hiltegiko kiratsa baitarie oraindik ere makro erakunde nazional hauei. Lehengo lepotik burua, gorputza pixka bat zimeltzen hasia
|
badute
ere.
|