|
2008
|
|
|
Lehen testu horretan gero bere lanean hain garrantzitsuak izango ziren zenbait gai jorratu zituen. Izan
|
ere
, renacimiento vasco edo euskal pizkundea zeritzonaren beharra azaltzen zuen. Renacimiento vasco horren esanahia, hala ere, ez da 60ko hamarkadan Oteizaren testuetan zuenaren berdina, bere funtsa ez baita euskal kulturaren jarrera, adierazpide eta mito zaharkituak artearen bidez irudikatzea edo azaltzea.
|
|
|
Izan ere, renacimiento vasco edo euskal pizkundea zeritzonaren beharra azaltzen zuen. Renacimiento vasco horren esanahia, hala
|
ere
, ez da 60ko hamarkadan Oteizaren testuetan zuenaren berdina, bere funtsa ez baita euskal kulturaren jarrera, adierazpide eta mito zaharkituak artearen bidez irudikatzea edo azaltzea. Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke.
|
|
|
Urte berean, 1935ean, eta hau
|
ere
Txileko hiriburuko Revista de Arquitectura delakoan,. De la Escultura Actual en Europa. El Escultor Español Alberto Sánchez?
|
|
|
Testu horretan Oteizak kontsideratzen zuen bere lanak aurreneko abangoardien segida izan behar zuela, garai historiko bakoitzean artea norabide zehatz bati jarraituz garatzen da eta. Artista gazteen, hau da, Oteizaren belaunaldiko artisten eginbeharra, eta batez
|
ere
artista amerikarren eginbeharra, aurreko artisten emaitzak jaso, aztertu, ondorioak atera eta garai berrien beharren arabera garatzea litzateke14 Arteak artista ezberdinen eskuetan duen garapen eta jarraipen horri Oteizak rigurosa continuidad creadora deitzen zion.
|
|
|
Aipatu dugun bezala, testu horretako gai garrantzitsuenetako bat artearen eta mitoaren arteko harremanak ziren. Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia ematen diogu, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez
|
ere
, mito horiek etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina: «Artistak gizartean duen garrantzia datza mito sortzaile izatea dagokion neurrian edo, baldin haien birsortzaile bada, haiek gauzatu behar dituen baldintzen sortzaile den heinean» (Oteiza, 2007b:
|
|
|
artikulua. Testu horretan
|
ere
, Oteizaren helburua zen azaltzea nondik nora garatu behar zuen eskulturak. Horretarako, ordu arteko bere lau lan eta beraien inplikazio kontzeptualak aztertzen zituen16 Testu horretan bere lanaren eta ideien inguruko hausnarketa bat eginez, hurrengo eskulturetan hain garrantzitsua izango zen beste ondorio batera iritsi zen, zeina oraintxe aipatu dugun ezabaketarekin estuki loturik zegoen:
|
|
|
Aurreko bi testuetan proposaturiko gogoetak egiten zituen garai berean, Oteizak zenbait ikerketa burutu zituen Kolonbiako Popayan eskualdean. Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez
|
ere
animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira.
|
|
|
Oteizaren lanak horien ondorengo izan luke. Liburuaren amaieran garai horretan hainbeste interesatzen zitzaion arte berriaren izaeraz galdegiten zuen berriro, 1947ko testuetan azaldutako ideiak ostera
|
ere
mahai gainean ipiniz.
|
|
|
Aurreko testuetan Oteizak eskultura berriaren oinarria hutsunean zegoela uste bazuen
|
ere
, 1950ean ideia hori bere eskulturaren ezaugarri formal garrantzitsua izaten hasi zen. Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana.
|
|
|
Figura para regreso de la muerte eta Coreano lanen kasuan, giza figuraren erdian hutsune bat zabaltzen da, gorputzak sakrifikatu eta tripak husteko helburuarekin eginiko zauri handi bat balitz bezala, eta horri esker kanpoko espazioa eskulturaren osagai izaten hasten da. Horretarako materia kentzea da lehen pausoa, lehen beterik zegoena husten hastea, horrela eskultura osatzen duten formez gain, inguruko espazioak
|
ere
garrantzia hartzen baitu.
|
|
|
Ezaugarri formal horietaz gain, eskultura horietan beste ezaugarri garrantzitsu bat aipatu behar da: ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan zuten garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa
|
ere
itzaltzen doa. Kultura primitiboetan bezala, Oteizaren kasuan ere ordu arteko eskulturen tratamendu espresiboa mitoen ezaugarri kontzeptualekin zegoen lotuta.
|
|
|
ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan zuten garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa ere itzaltzen doa. Kultura primitiboetan bezala, Oteizaren kasuan
|
ere
ordu arteko eskulturen tratamendu espresiboa mitoen ezaugarri kontzeptualekin zegoen lotuta. 1947ko. Reinvencion de la estatua?
|
|
|
1951n eta 1952an argitaratu zituen artikuluetan, arte abstraktuaren inguruan gogoeta sakona egin zuen Oteizak, bere arreta, batez
|
ere
, artelanen arazo estrukturaletara zuzendu zuen. 1947an eskulturaren, reinbentzioa?
|
|
|
Eztabaida horien helburuetako bat zen argitzea ea arte abstraktua gai erlijiosoak irudikatzeko erabiltzea zilegi ote zen ala ez (Autore Anitz, 1956). Eztabaida eliza katolikoaren barruan ez ezik, hainbat artisten artean
|
ere
ari zen jazotzen, eta Oteizaren testuetan oso garbi azaltzen da, hasieratik artearen eta erlijioaren artean ezarri zituen parekotasunen ondorioz. Nietzscheren. Jainkoa hil da?
|
|
|
Orain, giza figura hori erabat ezabatu eta sakrifikatu egiten zen, eta eskulturak espazio huts hori seinalatzeko beharrezkoak diren plano minimoez bakarrik osatzen ziren19 Prozedura horrekin, bere testuetan agertzen joan ziren ideia garrantzitsuenak, hala nola ezabaketa, sakrifizioa edo hutsunea, sinbolo bakar batean elkartzen ziren, espazio huts edo vacío cronlech horren barruan. Are gehiago, espazio huts kontzeptu horren bitartez, artearen eta erlijioaren arteko harremanak
|
ere
argitu egiten ziren. –Propósito experimental 1956?
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen
|
ere
, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz.
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten zuen, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna ematen zion eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin
|
ere
, ezpada horien aurka arteak eraikitzen zituen sinboloekin.
|
|
|
bukatu izan balu, hau izango zen dudarik gabe Oteizak XX. mendeko arteari oparituko zion testurik garrantzitsuena. Hala
|
ere
, liburua amaitu gabe geratu zen Oteizaren bulegoko mahaiaren gainean. Dokumentu berean idatzi zuenez:
|
|
|
Aipatu dugun Arte cromlech liburu proiektuko ideia nagusiak Quousque tandem?! honetan aurkitu ditzakegu, batez
|
ere
: –El arte hoy, la ciudad y el hombre?
|
|
|
sumatzen dugularik. Haurretako nire esperientzia hondartzako zulo horretan, zuek
|
ere
oso antzeko uneak biziko zenituzten, nire ezerez txikitik ihes egiteko, salbamen desioz sartzen nintzen ortziko ezerez handira ihes egiteko bidaia batena zen.
|
|
|
Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan egon ondoren, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke. Kollage horiek elkarrizketa nabarmena mantentzen dute bere eskulturekin, batez
|
ere
50eko hamarkadakoekin, bi espresio bideetan eraikitze prozedura bera antzeman daiteke eta. San Martin eta Moraza (2006).
|
|
|
2 Eskultura serie zabal honen barruan bereizketak egitea beharrezkoa bada
|
ere
, gure azalpenerako nahikoa zaigu serie honetako 4 eskultura esanguratsu aipatzea: Macla conjuntiva, 1973, 1957ko maketa batean oinarrituta; Fusión con tres sólidos abiertos (estela funeraria para España), 1957; Macla de dos cuboides abiertos, 1973, 1957ko maketa batean oinarrituta; Cuboides Malevich en maclas de contactos físicos, 1973, 1957ko maketa batean oinarrituta.
|
|
|
Presentzia oso sendoa izan arren, ezinezkoa suertatzen da bat batean beraien forma osoki jasotzea. Unitateen antolakuntzaren dinamikotasunak gure begirada
|
ere
mugimenduan jartzen du, eta puntu edo plano batek beste batera eramaten gaitu, bueltaka eskulturaren kanpoko aldetik, une oro beraien forma aldatuz doan bitartean. Eskultura hauek, besteak beste, perspektiba sistemaren ilusioa apurtzeko daude eginak3.
|
|
|
Quousque tandem?!
|
ere
modu honetara deskriba daiteke: zati ezberdinez osaturiko osotasun iheskor bat, abiapuntu ezberdinetatik irakur daitekeen liburua; aurretik, atzetik edo erdiko aldetik.
|
|
|
13). Oteizari dagokionez
|
ere
, bere gogoetek sistema kontzeptual abstraktua baino gehiago, irudi sorta bat osatzen dute, askotan kontraesankorrak diren imajinak nolabaiteko sistema bakar batean elkartuz. Hainbatetan erabiltzen dituen kronlech edo hutsa ez dira kontzeptuak, baizik eta bere pentsaera martxan ipini eta mugimendu egoeran mantentzeko sortuak diren imajinak.
|
|
|
Ikusten denez,, huts arkitektoniko hartzailearen? bere ustearen bertsio plastikoa oker ibili zen bezala, literarioan
|
ere
eskola egingo duen beldurrik ez dago. Hartaz, obra, (ez baitu morala erasotzen, ez du salatzen joera politiko gaitzesgarririk, ezta erakusten ere, tamalez?
|
|
|
bere ustearen bertsio plastikoa oker ibili zen bezala, literarioan ere eskola egingo duen beldurrik ez dago. Hartaz, obra, (ez baitu morala erasotzen, ez du salatzen joera politiko gaitzesgarririk, ezta erakusten
|
ere
–tamalez, balio literarioren aztarnarik batere), baimendu daiteke asaskatze pertsonal kaltegabe bezala (Oteiza,
|
|
|
Nahiz eta zentsoreak, ziur asko arrazoi faltarik gabe eta ondoren izango zuen irakurketa politikoa aurreikusi gabe, Quousque tandem?! obran inolako tendentzia politiko arriskutsurik ikusi ez, berehala izugarrizko oihartzuna izan zuen euskal gizartean, batez
|
ere
garai hartan sortzen ari ziren talde politiko abertzale eta ezkertiarretan. Horren zergatia erraz suma daiteke:
|
|
|
Oteiza euskal kulturaren epizentroan kokatu zen, ekintza politiko eta kulturalak gauzatzeko orduan jarraitu beharreko gidari baten modura, eta bere presentzia hutsak, bere zalapartak, polemikak eta haserreak, bere lanaren ikerketa oztopatu izan dute urte askotan. Oteizari buruz hitz egitean ohikoa izan da mitifikazioa, baina ez ikerketa ezta hausnarketa
|
ere
. Quousque tandem?!
|
|
|
Hori ordea, Quousque tandem?! eta, oro har, Oteizaren lan osoa ikuspuntu batetik begiratzea litzateke, batez
|
ere
1963 urtetik aurrera gertatu zena kontuan hartuko lukeen ikuspuntu batetik. Baina, Oteizaren Makla eskulturen forma ikuslearen ikuspuntua mugitzearekin batera aldatzen bada, Quousque tandem?!
|
|
|
Baina, Oteizaren Makla eskulturen forma ikuslearen ikuspuntua mugitzearekin batera aldatzen bada, Quousque tandem?! obraren kasuan
|
ere
horrela gertatzen da, esan baitugu liburu eskultura bat dela.
|
|
|
–Euskal arimaren ulerkera estetikorako saioa?. Hala
|
ere
, gaur egun, hori Oteizaren beste tranpa bat ez ote den galde geniezaioke geure buruari.
|
|
|
Hamarkada horretan, nazioarteko testuinguru artistikoan, arteari, edo zuzenago, arte abstraktuari kutsu espiritual nabarmena ematen zioten artistak aurki ditzakegu, hala nola Mark Rothko, Giacometti, Barnett Newman, Ad Reinhardt, Clyfford Still edo Jackson Pollock, batzuk esatearren. Oteiza
|
ere
talde horretan koka dezakegu dudarik gabe. Beraien jardueran ezberdintasun nabarmenak izan arren, artista horien guztien lehen artelanek mundu mitikoen eragin zuzena daukate.
|
|
|
Gertakari hori Oteizak. Propósito Experimental 56? deitu zuen ikerkuntza prozesuaren emaitza logikoa izan zen, baina are gehiago, bere lehen eskultura eta testuetan, 1930eko hamarkadaren inguruan azaldutako zenbait ideiarekin
|
ere
erlazionatu daiteke. Oteizak hasiera hasieratik arteari eskatzen zizkion ezaugarri bereziak zirela eta, logikoa izan zitekeen, emaitza konkretu batzuk lortu ondoren, eskultura egiteari uko egitea.
|
|
|
Horri erantzuteko, Oteizaren ibilbideko zenbait pauso aipatu ditugu, zeinak, Quousque tandem?! aparte lagata, Oteizak zer nolako testuak argitaratu zituen ikusteko
|
ere
balioko baitigu. Testu horietan eskulturak eta idazkiak lotzen dituen hari fin bat aurki dezakegu, 1929an hasi eta Quousque tandem?!
|
|
|
libururaino iristen dena. Hari horri jarraituz, argi geratzen da Oteizarentzat artearen aspektu formalek inplikazio espiritualak
|
ere
badituztela. Oteizarentzat, arte abstraktuak zentzu erlijiosoa du, eta hori azaltzen saiatzen da une oro, batzuetan argitasun osoz, besteetan modu nahasi eta ilunean.
|
|
|
Edonola
|
ere
, 1870eko Tratatuaren indarreangotasunaren inguruko jurisprudentzia errealitateak iraulketa berri bat ezagutuko du 2005 eta 2006 urteetan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada ere, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4 Egoera horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangota...
|
|
|
Edonola ere, 1870eko Tratatuaren indarreangotasunaren inguruko jurisprudentzia errealitateak iraulketa berri bat ezagutuko du 2005 eta 2006 urteetan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada
|
ere
, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4 Egoera horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangotasunaren inguruan errealitate araugilearen baitan zegoen gatazka behin betiko azaleratu eta espainiar jurisdikzioaren batasuna kolokan jarri zen.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio
|
ere
, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez
|
ere
, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan
|
ere
, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean gaudelako.
|
|
|
Auzitegi hauek hain diferenteak diren jarrerak hartzearen arrazoiak ulertu ahal izateko ezinbestekoa dugu aztertzea Nazioarteko Zuzenbidetik eratortzen den arau baten nolako aplikazioa egin duten. Auzitegi Nagusi hauek guztiek arau horren inguruan euren ebazpenak oinarritu baldin badituzte
|
ere
, ez dirudi horrek ezer konpondu duenik, are gehiago, azaleratu diren emaitzak erabat kontrakoak izan dira kasuak zein autonomia erkidegotan ebatzi diren arabera. Arau hau Tratatu Zuzenbideari buruzko Vienako Hitzarmena dugu, 1969ko maiatzaren 23koa, eta, bereziki, bertan topatzen dugun 30 artikulua, non gai beraren inguruan aritzen diren segidako tratatuen aplikazioa arautzen den.
|
|
|
Inguruabar honek arrazoizko modu batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera eraman ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du. Izan
|
ere
, 30.3 artikulu honen aplikazioa sententzia ezberdinen testutik erator daitekeen erraztasun hori baino konplexuagoa baita. Bestelako gogoetarik gabe sententziek artikulu horrek dioena aplikatuz,« [e] l Tratado anterior se aplicará únicamente en la medida en que sus disposiciones sean compatibles con las del Tratado posterior».
|
|
|
Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan
|
ere
, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden bi tratatu ezberdin. Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna eman genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean.
|
|
|
Edonola
|
ere
, horretara iritsi baino lehen 30 artikuluko bigarren paragrafoak beste behar bati erantzutea galdatzen du. Kasu honetan, tratatuen arteko erlazio klausulen existentzia aztertzea.
|
|
|
Kasu honetan, tratatuen arteko erlazio klausulen existentzia aztertzea. Izan
|
ere
, horrelakoren bat topatuz gero, horretara egokitu bailitzateke aplikazioa. Zentzu horretan, Remiro Brotons irakasleak klausula horietako 5 mota identifikatu ditu, esklusioa/ baztertzea, lehentasuna, harrera, mendekotasuna edota bateragarritasuna finkatzen duten (Remiro, et al., 1997:
|
|
|
Horri jarraituta, badirudi aldeen borondatea jarraitzera zuzentzen gaituen nolabaiteko klausularen aurrean aurkitzen garela. Hala
|
ere
, irakurritakotik ez da batere erreza jakitea zein motatako klausularen aurrean egongo ginatekeen. Badirudi bateragarritasunaren eta osagarritasunaren artean kokatzen den zerbaiten inguruan egongo ginatekeela, eta horrela balitz, Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko bigarren paragrafoan kokatuko ginateke (López Martín, 2002:
|
|
|
142 eta hur.). Azken aukera horren arabera uler daiteke auzitegiek Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluari egiten dioten erreferentzia zuzena; izan
|
ere
, kontrako kasuan ulertu genuke ezen epaileek artikulu horren aplikazioa egiteko jarraitu duten bide zuzen horrek nazioarteko zuzenbidearen inguruan espainiar auzitegiek duten ezagutza faltari erantzuten diola, beste hainbat adibidetan garbi geratu den moduan.
|
|
|
lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307). Gure kasu honetan bateragarritasun eta bateraezintasunen identifikazio lanak aipatutako lehenengo eta azken interpretazio elementuei lehentasuna ematea aholkatzen du bigarrenaren aurretik; izan
|
ere
, bilatzen den helburuak justifikatzen baitu irizpide objektiboei lehentasuna ematea subjektiboen aurrean (López Martín, 2002: 105), zeren, aurretik ikusi ahal izan dugun moduan, aldeen borondatea ezin izan baita argitu tratatu baten xedapenak beste tratatuaren aplikazioa eragozten zuen ala ez aztertzean.
|
|
|
Puntu honetan, beraz, argitu gabe dago dena; izan
|
ere
, ezinbestekoa suertatzen zaigun interpretazio lan horrek bi tratatuak aldi berean aplikatzea posible dela ondoriozta baitezake bateragarriak direla ikusiz gero. Baina, interpretazio lan horrek ere ondoriozta dezake ezen bateraezintasunik badagoela eta, beraz, batak bestearen gainetik lehentasuna lukeela.
|
|
|
Puntu honetan, beraz, argitu gabe dago dena; izan ere, ezinbestekoa suertatzen zaigun interpretazio lan horrek bi tratatuak aldi berean aplikatzea posible dela ondoriozta baitezake bateragarriak direla ikusiz gero. Baina, interpretazio lan horrek
|
ere
ondoriozta dezake ezen bateraezintasunik badagoela eta, beraz, batak bestearen gainetik lehentasuna lukeela. Zentzu horretan, bere garaian Vienako Hitzarmenaren erredakzio komitearen presidentea zen M. Yasseen ek esan bezala, komenigarria litzateke honako hau geratzea:
|
|
|
zenbait auzitegik interpretazio lan horri harmonizazioaren ikuspegitik aurre egin diote; besteek, aldiz, bateraezintasuna irizpide zutela. Horren aurrean berriz
|
ere
argi geratu da ezen arauek ez dutela bizitza propiorik eta benetan bere funtsa araua interpretatzen duenaren esku geratzen dela.
|
|
|
Zentzu horretan komeni da argitzea Vienako Hitzarmenaren 13 artikuluak jasotzen duenari begira, Nota Elkartrukea Estatuen borondatea plazaratzeko instrumentu juridikotzat jotzen dela eta, ondorioz, tratatuen oinordetza terminoetan hitz egitea onargarri bihurtzen dela. Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan
|
ere
, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta.
|
|
|
Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola
|
ere
, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan
|
ere
, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Aldi berean,, facilidades? terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan
|
ere
, Uruguaiko herritarrei modu bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea badago ere, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera.
|
|
|
Adibide hauek ikusita, beharrezkoa dugu gogoeta egitea Uruguaiko herritarrekiko dagoen diferentziaren norainokotasunaz. Izan ere, gure kasu honetan honelako aurreikuspena sartzeko aukera egon bazen
|
ere
, ez zen horrela gertatu, eta horren arrazoiak eta ondorioak interpretazioa egiteko orduan hartu behar dira kontuan.
|
|
|
1961eko Nota Elkartrukean hori hiru hilabetez gorako egonaldietarako bisatua lortzera baldintzatuta geratu zen. Hala
|
ere
, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako. Edonola ere, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan ere, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko egoeran egongo balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espainiarrekin maila berean egikaritzeko eskubidea bailuke.
|
|
|
Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako. Edonola
|
ere
, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan ere, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko egoeran egongo balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espai...
|
|
|
394). Hala
|
ere
, ez litzateke zentzugabekoa izango lehentasun klausula baten aurrean egotea. Horrela izanez gero, klausula hori Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluko lex posterior erregimenaren barne kokatzeagatik, tratatuen amaieraren testuinguruan kokatzeagatik edota aldeen borondatearen autonomiaren aurrean inolako eraginkortasunik ez izateagatik, 30.2 artikulutik kanpo kokatuko litzateke (López Martín, 2002:
|
|
|
Azken instrumentu horretan, espainiar barne legediaren erreferentzia mantentzen bada
|
ere
, dagoeneko ez da hain modu inperatiboan jasotzen, generikoagoan baizik, eta momentu orotan maila berean aipatuz hura Nazioarteko Zuzenbidearekin bat etorriko dela. Aldi berean,, facilidades?
|
|
|
Aldi berean,, facilidades? terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan ere, Uruguaiko herritarrei modu bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea badago
|
ere
, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera.
|
|
|
Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea
|
ere
bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez.
|
|
|
Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea. Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio
|
ere
, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera garamatza, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita: «La situación que autoriza a residir en España indefinidamente y trabajar en igualdad de condiciones que los españoles»13 Ikuspuntu horretatik, bertan azaldutakoa 1992ko Tratatu Orokorrean jasotakoa dela ondorioztatuz, administrazioak eta zenbait auzitegik egindako interpretazioak ez luke horrekin bat egingo eta, ondorioz, Uruguaiko herritarrei erreserbatutako estatusa jarduera hauen egikaritzan espainiar herritarrekiko berdintasun mailan erraztasunak emateari erreferentzia egiten zaionean hau dela eta ez beste bat.
|
|
|
Adibide hauek ikusita, beharrezkoa dugu gogoeta egitea Uruguaiko herritarrekiko dagoen diferentziaren norainokotasunaz. Izan
|
ere
, gure kasu honetan honelako aurreikuspena sartzeko aukera egon bazen ere, ez zen horrela gertatu, eta horren arrazoiak eta ondorioak interpretazioa egiteko orduan hartu behar dira kontuan.
|
|
|
Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako. Edonola ere, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan
|
ere
, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko egoeran egongo balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espainiarrekin maila berean egikaritzeko eskubidea bailuke.
|
|
|
Hitzarmen horiek estatuek elkarrekiko hainbat eskubideren aurrezagutza zuten helburu, gehienetan eskubide horiek bertako herritarrekiko berdintasun mailan onartuz. Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien
|
ere
, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea.
|
|
|
Bere garaian hitzarmen horien aplikazioan espainiar emigranteei eskubideok modu zabalean aitortu bazitzaizkien ere, egun egoera bestelakoa dugu migrazio fluxuak noranzkoz aldatu baitira. Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan
|
ere
, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe dagoen egoera korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
Auzitegi horren 2002ko urriaren 10eko sententziak ondorioztatzen zuenez 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuari zegokionez, Txilerekin (1958ko maiatzaren 24koa, urte bereko urriaren 28ko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) eta Perurekin (1959ko maiatzaren 16koa, urte bereko abenduaren 15eko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) sinatutako antzeko tratatuei aplikatutako jurisprudentzia irizpide berdintsuak aplikagarri zitzaizkion, ondorioa izanik, bertan jasotakoa «una remisión específica del contenido propio, y no sólo una abstracta remisión a la legislación de los Estados firmantes» bezala ulertzea. Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu horietan espainiar legedira egindako igorpenak jarduera horien (lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola
|
ere
ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay». Honek guztiak estatu horietatik zetozen herritarrei espainiar herritarrekin berdintasun maila batean mota guztietako irabazizko jarduerak aurrera eramateko atea irekitzea suposatzen zuela zirudien.
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua ezin zela modu isolatu batean kontuan hartu, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez
|
ere
, auzitegi horien ikuspuntutik, azken hitzarmen horien edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado, laurogeita hamar eguneko gehienezko epe baterako?
|
|
|
Horrela ulertuz ezen eskubide horien titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne legedia ezin zitzaiela aurkatu. Badirudi, hala
|
ere
, erabaki hura ibiltarte eskasarekin edo inolako ibiltarterik gabe jaioa zela orain komentatzen dugun sententzia honi so eginez. Oraingoan Auzitegi Gorenak onartzen du bere momentuan ez zuela kontuan hartu Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak eta Espainiako Erreinuak sinatutako 1992ko Tratatu Orokorrak bestearen gain zuen eragina.
|
|
|
Bere ustetan bi tratatuek gai bera arautzeak eta bietan esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten. Horrela adierazita, beharrezkoa dugu, berriz
|
ere
, hona ekartzea Vienako Hitzarmenaren erredakzio Komitearen Presidentea zen M. Yasseen en hitzak:
|
|
|
Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz
|
ere
, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude ere.
|
|
|
Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude
|
ere
.
|
|
|
Iruzkin honi ezin zaio amaierarik eman azken sententzia honen ondorio juridiko zein politikoei erreferentzia labur bat egin gabe. Dagoeneko aipatu dugun moduan, sententzia honek eskumenezko bideari amaiera ematen badio
|
ere
, eta horren ondorioz eta behe mailako auzitegietan Auzitegi Gorenaren doktrinaren izaera loteslearen ondorioz eskumenezko bidean arazoa konpondutzat jo behar bada ere19, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, bai Uruguaiko (2007ko irailaren 18ko Ordezkarien Kamerako Ebazpena. 2007ko 1987 zk. Karpeta) bai Espainiako (GNAO.
|
|
|
Ildo horretatik, garbi utzi behar da gatazka hau nazioarteko arau baten aplikazioan datzan heinean, nekez topatu ahal izango duela konponbiderik barne ordenamenduek aldebakarreko jarrerak hartuz, berdin duelarik auzitegien eremuan, legegilearen eremuan edota gobernuaren eremuan gertatzen diren. Gainera, aurrekoan desadostasunaren kanporatze ezak nazioarteko gatazkaren kalifikazio horri momentuz eustea eragotzi baldin badu
|
ere
, Uruguaiko Ordezkarien Kamerak onartutako azken ekimen horri begiratuz gero, badirudi nazioarteko gatazkatik gero eta gertuago gaudela.
|
|
|
Lerro hauetatik, beraz, berriz
|
ere
, aldeen arteko akordioari egin behar zaio dei, bereziki, 1992ko Tratatu Orokorreko lehenengo artikuluan aurreikusitako Goi Mailako Komisioari erreferentzia berezia eginez, hori baita bide azkarrena eta zuzenena behin betiko nazioartean gatazka honi amaiera emateko, aldeek berek talka egiten duten tratatuetariko batean jasotako bidea dela ez ahaztuz. Hori gertatzen ez den bitartean, espainiar auzitegiek hartutako bideak Uruguaiko biztanleei erresidentzia eta lana eragotziko dizkie egitatezko modu batean, baina Uruguaiko gobernuak hartzen duen jarreraren zain mantendu da betiere Espainiako Administrazioa, nazioarteko ordenamenduan benetako gatazka baten sorrera suposatu dezakeelako eta, ondorioz, bere kontrako ekimenak hartzea gerta litekeelako.
|
|
|
Hori gertatzen ez den bitartean, espainiar auzitegiek hartutako bideak Uruguaiko biztanleei erresidentzia eta lana eragotziko dizkie egitatezko modu batean, baina Uruguaiko gobernuak hartzen duen jarreraren zain mantendu da betiere Espainiako Administrazioa, nazioarteko ordenamenduan benetako gatazka baten sorrera suposatu dezakeelako eta, ondorioz, bere kontrako ekimenak hartzea gerta litekeelako. Beraz, Espainiako Auzitegi Gorenak Administrazioa lagunduz zauri honi benda jarri badio
|
ere
, zauriak itxi gabe jarraitzen du, eta oraingoan ondorioak nazioarteko ordenamendu mailan kokatzen dira.
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada
|
ere
, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auziteg... Jarrera hori ulergarri egingo lukeen arrazoi bakarra Uruguaiko herritarren aldeko sententzia jasoz gero Espainiako Administrazioa lotuta geratuko litzatekeelako ideiatik etor daiteke, baina ez dirudi hori izan denik Uruguaiko Gobernua horretara mugitu duen arrazoia.
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu
|
ere
, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia. Jarrera hori ulergarri egingo lukeen arrazoi bakarra Uruguaiko herritarren aldeko sententzia jasoz gero Espainiako Administrazioa lotuta geratuko litzatekeelako ideiatik etor daiteke, baina ez dirudi hori izan denik Uruguaiko Gobernua horretara mugitu duen arrazoia.
|
|
|
Edonola
|
ere
, izan diren ekimen ezberdinen artean lehentasunez nabarmendu beharrekoa litzateke aipatutako Goi Mailako Komisio horretara gatazka hau bideratuko duen Espainiako Kongresuak aho batez onartutako Proposamen ez legegilea. Bertan, 1870eko Tratatua izendatzeko orduan ageri den zorroztasun juridiko falta alde batera utzita, bada nabarmendu beharreko eduki garbi bat.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez bi estatuak emaitza berera iritsi lirateke. Esku artean dugun kasuan horrelakorik gertatzen ez dela ikusita, nazioarteko gatazka baten aurrean egon gaitezkeela pentsa daiteke; izan
|
ere
, nazioarteko jurisprudentziak aspalditik garbi utzi duen moduan, hura:
|
|
|
Berez Uruguaiko etorkinen eta Espainiako Administrazioaren arteko egoera desadostasun terminoetan definitu badaiteke
|
ere
, bi arrazoik eragotziko dute egoera hau nazioarteko gatazkatzat jotzea: lehenik eta behin, Uruguaiko herritarrak ez direla tratatu horien subjektu eta, ondorioz, horien inguruko gatazkaz hitz egiteko bi estatu sinatzaileen arteko desadostasuna izan litzatekeela; bigarrenik, Uruguaik, dagoeneko nazioarteko subjektua dugun estatu moduan, ez duela inolako desadostasun jarrerarik kanporatu.
|
|
|
Ulertezina egiten bazaigu
|
ere
, Auzitegi Gorenaren sententzia bi estatuen aldetik irtenbide moduan ikusia zen eta 2006 urteko irailaren 26an espainiar jurisprudentziaren doktrina behin betiko finkatua utziko du. Aipatu moduan bertan, mantendutako erabakia 1870 urteko Tratatuaren indarreangotasunaren kontra azalduko da, eta ondorioz:
|
|
|
Ezin esango dugu, beraz,, halako ikasleak euskaraz duen gaitasun estrategikoa halakoa da?, kasurako. Hala ere, horren jakitun garen arren, ikerketa galderetan ikasleen hizkuntzak ezberdindu egin ditugu, emaitzak eta, batez
|
ere
, ondorioak argitze aldera. Beraz:
|
|
|
Nork bere iritzia ematea baino errazagoa begitandu zaigu aurretik adierazitako edukiak defenditzea. Horregatik, hain zuzen
|
ere
, egin dugu rol jokoaren aldeko hautua, edukiak aurredefinituak izatean harilkatzeari erreparatuko zaiolakoan. Eduki topikoak erabili ditugu, rol aski ezagun sinpletuak.
|
|
|
delako batean beren amari zuzendutako ohartxo jakin bat idaztea eskatu zaie. Izan
|
ere
, telefonoz jasotako oharra, amari idatziz jakinaraztea eskatu zaie. Proba honek, bada, ulermen eta ekoizpen alderdiak hartzen ditu bere baitan.
|
|
|
Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute. Hizkuntza ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez
|
ere
erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
|
|
Hizkuntza ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala
|
ere
, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez. Esate baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen.
|
|
|
Gaitasun komunikatiboaren osagaien artean alde handiak daude balorazioa egiteko orduan. Gaitasun soziokulturalean, batez
|
ere
, nahiz diskurtso gaitasunean, hutsegite dezente aurkituko ditugu. Ikasleek hizkuntza gaitasun, ekintza gaitasun zein estrategia gaitasunak hobeto kudeatu dituzte, oro har, nahiz eta apal samar aritu.
|
|
|
Esate baterako, formaltasun maila testuan zehar mantentzeko benetako arazoak dituzte gazteek argudiozko eskutitzetan, IDAZ 2 ariketan, nahiz euskaraz nahiz gaztelaniaz. Bestetik, hizkera informal samarra erabili du askok MINTZA 1 ariketan, bi hizkuntzetan hemen
|
ere
. Hirugarrenik, hartzailearekiko harremanak eskatzen zuen, usted?
|
|
|
Dena dela, ia lan guztietan falta dira ataletako batzuk, norberaren aurkezpena IDAZ 2an eta sarrera hitz edo aurkezpen tematikoak IDAZ 1 eta MINTZA 1ean, esate baterako. Aipagarria da atalak atzeratzeko joera
|
ere
, eskutitzaren xedearekin ikusi dugun bezala IDAZ 2 proban. Atalen bat gutxienekora sintetizatzea ere sarri egiten duten zerbait da, MINTZA 1 ariketan kasurako.
|
|
|
Aipagarria da atalak atzeratzeko joera ere, eskutitzaren xedearekin ikusi dugun bezala IDAZ 2 proban. Atalen bat gutxienekora sintetizatzea
|
ere
sarri egiten duten zerbait da, MINTZA 1 ariketan kasurako.
|
|
|
Atalak aipatzen ote diren aztertzeaz batera, bestelako kontuak
|
ere
begiratu ditugu eta bigarren horietan gabezia handiagoak aurkitu ditugu. Atalak autonomoak egiten, horiek formalki bereizten, atalen artean topikoaren progresioa egokitzen eta 1 eta 2 mailako ideiak hierarkizatzen zailtasun handiagoak erakutsi dituzte gaztetxoen lanek.
|
|
|
Ingelesezko ariketetan asko jaisten da gazteen gaitasuna. Izan
|
ere
, nola eskema formalari jarraitzen hala ideien hurrenkera eta hierarkia ematen zailtasun handiagoak dituzte. Atalak ezabatu eta lekuz aldatzen dituzte eta antolaketa ezaren poderioz, ideien hurrenkerak baino ez diren lan sintetikoegiak ekoitzi dituzte.
|
|
|
Atalak ezabatu eta lekuz aldatzen dituzte eta antolaketa ezaren poderioz, ideien hurrenkerak baino ez diren lan sintetikoegiak ekoitzi dituzte. Kasu askotan testu izaera
|
ere
ez diegu aitortzen lan batzuei.
|
|
|
Joera hori nabariagoa da ingelesezko ariketan, ikasle gehienek irudietako pertsonaien ahotsak ez baitituzte aipatu
|
ere
egiten. Gainera, batzuek hala moduzko estilo zuzena darabilte eta zehar estiloa erabili dutenen artean esaldi akastun ugari dago.
|
|
|
Esan bezala, antolatzaile gutxi erabiltzen dituzte argudioak aurkezteko; elkarrekintzan, bestetik, talka da nagusi, oposizioa erakustea eta, ondorioz, diskurtsoera ezberdinen txertaketa benetan urria da. Bai euskaraz bai gaztelaniaz aurkitzen dugu hori, baita ingelesez
|
ere
. Ingelesez, baina, sarritan akats linguistikoak ere badaude lokailu horietan bertan.
|
|
|
Zuzentasun zein aberastasun aldetik zer hobetua badute
|
ere
, hizkuntza gaitasunari dagokionez ondo aritu dira.
|
|
|
Hala nola: deskribapenaren ordez kontaketa egin dute batzuek eta alderantzizkoa
|
ere
bai; argudiaketarako antolatzaileen gabezia orokorra da; edota argudio dialogikoan negoziazio gabezia. Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak.
|