|
2007
|
|
|
Egiaz, hitzak esanahi eremu zabala betetzen du: berezko dohaina, gaitasuna, sormena, talentua, isuria, baina baita aiurria ere, tenperamentua, izaera orokorki, eta batzuetan horren sinonimoak izan litezke arima, izpiritua, eta jainko bat begiralea
|
ere
adieraz lezake, jainko bitarteko bat. Herri edo hizkuntza baten jeinua izan liteke, Augustoren jeinua, mende edo aro batena, kristautasunaren edo musikarena.
|
|
2008
|
|
|
Negarra gainditu zuela adierazteko edo, eguzkitako betaurrekoak kendu zituen. Aurpegian urrutiramendua, patxada eta egonkortasuna adierazten zituen orain, baina ezaugarri kontrajarriak zituen eta amorrua, gorrotoa eta zinismoa
|
ere
adieraz zitzakeela pentsatu nuen hurrenez hurren, sentimendu indartsuak betiere, baina gutxitan erakuts zitzakeela bozkarioa, nostalgia edo irria. Garibaldi ere horrelakoa izango zela erabaki nuen, asperturik begira egoteak ematen digun inpunitatearekin, eta bien arteko harremana gorabeheratsua izango zela.
|
|
|
– Erreziprokotasuna>
|
ere
adieraz dezake, beti ere pluralean ageri delarik:
|
|
|
–Argatic zitezte jarri,/ santiguacera sarri? 39 Erabilera honetan, maiz?
|
ere
adierazi dezakeela pentsa daiteke, baina ulerkera zuzenena, santiguatzera gero?,, santiguatzera berehala, litzatekeela dirudi.
|
|
2009
|
|
|
Haatik, Etxepareliburuaargitaratzeradoakionbabeslearen aurreanapal tasunez aurkeztubeharrean dagoelaaitortuzere, babeslealaudatzea etanor beraumilazaltzeaeskaintzetan topikoa delaonartuzere,, eneignoranziaren araura eginak? horrekin, apaltasunaz gain besterik
|
ere
adieraz dezake. Etxepare, noski, ezdaezjakina, gizon ikasiabaita, zalantzarikgabe.Koplak dirabere, ignoranziaren arauraeginak?. Bestelaesanda, ezduelaeredurik jarraitu, ezduelabide erakuslerikizan, ezduelamaisurik izankoplagintzari heltzeko orduan adierazten aridaEtxepare.
|
|
|
Norabide bakarreko begirada finkoa mehatxutzat har liteke. Baina, bi pertsonen elkarrekiko begirada finkoak jarrera positiboa
|
ere
adieraz dezake. Ikasle batiirakasleak askotan begiratzen badio, errefortzu positibotzat har liteke.
|
|
|
Zutikako ibilerak beste zerbait
|
ere
adieraz dezake, aditu zenbaiten ustez. Gizakiarengandik banandutako eboluzio horretan txinpantze eta orangutanen hatz koskor gaineko ibilera uste baino geroago gertatutako egokitzapena izan zela.
|
|
2011
|
|
|
Azkenik, pazienteen %2an, hatsa psikologikoa da, sufritzeko sentsazioa baitute, baina ez dute sufritzen. Halitosi kasuen %90 aho barrunbean sortzen dira Halitosiak diagnostiko eta tratamendu espezifikoak behar dituzten beste patologia larri batzuk
|
ere
adieraz ditzake. Hala ere, eremu ezezaguna da eta saiakuntza kliniko gutxi ditu eskuragarri, nahiz eta garrantzi sozioekonomiko handia duen, ez bakarrik inplikatutako osasun arazoengatik, baizik eta ukitutakoek ahozko garbiketako produktuetan gastatzen duten diru kopuru handiagatik.
|
|
|
Esaldi horretan, heuscal letra txikian dago eta badirudi gehiago beste zentzu batean uler daitekeela: hitz egiten duen komunitateaz ari da, herrik kasu horretan jende
|
ere
adieraz lezake.
|
|
|
Bigarren esaldia beste doinu batez ebaki zuen, lehena baino zertxobait lehorrago. Aukeratxoa ematen zidala
|
ere
adieraz zezaketen bigarren esaldi hark eta doinu aldaketak. Galdera erantzutea ere eragozten zuenez, ez zitzaiola axola deliberatu nuen, niri jakinarazten zidala ez zitzaiola axola ni nola nengoen, ezta ere bera zelan zegoen niri kontatzea.
|
|
2012
|
|
|
Zakurraren espermaren analisiak (espermiograma) ez du bakarrik aztertzen animaliaren eiakulazioan dauden espermatozoideen kontzentrazioa edo kopurua. Espermaren analisiak
|
ere
adieraz dezake orain arte ezagutzen ez den ernalezintasunen bat dagoela. Arrak antzutasunik badu, jabeak itzuli egin behar du hark ordaindutako zenbatekoa.
|
|
2013
|
|
|
Anatomian espazio, tarte edo gune. Gehienbat iztai kanaleko zati edo kokapenak adierazten ditu(, Lacuna vasorum retroinguinalisLigamentum lacunare), edo bertoko zenbait osagai(, Nodus lymphoideus lacunaris vasculorum intermedius/ lateralis/ medialis); bestelako osagai gutxi batzuk
|
ere
adieraz ditzake, adibidez Lacunae urethrales edo garezur barruko zain zabalguneetako Lacunae laterales.
|
|
|
" Kristalezkoak dira zure olatuak, zure begietako olatuak, zure kristalezko begietako olatuak..." (Pee Wee). Kristalak eta urak duten antzagatik, kristalezko begiek tristezia
|
ere
adieraz lezakete, zintzotasunaz aparte. Halaxe, begi negartiak dira Henry King zenarentzat, zeinak 1669an idatzi zuen berrehun urte geroago Edward Elgar konpositoreak musikatu eta Londresko antzoki batean estreinaturiko kantu ospetsua:
|
|
2014
|
|
|
Maila honetan, nazioa?, Hiriari kontrastean, landatarrak edo hiri inguruetako biztanleria landugabea (barbaroa) izan liteke, are gehiago konkistatubako herri basak eta ezezagunak. 3) Nazio hitzak leinu aristokratikoak
|
ere
adieraz ditzake, jaiotzak sozialki bereizten duen jendea,, natio optimatium? (Zizeron, Pro Sestio XLIV, 96).
|
|
|
Krisi ekonomikoak zentzu bi hartu ditzake, beraz. Alde batetik, krisi ekonomikoak adieraziko luke etxe, herrialde zein kontinente batean gertatzen den egoera kritikoa ekonomiaren ikuspegitik; baina, bestetik, ekonomia zientzien, sistema ekonomiko edota ekonomilari eta oligarkia ekonomikoarekiko mesfidantzaren areagotzea
|
ere
adierazi dezake.
|
|
2015
|
|
|
Zentzu etniko edo kulturalean erabilita, negatiboa izango da taldeak bere nortasuna galtzen duenean (asimilazioa); eta positiboa talde batek beste talde bat barneratzen duenean, agian azkenaren ezaugarriren bat gordeta. Etnia edo kultura aniztasuna onartzen dela
|
ere
adieraz dezake, edo batzera jotzen dela (mestizajea), nahiz eta batuketa ezorekatua izan gehienetan. Zentzu sozial eta politikoan erabilita, berriz, aipaturiko taldekidetza edo naziokidetza adieraz dezake.
|
|
|
Zuzenketarako puntuzko lerro bat duzu esaldi bakoitzaren azpian, eta hartan jar dezakezu zuzenketa proposamena. Dena dela, denborarik ez galtzeko, ordena aldaketak gezien bidez
|
ere
adieraz ditzakezu, dauden tokian.
|
|
2016
|
|
|
Demagun geu garela antzezpenaren egile eta ikusle bakar. Nekez uztar daitezke literatura eta bizitza modu zinezkoagoan, esan eta barre urduri bat atera zaio, laineza
|
ere
adieraz zezakeena, jolas dibertigarri eta gaizto bat asmatu balu bezala.
|
|
|
Azelerometroaren eta giroskopio integratuaren bidez, Clininok badaki telefono mugikorra zein posiziotan dagoen. Oro har, sentsore horien funtzio nagusia da pantaila biratzea terminala horizontalean jartzen denean, baina, halaber, laguntza ematen duen edozein gainazalen inklinazioa
|
ere
adieraz dezake. Irudia:
|
|
|
Barrabilean edo eskrotoan mina edo mina izatea. Aurreko kasuan bezala, sintoma horiek alerta seinale bat dira, baina ez du esan nahi minbizia dagoenik; beste gaixotasun batzuk ere badaude, eta horiek
|
ere
adieraz ditzakete. Espezialistak bakarrik egin dezake diagnostikoa proba egokien bidez. Prostatako minbizia:
|
|
|
Gainera, hipotekaren subrogazioak bezala, berritzeak kostu bat dakar, nahiz eta legeak arautzen ez duen. Beraz, erakundeek batzorde libre bat ezar dezakete, eta, batzuetan, gainerako kapitalaren% 2
|
ere
adieraz dezakete. Nobazio estandarreko komisio bat %1 ingurukoa da, nahiz eta egiten den bakarra epea luzatzea den, legeak %0, 1 ezartzen du gehienez.
|
|
2017
|
|
|
Sortu nahi duzun plano berriaren kopia kopurua
|
ere
adieraz dezakezu Plano kopurua elkarrizketa koadroan.Erreferentzia planoa segidan sortuko da, plano batetik bestera espazio bera duela, offset balio bera erabiliz.
|
|
2018
|
|
|
Zuzenketarako puntuzko lerro bat duzu esaldi bakoitzaren azpian, eta hartan jar dezakezu zuzenketa proposamena. Dena dela, denborarik ez galtzeko, ordena aldaketak gezien bidez
|
ere
adieraz ditzakezu, dauden tokian.
|
|
2019
|
|
|
Batak besteari lanpasean kutxa metaliko hutsa utzi dio, eta, horrek, oparia egin duenarentzat, bestearen jokaera etsipen handia izan dela adierazten du, edo etortzeko den proiekturen bat hutsean geratuko dela, edo horrelako zerbait
|
ere
adieraz lezake; oparia hutsa da; ezereza. Metalak hoztasuna esan nahi du; oparia egin duen pertsona horrek bestearenganako sentimendu ezkorrak dituela.
|
|
|
Eta are lazgarriagorik
|
ere
adieraz zezakeen: hari ez ziotela jazarpenik egin.
|
|
|
B lekukotasunean, gure ustez, ez da oso argi geratzen eskandaluhitzak sexua (eta ez besterik) adierazten ote duen, baina, edonola ere, sexua
|
ere
adieraz dezakeela uste dugu. C ren kasuan, sexuarekiko erreferentzia argiagoa ikusten dugu (C II:
|
|
|
" Horrela, ezagutzen dut adizkiak bi adierazi ditu: alde batetik puntukaria da (dazagut en esanahia duela; bestetik, ordea, ohitura
|
ere
adieraz dezake (egunero ezagutzen dut lagun berri bat esaldian adibidez. Honen antzera suertatzen da forma trinkorik ez duten zenbait aditzekin ere, hala nola, ulertu, sinetsi, eta beste bakar batzurekin".
|
|
|
Txabalak, gorantz gogorraren ondoren, atseden hartzeko lekua
|
ere
adieraz lezake.
|
|
|
1720an Astigarrazana, iraganeko astigarra beraz, gero beranduago 1828an Astigarradana. Erlatibozko aditz flexioaren aldakortasunak bere balioaren erlatibotasuna
|
ere
adieraz lezake, benetako izena flexioaren aurrekoa litzatekeelarik. Bestalde, flexioaren bi aldaera horiek agertzea, eskribauek, beraien aurreko dokumentu ezberdinetatik jasoak izanaren seinalea izan daiteke, baita ere.
|
|
|
Aurrean daukaguna zerbait nabarmentzeko, nahikoa izaten da behatzarekin erakusten baduzu; ahoa ireki gabe
|
ere
adieraz dezakezu zertan ari zaren. Agerian ez dagoen zerbait aipatu nahi duzunean, aldiz, kontua zailagoa izaten da.
|
|
2020
|
|
|
Bestetik, test azkarrei dagokienez, 932 egin ziren eta 45ek hauteman zituzten antigorputzak. Test azkarrek edo serologikoek pertsona batek sortutako antigorputzak edota hartutako immunitatea edo neurtzen ditu, eta iraganeko infekzio bat
|
ere
adieraz dezakete. Dena den, Osasun Sailak ez du argitzen atzemandako kasu horiek zehazki non izan diren.
|
|
2021
|
|
|
4.5.7c Adierari dagokionez, de Rijken (1991) iritziz, penek ez du ‘ekintza’ adierarik, ‘burututako’ zerbait adierazten du, eta hala da askotan, adierazpen, aitorpen, ekarpen, ekoizpen, itzulpen, laburpen, lorpen... ez baititugu ulertzen gehienetan ‘adieraztea’, ‘aitortzea’, ‘ekartzea’.. gisa, baizik ‘adierazi dena’, ‘ekarri dena’, ‘lortu dena’ eta abar. Baina nahikoa da Euskaltzaindiaren Hiztegiak edo Egungo Euskararen Hiztegiak ematen dituzten definizioak ikustea ohartzeko ‘gertaera, gauzatzea’
|
ere
adieraz dezakeela men/ pen atzizkiaz eratorririko izenak: bedeinkapen ‘bedeinkatzea’; iraupen 1 ‘irautea’, 2 ‘zerbaitek bere hartan dirauen denbora’; hastapen 1 ‘hastea, hasiera’, 2 ‘ikasi behar den zerbaiten hasierako gaiak’ (pluralean); ekoizpen ‘ekoiztea; ekoiztearen ondorioa’; galmen ‘galtzea, hondatzea’, Dena den, testuinguruan ikusi behar da ‘ondorioa’ ala ‘gertaera’, zein balio duen eratorriak.
|
|
|
Aditzoinak da nahiz du motakoak izan daitezke, eta sortzen den izenak maizenik ‘ondorioa’ balioa du, baina ‘gertaera, egitea’
|
ere
adieraz dezake: aitortza/ aitortze, bizitza/ bizitze, egoitza, ekintza, emaitza, ezagutza, ezkontza, higuintza, iraultza, jaiotza/ jaiotze, jakintza/ jakite, laguntza, sendotza eta abar.
|
|
|
Bestetik, ‘gertaera edo ekintza baten gauzatze bakoitza’
|
ere
adieraz dezake aldi izenak. Adiera hau hartuko du bereziki aditzoinei nahiz gertaera edo ekintza izenei (arnasa, dardara, eztul, hitz, kasketa, jai...) elkarturik doanean.
|
|
|
Batzuetan animalien eta landareen sexua adierazten dugu, ar eta eme osagaien bidez; eta, konparazioz, bi atalez osatutako gauzetan, atal zulodunaren barruan sartzen dena ere bai (astar, asto eme, iratze ar, iratze eme, lehoi eme, lore eme, molde ar, palmondo eme, tigreme...). Pertsonen sexua
|
ere
adieraz dezakegu gizon, mutil, andre edo neska izenen bidez (langile gizon). Beste batzuetan ahaidetasuna adierazten du (haur seme, okilama, zerrama...).
|
|
|
Lehenengo adibidean azpimarratutako perpausak adieraz dezake emaitzak nola ez dituen lortuko, edo, baldintza hori betetzen jarraitzen badu (hain lan gutxi egiten baduzu...), zer gertatuko zaion iragarri. Bigarrenean perpaus nagusiko aditzaren moduak mendeko perpausa baldintzazko gisa ulertzera eraman gaitzake (gehiago saiatuko bazina...), baina emaitza onak nola lortuko lituzkeen
|
ere
adieraz dezake azpimarratutako zatiak. Tradizioko adibide bat emateko:
|
|
|
gu, gau, gaur, antz, geurtz (Mitxelena). Bakartasuna
|
ere
adieraz dezake: Jendea, ‘masak’, dira egiazko protagonista, ez izaki bakun batzuk (Mitxelena).
|
|
|
18.4.3a Datiboak ez ditu bakarrik helburuak adierazten. Horietaz gain, esperimentatzaileak
|
ere
adieraz ditzake, esate baterako: Malenari tangoa kantatzea gustatzen zaio; Malenari tango zahar hura ahaztu zaio.
|
|
|
21.6.3h ‘Kausa’
|
ere
adieraz dezakegu instrumentalaren bidez. Honako adibide honetan, esaterako: Tristuraz eta penaz hil zen gizajoa.
|
|
|
Berez, ez dira gauza bera. en genitiboak jabegoa adierazten du askotan, posesioa, nahiz bestelako erlazioak
|
ere
adieraz ditzakeen (§ 18.6.2c); baina, oro har, norbaitek duen zerbaitez aritzeko balio du (cf. Euskal Herriak dituen adiskideak).
|
|
|
21.3.3c ‘Helburua’
|
ere
adieraz dezake PS honek, mendeko perpaus jokatugabeetan bereziki (§ 38.4): Guri adarra jotzeagatik ari da (cf.
|
|
|
23.5.3.2h Gure informazio iturria esanezkoa (inori entzundakoa) dela nabarmentzeaz gain, bestelako ñabardurak
|
ere
adieraz ditzake omen ek, edo behintzat bestelako ñabardurak dituzten testuingurutan ager daiteke, hanpaduretan esaterako: Xoxik ez du eta jauregia erosiko omen du!
|
|
|
Bertan hitzak, azkenik, ‘hurbil’ nahiz ‘aurki’
|
ere
adieraz dezake. Indartuaz ematen da inoiz:
|
|
|
23.4.3c Adierari dagokionez, batetik ‘obligazioa’ adieraz dezake (ikasi egin behar dut). Bestetik, geroaldia
|
ere
adieraz dezake, batez ere ondoan esanahi horretako adberbioren bat doanean nahiz behar izan aspektu prospektiboan ageri denean: Bihar Donostiara joan duzu; Zer egin behar duzu gaur arratsaldean?
|
|
|
Iritzia edo ustea
|
ere
adieraz dezake (modalitate epistemikoa, § 10.4.1b, § 26.6.3.2): Orain dela bi ordu alde egin du; Etxean behar du honezkero; Eguerdia izan behar du; Munduko jokalaririk onena izan behar du.
|
|
|
23.4.4c Adierari dagokionez, predikatuak adierazten duen gertaera gauzatzeko eragozpena edo ezintasuna ematen du aditzera ezin izan modalak. Benetako oztopo edo ezintasuna adierazteaz gain, hiztunaren ustez gertatua
|
ere
adieraz dezake; eman dezagun norbaiten zain gaudela eta ez dela azaldu. Badakigu autoz zetorrela eta konplikatua izan daitekeela autoa uzteko lekua aurkitzea.
|
|
|
23.4.5d Adierari dagokionez," zerbait egiteko, eginarazteko edo lortzeko asmo edo xede erabakia izan" (Euskaltzaindiaren Hiztegia) adierazteaz gain, iritzia edo ustea
|
ere
adieraz dezake (modalitate epistemikoa, § 10.4.1b, § 26.6.3.2): Gauzak ondo egin nahiko ditu eta!
|
|
|
Adjektiboari edo adberbioari erantsitako atzizki txikigarriek berek
|
ere
adieraz dezakete gehiegizkoa, modu leunean, ekialdean batez ere: Urrunxko da etxea; [Bidea] egunean lau aldiz egiteko handixkoa zela jujatu zuten aitak eta amak (Larre); Gaurkoa askatasun handitxoa da[...] (Uztapide); Kantua goraxe hartu du (Lafitte).
|
|
|
Adibidez, t (z) ekotan Hegoaldean erabiltzen da nagusiki (t (z) eko formari mugagabeko taeta inesiboko marka eransten zaizkio), eta Iparraldeko tradizioan horren parekoa t (z) ekotz forma da (t (z) eko formari instrumentala erantsiz). Helburuzko balioa adierazteko erabiltzen dira gehienetan (§ 37.4), baina baldintza
|
ere
adieraz dezakete: Inori laguntzekotan, zuri lagunduko dizut; Norbaiti eskerrak ematekotan, Ane ezin dugu alde batera utzi; Berant etortzekotz, hobe duzu gakoa hartzea; Gehiago ez entseatzekotz, hobe duzu ikasketen uztea.
|
|
|
36.7.2e Gertakariaren ukapena adierazteko erabili ohi den tu gabe formak aurrekotasuna
|
ere
adieraz dezake, erdiespeneko predikatuekin doanean —sartu, iritsi, adlatiboa... — Batez ere Iparraldean erabiltzen da forma hau adiera horretan. Zenbaitetan agerikoa da denborazko esanahia:
|
|
|
tzera orduko (Atseden hartzera orduko, gogorrak ikusiko ditu gaixoak). Gauza bera gertatzen da tzerako formarekin; aldiberekotasun estua ez ezik (§ 36.5.2a), aurrekotasuna
|
ere
adieraz dezake, Hegoaldeko euskalkietan: Ezkontzako hitza ematerako, ondo atera kontuak.
|
|
|
Balioari dagokionez, perpaus hauek denborarekin batera, edo haren lekuan, kausa edo azalpena
|
ere
adieraz dezakete: Ikusitakoak ikusi ondoan, ezin naiteke lasai egon; Hainbeste denboran eskolan ibili ostean, zerbait ikasiko zenuen.
|
|
|
Hori esandakoan etxeko bidea hartu zuten perpausak, esate baterako, ‘hori esan ondoan’ adierazten du; Esandakoan gaude perpausean, berriz, esan aditzaren objektua da agerian ez dagoen izena. Eta denborazkoarekin batera beste ñabardura batzuk
|
ere
adieraz ditzake: mailakatzailea duen Hain larri ikusitakoan, izutu egin ziren perpausak, esate baterako, kausa edo azalpena ere adierazten du; Gogoz hasitakoan, erraz egiten da lana perpausak, berriz, baldintza.
|
|
|
36.7.3g Hegoaldean erabiltzen den tuta forma, ta atzizki adberbiala erantsita sortua, ‘forma zirkunstantziala’ da, hau da, zirkunstantzia askotara irekia. Beste batzuen artean, denbora
|
ere
adieraz dezake; ondokotasuna, hain zuzen ere: Uda amaituta, hondartzako aldagelak itxi egiten dira; Behin atea itxita, lotara joan gaitezke.
|
|
|
Perpaus hauen oinarrian den tu (a) z forma ere zirkunstantzia askotara irekia da, tuta eta turik baino ere areago. Zenbaitetan denbora
|
ere
adieraz dezake, ondokotasuna, modu lasaian bada ere: ‘Ondo lo egin’ esanaz, ohera joan zen; Maletak geltokiko zaindegian utziz, hiria ezagutzera joan zen.
|
|
|
36.10f Era berean, tu bitartean forma batez ere iraupeneko aldiberekotasuna adierazteko erabiltzen den arren (§ 36.6.2b), azken mugako gertakaria, unekoa,
|
ere
adieraz dezake: Itxarongelan eseriko naiz trena iritsi bitartean —postposizioaren aldaerak:
|
|
|
Genitiborik gabe ere erabiltzen dira izen bizigabeekin, adjektiborik ez daramatenean: festa ondoan, batzar ostean12 Ezkero/ z gero postposizio konplexuak maizenik noizdaniko muga adierazten duen arren (§ 35.2.9c), ondokotasuna
|
ere
adieraz dezake: Nekeaz gero bakea etorri zen.
|
|
|
35.2.5i Ikusia dugu gaur zortzi bezalako esapideek aurrekotasuna adierazten dutela zenbaitetan (§ 35.2.4k), baina ondokotasuna
|
ere
adieraz dezakete beste batzuetan: Malentxo nere alabarik zaharrena gaur hamabost ezkontzen zaidak!
|
|
|
....2.6a Kokapen orokorra adierazten dute" denbora izen ziklikoa+{ n ∼ z}" egiturako sintagmek —erreferentzia puntu zehatza dutenean izan ezik (ikus § 35.2.3d) — (Igandean ez da lan egiten; Gauaz ibiltzea du gustuko); z atzizkia ohikoa da horrelako osagarrietan (egunaz/ egunez, gauaz/ gauez, Pazkoz, Inauteriz) 14 Orobat, ekin atzizkiarekin egindako sintagmek kokapen orokorra
|
ere
adieraz dezakete (Igandearekin egiten diegu lagunei bisita).
|
|
|
Bestetik, beti adberbioak ere iraupena adierazten du ‘denbora guztian’ esan nahi duenean: Donibanen bizi izan zen beti; maiztasuna
|
ere
adieraz dezake adberbio honek (ikus § 35.2.12c) eta baita fasea ere (ikus § 35.2.13c).
|
|
|
35.2.8c Zenbatzailerik gabeko" denbora izena+ n" egiturako sintagmak ere iraupena seinala dezake ‘denbora horretan guztian’ adierazten duenean: Gauean etxean egon naiz, hau da, ‘gau osoan’ Baina, gorago esan bezala, kokapen inklusiboa edo orokorra
|
ere
adieraz dezake: Gauean etorri da; Gauean ez da lanik egin behar.
|
|
|
Egun gutxitan betetzen dira zezen plazak; Goiz askotan joaten naiz azokara; Frankotan izana naiz Parisen; Batzuetan nekatuta jaikitzen naiz. Zenbatzaile soilak
|
ere
adieraz dezake maiztasuna, ariketa aditzekin batez ere: Ez da asko mintzatzen horretaz; Gutxi etortzen da gurera; Adineko jendeak izugarri errepikatzen ditu kontuak.
|
|
|
guztizkoa, perpaus biak iraupenekoak direnean (Haurra zela (rik), alai bizi zen gurasoen etxean), eta partziala, nagusia unekoa denean (Gazte nintzela (rik) sortu zitzaidan kanturako zaletasuna). Gauzatze prozesua adierazten duten predikatuek
|
ere
adieraz dezakete aldiberekotasun zehatza, iraupenekoak direnez: [...] bizikletan ikasten nuelarik, badut itzulipurdi ederrik eginik (Lafitte).
|
|
|
denbora eta kausa (Etxea sutan ikusi zuelarik, suhiltzaileei deitu zien berehala); denbora eta modua edo azalpena (Eskiatzen zebilela hautsi zuen zangoa); denbora baino areago, beharbada, baldintza (Zu nirekin zarela, ez naiz inoren beldur) edo modua (Atsekabea errazagoa da jasaten, partekatua delarik). Inplikazioa
|
ere
adieraz dezake (Hori esaten duzularik, egia baizik ez duzu esaten).
|
|
|
Noiz ere semeaz erditu baitzen, plazer handia hartu zuen. Gertakari errepikatua edo ohikoa
|
ere
adieraz dezake, eta baita geroaldikoa ere: Noiz ere apaizak erraten baitu meza, Jainkoari ohore ematen dio; Noiz ere ikusiko baituzu nire laguna, emazkiozu goraintziak.
|
|
|
Lehenbizikoak adiera bietan erabiltzen dira, berehalakotasunari dagokionean nahiz jadanekoan; batera adberbioarekin eratuak berehalakotasuna adierazten dute batez ere, baina jadanekoa
|
ere
adieraz dezakete inoiz; azken biek, berriz, berehalakotasuna baizik ez dute adierazten.
|
|
|
Suhiltzaileak iristerako, kiskalita zegoen etxola; Gu jaikitzerako, lanean ari zen laguna. Baina berehalakotasuna
|
ere
adieraz dezake: Partida bat amaitzerako, beste bati ekiten zioten.
|
|
|
‘Jadanik’ badena ez ezik, ‘lehenago’ gertatua
|
ere
adieraz dezake forma honek. Inoiz anbiguoa izan badaiteke ere, agerikoa izaten da gehienetan, testuingurua lagun, noiz adierazten duen aurrekotasuna:
|
|
|
Ohean sartu zenaz batera, loak hartu zuen; Hura agertuaz batera amaitu zen gure arteko bakea; Atea ireki zutenarekin batera, jendea bultzaka sartu zen; Argia urratzearekin batera hasi dira lanean. Hori dute forma hauek ohiko erabilera, baina ‘jadanekoa’
|
ere
adieraz dezakete: Egunkariak herrira zirenaz batera, zain zegoen dendaria.
|
|
|
Denboraz gain, bestalde, emendioa
|
ere
adieraz dezake tuaz batera formak: Plazan ginen lasai ederrean hizketan, eguzkia hartuaz batera.
|
|
|
Gure ahoa ixten duk, hi agertu bezala (Etxeberri Ziburukoa); Kartzelako ateetara zen bezala, gizonak negar minari eman zion (§ 32.4.3). Ekialdeko n ber formak, adiera bat baino gehiagokoa, berehalakotasuna
|
ere
adieraz dezake: [Ilezko soka] tiratzen duten ber, amore ematen du (Lafitte).
|
|
|
36.6.1a Forma batzuek aldiberekotasun zehatza adierazten dute berariaz, erreferentzia ematen duen gertakaria iraupenekoa dela seinalatuz. Adierazpen orokorreko formek
|
ere
adieraz dezaketena espresuki seinalatzea dute zeregin forma hauek, ondoko adibideak alderatuz ikus daitekeen moduan: Haurra lo dagoenean, itzalita edukitzen dugu telebista Haurra lo dagoen bitartean, itzalita edukitzen dugu telebista.
|
|
|
Denboraz gaineko egia orokorrak
|
ere
adieraz ditzake nean formak (Helmugako marra igarotzen denean amaitzen da lasterketa) edo inplikazioa (Hori esan duenean, egia esan du). Era berean, tzean forma ere ohikoa den arren denboraren adierazpenean, bestelakorik adierazten du zenbaitetan:
|
|
|
Gauzatzea adierazten duten predikatuek irakurketa biak izan ditzakete, sekuentziala, gauzatze burutua adierazten denean (Etxea garbitzen dudanean, kalera ateratzen naiz paseatzera, hots, ‘garbitzea amaitu’ dudanean) edo osoa, gauzatze prozesua adierazten denean (Etxea garbitzen dudanean, irratia piztua edukitzen dut beti, hau da, ‘garbitzen ari naizenean’). Adizki sintetikoak
|
ere
adieraz dezake errepikatzea edo ohitura, perpaus nagusiak hala eskatzen duenean (Asperturik nagoenean, zinemara joaten naiz).
|
|
|
Atal honen sarreran azaldu den moduan, bestalde, denboraz eta kausaz gain baldintza
|
ere
adieraz dezake forma honek, nean formak bezala: Lanpostua galtzean, babesik gabe geratzen da langilea —hots, ‘galtzen duenean’ nahiz ‘galtzen badu’— Inplikazioa ere adieraz dezake:
|
|
|
Atal honen sarreran azaldu den moduan, bestalde, denboraz eta kausaz gain baldintza ere adieraz dezake forma honek, nean formak bezala: Lanpostua galtzean, babesik gabe geratzen da langilea —hots, ‘galtzen duenean’ nahiz ‘galtzen badu’— Inplikazioa
|
ere
adieraz dezake: Hori esatean, egia esan duzu.
|
|
|
Esapide laburtu horrek etorkizuna
|
ere
adieraz dezake, eta aditz nagusiak argitzen du esapidearen anbiguotasuna: Gaur zortzi{ etorri zen ∼ etorriko da}.
|
|
|
...ik hasi nintzen lanean, hamazortzi urte nituen orduan; Egunen batean ez naiz hemen izango, oroituko zarete orduan) 4 Orduantxe (bertan), orduan bertan, orduan berean aldaerek aldiberekotasuna indartzen dute, han berean osagarriak bezala (Orduantxe ari ziren dendako ateak irekitzen; Nik orduan berean galdu nuen esperantza; Han berean sendatu zen gizona), baina gertakari burutua edo berehalakotasuna
|
ere
adieraz dezakete, orain ek bezala (Orduantxe (bertan) iritsi zen; Egoteko esan zion, orduantxe (bertan) etorriko zela). Denboraz bestelako erabilera bat badu orduan adberbioak, lagunarteko gipuzkeran batez ere:
|
|
|
Asmoaz bestelako nozioak
|
ere
adieraz ditzake, hala ere, isilpeko izena bestelakoa denean; egoera, besteak beste: Nafarrek partida nahiko eskasa egin zuten, eta berriro kale egitekotan izan ziren (Berria); Aseguru etxea porrot egitekotan zegoenean, Gobernuak diru laguntzak eman zizkion (Berria).
|
|
|
Gorago aipatu ditugun hiru kausa motak adieraz ditzake lako perpausak, objektiboa, oinarri logikoa duena edo motibo subjektiboa seinalatzen duena. Harritu, damutu, izutu, lotsatu, poztu, loriatu, ikaratu, miretsi, deitoratu eta gisa horretako aditzek adierazten dituzten giza jarrera edo emozioen kausa
|
ere
adieraz dezake: Aberastuta natorrelako harritu al zarete?; Miresten dituzte langile trebeak direlako.
|
|
|
Kontzesioaz gain, helburua edo nahia
|
ere
adieraz dezake nahiz en bidez osatutako perpausak Iparraldeko testuetan, baina betiere, kontzesio moldeekin konparatuz, aditzean edo nahiz en kokagunean aldaketaren bat duelarik.
|
|
|
hago isilik!; haika, mutil, jaiki hadi!; bil itzazue zuen puskak!; erran beza egia!; has dadila festa! Ez dira, hargatik, aginduen adieraztera mugatuak, besteak beste, aholkuak (ez ezazu jan hori, gero, gaixotu eginen zara eta!), erreguak (etor zaitez laguntzera, mesedez!), debekuak (ez bedi erre tabernaren barruan!) eta baimenak (sar zaitez!, joan bitez festara!)
|
ere
adieraz baititzakete.
|
|
|
20.3.3.1d Modua. Modua
|
ere
adieraz dezake ra adlatiboak: neure erara, gure antzera, lehengo modura, bere kontura eta abar.
|
|
|
26.2.3d Nahiz eta normalean ahalera adizki analitikoen bidez osatzen den (§ 26.6.3.1), adizki sintetikoek
|
ere
adieraz dezakete, horretarako, adizkiak ke atzizkia beretzen duela (teke atzizkia izan aditzaren NOR paradigman): Ezin datorke hortik gauza onik (Juan Garzia); Nagusigo ezti hori ordea, ez da adiskidantza antzuak sortua; Soil soilik amodioak dakarke (Jon Muñoz); Baina zu bezalako euskara modu baten seme, umezurtz izanagatik ere, ezin dateke gaizki (Salaburu).
|
|
|
40.9c tuz eta tuaz moldeen alboan, tzez forma ere badugu, aditz izenaren gainean eraikia, eta beste balio batzuen artean modua
|
ere
adieraz dezakeena. Esan daiteke tzez forma duten adibide klasikoak gehienbat ekialdeko egileen izkribuetan ageri direla (bereziki zubererazkoetan), eta ez direla oso arruntak:
|
|
|
Orain langintza biak utzirik bere jaiotetxean, Jauregin, kondaira zaharra eta euskara aztertuaz bizi dana (Labaien). Lehenengo mendeko perpausak, turik moldea daramanak, adiera burutua du, eta egoera bat azalduz neurri batean modua
|
ere
adieraz dezake (‘langintza biak utzirik bizi da’); bigarrenak ere, tuaz moldekoak, modua adierazten du, baina ia ez da modu balioko gertaera burutu bat, edo egoera bat, baizik bizitze ekintza une horretan nola ari den gauzatzen edo gertatzen (‘kondaira zaharra eta euskara aztertuaz bizi’) 10.
|
|
|
tu aginean eta tzeko zorian dira molde honen baliokide bi, eta guztiak ere patu txarra adierazten duten aditzekin erabiltzen dira. Bigarren, beharrezkotasuna
|
ere
adieraz dezake [tu beharrean+ egon]: Zurekin hitz egin beharrean gaude ahalik eta lasterren.
|
|
|
4 Informatu Gure nahia bada, senitartekoei eta ongintzako erakundeari jakinaraztea hil ondoren harekin lankidetzan aritzeko asmoa dugula. Testamentu solidarioa zein notariotzan utzi den
|
ere
adieraz dezakegu, baina senideek Azken Nahiaren Egintzen Erregistro Orokorrean kontsultatu ahal izango dute. Zer proiektu eta ekimen finantzatu ondare solidario batekin Jasotako dohaintzei esker, ongintza erakundeek zientzia, ingurumena, hezkuntza edo gizarte eskubideetan inberti dezakete, besteak beste, hurrengo belaunaldien etorkizuna hobetzen laguntzen duten kausetan.
|
|
|
Burugogorkeria izan, tenkor, temati jarri. Gurari, apeta edo irrika
|
ere
adieraz dezake. Ondorengo esaldiak dakar Lizarragako Hiztegiak:
|
|
|
Entzumen bidez atzeman daitezkeen soinuen deuseztapena
|
ere
adieraz dezakete:
|
|
|
1.1 Sorkuntza
|
ere
adieraz dezaketen mugimendu aditzak (pilota bota bertsoak bota): gutxienez, astindu, atera, bereganatu, bildu, bota, egotzi, eskuratu, etorri, jaso eta zokoratu.
|
|
|
2.1 Deuseztapena
|
ere
adieraz dezaketen mugimendu aditzak (tontorra gainditu zorabioa gainditu): gutxienez, alboratu, baztertu, gainditu, kendu, saihestu, uxatu, zokoratu, urrundu eta utzi.
|
|
|
3.1 Betekizuna
|
ere
adieraz dezaketen mugimendu aditzak (gorbata zuzendu erakundea zuzendu): gutxienez, antzeman, atzeman, bereizi, bideratu, egotzi, kaleratu, kanporatu, leporatu, plazaratu eta zuzendu.
|
|
|
3.2 Betekizuna
|
ere
adieraz dezaketen aldaketa aditzak (aurpegia ezkutatu misterioa ezkutatu): gutxienez, argitu, ase, bete, ezkutatu, jasan, jorratu, kutsatu, orraztu, pairatu eta suspertu.
|
|
|
4.1 Areagotzea
|
ere
adieraz dezaketen mugimendu aditzak (behiak akuilatu mugimendua akuilatu): gutxienez, akuilatu, bultzatu eta zirikatu.
|
|
|
4.2 Areagotzea
|
ere
adieraz dezaketen aldaketa aditzak: gutxienez, estutu, garatu, gogortu, korapilatu, sendotu, zabaldu eta zorroztu.
|
|
|
5.1 Txikiagotzea
|
ere
adieraz dezaketen aldaketa aditzak (pisua arindu urduritasuna arindu): gutxienez, arindu eta leundu.
|
|
|
5.2 Txikiagotzea
|
ere
adieraz dezaketen komunikazio aditzak (erreka mugatu askatasuna mugatu): gutxienez, mugatu eta zehaztu.
|
|
|
Entzumen bidez atzeman daitezkeen soinuen hutsetiko sorkuntza
|
ere
adieraz dezakete:
|
|
|
Hizkuntzen jabekuntza
|
ere
adieraz dezakete:
|