|
2000
|
|
|
Guk ere beste herrietan egiten diren lanak interes handiz irakurtzen ditugu, gurea aberasten dutelako. Uste dugu kanpora begira baduela interesik, eta salmentetan
|
ere
Euskal Herritik kanpora ikusmin handia piztu du
|
|
|
Soin Hezkuntza ikasi zuen Gasteizen eta Madrilen goi mailako kirolaren inguruko masterra burutu. Tesia
|
ere
euskal pilotaren inguruan ari da egiten. Teknikari lanetan aritu da Argentinan, Bolivian, Brasilen, Estatu Batuetan eta Venezuelan.Orain Euskadiko Euskal Pilotaren Federakuntzako zuzendari teknikoa da.Pilota herrikoi nola bihurtu da bere kezketako bat.
|
|
|
ORAIN Euskal Herriaren beste modelo bat ofizialdu da, behintzat ezker abertzalean, zabalagoa, egiatiagoa, eta Nafarroakoaren buztanari lotuak zerbait egokitu zaigu arabarroi. Gaur onartzen da alor berdetik kanpo sortu garenok, amaren altzoan euskara ikasi ez dugunok, horiek
|
ere
Euskal Herriko jendea garela. Bestalde, arabar gazteek, euskara ikastolan edota euskaldun berrien familian ikasitakoek, Gipuzkoa edo Bizkaiko gazte gehienen fonetika daukate, eta hori euskararen onerako ez bada, bai behintzat euskaldunen integraziorako.
|
|
|
Eizagirre, Carrasco, Hurtado, Artola, Belauste, Peña, German, Pagaza, Legarreta, Patricio eta Ramon. Gainera, 1 irabazteaz gain, gero txapelketa bera
|
ere
euskal eskuetan geratu zen.
|
|
|
Konfidantza izan dezagun gure txerto eta sendabideetan gaixoa lehen bait lehen ospitaletik atera ahal izateko. Izan
|
ere
Euskal Herriak edozein europarrek gustoz hartuko lukeen klima eta bizikalitate atsegina du. Jakin dezagun, beraz, zailtasun guzi horiek gainditzen segurtasun eta eraginkortasun handienarekin.
|
|
|
Argi izan, ordea, egindako ibilbidea ez dela alferrikakoa izan. Ez baitugu zalantzarik oraindik
|
ere
Euskal Herriko herritarren gehiengoak bat egiten duela Lizarra Garaziko Hitzarmenarekin eta gure burujabetza berreskuratzeko hasitako ibilbidearekin. Izan ere, Lizarra Garazin sinatu akordioa ez baitatza alderdi, sindikatu eta gainerako taldeok une horretan erabakitakoan, hauek guztiak idazkia sinatzera bultzatu zituen euskal sozietatearen gogoan baizik, eta atzen hau hamaika bide ezberdinetatik adierazi izan da urteotan eta ez da inola ixilduko aurrerakoan.
|
|
|
Izan ere, 1990 urtean Euskaldunon Egunkaria kaleratzen hasi zenetik (VII), egunkarietan euskal literatur lan gehienen berri ematen hasi dira, ordura arte lan batzuen kaleratzea ez baitzen aipatu ere egiten. Ordutik aurrera, pixkanaka gainerako egunkarietan
|
ere
euskal literaturari txoko txiki bat eskaintzen hasi dira. Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian.
|
|
|
Gure Irratiak, entzute eremu nagusia Lapurdin du (48.000 euskal hiztun baino gehiagorekin), eta24.000 entzule ditu Ipar Euskal Herrian, hauetarik 22.000 Lapurdin; hau %44, 4 da.Xiberoko Botzak, aldiz, 9.000 entzule ditu bakarrik; hau da, euskal hiztunen %1240 41.Azken inkesta honen arazoa da, euskal entzuleak bakarrik hartzen dituela kontuan; baina jada zehaztu dugun bezala, Irulegiko Irratiak eta Xiberoko Botzak badituztezenbait emankizun, inkesta, elkarrizketa... frantsesez. Gainera, musika emankizunbatzuk, batez
|
ere
euskal rockarenak, euskaldunak ez diren gazteek ere entzuten dituzte.Euskal irrati soziatiboen iraunkortasuna eta indarra, emankizunen ekoizpen kostuamurriztea lortzen duen beren arteko lankidetza estuaz gain, dituzten elkartasun etasostengu sareetatik datoz: entzuleria, Euskal Kultur eta Kirol Elkarteak, Euskal Kultura Institutua, Euskal Presoen aldeko Sostengu Elkartea42, mugaz gaindiko hedabideak... Batez ere,, entzuleriaren diru-laguntza erregular eta harrigarriak dira finantzamenduiturri nagusi eta berezienak?.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi badugu, orain
|
ere
Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan dezakegu.
|
|
|
Hain zuzen ere, partikularrek eskuz egindako ale bakan batzuez gain (Euskaldunon Egunkaria,), dokumentu baten zabalkundea helburu izan duten zenbait kanpaina aipa ditzakegu. 1989an Iruñean ezker abertzaleak ospatutako Aberri Egunean zabaldu zenberriz
|
ere
Euskal Herriko pasaportea, tamainaz eta itxuraz beste pasaporteen neurrieta egite bertsukoa, gorria, eta azalean Euskal Herriko mapa zuela, izar gorri batekin.Urtebete beranduago, eta berriz ere Aberri Egunean, Euskal Herritartasun Agiriakaleratu zen; itxuraz Carte d, identite frantsesaren ereduari jarraituz, hiru ataletantolesten zen agiria. Agiri biak, bai pasaportea eta bai Euskal Herritartasun Agiria, ASK erakundeak jaulki zituen.
|
|
|
Baina ez da hor ahitzen irakasle honen ekarpen oparoaeuskal soziolinguistikaren baratze xumean. Ereinak ereinda, oraindik
|
ere
euskal soroajorratzen segitzen du orduan bezain gartsuki.
|
|
|
Epe horretan, dena den, ez zen faltatu beste kultur errealitate bat
|
ere
euskal gizartean, paraleloki zebilena, herrietan, egunerokoagoa? –ez hurbilagoa ezinbestean, eta, hein handi batean, ordura arteko dinamikak eta joerek bideratzen zutena.
|
|
2001
|
|
|
Merkatua batez
|
ere
Euskal Herria da, ekoizten diren gazten %75 hementxe saltzen delako; gero Madril eta Bartzelona ditugu, eta %5 esportatzen dugu, batez ere EEBBetara eta Alemaniara.
|
|
|
SAKABANAKETAREN aurka manifestazioa egingo da Parisen larunbatean, senideek Frantziako Gobernuaren espetxe politika salatzeko egindako martxa luzearen ondoren. Ez da hau bakarrik eskatuko zaiona Pariseko gobernuari, euskal errefuxiatuek
|
ere
Euskal Herrian bizitzeko eskubidea aldarrikatu baitute modu publikoan azken asteotan.
|
|
|
Eta PPren gobernu espainiarra ustiapen nuklearrei emandako baimenen epea luzatzen ari da. Horrela gertatzen da Burgoseko Garoñako zentral nuklearrarekin, eta horixe da hain zuzen
|
ere
Euskal Herritik hurbilen dagoena. Dagoeneko zaharkitua egonik ere, luzatu egin zaio ustiapenerako baimena.
|
|
|
Obra honek amatasunaren zeregina aztertzen du, eta aurrean jartzen diguamaren patu bikoitza: publikoa, alde batetik, gizartearekin zerikusia duena, hau da, bere lan politikoa, eta, pribatua, bestetik, familiaren baitan gauzatzen dena.Haurdunaldiak
|
ere
Euskal Herriaren historiarekin batera gertatzen dira. Mirenenahonelaxe kontatzen du:
|
|
|
Prozesu horien arabera, badirudi populazioaren gehiengoamota horretakoa dela: a) euskararen balore nagusia sinbolikoa da, ez pragmatikoa; b) euskararekiko jarrerak aldekoak dira, berreskuratzearen etanormalizatzearen aldekoak; c) etorkizunerako usteak dira euskararenindartzea gorantz joango dela; d) gehien aipatzen duten motibazio motaintegratzailea da, baina ez instrumentalki erabiltzeko; motibazio komunikatiboa ere integratzailean sartzen bada
|
ere
euskal testuinguruan, komunikatzeko erabiltze hori ez da indar gehiegirekin aipatzen; e) identitateari buruz, berriz, gehiengoa identitate euskaldunarekin lotzen da.
|
|
|
2) Garciaren (2000) tesian, berriz, Hego Euskal Herriko unibertsitate guztietako titulazio ezberdinen lehen eta azkeneko ikasmailetako ikasleak, lagin errepresentatiboorokorrean, eta horietatik euskaraz zekitenekin bakarrik osatutako azpilaginberezia. Bi kasuetan, aldaketa txiki batzuk sumatu dira lortutako eredupsikosoziolinguistiko kausaletan, horrela aurretik literaturak esaten duenaberriz
|
ere
euskal testuinguruan baieztatuz, gainera geroz eta indar handiagorekin. Hori era askotara uler daiteke; adibidez:
|
|
|
Entzun dudanez, orain
|
ere
Euskal Herriko zenbait ikastetxetan noizbehinka agertzen omen dira zomorrotxo baldartxo horiek. Aski omen da haur zorritsu bat agertzea, laster eskola guztia zorriz betetzeko.
|
|
|
Puntu honetan arlotekeriarik larriena aski hurbil dugu. Halaz guztiz
|
ere
euskal liburuak ez dira egin Euskal Herri osorako (eta hemen Euskal Herri osoak esan nahi du euskaraz egiten ziren eskualdeak), baizik zati edo herrialde baterako. Eta alde batean gauzak goraka zebiltzanean, beste aldean beheraka zebiltzan.
|
|
|
Nafarroa Beherea aipa  tzen da noiz edo behin zenbait lekutan, behar bezain maiz ez bada ere; Nafarroa Garaia sekula ere ez. Eta Nafarroa, Garaia batik bat, zerbait izan da eta zerbait baino gehiago da egungo egunean
|
ere
Euskal Herrian. Hor gabiltza elkarren lehian Iparraldeko haurrideei lagundu beharrean.
|
|
|
Ukazioen sukar horrek jota, —alde eta aldi guztietan— euskara hizkuntza bat bera dela ezin onartu dute; ezta
|
ere
euskal hiztunen komunitatea bakarra dela. Muturreraino eramanez apriorismo politikoa, dekretuka, inprimaki eta letreroak elebakartuz, lankidetza hitzarmenak hautsiz, zor duen diruaren ordainketa ukatuz, instituzio kulturalak mesprezatuz, jokabide beligerante eta probokatzailean.
|
|
|
Pastoralen kontutik, denbora gutxi egon banaiz erebata ren zein bestearen prestakuntzetan, nabari iruditu zait pettar erdaldunduan kokatua den Sohutan euskal giro nabarmen handiagoa bazegoela Basaburuko Iruri eta Zalgizen baino. Gauza hauek zailak dira azaltzeko, baina menturako naiz erraiteratXibe roko Makia pastorala eman dutenen artean askoz
|
ere
euskal sentipen sendoagoa antzeman dudala Etxahun Iru ri pastorala antzeztu dutenen artean baino.
|
|
|
euskaltzalea da gaurinte resatuena euskarak erabilera balioa izan dezan, ez sinbolikoa edo identitarioa soilki. Hain zuzen
|
ere
euskal nazionalismoari euskalgintzatik egin zaion kritikarik gogorrena horixe izan da, euskara hizkuntza soil gisa ez hartuizana, sinbolo eta bandera gisa erabili izana, eta bazter utzi izanak bere balio komunikatiboak eta praktikoak.
|
|
|
Biolentziaz gainera, edo hobe, biolentziak eta arrazakeriak
|
ere
euskal eskoletan dute sorlekua. La Razon ek ez du zalantza handirik, baina ezta beste batzuek ere.
|
|
2002
|
|
|
Guadalupe Echevarria komisarioetako baten esanetan, kanpoko eragin hori da hautatutako artisten lanen oinarrietako bat. Eta hala
|
ere
Euskal Herriko egoera politikoa eta soziala beste oinarrietako bat dela dio.
|
|
|
SAKONEAN ez dirudi Batasunak proposatu berri duen bake proposamenak ezusteko handirik sortu duenik gainerako eragile politikoetan, nahiz eta zenbait osagaietan doinu berria somatu den, batez
|
ere
Euskal Herriaren pluraltasuna eta norbere proiektu politikoa alboratzearen kontuei dagokienez. Gabezien artean, ETAren aurrean jarrera berririk ez agertu izana azpimarradu da.
|
|
|
Antonio Zavalak argitaratutako bertsoetan antzematen da zein harreman zegoen Argentinako eta etxean geratutako bertsolarien artean. Baina inork gutxik imajinatuko luke XXI. mendean
|
ere
Euskal Herri hiru buru honetan ia ezinezkoa den ekintza handi bat, opera bat euskaraz, 1900ean estreinatu ahal izan zela Buenos Airesen. «Artzai Mutilla»ren hitzak Pello Mari Otañok idatzi zituen, eta musika Felix Ortiz y San Pelayo azpeitiarrak.
|
|
|
M. KAZALIS: Kontuan izan behar da berak aurretik
|
ere
Euskal Herriarekin harreman handia izan duela. Hemen askotan izan da jotzen, horrez gain, hemengo musika guztia ezagutzen du eta entzuten du, euskaldun askok baino hobeto.
|
|
|
Zine mota desberdina egin arren," Euskal Zine Berria" etiketa jarri zitzaizuen. Etiketak alde batera utzita, eta denak
|
ere
Euskal Herrikoak zaretenez, askotan kritikatu izan zaizue bertako arazo politikoa ez tratatu izanagatik. Kritikak ere alde batera utziz, egingo al da inoiz Euskal Herriko gatazka politikoaren inguruko filmik?
|
|
|
Orixe, Lekuona, Labaien, Onaindia, Etxaide, Krutwig, Mirande, Peillen, Txillardegi, Aresti... Erresistentziako literaturari dagokionez, berriz, esan dezagun 1940ko hamarkadaren amaieran hasi zela berriro
|
ere
euskal liburugintza berpizten. Horrela, 1948an Egan sortu zen; 1949an, Itxaropena Argitaletxea, S. Mitxelenaren Arantzazu.
|
|
|
Bestalde, taldea osatzen dutenen artean kultura unibertsal zabala duten kideak nagusi badira ere, gehienek ez zuten unibertsitate ikasketarik egin eta autodidaktak izan ziren. F. Krutwig, A. Irigoien, G. Aresti, J. San Martin, J. L. Alvarez Enparantza" Txillardegi", T. Peillen eta J. Mirande sartzen ziren talde hartan; haien asmoa zen euskal literatura eguneratzea, europar literaturen proposamen modernoak gureari txertatuz, baina batez
|
ere
euskal literatura morrontza politiko, erlijioso edo folklorikotik askatzea, azken finean funtzio estetikoa nagusi zedin literaturan.
|
|
|
Aldiz, Nafarroan
|
ere
euskal irakaskuntzaren beharrak geroago eta handiagoakdira. Gaur egun, ikasleen artean, %25ek ondo dakite euskaraz, ikasketak hizkuntza horretan jarraitzeko moduan, alegia?
|
|
|
Badira
|
ere
Euskal Herrian gorputz momifikatuak. Ezagutzen diren guztiak era natural batean momifikatu dira.
|
|
|
Bestalde, argi dago berriztapen epistemologikoak eta diskurtsiboak gertatudirela Euskal Herriko historia lantzeko eran; eta azken 20 urteotan asko, ondo etasakon landu da euskal historia. Baina, oro har, azken urteotan, euskal historiaegitean euskal subjektua nabarmenago asmatu dela esango nuke; nahiz eta EuskalHerrian lantzen den diskurtso historiografikorik aintzat hartu gabe egin den hori.XVII. mendean Oihenartek indartu zuen Vasconiaren ikuspegia; XIX. mendehasieran J. A. Zamakolak
|
ere
euskal nazio edo komunitateen historia landu zuen, gizartea abiapuntutzat harturik; eta XX. mendean Arturo Campion (idazlea), Karmelo Etxegarai(, euskal kronista?), Bonifacio Etxegarai (abokatua), Th. Lefebvre (geografoa) eta J. Caro Baroja (historialari soziala) autoreen lanak dira obra orokoreta berritzaile nagusiak historiografiaren arloan.
|
|
|
Era berean, aipatzen diren arren?, liburu honetan ez da egiten emisora edo kate erraldoien historia, horiek bai baitituzte beren laudatzaile propioak, baina ezin ukatu horiek
|
ere
euskal irratigintzaren parte direla, horregatik aipatzen ditugu?. Baina ez gara ur horietan oso sakonera sartuko; esan bezala, horiei buruzko historia aurkitzea erraza baita.
|
|
|
Erabaki horren aurka, kasazioko helegitea aurkeztu zuen Euskalerria Irratiak Espainiako Auzitegi Gorenaren aurrean. Auzitegi horrek
|
ere
euskal irratiaren aurkako epaia argitartu zuen ia hamabi urte beranduago, 1990eko irrati banaketaren auziari amaiera emanez17, Konstituzio Auzitegira jotzeko aukera zuten arren, emisoraren arduradunek ez zuten eskaerarik aurkeztu, bigarren maiztasun banaketaren aurka jarrita baitzuten beste helegite bat?.
|
|
|
Herri Irratiko beste esatari ezagunak Jose Ramon Beloki, Jose Mari Otermin eta Iñaki Zubizarreta izan ziren. Horietako batzuk gaur
|
ere
euskal komunikabideetan ari dira.
|
|
|
Euskaltzaindiari babesa eskaintzearena, ez da sinbolikoa. Belodromoko musika jaialdian bildutako sos guztiak
|
ere
euskal akademiarentzat izan dira.
|
|
|
Baina liburu horrek ez zuen argia Euskal Herrian ikusi, Bordeleko inprimategi batean baino. Joanes Leizarragaren Biblia bera
|
ere
Euskal Herritik kanpo argitaratu zen lehenengoz: Frantziako La Rochele n.
|
|
|
52 Euskaltzaindiaren 17 arauaren arabera, nahiz ü gehitu den (Altzürükü moduko izen bereziak
|
ere
euskal izenak
|
|
|
Jarraipena ikusita, berriz
|
ere
euskal sindikalismoak bere heldutasuna erakutsi du, batik bat ELAk. Gizarte eta lan arloetako politikak mahaigaineratzean, Estatu Espainoleko gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak gero eta gehiago hartu du kontuan indar sindikal hau.
|
|
|
Uda igaro eta hurrengo urtean atzera Ingridenera joan nintzenean, hantxe nuen Sokrates, pozik, berriz
|
ere
Euskal Herriko laguna ikusita.
|
|
|
Nik hemen kontatzen ditudan gertakizunak, gehienak, neronek azken 35 urteotan batez
|
ere
Euskal Herriko zazpi probintzietako baserrietan ikusitakoak dira. Baserritarrei bai Iparraldean eta bai Hegoaldean ezaguna zaie nire zakurzaletasuna.
|
|
|
Eta fruitu oparoa ematen du, normalean, baratzea ere ongi ureztatua zegoelako. Dena den, barka nazazu irakurle gazte, orain tartetxo batean esaten baldin badut, hola, isilka, etxekoek bakarrik irakurtzeko moduan, ez bat inondik
|
ere
euskal idazle izateko idazle izatearekin aski dela pentsatzen dutenekin.
|
|
|
batzuk zintzoki elebitasunaren alde omen daude, nahiz praktikan onartzen duten elebitasuna hizkuntza bakarrekoa den, gaztelania edo frantsesa, bistan da. Beste batzuek
|
ere
euskal gizartean hizkuntza bakarra nahi dute, euskara, gizarte elebidunik ez omen baitago, nonbait, munduan, eta beti hizkuntza batek indarra hartzen omen duelako bestea ahulduz, Gotzon Garatek dioen gisa.
|
|
|
Zuk, guk zure denboretan ez bezala, eskura baitituzu ordenagailuak eta sakelako telefonoak: beharbada hor idazten dituzu amaitu gabeko mezu kriptiko horiek, edo besterenak hartu, eta ezagutzen ez duzun norbaitekin bero bero eginik elkarrizketa idatzi hotzean ibiltzen zara, izena mozorrotu ondoren, zu
|
ere
Euskal Herriko arratsalde goibeletan. Edo, nork daki, irakurle amorratua izan zaitezke, garai guztietan baitira liburuetara emanak eta liburuetatik iheska dabiltzanak.
|
|
|
Teorian bederen liburu horiek izan behar dute, izan behar lukete, euskararekin nolabaiteko loturaren bat, baina zer pentsatu salduena ez dakit nongo mojek prestatutako sukalde errezetak direla ohartzen garenean? Moja aski euskaldunak, hori bai, eta errezetak
|
ere
euskal sukaldaritzakoak, euskal zartaginetan prestatu behar direnak, euskal sukaldeetan... baina liburua gaztelania hutsez.
|
|
|
Gainera, hizkuntzaren garabideak ireki beharrean, hain zuzen
|
ere
euskal filologoak, hizkuntzalariak eta euskaltzainak (Villasante eta besteren bat kenduta) izan dira eta dira errudunenak kontu honetan, beren ardura eta kezka puristekin hizkuntza ito besterik egiten ez dutelako. " (Euskal) filologoak eta filologo euskaltzainak lo ederrean daude, ametsetan, seko", oroitarazten digu.
|
|
|
Laburbilduz edo, esango nuke baldintza akademikoak direla gehien hobetu direnak; unibertsitate maila itxurosoa izateraino ausartuko nintzateke esatera; baldintza sozialek trantsizio garaiko urteetan bezalatsu irauten dutela ematen du; orduan sinisten zuten kapa sozial berdintsuek sinisten dute orain
|
ere
euskal unibertsitatearen ahalbideetan; baldintza juridiko eta politikoak berdintsuak dira, okerragoak ez esatearren; eta beste baldintza batzuk, ekonomikoak kasu, planteatu ere ez dira egin.
|
|
2003
|
|
|
Batez
|
ere
euskal nazionalismo historikoaz ari naiz hori aipatzean, ezker abertzaleak neurri handi batean nazionalismo historikoaren ikuspegia gainditu duelako: herriaren kontzepzioa, euskarari ematen zaion garrantzia, aniztasuna...
|
|
|
Horrek guztiak planteamendu nazional bat osatu du. Erritmo ezberdinak egoteak ez du esan nahi inondik
|
ere
Euskal Herri osoarentzako planik ezin daitekeenik egin. Lehen esaten nuen bezala, nafar abertzale batentzat mingarri da hori, berriro ere azken 20 urtetan Nafarroari hainbeste min egin dion eskeman, anexionismoaren eskeman, erortzen garelako.
|
|
|
Ez garamatzate inora. Ez daukagu martxan estrategia sinesgarri bakar bat
|
ere
euskal herria garatzeko.
|
|
|
Literaturaren eta testuaren arteko nahasketa; testua literaturaren historian; espazio eta denboraren forma tipologikoen desoreka; elementu folkloriko, etnografiko eta mitikoen garrantzia; filologizaziorako joera; hizkerarekiko ardura neurotikoa; igurikimen ortze mugaren falta; idazleen traiektoria falta; eta zentzu ludikoa eta zentzu epikoa aurrez aurre izatearena. Jon Kortazarrek, puntu horiek euskal literaturari benetan egokitzen zaizkion ala ez aztertzeaz gainera, beste gai asko ditu hizpide, hala nola, euskal literatura zer den, euskaraz dagoena soilik ala beste hizkuntza batean dagoena
|
ere
euskal literaturatzat jo daitekeen eta zein kasutan.
|
|
|
Pelotarien aipuak GemItur elaberrian, EuskM elaberri honetan ere egiten dira, ia atal osoa eskaintzen diola Recoletos eko frontoian egiten den pelota partiduari. 22 Esana dugu bere pinturagintzako motiboetariko bat
|
ere
euskal pilota dela.
|
|
|
Aldi horretan ikerketari ere gogotik helduko dio, berariaz berak hain maite eta gogoko zuen fonetika fonologiaren esparruan. Lehenagotik
|
ere
euskal hiztun jatorren hizkera, eta bereziki entonazioa aztertzeko, eta jubilatu klubetara joaten ei zen.28 Gai horrezaz, lehenengo Gernikako bere hizkeran oina26 Agian Alfonso Irigoienek eratzen zituen bertsolari txapelketak ziren horiek, bilbotar hizkuntzalariarekin ere harremanean baitzegoen.
|
|
|
Egin du bide geroztik munduak, bai eta
|
ere
Euskal Herriak. Ez dut uste tipituz joan den Herria maite duten gure herritarren kopurua, ez eta alferrik egin diren Herriaren alde eman ditugun urrats guztiak.
|
|
|
Hirugarren esangura hau
|
ere
Euskal Hiztegi Entziklopedikoa n aurki daiteke (Klaudio Harluxet, Donostia, 1995, 4 t., 1593 orr.): –Historiografia:
|
|
|
Eta zentzu berean, arlo ez literarioko euskal letren historia aztertzeko saio batzuk ere aurki daitezke. Historiografiarekin izan dezakeen gertutasunagatik, erreferentzia interesgarriak izan daitezke euskal prosa zientifikoaren historiaz eta periodizazioaz oraintsu egin diren proposamen batzuk7 Beraz, erreferentzia hauek kontuan izanik, eta gure ikergaira moldatuz, guk
|
ere
euskal letren arlo bat aztertuko dugu, euskarazko historiografiarena alegia.
|
|
|
Bitxia da
|
ere
Euskal Herrian erantzun eta protesta sozial gehien izan duenproiektuak, Boroakoak hain zuzen (Zornotza Amorebieta Etxano) oraingoz, ezduela izan Iberdrolaren parte hartzerik. Hori bai, segur aski termikaren jabeak berebezeroak izango dira, ESBk erreko duen gasa Abrako portuan erosiko baitu, antzadenez.
|
|
|
Hots, UEU era askotako taldeen, multzoen eta pertsonen bilgunea eta topagunea zen; eta aniztasun horrek, alde batetik indartu egiten zuen, baina, bestetik, lan bateratu iraunkorra oztopatzen zuen. UEUren hasierako partaide asko lan mundu desberdinetara eraman zituen eguneroko soldata ziurtatu beharrak, gehienek irakaskuntzara jo zuten eta horietako askok unibertsitatera, Deustukora, UNEDera eta batez
|
ere
Euskal Herriko Unibertsitatera. UEUki de horiek leialtasun bikoitzarekin jokatu behar izan zuten, UEUren egitasmoari eusteko, batetik, eta eguneroko lanaren lehentasunaren menpe, bestetik.
|
|
|
Edozein modutan
|
ere
Euskal Unibertsitatea ez du egiten hitz bi horiek gogora dakarkiotena, besterik gabe, hitza dariola hasten denak. Ez dut esan nahi horrela giro politikorik ezin sor dezakeenik haren alde, baina Unibertsitatea zerbait gehiago da ene ustez eta berez ez dute politikoek egiten joko politikoan ari diren alderditik77.
|
|
|
Espainiaren eta Ama Birjinaren alde oihu eta eupada batzuk ozen botatzeko. " Espainiako itzulia" Â lasterketa berriro
|
ere
Euskal Herrira ekarriko genuela ozen iragarriz. Motorrean joaten imajinatzen nuen neure burua.
|
|
|
Ingurukoengandik bereizten gaituen katolizismo etniko hori argi azpimarratuko du Sabino Aranak, jakina denez, baina bera baino lehenago eta geroago
|
ere
euskal jendearen eliz  koitasun biziaz hitz egiten duten testigantzak kontaezinak dira. Datu objektiboren bat ematearren, hona hemen herri hau apaiz herria izan dela frogatzen duten estatistika batzuk.
|
|
|
Erlijio giro biziko egoera horretan iritsi zen, 1936an, Gerra Zibila. Eta laster ikusi zen hemen
|
ere
euskal berezitasuna. Espainian, eliz hierarkia, kleroa eta horien inguruko erakunde guztiak altxamendu militarraren alde jarri ziren; Euskal Herrian, berriz, apaiz eta fededun ugarik batasun hori hautsi egin zuen, neutral agertuz edo zuzenean errepublikarren alde azalduz.
|
|
|
Cambio16 aldizkari historikoaren babesa jaso duen produktu hau astekarien artean bere lekua aurkitu nahian iritsi da kalera. Oso berri garrantzitsua da hau, eta sona handiagoa izan behar zuen (mesfidantza gutxiago ere bai, seguruenik), lehenengo urratsa baita denon inbidia den katalan ereduaren bidean, hau da, euskara bizi tresna izan ez duten gizarte sektoreek
|
ere
euskal produktuak kontsumitzera erakartzeko, gizarte oso bat (ideologia edozein izanda ere) herri honetako hizkuntza ere erabiliz bizitzeko. Balio beza euskaraz irakurtzeko aukera zabalagoa izan dezagun, eta, gainera, orain arte kontu ideologikoengatik edo euskaraz irakurtzen ez zuten hainbat eta hainbat sektorek ere zer irakurri izateko.
|
|
2004
|
|
|
X. USABIAGA. Bai, baina hire torlojuak Euskal Herrian egiten direla eta oso onak direla esatea
|
ere
Euskal Herriaren irudi ona saltzea duk. Ez beharbada kirolaren salmenta bezain zuzena.
|
|
|
Guk ez dugu departamendurik ere. Baiona edota Bidaxune
|
ere
Euskal Herria ote diren zalantzak ditugu. Etxea duzula jakiteak nortasuna ematen dizu.
|
|
|
Elkartasuna oinarri dugunontzat atxikipen guztiak aberasgarri dira, eta horregatik beste herrien erabaki eta eskubideak defendatzen ditugun heinean, gure eskubideekiko errespetua eskatzen dugu. Guk
|
ere
Euskal Herri independente izan nahi dugu Europan.
|
|
|
Elkarrik baikor aurkeztu du Bake Konferentziaren bigarren fase hau, batez
|
ere
euskal politikagintzan giro berri bat sumatzen duela adieraziz. Ez da samurra zehaztea giro berri hori zertan den agerraraztea, baina egia da irailetik aurrera zabalduko den kurtsoak zerbait mamitzeko testuinguru aproposa zabaltzen duela:
|
|
|
Euskaldunoi gure zilborrari begira aritzen garela leporatu izan zaigu maiz eta gure kultura zabaltzeko eginahalean antzeratsu jokatu izan dugula. Atzerrian afera politikoagatik ezagutzen da batez
|
ere
Euskal Herria. Gure kulturaren berri gutxi izaten dute.
|
|
|
Hausturazkoa eginda ere posible zen ezer ez lortzea, baina biziak salbatzeko posibilitate bakarra zen. Hala ere akusatu haiek ez zuten bizia salbatu nahi, horren lekuko izan nintzen, haiek segi nahi zuten auzitegian
|
ere
Euskal Herriaren alde borrokan. Heriotz zigorrak ipini zizkietenean poztu egin ziren," oraingoan bai erori direla, euskal populua jazartu egingo da" esaten zuten pozik, frankistek hanka sartu zutelakoan.
|
|
|
Bada hala
|
ere
euskal baratzea hizkuntzaz hain joria eta ugaria ikusten ez duenik. Zorigaitzerako ote?
|
|
|
–Oso zaila da? berriro
|
ere
Euskal Herririk ezagutu ahal izatea; alegia, euskaraz bizi zen herri historiko hura berreraikitzea. Bihotzak besterik eskatzen badigu ere, Erizeren pentsaera zuzena da.
|
|
|
Euskararekin ere beste horrenbeste, dagoeneko hor nonbait arakatua dugun bezala. Dirudienez, behinola geure arnasa bezain gauza naturalak izan genituen euskal hizkuntza eta kultura haiek bizitzeko baliogabeak bihurtu zitzaizkigunetik, berriro
|
ere
euskal etxearen peskizan abitu ginen euskaldunok euskal sua sendotzeko.
|
|
|
Beraz, ikasleriaren soslai psikolinguistikora egokitzeko ahalegin horiek oinarri pedagogikotik zurigarriak balira ere, hezkuntza proiektuaren sortan herri oso baten ametsa ere badago tartean: besteak bete, eskola horrek berak erauzi ziguna, ahal dugun neurrian behintzat, berriro
|
ere
euskal herri izatera heltzeko ametsa. Amesgaiztozko eskolak eraitsi ziguna berriro ere eraikitzeko hezkuntza ametsa.
|
|
|
Zer dakar orduan berekin batera eta soinean itsatsirik euskararen sugar erdi itzaliak glotopolitikaren sail honetara? Nola bihurtzen da herri erdaldundu hau berriro
|
ere
euskal herri. Honela ikusten zuen arazo hau duela urte dezente Joxe Azurmendik:
|
|
|
Joseba Intxaustik idatzi ditu, bestalde, hainbat saiakera eta liburua
|
ere
euskal hizkuntzaren historiaz. Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean.
|
|
|
Elkartearen txinpartak erbesteraino ere iristen dira. Une hartan Amerikan aurkitzen den EAJ Aberriko Eli Gallastegi errefuxiatu politikoak Cultura Vas ca izeneko elkarte bat sortzen du, Amerika osoan zehar barreiaturik dauden euskal erbestetuen artean Aberriaren aldeko atxikipenari eusteko, batez
|
ere
euskal gaiez diharduten liburuak irakurriz eta bide hori bultzatuz (194).
|
|
|
Horrek aldean dakar historia Espainiako zikloen arabera egituratzea eta ondorioz euskal historia ezin antolatzea modu propio batez. Nolanahi
|
ere
euskal edukiak txertatzeko saio nahiko duina antzematen da, bereziki Hego Euskal Herriko historiari dagokionez. Aldiz Iparraldeko historia nekezago txerta zitekeen Espainiako epealdietan, eta horregatik, ahalegin batzuk gora behera, nahiko bazterturik geratzen da.
|
|
|
Estutzen ninduen beldurra apur bat arintzeko, pentsatu nuen dena ongi ateratzen baldin bazen hurrengo asterako Baionan izanen nintzela. Azken batean, bi egun besterik ez nuen Munichetik ateratzeko, Pariseraino joan... eta, bertatik, atzera
|
ere
Euskal Herrira. Bai, hurrengo dantzaldira joanen nauk Ibarrarekin, agindu nion neure buruari.
|
|
|
Han ‘Urrats bat euskal zinemaren alde’ aldarrikapena egin zitzaion administrazioari, non euskarazko filmak egiteko aurrekontu berezia sortzea proposatu eta, horrela, aipatu aurrekontuan oinarriturik, urtean euskaraz bi film egiteko bidea ireki nahi izan zen. Honekin batera ikusleria gorpuztuz joatea zen xedea, baina ikuskizun gizartea den gurean, zinemagintzak herriaren irudikapenen ardatzak ezartzen dituenez, zineman
|
ere
euskal begirada behar bezala lantzeko proposamen zehatzak aurki daitezke artikulu honetan.
|
|
|
4 Koldo Izagirreren eta Anjel Lertxundiren filmak aipatzen dira beti, arrazoi guztiz, zinema euskaraz egin litekeelako froga gisa. Iruditzen zait ez dela behar bezainbat azpimarratu biak direla idazleak, biak
|
ere
euskal kulturaren mundu erreferentzial bizi bat eraikitzen, erreskatatzen eta asmatzen lan bereziki aipagarria egindakoak. Euskal literaturak euskal zinemarako kezka eta eginmina izan ditu aspaldion; ez da (tamalez) alderantziz berdin gertatu izan.
|
|
|
Hartara, norabide argirik gabeko babes sistema batekin eta berezkoenpresa egitura indartsurik gabe ere —izan ere ETBk, lehenengo urteak eta gero, ezer gutxi jakin nahi izan baitzuen denbora batean Euskal Herriko zinemarekin—, murriz tuzjoan zen Euskal Herriko zinema produkzioa. Ondorioz, so rtuz joan ziren egile berriek eta baita lantalde tekniko eta artistiko askok
|
ere
Euskal Herritik kanpo garatu behar izan zituzten euren ibilbide profesionalak. " Euskal zinemaren" marka bera, zeinari oraindik atxikitzen zitzaizkion Euskal Herritik kanpo ari ziren zenbait ekoizle eta egile ere, pixkanaka pixkanaka urtuz joan zen, gaitasunik gabe espainiar Estatuan azken urteotan egin den zinema produ kzioaren baitan co rpusbe rezi bat izendatzeko.
|
|
|
2 grafikoak erakusten duen bezala, Euskalmediarenazken urtean asko jaitsi zen diru inbertsioa Euskal Herrikozinemagintza rentzat, batez
|
ere
Euskal administrazioarenpartetik. Urte hartan handiagoa izan zen, erruz gainera, ICAA ren ekarpena Euskalmediarena baino.
|
|
|
Poetaren iragan galdu eta naturalaren poesiaazte rtzen ari garen honetan, intimitatearen eta itzuleraren irudiak osatzera datorkigu Lurra. Izan
|
ere
euskal mitologian, hainbat sinesmen primitibotan bezala, gauza guztien sorleku edo iturri da; Lurra Ama Handia da, Ama Lurra, bizitza ororen sorrera eta amaiera, Eguzkiaren eta Ilargia ren ama, zioen Barandiaranek (Barandiaran 1990, 96 or.; Ortiz Oses 1996, 45 or.). Emakumea bezala, lurra bizi emaile eta sortzaile da," le ventre maternel dont sont issus les hommes", esaten digu Durandek...
|
|
|
Haren inguruko gizarteak, eta munduak oro har, bizi zuen krisi larriari ezin bizkarrik eman, eta jarrera aktiboa hartu zuen, bai erlijioan, politikan, kulturan, bai maila pertsonalean ere. Bizitzako beste esparruetan bezala, literaturan
|
ere
euskal nortasunaren kontzientzia piztea eta zabaltzea izan zuen helburu.
|
|
|
Xabier Goenaga, Ramon Saizarbitoria eta abar. Parez pareere Aurori Urbizu, Itziar Olaizola, Mirari Mujika (gaur egun Juan Antonio Arozena ren emaztea), edota Arantza Gurmendi, gaur egun
|
ere
euskal antzerkiari lotuta dagoena.
|
|
|
Orain arte esandako guztia leku pribilegiatu batean islatzen da, emisioetan eta programazioetan hain zuzen ere, telebista lokala sintonizatzean pantailan ikusten ditugun edukietan, alegia. Telebista bakoitzak berezko ezaugarri propioak ditu, jakina, ezberdina egiten dutena beste edozeinekiko, baina hala eta guztiz
|
ere
Euskal Herrian bost telebista lokal eredu bereiz daitezkeela uste dugu nahiko erraz, emisioen maiztasuna, emanaldien osaera, programaziotaularen eraikuntza, programen jatorria, difusioa ren izaera (originala, errepikapena) eta euskararenerabilera konbinatzen dituzten moduaren arabera.
|
|
|
Gurean ordea, legeak garrantzi txikia izan du eta xedapen hark, dagoeneko, ez du ezta
|
ere
Euskal Herriko telebista lokalak araupetzeko edo babesteko balio birtualik gordetzen. Hain zuzen ere, gaur egun martxan dauden telebistetatik %35 baino ez dira 1995 baino lehen sortutakoak.
|
|
|
Helburu hori lortzea prentsa idatzian askoz ere errazagoa da telebistan baino, telebista hedabide garestiagoa eta medio aldetik konplikatuagoa delako. Hori da hain zuzen
|
ere
Euskal Herriko telebista lokalek sendotu eta behar bezala garatzeko duten arazoa, finantziazioarena alegia.
|
|
2005
|
|
|
Joan den urtekoak 3 milioi kilo antxoa izan ziren. Arrain hori Kantauri aldeko, batez
|
ere
Euskal Herriko, 3.500 familiaren bizibidea da. Bizkaiko golkoko uretan aurten izandako antxoa kanpainaren hondamendiak agerian utzi du berriro ere orain aspaldi AZTIko adituek iragartzen zuten hura, inguruaren ikerketa lanak egin eta gero azken asteotan berretsi dutena:
|
|
|
Lorcak nekazal giroko istorioak (ijitoak, bandoleroak...) eguneratzen eta hizkuntza berritzaile bat sortzen kristoren lana egin zuen. Lauaxeta
|
ere
euskal giroko bitxikeriak olerkigintzara eramaten saiatu zen eta era berean poesia soziala egiten hasi zen. Lekuonak, berriz, Parisen egiten zen abangoardia presente zuen bere lanean".
|
|
|
Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3? Delako garaian
|
ere
euskal abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki, euskal foruzale liberalen ekimenez. Baina gaia beharbada zehatzegia ez ote den beldur naiz, agian historialarion arlokoa.
|
|
|
XVII. mendean Oihenartek indartu zuen Vasconiako ikuspegia; XIX. mende hasieran J. A. Zamakolak
|
ere
euskal nazio edo komunitateen historia landu zuen, gizartea abiapuntutzat harturik, eta XX. mendean Karmelo eta Bonifacio Etxegarairen (abokatua), Th. Lefebvre-ren (geografoa) eta J. Caro Barojaren (historialari soziala) lanak dira lan orokor eta berritzaile nagusiak
|
|
|
Horretarako elkarrizketatuak berak idatzitako liburu batean oinarritu naiz, Demokratak eta biolentoak (1997) izeneko entsegua hain zuzen. Nire ustez, interes globaleko gaia da, batez
|
ere
Euskal Herrian bizi dugun gatazka egoera sustraitik oratzen duen autoreetako bat dugulako Azurmendi. Bere lan honetan euskal biztanleriari kontuan hartzea txarto etorriko ez litzaiokeen apunte esanguratsu batzuk ageri dira.
|
|
|
Gaztazale on batek huts egin ez lukeen lehiaketa dela eta, sekulako jaia egin zuten Lizarran. Irabazleak, berriz, denok izan ginen, baina batez
|
ere
Euskal Herriko artzainak eta gaztagileak.
|
|
|
Edota Seaskan Estatuak egindako murrizketak. Era orokorragoan, ezin aipatu gabe utzi, oraindik
|
ere
Euskal Herrian dauden hezkuntza ereduetatik bakarrak ere ez duela euskalduntzen eta erdaldunen poltsa urtez urte handitzen doala; izan ere, lehen hezkuntza amaituta, oraindik ere ikasleen %64 ez da eskola bidez euskalduntzen. Honek, herritar askok euskaltegietara jo behar izatea dakar berarekin eta esfortzu pertsonal eta ekonomiko handia eginez administrazioak bermatzen ez duena euren kabuz kudeatu behar izatea.
|
|
|
Nolanahi ere den, programazio eta hizkuntza politika guztiez gain, ikusleak behar ditu telebistak. Eta ikus entzuleak erakartzeko borondate onena jarri eta ahalegin guztiak egin arren, ikusleen, batez
|
ere
euskal ikusleen inplikazio falta sumatzen da.
|
|
|
Jesuita sartu zara jendea Jaungoikoarengana eramateko. Niretzat batez
|
ere
euskal kulturaren inguruan dabiltzanei laguntzea izan da horretarako bidea.
|