|
2001
|
|
|
Konorte galtze edo sinkopea, zorabialdi gisa
|
ere
ezagutzen dena, oso ohikoa izaten da, odol zirkulazioaren uneko aldaketa batek eragiten du eta tentsio arterialaren erorketa iragankorra sortzen du.
|
|
2003
|
|
|
Kalebarrenetik Urola ibaia zeharkatuko dugu eta Urretxun sartuko gara. Hirigune historikora hurbilduz, baina bertatik kanpo, Areizaga jauregi etxea topatuko dugu, Baroikoa izenarekin
|
ere
ezagutzen dena. XVII. mendean eraiki zen eta familiako armarri dotoreak apaintzen du fatxada.
|
|
|
Hotzeria, katarro izenaz
|
ere
ezagutzen dena, arnas bideei eragiten dien gaitz beherakorra da, nagusiki sudurra eta eztarria, eta batzuetan trakea eta bronkioak ere bai. Pertsona berak gaixotasun hori urtean behin baino gehiagotan har dezake, eta udazkenaren hasiera, udaberria eta neguaren erdia baino gehiago izaten dira.
|
|
2004
|
|
|
Telemedikuntza, e osasuna izenaz
|
ere
ezagutzen dena, komunitate zientifikoaren parte handi baten interesa pizten duen diziplina da, eta Espainian izugarri zabaldu da, joan den martxoan Madrilen egin zen Osasunaren Informatikako Nazioarteko VII. Biltzarrean azaldu bezala. Azken bost urteak jauzi kualitatibo handia izan dira mundu erdiko osasun sistemetan.
|
|
2005
|
|
|
Karbono dioxidoa (CO2), karbono dioxidoa, karbono oxidoa eta karbono dioxidoa izenez
|
ere
ezagutzen dena, atmosferako gas ugarienetako bat da. Eta zeregin garrantzitsua du landareen, animalien eta, azken batean, gizakien bizi prozesuetan, hala nola fotosintesian, arnasketan edo giza gorputzaren barneko zenbait jardueratan.
|
|
2006
|
|
|
Txinako kontsumitzaileen elkarteek salatu dutenez," zongzi" etan edo arroz gelatinakarizko pasteletan kobre sulfatoa eta kloruroa eta beste produktu toxiko batzuk daude. Herensugearen Potearen Jaian kontsumitzen den produktu tipikoa da, “Duanwu” edo “Doble Cinco” izenez
|
ere
ezagutzen dena (Ilargiko egutegiko bosgarren hilaren bosgarren egunekoa delako), “Dailar” ren arabera. Produktu kimiko kaltegarri horiek banbu hostoak (arroz gelatinakaraz eta leka pastaz betetzea triangelu forman biltzen dutenak) berdeagoak izateko erabiltzen dira.
|
|
2008
|
|
|
Loaren apnea, Apnea Hipoapnea Sindromea (SAHS) izenaz
|
ere
ezagutzen dena, osasun publikoaren arazotzat hartu zen, ez bakarrik lo indarberritzailerik ez izatea dakarrelako eta horrek ondorio larriak dakartzalako (SAHS duten gaixoek auto istripuak izateko arrisku handiagoa dute beste guztiok baino 7 10 bider gehiago eta are arrisku handiagoa, lanean eta etxean istripuak izateko).
|
|
|
Bizirik dirautenei dagokienez, Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasunak (UICN) bere zerrenda gorrian arrisku larrian daudela gogorarazten du. Adibidez, Amoy tigreak edo Txinako hegoaldekoak 70 ale besterik ez ditu Txinako zooetan; bizirik dirauten bost subespezieetatik handienetakoak, siberiar tigrea (Amur edo Ussuri izenez
|
ere
ezagutzen dena), 400 inguru bakarrik geratzen dira basa egoeran Errusian, 20 bat Txinan eta bat bera ere ez Korean, 400 ale baino ez dira geratzen. Gutxitzearen arrazoiak Isileko ehiza, habitata suntsitzea eta gizakiak harrapakinak gutxitzea dira egoera horren arrazoi nagusiak.
|
|
|
Malaria, paludismo izenaz
|
ere
ezagutzen dena, parasitoen gaixotasuna da, eta Plasmodiumek kutsatutako Anopheles generoko eltxoen ziztadatik transmititzen da. “P. vivax”ak eragindako malaria hilgarria den arren, eltxoaren parasito horren genomaren sekuentziazioak balio die ikertzaileei haren potentzial arriskutsuaz ohartarazteko.
|
|
2009
|
|
|
Peterson eta lankideek (1993) beste mota bateko azalpenak eskainidituzte. Autore horien arabera, neskengan pentsamendu erreflexiborako gaitasunaeta euren buruarekiko zorroztasuna lehenago agertzeak azal lezake joera hori.Compas eta lankideek (1993), aldiz, egoera emozional negatiboei gehiegizko atentzioaren eskaintzea azpimarratzen dute (errumiazio izenaz
|
ere
ezagutzen dena). Kirchner eta Forns (2000) autoreek, aurrekoarekin osagarria den azalpena ematendute, garapen fisiko goiztiarragoa eta bikoteratze goiztiarragoa azpimarratuz. Izanere, neskek garrantzi handiagoa ematen omen diete nerabezaroko bi gertakari horiei.
|
|
2010
|
|
|
Gipuzkoan, etapa honetan, Gipuzkoako Hiri Antolamendurako Plan Probintziala aztertuko da, 1966koa, «Doxiadis Plana» izenez
|
ere
ezagutzen dena, idazketa batzorde berriaren izena jasoz: Doxiadis Iberica.
|
|
|
izaten ari dira ministerio konferentzietan. Laugarren konferentzia Dohan izan zen eta bertan Garapenaren Erronda jarri zen indarrean, Dohako Erronda izenaz
|
ere
ezagutzen dena, alegia. Dohako Erronda honekCancunen zein Hong Kongen garatu ziren 5 eta 6 ministerio konferentzietan izanzuen segida baina arrakasta handirik gabe.
|
|
2011
|
|
|
Ohiko aknea, polimorfo izenez
|
ere
ezagutzen dena, aurpegiko eta toraxaren goialdeko gune seborreikoetan agertzen da.
|
|
2012
|
|
|
Baina hemen ere ikasten ahal da nola nik ez dudan apurtzen teorizazio kanonikoekin, hau da, agustinismoarekin eta tomismoarekin, kontinuitatea da nire filosofia, katolikoa dena. Denok gara diferente, eta ni honela ari naiz (eta seguridadea edukitzeko prest nago nire filosofia ukatzeko, eta ez masokismoagatik, eta bai espero dudalako argitze definitiboa, cosmos honetan ezin dena zeren gure ezagutza sekula ezin izan baitaiteke unibertsala cosmos materiala dugunean estudiogai, hor dakusat nik tara bat guztion baitan, bekatu jatorrizko bezala
|
ere
ezagutzen dena zirkulu teologikoetan, non ni ez naizen sartzen, eta hortik norberaren buruaren ukazioa ez izatea masokismoa).
|
|
|
Hona hemen animalia bat hartu aurretik edonork egin beharreko galderak. Ezgaitasuna duen txakur bat (adopzio berezi gisa
|
ere
ezagutzen dena) adoptatzeko, komeni da, gainera, animaliaren mugei buruzko aholku zehatzak ematea. Ez da gauza bera gorreria duen txakur bat aukeratzea (soinurik erabili gabe jabearekin jarduteko trebakuntza berezia du) edo animalia itsu bat aukeratzea.
|
|
2013
|
|
|
Hirugarren adibidea, askoz ere arruntagoa, gerriko minarena da, lunbago, lunbalgia edo min lunbar izenez
|
ere
ezagutzen dena. Kasurik gehienetan arrazoi jakina egon ohi da gerriko minerako.
|
|
|
Irudia: Krueger Ur hotzaren arriskuak Hotzarekiko alergia, «urtikaria frigore» izenez
|
ere
ezagutzen dena, ezohiko hipersentiberatasuna da, tenperatura baxuekin sortzen dena. Kasu honetan, hotzarekiko esposiziotik minutu gutxiren buruan, larruazalean gorritasuna eta baba prakerrinosoak sortzen dira.
|
|
2014
|
|
|
Aurreko bi epaien artean entzutetsuena lehena izan zen, «Helsinki Bus Case» izenez
|
ere
ezagutzen dena, zeinaren bidez EEJAk garbi zehaztu zuen ingurumen alderdiak txertatzeko prozedura juridikoak nolakoa izan behar zuen.
|
|
2015
|
|
|
20 Europar Batasuneko Kontseilua (Ministroen Kontseilu izenez
|
ere
ezagutzen dena) EBko organo legegile garrantzitsuena izan da. Baina Lisboako tratatua indarrean sartu denetik, Europako Parlamentuarekin partekatzen du legeak onartzeko prozedura, ekimena Europako Batzordearen esku dago.
|
|
|
Buruko min hotzengatiko zefalea, izozkiaren zefalea izenez
|
ere
ezagutzen dena, oso ohikoa eta gogaikarria da, baina ez du larritasun handirik
|
|
2016
|
|
|
Hori dela eta, diseinu fasea edo ekodiseinua hain kritikoa da ekonomia zirkularrera aurrera egiteko. Ekodiseinua, ingurumenerako diseinutzat
|
ere
ezagutzen dena, ingurumen aldagaia beste irizpidetzat hartzen duen metodologia gisa aurkezten da, industria produktuak diseinatzeko prozesuan erabakiak hartu behar direlako, eta, gainera, beti kontuan hartu diren beste batzuk ere kontuan hartu behar direlako, hala nola kostuak, kalitatea… 5 Hondakinen ingurumen inpaktua nabarmen murritz daiteke ekodiseinu irizpideak aplikatuta Irudia:... Eroskik Eroski Taldeak ekodiseinu proiektu bat egin du arroparako leungarri ontziarekin.
|
|
|
Musika ikasketak sorterrian hasi zituen eta Altsasun eta Iruñean eman zien segida, pianoa, organoa, harmonia eta konposizioa ikasiz. Txistu bandetarako euskal kutsuko partitura sorta sortu zuen, 60 bat. Haien artean Iruñatarra kalejira nabarmendu daiteke, La escoba izenez
|
ere
ezagutzen dena. 1923ko sanferminetako banden txapelketara aurkeztu zuten.
|
|
|
Eliz idazgintzan bederen, nahiz egun nahikoa atzendurik daukagun, arras sonatua izan den Kempisen liburua zubererara bihurtu zuen lehenbiziko itzultzailea genuke Martin Maister. Eta ez beza inork ere pentsa, elizgizon batentzat ohore txikerra zatekeela, bada, Kristoren imitazionea, edo Contemptus mundi bezala
|
ere
ezagutzen dena, munduan eta historia osoan zehar ia seguru gehien itzuli nahiz editatu izan den liburuetakoa baitugu. XV. mendean agertzen hasia, ezagutzen den alerik zaharrena 1441.ekoa da.
|
|
2017
|
|
|
Bestearen bitartezko traumatizatzea (traumatizatze bikarioa), enpatia bidezko kutsatzea gisa
|
ere
ezagutzen dena, hondamendi baten biktimak bizitakoa eta haren erreakzioak profesionalarengan errepikatzen direnean ematen da.
|
|
|
Neke emozionala, erretako profesionalaren sindromea gisa
|
ere
ezagutzen dena, (edo, ingelesez, burnout) etengabeko behar emozional bati eta egindako lanarekin asetu ezinari lotutako neke kronikoa da, fisikoa zein psikologikoa.
|
|
|
Horrenbestez, desberdindu beharra dago sare domotikoa eta etxeko sarea, HNA izenez
|
ere
ezagutzen dena (HNA: Home Network Area).
|
|
|
Telefono sarea. Erabiltzailearen sarbide puntua telefonia zentralarekin lortzen duen parea; abonatu begizta izenez
|
ere
ezagutzen dena eta bi hari bihurrituz osatuta dagoena.
|
|
|
Ostera, ADIN SOZIALA" soziokultural izenez
|
ere
ezagutzen dena (Cavanaugh eta Blanchard Fields, 2002)" pertsonak gizartean garai historiko jakin batean hartzen dituen rolei eta rol horiek betetzeko eraginkortasunari dagokie. Adin mota hori hainbat jokabide eta ohituratan islatzen da; besteak beste, janzkeran, hizkeran, besteekin harremanak izateko estiloan eta antzekoetan.
|
|
|
XX. mendeko gertaera nagusietakoa izan zen Lehen Mundu Gerra, Gerra Handia izenaz
|
ere
ezagutzen dena. Baina zergatik gertatu zen?
|
|
|
Jende asko aurkitu dute Interneti eta sare sozialei esker; zehazki, Dylan Winter kazetari eta itsas arrantzale britainiarrak egindako bideo baten bidez, hainbat milioi bisita jaso baititu. Berokuntzako etxeko sistema merkea, lorontziak eta kandelak dituena, aspaldiko ideia da, eta jende askok aurkitu du Internet bidez Bideo tutoreek (gaztelaniaz azpitituluekin ikus daiteke) oso modu erraz eta grafikoan azaltzen dute zer material behar diren eta nola fabrikatu «txiroen berogailu» izenez
|
ere
ezagutzen dena. Zortzi kandela txiki, tamaina ezberdineko bi lorontzi, metalezko erretilu bat, pizgailu bat eta aldizkari bat aski dituzte.
|
|
2018
|
|
|
Laxoa jokoa, guante bezala
|
ere
ezagutzen dena, plaza librean jokatzen da, eta lau pilotarik osatutako bi talde aritzen dira aurrez aurre. Sakea harri finko edo plazaren alde batean jarritako botarritik egiten da, eta jokalariek, modalitate honetako larruzko eskularru espezifikoak jantzita, pilota zuzenean botatzen dute tantoa edo marra lortu arte.
|
|
2020
|
|
|
Hala ere, Espainiako Neurologia Elkartearen arabera (SEN), gaixotasun hori dutenen %25ek ez du inoiz medikuarekin kontsultatu. Jakeka izenaz
|
ere
ezagutzen dena gutxiegi adiagnostizatuta dago, eta, beraz, ez da behar bezala tratatzen. Izan ere, automedikazio arriskutsua egiten da, errezetarik gabeko analgesikoekin.
|
|
|
Niazina, B3 bitamina edo azido nikotiniko izenekin
|
ere
ezagutzen dena, HFaren tratamendurako erabili zen lehenengo farmako lipido eraldatzailea izan zen. Niazinak gantz azido askeen (ingelesez Free Fatty Acid edo FFA) gantz ehunetik kanporako garraioa murrizten du, bertako proteina lipasa sistema inhibituz.
|
|
|
Niazina, B3 bitamina edo azido nikotiniko izenekin
|
ere
ezagutzen dena, HFaren tratamendurako erabili zen lehenengo farmako lipido eraldatzailea izan zen. Niazinak gantz azido askeen (ingelesez Free Fatty Acid edo FFA) gantz ehunetik kanporako garraioa murrizten du, bertako proteina lipasa sistema inhibituz.
|
|
2021
|
|
|
Covid Digital EB ziurtagiria herritarrek Europar Batasunean libreki zirkulatzea erraztuko duen tresna da pandemia garaian. Ziurtagiri hori, ‘Covid’ pasaportea edo ‘osasun pasaportea’ izenez
|
ere
ezagutzen dena, Estatu kide guztietan egongo da eskuragarri 2021eko uztailaren 1etik aurrera, nahiz eta herrialdeak dagoeneko hasi daitezkeen ematen eta erabiltzen. Zer da EBko Covid Digital Ziurtagiria?
|
|
|
Hizikia, hijiki, MeHijiki edo Hizikia fusiforme izenez
|
ere
ezagutzen dena, alga beltz mota bat da, eta harizpizko itxura du. Zapore gazia du eta testura biguna, baina ez dugu nahastu behar sushia egiteko erabiltzen diren algekin.
|
|
|
Oso gaizki ibili, egoera ezin txarragoan egon. Zotala, laiaz edo aitzurraz ateratzen den lur zati belarduna da, zohi bezala
|
ere
ezagutzen dena.
|
|
|
Budapesteko Adierazpenak, aldiz, sarbide irekia lortzeko bi bide zehazten zituen (Budapest Open Access Initiative, 2002): sarbide irekiko aldizkariak (urrezko bidea izenez
|
ere
ezagutzen dena), eta autogordailutzea (bide berdea, gordailu instituzional edota tematikoak erabiliz). Sarbide irekiaren lehen defendatzaileak autogordailutze edo bide berdearen aldekoak baziren ere (Harnad et al., 2008), aldizkarien bideak indar handia hartu du, bai argitaletxe ez komertzial zein komertzialen artean.
|
|
2023
|
|
|
Elektrokardiograma (EKG) baten QT tartea, QRS konplexuaren hasieratik uhinaren bukaeraraino doan tartea da eta bentrikuluen despolarizazio eta birpolarizazioari dagokio. Tarte honen luzapenak, QT luzearen sindrome (QTLS) bezala
|
ere
ezagutzen dena, bentrikuluen birpolarizazioan alterazioren bat dagoela adierazten du. Alterazio hau sortzetikoa edo hartutakoa izan daiteke.
|
|
|
Elektrokardiograma (EKG) baten QT tartea, QRS konplexuaren hasieratik uhinaren bukaeraraino doan tartea da eta bentrikuluen despolarizazio eta birpolarizazioari dagokio. Tarte honen luzapenak, QT luzearen sindrome (QTLS) bezala
|
ere
ezagutzen dena, bentrikuluen birpolarizazioan alterazioren bat dagoela adierazten du. Alterazio hau sortzetikoa edo hartutakoa izan daiteke.
|