|
2000
|
|
|
Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu zirela dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez
|
ere
herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega: Urbion, Larralde, Celaya, Garray, Garagueta, Chabarri, Aranzana, Ormaza, Erice edo Iruecha, adibidez.
|
|
|
Iazkoari begiratu besterik ez dago. Zumardia jendez gainezka, eta guztiak
|
ere
herri dantzak dantzatu eta dantzatu. Hasberri eta dantzari iaioak, haurrak, gurasoak, gazteak eta garai bateko bileretan jai giroan aritzen zirenak.
|
|
|
Beste hizkuntzak ukatu gabe errespetatuz, eta aldi berean gurea errespetaraziz. Europar jatorrak izateko
|
ere
herri bakoitzak beretiko izaeran oinarriturik lortu behar du. Hor da Europaren pluraltasuna, Europa guztiok osatzen dugunez gero.
|
|
|
—Ez duzu berriz
|
ere
herrian laketuko horrelako itxuran. Zer dio izeba Gloriak zure janzkeraz?
|
|
|
– Lizartzan jaioa da Lizardiren aztertzaile sakonenetako bat –azaldu nion Lauaxetari, jaiki eta beherantz abiatu aurretik, Lizartza aldera begira, artean
|
ere
herria, mendi magalean ezkutatua izaki, ikusterik ez bagenuen ere– Berak ere erruz idatzi du: poemak, ipuinak, nobelak...
|
|
|
ustez irri gaixto bat, beti azio txarren bat barrundatzen ariko balitz bezala; zeinerako, bestalde, guztiz inkapablea zirudien. Biak
|
ere
herri koskorra atzean utzi duten mutilen legean, garbi, sinple, galtza bakeroez, koadroekiko alkandorez jantzita zeuden. Handia zen bien arteko konplizitatea, erraza tratua etxeko emakumeekiko.
|
|
2001
|
|
|
Oraindik
|
ere
herri honen inguruan hirugarren gune bat bisita genezake: Ekain haitzuloaren pintura garrantzitsuak (Lili ondoko bidean Sastarrain Baserri Eskolaraino joanda), baina tamalez bisitarientzako itxita dago.
|
|
|
Patxi Noblia (Sokoako zuzendaria egun), Andre Darraidou (Ezpeletako auzapeza egun), Jean Thikoipe eta Mixel Etxebest. Sokoa enpresa izan zen Herrikoaren erreferente nagusia, eta bera da egun
|
ere
Herrikoak sostenga tzen duen enpresa handiena. Sokoa euskal enpresa eta ekonomiaren erreferente izan da, eta bere ibilbidean ezin izan du gertakari soziopolikoetatik at gelditu.
|
|
|
Euskararen egoera
|
ere
herri batetik bertzerat aldatzen dela kontuan harturik (batzuk UEMAn eta bertze batzuk guziz erdaldunak)," Bierrik" elkarteak Sakanako egituraketaren beharra islatzen du, euskal kulturaren aldetik eginiko saiakera sendoa, alegia. Etorkizun handiko elkarte eta komunikabideak direla erraiten ahal da, agerian utzi ditugun ezberdintasunak azken urteotako haur eta gazteen euskal matrikulazio masiboa leuntzen ari baita
|
|
|
...n, Elizaren erreformaren barruan kristautasuna jatorrizkoa etabenetakoa izan zedin, bere betebehar morala zenez, Elizaren babesle izanik.Berpizkunde kulturala, esan bezala, erreinua indartzeko tresna izan zen baita ere, erromatar legatua frankoen egoerara moldatuz eta Erdi Aroari atea irekiz35; Elizarekin bat egitearen ondorioa zen, boterea eta ekintza militarrak zuritzeko balio ziena, baina baita
|
ere
herri paganoak errazago menperatzeko, kristau egin ostean36.
|
|
|
Indiako jendea, batez
|
ere
herri ttipietan, ikusi ez baina edonon sumatzen den marra batek banandu eta bereizten du. Alde batean kastako jendea; bestean kasta gabekoak, ukiezinak edo harijanak(" Jaungoikoaren haurrak").
|
|
|
Oraindik
|
ere
herri askotan ukiezinak miseria gorrian eta azpiratuak bizi dira.
|
|
2002
|
|
|
14:00etan trikitilari eta gaiteroen eskutik kale animazioa egongo da. Ordu honetan egingo dira
|
ere
herri kirolak. 16:00etan Kukubiltxo antzerki taldeak bere ikuskizun berria" Ekidazu, lehoiek ez dakite bibolina jotzen" aurkeztuko du.
|
|
|
Zaragozako epaileak ez zuen onartu eta Iruñekoak ere ez du onartu
|
ere
herri ekimenaren ordezkaritzarekin biltzea orainokoan. Barandalla Iruñera ekarri ostean, ehun lagunek Iruñeko Epaitegiaren aurrean kontzentrazioak burutzen dituzte astero:
|
|
|
Profesional euskaldun ezagun batzuk baziren arren, ez ziren aski plantilak osatzeko. Hori zela eta, Euskadi Irratiaren sorrerak kalte ugari eragin zituen ordura arte euskaraz ari izan ziren hainbat emandegitan, batez
|
ere
Herri Irratian, hortik profesional asko arlo publikora pasatu ziren eta.
|
|
|
Kartagoarrak Afrikako zatirik handienean nagusi ziren garaian, zirenearrak
|
ere
herri indartsu eta aberatsa ziren. Bien arteko lurra hareatsua zen, dena itxura berekoa; ez zegoen bien arteko muga zehaztuko zuen ibairik ez mendirik.
|
|
|
Harri Aroko hizkuntza hau harri artean, eta ez nanoteknologiak eskaintzen dizkigun marrazki miresgarri horien artean, mintzatzekoa baitzen: gehienez
|
ere
herrietako jaietan, bestetan, musean aritzen ginenean edo norbait esneketara edo urketara bidaltzen genuenean, halako uneetarako bakarrik gorde genuen altxor preziatu gisa. Eta herrietan ere nahiko lan:
|
|
2003
|
|
|
Iparraldeko ikastolak, Ipar Kataluniako Bressolak, Bretainiako Diwan ak, Okzitaniako Calandretak... Frantses eskola publikoak eta eskola katoliko pribatuek sarrera eman diete
|
ere
herriko hizkuntza ezberdinei hezkuntza elebiduna eskainiz, zenbait kasutan, edo 1 eta 3 ordu arteko asteroko klaseak (Hegoaldeko" A" ereduaren antzera, ahulago bada ere).
|
|
|
XIX. mendean zehar, gizarte klaseak azaldu zirenean, beste mota bateko gizarte harremanak sortu ziren. Baina, orduan ere, nahiz eta aldaketa handia izan, gutxi gorabehera jokaera berbera izan zelakoan dago aditu hau, batez
|
ere
herri txikietan. Hirietan eta Barakaldo bezalako herri handietan, ordea, bestelakoak izan omen ziren kontuak, beste kultura batean hazitako jende multzoa azaldu zelako.
|
|
|
Euskal Herriko komunikabideen artean sentsibilitate ezberdinei leku gehien egiten ziena «Egunkaria» zela esanez erantzun zuten eta zabaltasunaren eztabaida hura faltsutzat jo zuten. «Egunkaria» herritarrek sortu zutela gogorarazi nahi izan dute eta proiektu berria
|
ere
herritik sortuko dela azpimarratu. Eztabaida itzalita dagoela, bat egiten dute Miren Azkarate Kultura sailburuak behin eta berriro esan duenarekin, alegia, instituzioak ez daudela egunkari eta aldizkariak sortzeko, herritik sortzen diren proiektuak diruz laguntzeko baizik.
|
|
|
Segurutik 700 modu egongo dira buruari eragiteko, edo 688 gutxienez, baina bi bereizten zituen Matiasek. Sinplea izan nahi zuelako, batez ere gauean, batez
|
ere
herri bateko ostatu batean.
|
|
|
–Orain
|
ere
herria salbatzen zuek... –eten zuen Negatibo irakasleak.
|
|
|
Arratseko laurak aldera hasten zen misiolaria bere dotrina esaten, hiru ordu laurdenekoa, gutxi gorabehera; hurrena sermoia zetorren, beste honenbeste irauten zuena. Bukatzean, berriz
|
ere
herri osoak laguntzen zituen misiolariak hospiziora, prozesioan, kantari. Etxera sartzerakoan, misiolariek gurutze handia hartu eta beren aurrean, kalean, belaunikatzen ziren fededunak bedeinkatzen zituzten.
|
|
|
Nik hiruzpalau egunkari nahi ditut euskaraz, batzuk serioagoak, beste batzuk herrikoiagoak, ezkertia rrak batzuk, eskuindarrak besteak, herriz herriko berriak ematen dituztenak, edo Londresko kioskoetan Le Monderenedo The Wall Street Journal en aldamenean egunero saltzen direnak. Hori edozein herri normaletan gertatzen da, eta nik
|
ere
herri hau normala izatea nahi dut.
|
|
|
–Herriko parrokoa jelkideen aldekoa omen zen, baina hala
|
ere
herrian geratu zen –beste paper bat erakutsi zidan bisitariak mahukan karta bat baino gehiago gordetzen zuela erakutsiz– Bera errugabea zela, eta ez ziotela ezein kalterik egingo, eta hori dena.
|
|
2004
|
|
|
Ohar batekin, aukeran: Euskal Herriak ez, izaki bat izanen balitz bezala haren osotasunean harturiko herri honek ez, euskal gizarteko zati aurrerakoi eta ezkertiarrek, demokrazia ireki eta sakona nahi omen duten sektoreek, Euskal Herrirako
|
ere
herri guztietarako defendagarri diren eskubideak irabazi nahi dituztenek hartu lukete erantzukizun zama nagusia. Gure jendartea anizkor, aldakor, kulturalki aberats, kritiko, euskaldun, eleaniztun, justu eta abegikor nahi dutenek hartu behar dute erantzukizuna, eta ez, aldiz, jendarte kontserbadore, egoista eta uzkurrean eroso sentitzen direnek.
|
|
|
Trongsako Dzonga ere ikusgarria da. Hau
|
ere
herria bera baino handiagoa eta herrira iritsi baino askoz lehenago ikus daiteke, dzongaren teilatu horia oso deigarria baita. Dena den, Trongsan ez genuen denbora askorik egin.
|
|
|
Mendetan gatzak Leintz Gatzagari izena, bizitza, boterea eta aberastasuna eman badizkio, gaur egun
|
ere
herriaren bizigarri izaten jarraitzen du, Gatz Museoaren bidez. Museoak laguntzen digu mineral honek izan duen garrantzia ulertzen eta gatzagarren historiaz eta izanaz jabetzen. Gizakien nahiz animalien elikadurarako funtsezko minerala den gatza, Burdin Aroan ere ustiatzen zen.
|
|
|
Batzarretan, udaletxeak »hori
|
ere
herriak zuzenean aukeratutakoa, aparteko koadroan azalten denez» urtean egindakoaren berri ematen du: zertan erabili den dirua, zer geratu den egiteke… Ondoren, herritarrek galderak eta eskariak egiten dituzte.
|
|
|
Euskal Herriaren hitza euskarak jaso du mendez mendeko bere bilakaera malkartsuan. Euskal hitz hori batez
|
ere
herriaren hitza izan da, agintarien hitzak beste hizkuntza batzuk ere izan dituelako adierazpide. Hitza eta hizkuntza, elkarren arteko hartu eman adiskidetsuan; horra hor gure historia hurbilean antzeman dezakegun haustura lazgarria.
|
|
|
Aurreneko bidea iruzur galanta baldin bada, ez da txikiagoa bigarrena. Lurraldetasunari esker egitura litekeen batasun politikoak ez baitu inola
|
ere
herri honen identitate errealitate nagusia ziurtatzen, berez eta besterik gabe. Euskaldun izatearen bereizgarritasunaz ari gara noski.
|
|
|
Garai hartan gatazka sozial asko bizi zen Txilen, sindikatuek
|
ere
herri mugimendu bortitza sortu zuten, eta ikasleen eta intelektualen laguntza handia izan zen. Giro hartan, Ranguneko (Birmania) kontsul ad honorem izendatu zuten.
|
|
|
Haren azala Europako herrialde batzuetan prostatako nahasteak tratatzeko erabiltzen da. Harpagophytum procumbens
|
ere
herri sendabiderik eskatuenetako bat da. Produktu hau toniko gisa erabiltzen da artritisa eta erreumatismoa tratatzeko, eta, gainera, sukarra murrizten du, mindutako muskuluak arintzen ditu, kolesterola murrizten du eta odoleko toxinak kanporatu ditzake.
|
|
|
Bestetik
|
ere
herrien jakintza mailla eta bizimodua gaur baiño askozaz beherago zegoen. Nork har zezakean XIX garren menderarte ikaskintzarik?
|
|
|
Futbolaren adibidera itzuliz, futbolean hasiz gero munduko txapelketa antolatzeko beharra sortzen da. Nazioarte mailan
|
ere
herri guztien elkarrekiko gerren natur egoeratik legezko egoerara igarotzeko urratsa beharrezkoa gertatzen da. Eta horretarako errepubliken elkarte federal kosmopolita baten eraikuntza aurreikustendu, gaurko Nazio Batuen hazia.
|
|
2005
|
|
|
Guraso orok argi dauka umeak sozializatu egin behar direla, gainerako umeekin kontaktuan egon behar dutela eta berandu jota bi urterekin eskolara eramaten dira. Gloria Castañosen iritziz," horrek berekin dakar ume hori herriko sentitzea, herriko lagunak izatea eta familia
|
ere
herriko bizitza egitera bultzatzea". Noski, familiak ordu konkretu batzuetan, eskolako sarrera eta irteeretan edo besterik ez bada asteburuan, haurren jolastokietan ibili behar du gainerako gurasoekin harremanetan sartu ahal izateko.
|
|
|
Menturaz hitz batzuk bakarrik eskas direlako", garbi mintzo da Jean Mixel. Hain zuzen
|
ere
Herriko Etxean esku artean duten gai bat da euskararena, herria euskalduntzeko lehen urratsa norbaitek egin behar baitu. Gogoeta hori ardura dabil bere buruan:
|
|
|
Badaude inguruan Baiona eta Bilbo, eta auskalo noiz arte iraungo duen txatarrarenak Pasaian. Diario Vasco egunkariak nahi du Gipuzkoan
|
ere
herri lan handiak egitea, eta Gipuzkoako Aldundiak ez du ulertzen herrialdea porturik gabe. Baina, hori baino gehixeago da ba, triskantzan hasteko!
|
|
|
Gogoratu behar da bilduma hau sariduna izan zela Euskaltzaindiaren I. Ipuin Sariketan2 (1954), gerra osteko urteetan eratu zen lehenengo ipuin sariketa ofizialean. Garaiko korronte estetikoaren beste adibide bat Juan San Martinen Zirikadak ipuin barregarridunak (1960) liburua da, hau
|
ere
herriko anekdota xelebre laburrak jaso zituena.
|
|
|
Beste zerga biltzaile bat, Matiu, hartzen du apostolutzat (Mt 9,9). Jendeetarik urrun bizi behar zuten lepradunak hunkitzen ditu eta ondorioz, bera
|
ere
herritik baztertzera bortxatua da haiek bezala (Mk 1,45). Puta bat uzten du bere oinen nigarrez eta usain onez ikuzten, ileez zukatzen (Lk 7,36).
|
|
|
16 Bakion badira zenbait estilotako eraikin ederrak, batez
|
ere
herriaren goiko aldean, jauretxe dotoreak, dorretxeak eta beste. Eraikin horietako asko indianoenak dira; XIX. mende amaierako krisialditik eta karlistadetatik ihesean Kubara joan eta han egindako diruekin jaso zituzten.
|
|
|
Enpresaren historiak, historia ekonomikoaren arloan, hutsune nagusia da. Eta azkenik, biografiaren arloa deritzot, besteak beste, bai diskurtso berriak baita
|
ere
herri nortasunaren adierazle gisa, ondo laburtzen duela ikuspegi indi biduala eta kolektiboaren arteko tirabira.Erakundetu da historiazko ikerkuntza, karrera akademikoa ere bihurtu da. Editorialak historiazko arloan titulu berriak argitaratzeko beldur dira eta horrela Eusko Ikaskuntza edo EHUko unibertsitate moduko erakunde insti tuzionaletan argitaratzeko bidea gelditzen zaigu.Nire kezka da euskal historiaz arduratzen garenon artean ez dugula behar heineko loturarik, sarerik, Euskal Herria erreferentzi sare gisa izateko.
|
|
|
Sail hau hark sortua da eta geroztik tradizio handikoa euskal kazetaritzaren historian, egun ere Herria kazetan baitirau. Hau Hiriart Urrutiren ekarpen axola handienetariko bat da, nahiz kontu hau ia inork ere aipatzen ez duen eta antologietan
|
ere
herrietako berririk ia agertzen ez den. Honen arrazoietarik bat izan daiteke Eskualdunako kazetalan gehientsuak sinatu gabeak direla, eta, beraz, egilea (k) estilotik ezagutu beharrekoa (k).
|
|
|
1912an Madrilen da. Eta berriro
|
ere
herri xehea du jomuga. Gehienez ere 9X12 cm-ko formatuan marraztua:
|
|
|
Argumentu horiez baliatzen zen, garai hauetan, non Estatutuaren erreforma
|
ere
herriaren hitzaren zain zegoen, Euskal Estatuaren proiektu eta sorreraz mintzatzeko. Beraz, Konstituzio honen atarian, Iztuetak uste du Europan dagoen giro problematikoak (nazio askapenen, arazoa?) talka egiten duela Europa, superestatal, rekin:
|
|
|
Hala ere, aipatutako erakundeen iritziak kontuan hartu beharrekoak badira ere, maila praktikoan, kasu honetan, emakumeen parte hartzea bermatzeko orduan, beren erabakiahalmena mugatua dela ondorioztatu beharra dago. Bi erakundeek, Arartekoak etaEmakundek, erabaki ahalmen mugatua baitute, eta agerian geratu den bezala, inolaz
|
ere
herri bietako udalen portaera baldintzatzeko modukoa.
|
|
2006
|
|
|
Atzean Malkor mendia (509 metro) dugu. Hilerritik, berriz
|
ere
herriko plazara iritsiko gara Orabideatik, ibilbidea amaituaz.
|
|
|
Botika ugari landareetatik eratorria denez, hauen berri izatea nahi eta nahiezkoa du. Neronek
|
ere
herriko botikariarengandik landare hau eta hartaz zenbat eta zenbat ikasi dudan ez dut sekula ahaztuko...
|
|
|
Diktadura frankista baino zaharragoa zen Aberri Eguna. Izan
|
ere
herri baten berpizkundea ospatu eta bultzatu nahian jaio zen ekitaldi politiko hori II. Errepublikako 1932ko Pazko Astean. Orduz geroztik Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Iruñean hurrenez hurren burutu zituzten aro errepublikanoan lehen Aberri Egunak.
|
|
|
Tamalez, elkarrizketa itxi da plazan eta kalean. Lan izugarria egiteko dago, komunikazio bideak berrezartzen direnean konponbidea erraztu daiteke, eta honek balio du
|
ere
herri honek bizi duen gatazkaren konponbiderako».
|
|
|
Erakunde horrek gomendatzen du egunean 600 g fruta eta barazki kontsumitzea helduetan eta 480 g haurretan. Baina ez da joera hori gaur egungo dietetan, non, pixkanaka pixkanaka, gantzak eta karbohidratoak gehitzen diren barazkien kalterako, batez
|
ere
herri gazteenetan: haurrek helduek baino landare gutxiago kontsumitzen dituzte.
|
|
|
Txaletak
|
ere
herriek bezain izen arrotza zuen niretzat. Gure habia.
|
|
|
Goizeko zazpietarako jaikitzen ginen tximinia garbitzera". Eta berriz
|
ere
herrira. Etxeko hotelean lan egitera.
|
|
2007
|
|
|
Idazlearen esperientzia eta oroimena daude agertzen duen unibertso horren jatorrian. Bera
|
ere
herri xehe horretako partaide zen, eta horrexegatik izan zuen joera herri hori bere kontagintzaren protagonista nagusitzat hartzeko.
|
|
|
Jendea ez da herrian gelditzen lanean. Haurrak
|
ere
herritik kanpo eskolatzen dira, nahiz eta euskaraz eskolatu. Beraz, haur gutxi, eta herritik kanpo.
|
|
|
Uraitzek dioenez, inolako arazorik gabe onartu zuten alkateak eskatutakoa: " Gu
|
ere
herriko parte garenez, ondo iruditzen zaigu ordaintzea. Egia esan, guk ez dugu hutsetik bizi nahi eta zerbait ordaindu behar bada horretarako prest gaude".
|
|
|
Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14 Baina beren haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan. zergatik gaur egun eskola herria baino euskaldunago da? hezkuntza politikari esker, bai eta
|
ere
herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara jarraitzeko gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
Batzuk osoki euskaldunak dira, hala nola aste kulturalak, baina maizenik euskal kulturak bere tokia egin behar du, pozgarri euskaldunentzat eta agian erakargarri erdaldunentzat. urtean zehar festibalak badira bakoitza bere gunean eta unean: Bi harriz lau xori, Dilin dalan, Errobi, Euskal Herria zuzenean, Hartzaro, Jazz in college, Uso pop, Xirula eta kultura asteak edo egunak Baigorrin, Bidarten, Donibane Lohizunen, Donapaleun, Hazparnen, Hendaian Kanbon, Maulen... euskal ondarea, herrietako eraikinek eta edergailuek bai eta
|
ere
herriaren historiak eta mitologiak osatzen dute. herritar eta kanpotar anitz ibiltzen dira euskal erakustokietan, Baionan, donibane Garazin ala donapaleun. Ikasleentzat Irisarriko Ospitalean antolatua da ondarearen zentro pedagogikoak, urtean zehar hiru eguneko egonaldiak egiteko eta udan antropologia kongresoak. helburu berarekin hendaiako Abbadia Jauregia
|
|
|
Iberiar Penintsularen sartaldean eta erdialdearen zati baten finkatu ziren batez
|
ere
herri zeltak. Zelta indoeuroparrak ziren euskaldunek hegoaldean zituzten auzoak ere, gaurko Errioxaren erdialdean egokitu ziren beroiak.
|
|
|
Azkenik, klimak (hots, inguru naturalak oro har), gobernukerak eta erlijioak eragin etenik gabekoa dute herrien izpirituan(, influent sans cesse sur l, esprit des hommes?) 172 Influentzia material (ista) hori izpirituan jarraitzaile alemanek berdin aitortuko dute. Aipa dezagun, Bossuet en historiaren teologian
|
ere
herrien jeinua(, génie des peuples?) 173 eta herrien izpiritua(, l, esprit des Égyptiens?, adbz.) 174 termino ezagunak zirela.
|
|
|
ebazteko. Görres en arabera testu horietan izpiritu herritar bat amankomuna estatu sozial guztientzat bizi da; izpiritu hori omen da herri kantak eta sagak ernarazi dituena
|
ere
herriaren gaztaroan, eta bai belaunaldiz belaunaldi, eta baita estatu edo klase batetik bestera ere jarraitzen dena, halatan ezen goi mailetan sortu literatura herri xumera sartzen denean(, herri liburuetan?), ez baitu besterik egiten bere jatorrira itzuli baino. Volksgeist edo gogo herritarra klase guztien artean zirkulazioan lebilke (literatura modu batzuetan bederen).
|
|
|
halaber) bere osoan herri guztien sumak sumatzen du, ez Greziak bakarrik edo Frantziak. Gizadia herri guztien batuketa da, non
|
ere
herriak elkar aberasten ari diren etengabe; eta gizatasuna ez da eredu edo ideal abstraktu bat (humanista), razionalki definitua, guztientzat arauzkoa, baizik herri bakoitzak gauzatua duen horren era. Beraz, gizatasuna, giza balioak?
|
|
|
Taxi gidariaren lanbidea xumeagoa da, ordea, ohartu da Hikmet. Ezin du taxi gidariak nahita
|
ere
herri osoa hil. Hikmeten lanbideak hil nahi duen hori ondo aukeratzea dakar derrigor.
|
|
|
Euskal identitatearen sistema orokorra osatzenduten osagarrien artean elementu batzuk euskaldun ditugulako, eta beste batzuk, berriz, Euskal Herrikoak. Haien eta hauen artean dagoen elkarreraginak erabakitzen du euskal nortasunaren izaera, eta, beraz, nazio kulturalaren oinarrien auziahortxe dago, funtsik gabeko politikakerien eguneroko zalapartetan baino areago.Auzi horren arabera erabakiko da inondik
|
ere
herri honen bizkarrezurra: euskaldunizan edo hemengo erdaldun izan.
|
|
|
Ez dut uste: uste dut Euskal Herriakiraultza nagusi bakarra daukala, berriro
|
ere
Herri Euskalduna izatea. Eta iraultzahori, ezinezko ametsen mundukoa da; kontuan har dezagun iraultza kontuok ametskontuak izaten direla maizenik, eta kasu honetan ere halatsu.
|
|
|
Euskararen normalizazio soziala dela-eta, nork du interesik eta motibaziorikherri hau berriz
|
ere
herri euskalduna izateko. Inork baldin badu, noski.
|
|
|
Argi dago lurrralde bateko biztanleek zirkunstantzia geografiko bakar horregatik ez dutela zertan ukan herri jakin bateko kide izatearen kontzientzia. Lurraldetasunari gehitzen baldin badiogu hizkuntza propioa izatea, zailagoa da, bainagerta daiteke oraindik
|
ere
herri konzientziarik ez izatea; edo konzientzia hori osoahula izatea beste kultura indartsuago batean murgilduta dagoelako. Egunerokobizitzan eta praktikan, beste bizipenen artean nahastuta egoteagatik, eraginkortasunik gabe gera daiteke balizko konzientzia hori (AEBn bizi den laugarrenbelaunaldiko txekiarrarena...).
|
|
|
Adibide argigarria begien aurrean jartzearren, esate baterako, batek esan lezake: giza eta gizarte balioa izanik
|
ere
herrien autodeterminazio eskubidea, ez da kontuan hartzeko modukoa, harik eta, dena delako herri horretan, zeinarentzat eskatzen baita autodeterminazio eskubide hori gizarte balio moduan, harik eta ausaz enfrentaturik dauden aldeen arteko bakea bermatzen ez den artean.
|
|
|
Arazoa XIX. mendearen buru aldera, antropologiaren fundatzaileekin ertzekotu da (E. Tylor, Frazer, Malinowski), non
|
ere
herri kolonialetako kulturak kolonizatzaileen europarrari hala kontrajarri baitzaizkio nola «basatasuna» «zibilizazioari», eta pentsaera «primitibo» eta «prelogikoa» logiko zientifiko eta razionalari. Terminologia hau gutxietsi delarik (oroit Wittgenstein-en zirtoak Frazer en Urrezko abarra ri), kultur ulerketaren eta erlatibitatearen auziak indar berria hartu du 60 urteetan 80.etaraino, eta gaur egun mende berriaren hasieran berriro.
|
|
|
Azkenik, klimak (hots, inguru naturalak oro har), gobernukerak eta erlijioak eragin etenik gabekoa dute herrien izpirituan («influent sans cesse sur l, esprit des hommes») 1018 Influentzia material (ista) hori izpirituan jarraitzaile alemanek berdin aitortuko dute. Aipa dezagun, Bossuet en historiaren teologian
|
ere
herrien jeinua
|
|
|
Aristoteles-entzat hitz hotsak eta idatz letrak sinbolo (symbola) edo zeinuak dira (semeia) «arimako afekzioentzat» (pathémata tes psychés); eta arimako afekzioak gauzen errepresentazioak edo irudikapenak dira (omoiómata). Orain, a) mintzairak eta grafiak ezberdinak badira
|
ere
herririk herri, hots, sinboloak eta zeinuak ezberdinak badira ere, b) zerki edo gauzak (prágmata), arimako afekzioak eragiten dituztenak, berdinak dira edonon, eta gauzon errepresentazioak ere ariman, hori baitira afekzioak (ta en té psyché pathémata), berdinak jende guztiengan42.
|
|
|
Ea jendea animatzen den eta giro polita lortzen dugun! Euskal ezkontza egunean
|
ere
herri bazkaria egin zen, eta benetan arrakastatsua izan zela. Hori kontuan hartuta, arrakasta bera edo handiagoa lortu ahal dela uste duguâ€.
|
|
|
Ezin da ahaztu, gainera, Periklesen bultzadaren atzean herri oso bat egon zela: obren kudeaketaz arduratu zen berariazko batzorde bat, bereziki351 Partenon sotilaren frisoetako narrazioetan
|
ere
herria agertzen den bezala, zehazki jai panatenaikoetako segizioa —160 metro luze dituen harrizko publizitate euskarrian—: ordezkari hierarkikoak, zalditeria, gurdiak, oinezkoak, agure adar eramaileak, zitaraeta flauta joleak, edertasunez jantzitako neska gazteak..., hitz batean, demokraziak ahalbidetu zituen herritar libreak jainko andereak omenduz — herritar libre bilakatzeko baimena eman zutelako—352.
|
|
|
Berak baino apur bat lehenago egiten nuen nik normalean ekitaldia, eta gero neuk laguntzen nion txakurrekin. Izan ere, Diccinoren zirkuan denetarik egiten genuen denok, batez
|
ere
herriko tabernetan Lucio fakirrarentzat botila hutsak eskatzen ibiltzea. Gero apurtu egiten genituen bildutako kristalezko botilak, eta oihal handi baten gainean jartzen genituen zati guztiak, Lucio oin hutsik kristal apurtuen gainean pasea zedin.
|
|
2008
|
|
|
Eta galderaren inguruan honakoa: batez
|
ere
herri ertain eta handietan zer behar ditugu euskara elkarte erraldoiak, ekimen piloarekin, egitura sendoekin, jende piloarekin edo ekimenak sendotu ahala autonomiaren bidea hartuko dutenak. Arrasaten, AEDren baitan jarraitu beharrean, ekimenak indartu ahala, bakoitzak bere bidea hartu zuen.
|
|
|
Ezkerraren ideologiak
|
ere
herri euskaldunaren nazio hondamendia zilegitu egin du beraz; inoiz argi eta garbi, inoiz erdi ezkutuan, inoiz ez ikusiarena eginda. Eta gertaera horren aurrean ez dira erne eta adi ibili militante abertzale guztiak.
|
|
|
Eta argitu ahala herri euskaldunaren eta herri langilearen arteko leizea zenbaterainokoa den erakutsi digu. Langileen herria
|
ere
herri arrotza da gure herrian jatorrizko herriari dagokionez, eta hori ezin dugu ahantzi. Langileen hitza ere hitz arrotza da gure nazioaren mintzairan eta kulturan:
|
|
|
Azken hiru hauen mintzo ozenak, aldiz, beste ezaugarri batzuk ditu alde horretatik: borroka molderik zailenetan arituak eta adituak, baina hala
|
ere
herri euskaldunaren problematika berezituan aski umezurtz.
|
|
|
Abertzaletasun erdaldunduan euskal kontzientzia etnokulturalaren gabezia azaltzeko orduan, testuinguru orokorraren egoera aipatu dugu hor nonbait. Alegia, militante, jarraitzaile eta boto emaile abertzaleak
|
ere
herri arroztu eta besterendu baten kume direla, eta, horrenbestez, euskal mundutik landa bizi direla gehienak. Baina jokabide hori azaltzeko, besterik ere izan behar genuke gogoan; adibidez, kultura soziolinguistikoaren auzia.
|
|
|
Poztu egiten nau, biziki poztu. Neuk
|
ere
herri euskaldunaren aberria baitut gogoko eta begiko, aberri euskaldunaren hizkuntza; beste poeta batek zioen moduan, iturri zaharretik ur berria edateko gozamena. Izan ere, euskaldun garen aldetik, zer irabazten dugu geure etnokulturaren soka etenda?
|
|
|
Badirudi gauzarik normalena dela kioskora joan eta Vocento taldeko egunkariak erostea. Hauen mentalitatearekin
|
ere
herri honek ez dauka gerorik. Hauen euskalduntasunak ez dauka erresistentzia gaitasunik, nazio kontzientzia eskaseko herritarrak direlako, eta euskalduntasunari zor zaion aberri sentiera higatua dutelako.
|
|
|
Esklabo hartutako beltzen ondorengoak dira bellak, eta duela ez hainbestera arte ezkontzeko ere behinolako ugazabari baimena eskatu dion kasurik ezagutu ei da. Saiatu naiz geurea
|
ere
herri berezia dela eta kontu horiek aipatzen, bereberrekiko izan ditzakegun antzekotasunak ateratzen, tuaregak ere bereber hiztunak baitira. Ez Pierrerentzat, ordea.
|
|
|
Idi mehar batek tiratuta jarraitu du mendebalderantz. Peulek beste ikuspuntu bat dute ganaduari buruz, eta hala
|
ere
herri honen elementu garrantzitsuenetakoa da. Statusa ematen du hara eta hona ibiltzeko abelburuak izateak, bizitzeko motiboa ere bada nolabait, munduan barrena loturarik gabe, larre hobeen bila ibiltzeko.
|
|
|
Gasolindegiko mutilak polito daki militarren erretolika. Eta haiek
|
ere
herriko irteeran topatu ditugu, eskari berdina ahoan. Itxaropenaren bidea etsipenarena bihurtzen ari da herri bakoitzera hurbildu ahala.
|
|
|
Elizara goizeko zazpietan joaten ziren,, goizeko zazpietarako mezetara joatea ez genuen atsegin, goizegi izaten zen guretzat. Baina eskertu ere egiten genuen horren goiz jaiki izana, batez
|
ere
herriko jaietan, hamaiketako mezara joanez gero eliza kanpoan buruhandiak izaten ziren-eta umeen zain. Eta ni oso beldur nintzen buruhandiekin?.
|
|
|
Geu bezala baliatzen dira naturaz, eta batzuetan geuk bezala apurtzen dute oreka. Hori horrelaxe da, eta hala
|
ere
herri indigena batzuek harreman berezia daukate inguruko munduarekin. Sanemek, esate baterako.
|
|
|
Komenigarria da idatzizko zenbait esparrutan
|
ere
herriko hizkera agertzea: herritarrendako ohar eta iragarki laburretan eta herrietako aldizkarietan, esate batera ko. Idatzizko esparruetan, baina, hizkera jasoa, gramatika aldetik zuzena, eta Euskara Batuaren ortografia arauak betetzen dituena bultzatzea komeni da.
|
|
|
Hazparneko San Josep ikastetxean erakasle eta Lehuntzan erretor, ezagutu dugu haatik euskal plazetan: pilotari segura, ekar tzale ona, ez beso haundia bainan fina, ez ditu xapelgoak aski gozatu, gerlagatik eta apezgoagatik ere, bainan izan du ainitz galde plazetan, Xuberoan guziz eta Baxenabarretik Lapurdi hegi hortarainoko arraboteetan
|
ere
herriko bestek beren partidattoa behar zuten denboran. Trinketetan gutiago bainan hor adiski deen artean.
|
|
|
Ugao> edo Miraballes> uriaren udalerriko 1796ko fogerazioan hauek atze man ditugu: Asensioena, Urkizena (la casa de Urquiza dio), Juanenekoa, Martoretxena, Andresena, Perozena, Errandoena, kontua izan gaur egun
|
ere
herri txikia dela.
|
|
|
Hortaz, interes nabaria du almanaka eta egutegien historiak, Euskal Herriko mentalitateak ezagutzeko, interes ideologiko, erlijioso eta politikoen hedapena aztertuz joateko, batez
|
ere
herri euskaldun arruntarengana hurbiltzeko.
|
|
|
Horiek guztiak eta gehiago aurki daitezke Euskalerriaren yakintzan. Halaber, propioki folklorikoak barik linguistikoak ziren bilketetan
|
ere
herri kultura osoa jasotzeko asmoaren eragina somatzen da (1905 hiztegia, 1919ko fonetika ikerketak, 1925eko morfologia...). Esate baterako lexikoa, edo elementu gramatikalak, beren baitan aztertu edo deskribatu ordez sarri herri kulturako usadio eta erabileren testuinguruan kokatuz aurkezten zituen, hizkuntza eta kultura uztartuz.
|
|
|
Ziur aski herriko eraikinik ikusgarriena da. Harresi hondakinak eta aztarnak badaude, batez
|
ere
herriaren iparraldean eta mendebaldean. Garai bateko harresiaren aztarna asko gelditzen dira.
|
|
|
Diru sariak eskaintzeak mentalitatearen aldaketa bat islatzen zuen, ordura arte nekazariak behartuta zeudelako lapurretak salatzera, inolako saririk jaso gabe. Gaizkileen aurkako kolaborazioa nolabait suspertu beharra zegoen, Konbentzio Gerraren ostean legez kanpo aritzen ziren talde armatuak ugaritu egin zirelako326, hain zuzen
|
ere
herri xehearen aldetik agintarien aurkako mesfidantzak areagotzen ziren momentuan.
|
|
|
Horiei, 1808ko alkatea izandako Ignacio María defuntuaren anaiaren bidez, ibarzabaldarrek eginiko erosketak gehitzen badizkiegu, bitartean udalkide izandakoek saldutako ondasunen% 48? 4 eskuratu zutela dakusagu. Proportzioa handitu egingo litzateke, 1809rako falta zaizkigun udalkide guztien nortasunak jakinda (hiru dauzkagu) eta horiek
|
ere
herri lurren erosleen zerrendan aurkituko bagenitu. Neurri berean, bitartean gauzatu ziren salmentei buruzko daturik ezak interpretazioetan zuhurrak izatera behartzen gaitu udalkideen eta herri lurren erosleen arteko harremana zehazterakoan.
|
|
|
Beste era bateko berria irakurri dugu apirilaren hasierako Eskualdunan29; izan ere, Anton Abadia euskaltzale jakintsu eta mezenas handiak Goienetxe auzapezari idatzi zion, urte horretako euskal jaiak Donibane Lohizunen antolatzeko. Astekariaren arabera, artean datak zehazteke zeuden, baina, edozelan
|
ere
herriko jaien ostetik egingo ziren, hau da, ekainaren 24aren ostetik.
|
|
|
Azken aldian korrika egiteko ohitura zabaltzen ari da eta egokia iruditu zitzaigun hemen
|
ere
herri krosa antolatzea. 8,6 kilometroko luzera izanen du, eta Narbarten hasi eta akituko da, Bertizaranako hiru herrietan barna pasatu ondotik.
|
|
|
Egun osoko jarduna izanen dute aranztar gazteek eta ziur baserrietako eskea bukatu orduko egunaren argi printzak itzaliak izanen direla, baina ez hala bestarenak. Arantzan baserri aunitz badira eta hortaz ibilbidea luzea izanen da, baina egia dena da inauteriak ez direla soilik herrira mugatu behar eta baserriak
|
ere
herrikoak direla.
|
|
|
Bigarren postua Azpilkuetako herriarentzako izan zen, eta hirugarrena, berriz, Elizondoko Beti Zurrutak ateratako orgarentzat izan zen. Iazko txapelketan
|
ere
herri horiexek eraman zituzten sariak.
|
|
|
Irungo Udalaz (Gipuzkoa) gain, Iruñekoa
|
ere
herri akusazio gisa aurkeztuko da Nagore Laffage gazte irundarraren hilketaren auzian. Izatez, NaBai, EAE ANV eta PSN alderdiek eskatuta, indarkeria sexistaren ondoriozko heriotza kasu guztietan jardungo du horrela Iruñeko Udalak (UPN).
|
|
|
«Lanik ez ukaitea ez deus bat izatea bezala zen. Langabezian zena ez zen agertzen
|
ere
herrian, gordetzen zen».
|