|
2000
|
|
|
Gerla zen herriok gerturatzeko bide bakarra, elkar hiltzeko tenorean zirenean. Aldi
|
horretara
darama Legeen izpiritua ren egileak aubane eta ontzi hondoraketa eskubide burugabekoen jatorria. Gizakiek, hala dio berak, zera uste zuten:
|
|
|
Alabaina, gizabanako berbera, gizaki moduan, gizateriari dagokio.
|
Horren
ondorioz, erakunde politikoak Estatu bakoitzaren kideenak badira ere, atzerritarrak onartuak dira, zabal nahiz estu, erakunde zibiletan, erakunde horiek askoz sakonago ukitzen baitituzte gizakiaren eskubide pribatu horiek, herritarraren egoera publikoa baino.
|
|
|
Aurreko
|
hori
azaldu ostean, alegia, norbanakoei buruzkoa, ondasunak izan ditugu aztergai.
|
|
|
Ondasunak higigarri eta higiezinak izan daitezke.
|
Hori
da banaketarik orokorren eta jatorrizkoena.
|
|
|
Herri bakoitzaren ondasun higiezinak, usu, euren biztanleek eduki ohi dituzte. Orain arte, Estatu gehienek izan dituzte lege batzuk, horien xedea atzerritarrek bertako lurrak eskuratzetik aldentzea zela, jabearen izateak ematen baitie horiei zinezko balioa; aberastasun mota
|
hori
, beren beregi dagokio Estatu bakoitzari. Higigarriak, ostera, hala dirua, nola balioko, kanbio letrak, banku zein konpainien akzioak, ontziak, merkatugaiak oro, mundu osoari dagozkio, mundua baita horretan Estatu bakarra eta horren kide gizarte guztiak dira.
|
|
|
Orain arte, Estatu gehienek izan dituzte lege batzuk, horien xedea atzerritarrek bertako lurrak eskuratzetik aldentzea zela, jabearen izateak ematen baitie horiei zinezko balioa; aberastasun mota hori, beren beregi dagokio Estatu bakoitzari. Higigarriak, ostera, hala dirua, nola balioko, kanbio letrak, banku zein konpainien akzioak, ontziak, merkatugaiak oro, mundu osoari dagozkio, mundua baita
|
horretan
Estatu bakarra eta horren kide gizarte guztiak dira. Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena.
|
|
|
Orain arte, Estatu gehienek izan dituzte lege batzuk, horien xedea atzerritarrek bertako lurrak eskuratzetik aldentzea zela, jabearen izateak ematen baitie horiei zinezko balioa; aberastasun mota hori, beren beregi dagokio Estatu bakoitzari. Higigarriak, ostera, hala dirua, nola balioko, kanbio letrak, banku zein konpainien akzioak, ontziak, merkatugaiak oro, mundu osoari dagozkio, mundua baita horretan Estatu bakarra eta
|
horren
kide gizarte guztiak dira. Efektu higigarri gehien dituen herria da aberatsena.
|
|
|
Antzinako Erregimenean, norbanako pribilegiodun eta pribilegiogabekoen arteko bereizketa, leinuzkoen eta arrunten arteko
|
horrek
bazituen, ondasunen ikuspegitik, sailkapen ugari, gaur egun desagertu eta berriro biztuko ez direnak.
|
|
|
Ondasunak feudalak eta ez feudalak, menpekoak eta askeak ziren. Dagoeneko desagertu da
|
hori
; ez ditugu zaindu gizakien arteko hurbiltze horrek dakartzan zortasun hiritar eta landatarrak baino. Horiek ere, ezinbestekoak, gizartea bera ahalbideratzen duten betebehar eta arta berezien ondorioak baitira.
|
|
|
Ondasunak feudalak eta ez feudalak, menpekoak eta askeak ziren. Dagoeneko desagertu da hori; ez ditugu zaindu gizakien arteko hurbiltze
|
horrek
dakartzan zortasun hiritar eta landatarrak baino. Horiek ere, ezinbestekoak, gizartea bera ahalbideratzen duten betebehar eta arta berezien ondorioak baitira.
|
|
|
Kontratuak eta oinordetzak dira nork berea ez duena eskuratzeko eta jada norberarena den
|
hori
eskualdatzeko modu nagusiak.
|
|
|
Miletan entzun ohi da, lege kontuetan dihardutenen artean bederen, Frantziako Kode Zibilaren oihartzuna. Egun ez dugu Europako lurretan inor aurkituko, legeari emana eta
|
horren
ospea aitortzen ez duena. Unibertsitate guztietako Lege Fakultate eta Eskolak, Auzitegiak, abokatuak nahiz legelarien lanbideak... oro dira Kode Zibil haren lorratz eta segidakoak.
|
|
|
Jatorria du
|
horrek
Frantziako Iraultzan. Orduko saio eta ahaleginak aipatu behar dira, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek, urte luzeetan baldintzatu dituzten modu berean.
|
|
|
Kodea! Horra hor, berba magiko
|
horren
menera, hainbat belaunaldiren oihua. Berezkoa, parekorik gabekoa, besterik ezagutu ez duten lege jarduleentzat.
|
|
|
Bolada berri
|
horri
, arrazoi osoaz gainera, Kode Zibilaren kulturarena esan ohi zaio, batez ere, herri latindarretan. Frantzia, Belgika, Italia, Portugal, Espainia... guztiak dira tradizio horren katebegiak.
|
|
|
Bolada berri horri, arrazoi osoaz gainera, Kode Zibilaren kulturarena esan ohi zaio, batez ere, herri latindarretan. Frantzia, Belgika, Italia, Portugal, Espainia... guztiak dira tradizio
|
horren
katebegiak. Orduantxe gorpuzten da Europako herrietan Kode Zibilaren lerrakera eta ikuskera hori, Britainiako Uharteetako Common Law pentsamoldearen aurrean.
|
|
|
Frantzia, Belgika, Italia, Portugal, Espainia... guztiak dira tradizio horren katebegiak. Orduantxe gorpuzten da Europako herrietan Kode Zibilaren lerrakera eta ikuskera
|
hori
, Britainiako Uharteetako Common Law pentsamoldearen aurrean. Lehenak zimentarria du lege idatzian.
|
|
|
Beste lurralde batzuetan, are agerikoagoak, bi sistemok lurralde batean bizi baitira, albokide eta auzoko. Ameriketan, berbarako, Quebec dugu
|
horren
erakusgarri, hantxe gertatzen baita historia juridikoaren bitasunik erabatekoena (Common Law sistema juridikoa ingeles hizkuntzaz, eta Zuzenbide Zibila frantsesaz).
|
|
|
Monarkia frantziarraren legerian du testu berriak etete puntua. Haustura, etete
|
horretarako
lanabesak dira Portalisek bere hitzaldi sonatuan —orrialdeotara barneratzen den horretan— laburbildu eta azaltzen dituen oinarriak. Oinarri horiek egunerokoak ditugu aldiotan ere eta edozein legelarirentzat ezinbestekoak, lege jorraketa arruntean nahiz goi mailako ikerketan.
|
|
|
Hari luze
|
horren
matazak korapilatu egiten dira, behin eta berriro, XIX. eta XX. mendeetan, lekukotza nabarmenak baititugu aurretiaz esandako horien inguruan12.
|
|
|
Kode Zibilaren atzapar luzea mugaz gaindi ere badoa. Hego Euskal Herria ezagutuko du
|
horrek
, Napoleonen armadaren pean. Alta, Euskal Herriko Iparraldean ez bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak.
|
|
|
Alta, Euskal Herriko Iparraldean ez bezalaxe, Hego Euskal Herrian luze iraungo du Kode Zibil baten egikerak. Egin ere, 1889 urtean egingo da
|
hori
Espainia osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere. Lotsa apur horrek ekarri du, gerokoan ere, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa, bateko, eta Nafarroa, besteko, foru zuzenbide zibilaren jabe izatea13.
|
|
|
Egin ere, 1889 urtean egingo da hori Espainia osorako, foru zuzenbideari lotsa gordeta, apurrean bada ere. Lotsa apur
|
horrek
ekarri du, gerokoan ere, Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa, bateko, eta Nafarroa, besteko, foru zuzenbide zibilaren jabe izatea13.
|
|
|
Bestera, euskal foru zuzenbidearena, ohitura eta usadioen bidez sortua eta ekanduak moldatua, premia eta behar zehatzetarako; jabetza eskubidea familiaren mesederako sakon mugatu duena. Aita ama familiakoak aintzat hartu ditu azken
|
horrek
eta etxeko ondasunak oinordeko bati emateko aukera eta abagunea arautu, betiere, xedetzat hartuta etxaguntza ahalik eta batuen eskualdatzea belaunalditik belaunaldira14.
|
|
|
Historiak bi biok jarri ditu aurrez aurre. Bati, Code Civil delako
|
horri
, hain zuzen ere, egokitu zaizkio garaia, ospea eta dedua. Besteari, aldiz, antzinakeriaren sunda.
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko
|
hori
XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake horrek garai horretako euskal testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal Herrikoak batez ere.
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko hori XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake
|
horrek
garai horretako euskal testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal Herrikoak batez ere.
|
|
|
Horietariko lehenak, Portalisen atariko hori XIX. gizaldi hasierako testuinguruan kokatu eta hortik bideratuko luke haren euskarazko esana. Baliabide izan ditzake horrek garai
|
horretako
euskal testuak eta, edu berean ere, Portalisen jatorrizko hizkuntzari hurbilen eta barrukoen gerta zekizkiokeen adierazmoldeak, Ipar Euskal Herrikoak batez ere.
|
|
|
|
Hori
oso osorik baztertu gabe, bada osterantzekorik ere euskaratze lan horretan, batez ere, euskaratze hori egungo euskal irakurleari modurik hurbilenean eskaintzeko orduan. Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan.
|
|
|
Hori oso osorik baztertu gabe, bada osterantzekorik ere euskaratze lan
|
horretan
, batez ere, euskaratze hori egungo euskal irakurleari modurik hurbilenean eskaintzeko orduan. Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan.
|
|
|
Hori oso osorik baztertu gabe, bada osterantzekorik ere euskaratze lan horretan, batez ere, euskaratze
|
hori
egungo euskal irakurleari modurik hurbilenean eskaintzeko orduan. Gure kasuan, bestelako horri ekin diogu langintza honetan.
|
|
|
Hori oso osorik baztertu gabe, bada osterantzekorik ere euskaratze lan horretan, batez ere, euskaratze hori egungo euskal irakurleari modurik hurbilenean eskaintzeko orduan. Gure kasuan, bestelako
|
horri
ekin diogu langintza honetan. Hurrekotasuna bilatu dugu eta euskara batua gidari izan zaigu, Euskaltzaindiak azken urteotan hobetsi dituen hiztegi batua eta egokiera sintaktikoak ere jasoak ditugula.
|
|
|
Portalisen atariko hitzaldi
|
hori
euskaratzea lan nekeza dela ezin aitzi... ondo egin nahi izanez gero. Garai baten isla dira horren pentsamendua eta horren esanak, Frantziako Iraultzak une jakin batean asmatu zuen hizkera berriaren adierazle.
|
|
|
Portalisen atariko hitzaldi hori euskaratzea lan nekeza dela ezin aitzi... ondo egin nahi izanez gero. Garai baten isla dira
|
horren
pentsamendua eta horren esanak, Frantziako Iraultzak une jakin batean asmatu zuen hizkera berriaren adierazle. Patrie, peuple, nation, cite, citoyen... eta abarrek esangura bestelakotsua hartzen dute giro horretan.
|
|
|
Agintekeriazko Estatuetan, printzea lurralde osoaren jabe izan eta merkataritza osoa Estatuko Buruzagiaren izenean eta
|
horren
probetxurako egiten den horietan, gizabanakoek ez dute askatasunik, borondaterik edo jabetzarik, eta epaile eta borrero gehiago dira, legeak baino; haatik, herritarrek zer zaindu eta zer babesturik badute, eskubide politiko nahiz zibilen jabe badira eta ohorea aintzat hartzen bada, herri horietan bertan, lege kopuru zehatza behar da horiei guztioi aurre egiteko. Ondasun mota desberdinak, langintza bestelakotsuak, giza bizitzaren osterantzeko egoerak, horiek guztiek eskatzen dituzte erregela berezkoak.
|
|
|
Kultura berri baten oinarriak, horiexek dira Portalisek eskaintzen dizkigunak, zehatz eta zoli eskaini ere, aro bestelakotsu
|
horren
hasiera eta aurkezte ekitaldian.
|
|
|
Beharrezko, agi denez, bidegintza
|
horretarako
lehen suziri eta leherkina. Ezin aproposagoa, eginkizun horretan, harako liberte, egalite, fraternite goiburua, iraultzaileen ahoetan eta legegileen gogoan, lehen aipatu kultura berri horri zuzenetik ekiteko.
|
|
|
Beharrezko, agi denez, bidegintza horretarako lehen suziri eta leherkina. Ezin aproposagoa, eginkizun
|
horretan
, harako liberte, egalite, fraternite goiburua, iraultzaileen ahoetan eta legegileen gogoan, lehen aipatu kultura berri horri zuzenetik ekiteko.
|
|
|
Beharrezko, agi denez, bidegintza horretarako lehen suziri eta leherkina. Ezin aproposagoa, eginkizun horretan, harako liberte, egalite, fraternite goiburua, iraultzaileen ahoetan eta legegileen gogoan, lehen aipatu kultura berri
|
horri
zuzenetik ekiteko.
|
|
|
|
Horretarako
sustraiak jarriak zituen Frantziako Iraultzak. Konstituzioa, lege politikoak eta ororen gainetik ere, 1789 urteko Gizaki eta Herritar Eskubideen Adierazpena (Declaration des droits de l’homme et du citoyen).
|
|
|
Eskubide politikoena, batik bat. Eskubide zibilak ere, beretik datozkio norbanako herritar
|
horri
. Azken horien esatari eta adierazle, Kode Zibil berria.
|
|
|
Non, ostera, Kode Zibil berri
|
hori
garatzeko indarra eta tenorea. Ezbairik gabe, Iraultzak berak eraturiko Herri Batzarretan.
|
|
|
Horiek horrela, argi dago dibortzioaren onuragarritasuna grinen arrisku eta indarkerian dagoela. Gurarien mugaketa zorrotzak eta bertuterik irtenenek bereiz ditzakete, bakar bakarrik, guztizko hautsezintasun horretatik,
|
horri
berezkotzat egozten zaizkion desabantailak.
|
|
|
Zer egin behar du legegileak?
|
Horren
legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat. Herriaren ordezkotza du legegileak; hortaz, herri horren ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu behar ditu.
|
|
|
Horren legeak ezin hutsgabekoak izan, noraino eta jasanezinak suertatzeraino hartzaile dituzten gizakientzat. Herriaren ordezkotza du legegileak; hortaz, herri
|
horren
ohiturak, aiurria, egoera politikoa eta erlijiosoa ezagutu behar ditu.
|
|
|
Erlijio nagusirik ba al dago? Zein, beraz, erlijio
|
horren
dogmak. Edota kultu guztiak zilegi al dira?
|
|
|
Ez dezagun ahantz hurrengo puntua. Kontua ez da, oro har, dibortzioa ona den jakitea, baizik eta noraino den komenigarria, legeek hertsitzeko duten ahalmenaz baliaturik, berez aske den zerbait
|
horretan
eskua sartzea, batez ere, aintzat hartzen bada halako autuetan bihotzak eta sentimenduek dituzten pisua eta garrantzia.
|
|
|
Nazioa eraturik dagoenean, jende aski izaten da; ugaltzeko gogoa gutxiago nabarmentzen da; ezkontzaren xedea baino, kezka zabalagoa da ezkontzaren gozo eta duintasunarena; familietan ordena iraunkorra bilatzen da eta amodioari aitortzen zaio halako esparru mugatua, ordena
|
hori
inoiz ere urratua izan ez dadin.
|
|
|
Bestaldetik, kultu aniztasuna alde batera utzita ere, lege zibilak saihets dezake indarra eta bortxa erabiltzea, senar emazte pozgabeak loturik edo ezkon barruko ezkongetza nahitaezkoan iraunarazteko —azken
|
hori
deitoragarri izan arren, ohitura nahiz gizartearentzat—.
|
|
|
Legeak dibortziorako ahalmena uzten die herritar guztiei, dibortzioaren aurkako iritzia duten senar emazteak ukitu gabe. Lege
|
hori
, gure erregimenaren ondorioa eta emaitza da, alegia, Frantziako egoera politiko eta erlijiosoaren ekarri zuzenekoa.
|
|
|
Ezkontzaren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu
|
horretan
, legeek dute, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan ez dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea dute legeek, kontratu hori grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan ez dadin.
|
|
|
Ezkontzaren betierekotasunerako gogoak, izadiarena berarena dela ere, ezinbestean dakar grinak geldiarazteko muga; modu horretan, legeek dute, eduki ere, halako indar eta boterea, kontraturik santuena nahikeriaren edo iraungabekeriaren joko hutsa izan ez dadin; areago oraindik, inon dagoen eskuerarik indartsuena ere berea dute legeek, kontratu
|
hori
grina zital baten harat honat lotsagarrien objektua izan ez dadin.
|
|
|
Izan daiteke halakorik, baina egia da, baita ere, izate eta aiurri baterazintasun
|
horrek
dibortziorako oinarri zentzuzko baten eza ezkuta dezakeela. Nork berma dezake, dibortziorako arrazoirik azaldu ez delarik, horretarako zio nahikorik badagoela?
|
|
|
Izan daiteke halakorik, baina egia da, baita ere, izate eta aiurri baterazintasun horrek dibortziorako oinarri zentzuzko baten eza ezkuta dezakeela. Nork berma dezake, dibortziorako arrazoirik azaldu ez delarik,
|
horretarako
zio nahikorik badagoela?
|
|
|
Hala ere, abusu
|
horrek
beste abusu batzuk ekar al ditzake. Legeen ustelkeria gizabanakoenari areagotu behar al zaio?
|
|
|
Legeek euren eskuetan dagoen oro egiten dute ezkontzetan desbideraketa eta gaitzespenak saihesteko, horiek konponezinak baitaitezke; kontratuegileei den askatasunik zabalena ekartzen diete; kontratuari ere publizitate itzela; gurasoen adostasuna eskatzen dute, adostasun
|
hori
hartzen dutelako, gurasoen arretak moldatua eta sentimendurik hunkigarrienek ukitua, beste edozein zuhurtziaren gainetik. Neurri horiek gorabehera, legeek ez badute euren objektua betetzen, ez dira eurak salagarritzat hartu behar, gizateriaren ahulezia berezkoak baino.
|
|
|
Noiz aldarrikatuko da dibortziorako erraztasunik zabalena, ondo konpontzen ez diren ezkontideen mesederako? Ezkontzak inoizkorik askeenean direnean; berdintasun politikoak baldintzen desberdintasun muturrekoena desagerrarazi duenean, hau da, ezkontideek izadiaren goi arnas gozoei men egin eta harrokeriazko aurreiritzien aurka borrokatu behar ez duten une
|
horretan
bertan. Gizarte deusezkeria horiek, hain zuzen ere, sortzen zituzten, ezkon hitzetan eta ezkontzetan, deserosotasuna, premia larriak eta zergatik ez esan, patuaren ezinbestekotasuna ere.
|
|
|
Gure gaurko kezka arras bestelakoa da, hots, ea gerta daitekeen ohituren askatasunak ezkontideen arteko aspaldiko gorroto
|
hori
ordezkatu eta, dibortziorako errazkeria dela eta, bestelako askakerian erori. Askakeria hori, jakina, arautua izango litzateke eta burugabekeria legeztatu baten emaitza, ezkontza bera ordezkatuko lukeena.
|
|
|
Gure gaurko kezka arras bestelakoa da, hots, ea gerta daitekeen ohituren askatasunak ezkontideen arteko aspaldiko gorroto hori ordezkatu eta, dibortziorako errazkeria dela eta, bestelako askakerian erori. Askakeria
|
hori
, jakina, arautua izango litzateke eta burugabekeria legeztatu baten emaitza, ezkontza bera ordezkatuko lukeena.
|
|
|
Bateraezintasun
|
horren
alegazioa egingo dute berori betetzen ez duten guztiek. Kontraturik nagusi eta jasoenak ez du ezelako egiturarik izango eta begirunea ere ez zaio zor izango; ohitura onak etengabe urratuko dituzte legeek.
|
|
|
Dibortzioa ere elkarrekiko adostasunak ekar dezake, ezkontza bera elkartea delako kari
|
hori
oinarri hartuta. Elkarte hori, esan gabe doa, ez litzateke betierekoa izango.
|
|
|
Dibortzioa ere elkarrekiko adostasunak ekar dezake, ezkontza bera elkartea delako kari hori oinarri hartuta. Elkarte
|
hori
, esan gabe doa, ez litzateke betierekoa izango.
|
|
|
Elkarte arruntetan ondasun eta langintzaren batuketa soila dago. Ondasunak halabeharrez sartzen dira ezkontzan; kontratu
|
horren
izaera norbanakoen batuketa da.
|
|
|
Elkarte arruntetan nork bere izenean egiten ditu itunak, interes ilun eta pribatuen gainean eta norberaren ondasunen ararteko gisa. Ezkontzan norberak ez du itunik egiten norberaren izenean, beste batzuen izenean baizik; norberak zin egiten du familia berriaren babesle izatea, familia berri
|
horri
emango baitizkio zer guztiak. Estatuarengatik, gizateriaren elkarte orokorrarengatik egiten du itun norberak ere.
|
|
|
Gizona kudeatzaile makala izan daiteke, senarrik erakoena izanik ere. Emaztearen amodioa izan dezake
|
horrek
, eta ez, ostera, arazo batzuen gaineko konfiantza. Emazte hori, behartuta al dago bere bihotza bortxatzera, ondasunak gordetzekotan edota ondasunok abandonatzera, bihotzaren taupadei men egin ahal izatekotan?
|
|
|
Emaztearen amodioa izan dezake horrek, eta ez, ostera, arazo batzuen gaineko konfiantza. Emazte
|
hori
, behartuta al dago bere bihotza bortxatzera, ondasunak gordetzekotan edota ondasunok abandonatzera, bihotzaren taupadei men egin ahal izatekotan?
|
|
|
Senideak erraz har daitezke amodio edo gorrotoaren susmagarritzat, alderdi bata nahiz bestearen aurka: joko
|
horretan
zein interes eduki eta horiek eragin bizia dute euren interesen gainean. Gutxitan gordetzen dituzte horiek, taldetxoek arinki askatzen dituzten negozioetan, halako ganora edo arreta, hain zuzen ere, moralak agintzen dituenak ohitura arloetan.
|
|
|
Dibortzioa ezin daiteke eman, ezpada berorren arrazoiak egiaztatuak izan direnean. Uste ohi da egiaztapen
|
horrek
ekar ditzakeen egitatezko nahiz zuzenbidezko puntuak ezin daitezkeela benaz eztabaidatuak izan auzitegi batean baino.
|
|
|
Dibortzioa eskuratu duen ezkontideak gorde behar ditu, moduan, ezkontza kontratuan itundutako abantailak. Arrazoi sustraidunak tartean direla erdietsi zuen hark dibortzioa; ordutik hona, haren egintzak, ordura arteko gaitzak menderaturik, beraren egoera
|
hori
ezerezten dio eta ordaindu beharreko kalte handiak ere egiten. Ez dago zertan orekatu, bi ezkontideon artean, dibortzioa nork eskuratu eta nork egin duen ezinbesteko.
|
|
|
Familia bakoitza elkarte bereizi eta apartekoa da.
|
Horren
gobernua familia handiari ardura zaio, horrek hartzen baititu bere barruan beste guztiak.
|
|
|
Familia bakoitza elkarte bereizi eta apartekoa da. Horren gobernua familia handiari ardura zaio,
|
horrek
hartzen baititu bere barruan beste guztiak.
|
|
|
Bestalde ere, ezkontza kontratuari buruz eman ditugun ideiak gorabehera, begi bistakoa da alderdien adostasuna dela kontratu
|
hori
osatzen duena. Fideltasuna, fede agindua, horixe da gizon batekin elkartzen den andrazkoari emazte titulua ematen diona.
|
|
|
Fideltasuna, fede agindua, horixe da gizon batekin elkartzen den andrazkoari emazte titulua ematen diona. Titulu ederra, zin zinez, zaharrek
|
horri
—eta ez lizunkeriari— irizten baitzioten bertutea eta ohorea. Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu egiten diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze hori gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan.
|
|
|
Titulu ederra, zin zinez, zaharrek horri —eta ez lizunkeriari— irizten baitzioten bertutea eta ohorea. Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu egiten diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze
|
hori
gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan. Baldintza eta era horiek batuketa horren izaera ezagutarazi eta ondorioak ere bermatu egiten dituzte.
|
|
|
Bistakoa da, baita ere, lasaitu beharra dagoela batu egiten diren gizonezkoaren eta andrazkoaren egiazko gogoaren aldetik, batze hori gauzatzen bada jakineko baldintza eta eretan. Baldintza eta era horiek batuketa
|
horren
izaera ezagutarazi eta ondorioak ere bermatu egiten dituzte. Horra hartu ditugun arreta guztiak, ezkontzaren prestutasun eta zehaztasunerako.
|
|
|
Aita finkoa da: ezkontzak nor erakutsi eta
|
hori
berori da. Legearen presuntzioan, nahiz senar emazteen elkarrekiko bizimodua, nahiz senarraren interes eta zainketa, nahiz andrazkoaren errugabetasuna —aldez aurretikoa— uste izateko betebeharra, horiek guztiak dira oinarri, magistratuaren ezinegonak ostendu eta norbanakoen egoera eta familien lasaitasuna bermatzeko.
|
|
|
Ezkontzak aita nor erakutsi eta
|
hori
da legez aintzat hartzekoa. Erregela onuragarria horixe ere.
|
|
|
Erregela onuragarria horixe ere. Ezin, hortaz, amore eman
|
horrek
, kontrakoaren froga ezagunari baizik.
|
|
|
Ezkontza deuseza, bi ezkontidek edo eurotariko batek onusteaz egina bada, ez da duda mudazkoa seme alaben egoera zibilerako. Lege positiboak ez dira
|
horretan
lege naturaletik aldentzen. Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino.
|
|
|
Hartara, halakorik egiteko itxura ematen badute ere, funtsean, ez dute besterik egiten lege naturalaren gogoa gizartearen premiei egokitzea baino. Lege positibo horiek dira, bestalde ere, aintzat hartu dutenak senar emazteek elkarri agindutako uste
|
horretan
duela ezkontzak erroa eta sustraia. Bada, arauzko ezkontza, moldeaz eta zuzenbideaz burutua, bakarra da seme alabak legeztatzeko bidean.
|
|
|
Bada, arauzko ezkontza, moldeaz eta zuzenbideaz burutua, bakarra da seme alabak legeztatzeko bidean. Ostera, seme alaba legezkotzat hartu dira itxurazko ezkontzarenak, hau da, ezkontideek legezkotzat hartu duten ezkontza
|
horrenak
, baldin eta ezkontza hori alderdiek modu askean egin badute, euren egoerari dagokiona betetzeko eta ordenapean bizitzeko, ezkontza amodioaren bertute eta garbitasunean.
|
|
|
Bada, arauzko ezkontza, moldeaz eta zuzenbideaz burutua, bakarra da seme alabak legeztatzeko bidean. Ostera, seme alaba legezkotzat hartu dira itxurazko ezkontzarenak, hau da, ezkontideek legezkotzat hartu duten ezkontza horrenak, baldin eta ezkontza
|
hori
alderdiek modu askean egin badute, euren egoerari dagokiona betetzeko eta ordenapean bizitzeko, ezkontza amodioaren bertute eta garbitasunean.
|
|
|
Bi arrazoi nagusik erakarri dute oinarri hau: lehena, ezkontzaren izenari berberari gehitzen zaiona, izen
|
hori
nahikoa baita seme alaba horien sortzea garbitzeko. Bigarrena, halako konpromisoa hartu dutenen onustea da, aberriak aintzat hartzen baitie horiei seme alaba legezkoak sortzeko gogoa.
|
|
|
Isilpeko eragozpena, ustekabeko gertaera,...
|
horrek
desegiten du haien aurrearreta; horretan, alabaina, guraria, itxura eta ezkontzaren izena saritzen dira; gutxiago ederresten da seme alabak zer diren, guraso horiek euren ondorengoentzat duten gogoa eta nahia baino.
|
|
|
Isilpeko eragozpena, ustekabeko gertaera,... horrek desegiten du haien aurrearreta;
|
horretan
, alabaina, guraria, itxura eta ezkontzaren izena saritzen dira; gutxiago ederresten da seme alabak zer diren, guraso horiek euren ondorengoentzat duten gogoa eta nahia baino.
|
|
|
Zuzenbide erkidearen indarra apartera eraman eta uste ohi da ezkontide baten onustea nahikoa dela ezkontza
|
horretatik
sorturiko seme alabak legeztatzeko. Juriskontsulto zahar batzuek, haatik, argudiatu zuten seme alaba horiek legezkoak izan behar zutela ezkontide batekiko eta ezlegezko bestearekiko; nolanahi ere, iritzi hori bazter utzi da, gizakien egoera banaezina baita.
|
|
|
Zuzenbide erkidearen indarra apartera eraman eta uste ohi da ezkontide baten onustea nahikoa dela ezkontza horretatik sorturiko seme alabak legeztatzeko. Juriskontsulto zahar batzuek, haatik, argudiatu zuten seme alaba horiek legezkoak izan behar zutela ezkontide batekiko eta ezlegezko bestearekiko; nolanahi ere, iritzi
|
hori
bazter utzi da, gizakien egoera banaezina baita. Zalantzan izanez gero, hobe da legezkotasunaren alde jokatzea.
|
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme alabak legeztatu behar dituen. Ingalaterrako legeek ez dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze
|
hori
onartzen; egia esan, legeztatze horri mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan. Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako.
|
|
|
Auzitan dago ezkontzak aurreko seme alabak legeztatu behar dituen. Ingalaterrako legeek ez dute, osteko ezkontza dela eta, legeztatze hori onartzen; egia esan, legeztatze
|
horri
mesfidantzaz begiratzen diote, ohituretan askakeria zabaldu eta familietan ordena ezabatzeko modukoa bailitzan. Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako.
|
|
|
Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako. Ez, beraz, Estatu arrazoi
|
horri
, interes orokorraren menpean jartzen baitu horrek den dena. Gure legeen ustetan, senar emazte horiek, hain zuzen ere, ezlegezko tratuetan ibili ondoren ezkondu direnek, betidanik izan dute gogoa ezkontza erazko batez lotzeko; uste dute ezkontza beti egin dela, gogoz eta desiraz, seme alaben jaiotzetik bertatik eta ekitate fikzio batez, ezkontzari indar atzera eragingarria ematen diote.
|
|
|
Frantzian, bestela ere, ekitate naturalari egin zaio so, seme alaben mesederako. Ez, beraz, Estatu arrazoi horri, interes orokorraren menpean jartzen baitu
|
horrek
den dena. Gure legeen ustetan, senar emazte horiek, hain zuzen ere, ezlegezko tratuetan ibili ondoren ezkondu direnek, betidanik izan dute gogoa ezkontza erazko batez lotzeko; uste dute ezkontza beti egin dela, gogoz eta desiraz, seme alaben jaiotzetik bertatik eta ekitate fikzio batez, ezkontzari indar atzera eragingarria ematen diote.
|
|
|
Gure gurasoen ekitateak gomendatu zigun xedapen
|
hori
aldatzeko premiarik ez dugu ikusi; hala ere, berori arriskutsu bihur dezaketen kari horien aurkako neurriak geureganatu ditugu.
|
|
|
Desabantaila horiek aurretiaz bazter daitezke, baldin eta legeak geroko ezkontzaren bitarteko legeztatze
|
hori
zabaltzen ez badu seme alaba legezkotzat aitortu izan direnengana baino.
|
|
|
ezkontzak, jaiotzak, heriotzak, horiek guztiak erregistrora doaz.
|
Horren
ondorioz, egoera zibil autuetan frogarik legezkoena erregistro publikoetatik datorrena da. Oinarri hau, herri zibilizatu guztientzat, Jendeen zuzenbide erkidea modukoa da.
|
|
|
Froga
|
hori
, zinezko eta legezkoa izanagatik ere, ez da bakarra; hori gorabehera, ez da zilegi gizakia bere egoera frogatzeko ezinean ibiltzea, dela gurasoen arduragabekeria, dela erregistro publikoak jagoten dituztenen prebarikazioa, dela, azkenez ere, erregistro horien hondamena edo galera. Legearen ekitateari dagokio, halakoetan, beste frogabide bat proposatzea, erregistroaren eza eta galera ordezka ditzakeena.
|
|
|
Froga hori, zinezko eta legezkoa izanagatik ere, ez da bakarra;
|
hori
gorabehera, ez da zilegi gizakia bere egoera frogatzeko ezinean ibiltzea, dela gurasoen arduragabekeria, dela erregistro publikoak jagoten dituztenen prebarikazioa, dela, azkenez ere, erregistro horien hondamena edo galera. Legearen ekitateari dagokio, halakoetan, beste frogabide bat proposatzea, erregistroaren eza eta galera ordezka ditzakeena.
|
|
|
Legearen ekitateari dagokio, halakoetan, beste frogabide bat proposatzea, erregistroaren eza eta galera ordezka ditzakeena. Froga
|
hori
, ezin bestelakorik izan, gainontzeko titulu eta lekukoen aitorpenetatik datorrena baino.
|
|
|
Argi dakusagu, hortaz, egoera zibilaren arloan, lekukoen bitarteko froga ezin daitekeela hainbestean onartu, sekula ez baita
|
hori
onargarri izan idatzizko froga aztarnarik gabe. Badago lasai egoteko premia, mesfidantza sortzen duen froga mota baten aurrean:
|
|
|
Okerretara ibiliko litzateke, egoera zibil autuetan, kriminal gaietan lekukoen frogak duen erabiltzeko erraztasuna bere
|
horretan
onartuko balitz.
|
|
|
Krimen gaiaren esparruan, legea, lekukoen froga onartu ezean, zigortu nahi duen krimena bera ezagutzeko ezinean legoke; krimenetan idatzizkoa zeharka baino ez baitago eta
|
hori
ere, gutxitan eta bakarka; hala ere, egitate hutsak ezin daitezke frogatu lekukoen bitartez ez bada. Lekukoen frogari ematen zaion harrera, krimen horien ikerketa eta epaiketan, premiatik bertatik dator.
|