|
2000
|
|
|
Izan dudan arrakastarik handienetakoa espero ez nuen giro batean izan zen, 1992an Madrilgo auzo herrikoi batean. Kontzertuetako publiko ofiziala berehala bereizten da jazkeragatik, batez
|
ere
emakumeak ez nuen ezagutzen. Jende hori kontzertu gutxitara joango zela uste dut.
|
|
|
Bere hasierako lanetan desamodioak, bakardadea eta ilusioen zapuzketa ziren nagusi. Hala
|
ere
Emakume biboteduna liburuan aldaketa sumatzen zen, eta errealismo zikin batetik beste errealismo xumeago batera pasatzen ari zela nabaritzen zitzaion. Oraingo honetan, Montoiak bere bilakaerarekin jarraitzen du, eta errealismo objetiboagoa lantzen du.
|
|
|
senarra, bi amoranteen harrapatzaile, halako topaketek ekartzen ohi dituzten ondorioekin: oihuak, irainak, aieneak, negarrak, mehatxuak... baita, zergatik ez, bat bateko damutze bat
|
ere
emakumearen aldetik. Halakoak ere ikusiak gaituk.
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek baino hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez
|
ere
emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina barrenetara begiratzen zien finko finko eta urduritasunez, zerbait aurkitu nahian bezala, gauza gorderen bat...
|
|
|
Emakume gehiago etortzen da beti, eta gehiagotan ere bai, nahiz arrebak izan, nahiz amak, emazteak edo, lagun soilak edo direnak direla. Enkartelada eta manifestazioetan
|
ere
emakumeak dira hutsik gabe joaten direnak leku guztietara...
|
|
2001
|
|
|
Horrela, ondorio orokor gisa, emakumeak sistemaren prestazioak jasotzea eta bereganatzea eragozten duen arau baztertzaile orokorrik ez dagoela adierazten du azterketak. Baina, hainbat erregimen berezik ematen dioten babesaren ezaugarri batzuk mantentzeak" zeharkako bazterketa egoerak" sor ditzakeela eransten du, batez
|
ere
emakumeek presentzia nabarmena duten jardueretan.
|
|
|
Arrazoiak asko izan daitezke, baina gerra horietako biktimak gehienbat emakumeak dira, eta besteak beste, umeen egoeraz arduratu behar izaten dute. Pillay.re esanetan, batez
|
ere
emakumeak ari dira kontzientzia berri bat sortzen. Seattlen Munduko Komertzio Erakundearen aurkako protestak gertatu aurretik, askoz ere lehenago, Afrikako emakumeak protesta bizian aritu ziren munduko zenbait erakunderen aurka:
|
|
|
Pazienteak, batez
|
ere
emakumeak, eguneroko medikazioari esker bizitza normala egin dezake.
|
|
|
Asian 1997an sortu zen diru larrialdia izan da egoera honen eragile. Krisiak batez
|
ere
emakumeei eragin die. Filipinasen, Indonesian eta Tailandian emakume askok beren gorputzak saldu behar izan dituzte familia man tentzeko, haurrek eskola utzi eta prostituziora jo.
|
|
|
Indioak musulmanen azpian gizaldietan egon ziren eta haien ikuspuntu asko bereganatu zuten. Musulmanen artean bezala, hinduen artean
|
ere
emakumea oso zapaldua dago.
|
|
2002
|
|
|
Audientzia gisa
|
ere
emakumeek kontsumitzen dutenari erreparatuta, berriro ere dikotomia bera ageri dela azaldu du Rodriguezek: «Garai batean emakumeak gehienbat irratia kontsumitzen zuen, etxeko lanak egiten zituen bitartean.
|
|
|
Garai haretan ondasunen berriketak izaten zituen. Itsasoz haraindi bizi ziren osaba izebak gabeak gerta, eta haien etorreran senideok beti etortekotan ziren, ilobak, batez
|
ere
emakumeak Asunek aizpa bat zuen eta lehengusine bat besterik ez, osaba izeben ondare jabe bihurtuko omen.
|
|
|
Tabakismoaren aurkako borroken ondorioz lortutako emaitzak begi bistakoak dira, baina lorpenak ez dira nahikoa oraindik, bereziki bizitzako adinik kritikoenetan, hau da, haurtzaroan eta nerabezaroan, eta batez
|
ere
emakumeen artean.
|
|
|
Batetik, botere publikoak aipatu ditugu, beharrezkoak baitira oinarrizko lan baldintzakbermatzeko legedia eratu eta betearazteko. Bestetik, aurkezpen honek ezin duahaztu ezen merkatu sistemak ezin izan dituela ekoitzi birprodukzioa bermatzekobehar diren jarduera guztiak, oraingoz behintzat, eta merkatutik kanpo gelditzendiren jardueren euskarri nagusia familia izanik, merkatutik kanpoko lan horiekoraindik
|
ere
emakumeek jasan behar dituztela gehienbat.
|
|
|
Haurtzaro hitzaren adiera ezberdinak aintzat harturik, arriskupeko haurtzaroaeta haurtzaro arriskutsua, alegia?, ohiko terminologiari jarraiki, ume abandonatuezeta ume gaizkileez mintzatzen direnak izan ohi dira hasiera bateko historialarieninteresa piztu dutenak; agian, hezkuntza zientzien arloan sortu diren gizarte hezkuntza eta pedagogiaren zabalkundearen ondorioz. Haurtzaroa ardatz nagusitzathartzen duen historia horrek, gainera, badu honako alde interesgarri hau ere: mentalitateen historian eta historia sozialean kokatzen dela, eta hospizioen edotaadingabetuen epaitegiak bezalako erakundeen analisiez gain, familia, emakumeenegoera, batez
|
ere
emakume langileena?, inudeak eta generoaren eraikuntzasozio historikoaren aldagai horiekin loturiko lan harremanen atalak ere uztartzendituela. Ikuspegi ezberdinetatik egin diren arren, Nafarroako, Gipuzkoako eta Bizkaiko haur abandonatuei buruz eta haur horien jasoketaz, hazkuntzaz eta hezkuntzaz arduratzen ziren erakundeei buruzko lanak baditugula esan behar dugu, tamalezAraba eta Ipar Euskal Herria arlo horretan aztertu gabe ditugularik22 23 Era berean, eta arriskupeko haurtzaroari dagokionez espresuki, haurtzaroaren historian bertanekoitzi ez, baina gertakari honen ulerkuntzarako baliagarriak zaizkigun besteekarpen batzuk ere jarri behar ditugu mahai gainean, zehazkiago medikuntzarenhistoriaren ikuspegitik Bizkaian kokatutako haurren jasoketa helburutzat zeukatenzenbait erakunderen azterketak24.
|
|
|
Biek
|
ere
emakumeengan badute eraginik eta horrek, emakumeei gaitasun ekonomikoa emanez, gizarte esparruan ematen den indibidualizazioari familia barneko indibidualizazioa eransten dio. Estatusean oinarritutako senar emazte rolak gainditu eta bestearekiko mendetasunaren beharrik nahi ez izateak bikote eredu bakarraren haustura dakar.
|
|
|
eraikuntzako peoia, zerbitzaria, igeltseroa, klinikako laguntzailea, Lehen Hezkuntzako irakaslea, makineriako langileak, sukaldaria, haurtzaindegiko zaintzailea, administrazio teknikaria edo emakumezkoen ile apaintzailea. Emakumeak eta gizonak Sexuaren araberako banaketari dagokionez, lehen hiru lanbideak (administrazio enplegatua, dendako saltzailea, morroia edo garbiketako emakumea) batez
|
ere
emakumeek eskatu zituzten, maila hauetan:% 80,5 administrazio enplegatuan,% 90,6 salerosketan eta% 96,1 garbitzaileetan. Gizonezkoak %90 baino gehiago dira igeltseroak (%99), eraikuntzako peoiak (%97) eta karga morroiak (%90, 5).
|
|
|
Gainera, ‘familia atsedenerako unitateak’ sortuko direla iragarri dute. Andaluziako planaren asmoa familiei, batez
|
ere
emakumeei, laguntzea da, lana eta etxeko bizitza bateragarri egin ditzaten, eta hori ez da seme alabak zaintzeko laguntzak soilik. Nagusiak ere proiektu honen ardatzetako bat dira, eta Batzordeak bi asteren buruan argitaratuko ditu.
|
|
|
Isaías Pérez Saldaña Gizarte Gaietako sailburuak azaldu duenez, asmoa hauxe da: «Adinekoen mendekotasuna ez da egoitzetan sartzearen sinonimoa, eta, aldi berean, ez du eragozpenik sortzen familian, batez
|
ere
emakumean, inor ez dadin lan munduan sartu gabe geratu». Horregatik, etxebizitzetarako aurreikusitako laguntzen artean, adinekoen etxeak egokitzeko hartzen dute protagonismoa.
|
|
|
Gainera, esfinteriar berreziketako programak izateak (edo “biofeedback” terapia) aukera ematen du kasu horietako asko tratatzeko eta kirurgiaren emaitzak hobetzeko. Ohikoa da, batez
|
ere
emakume helduetan, gorotz kontinentzia txarra beste arazo batzuekin erlazionatzea, hala nola gernu galerekin edo alterazio ginekologikoekin. Horregatik, beste espezialista batzuekin batera (urologoa eta ginekologoa, esaterako) balorazioa egitea funtsezkoa izan daiteke tratamenduak arrakasta izan dezan.
|
|
|
Ordutik hona, 3.481 kasu eta 3.337 seropositibo erregistratu dira. Zehazki, lau kasutik bat 24 urtetik beherakoetan gertatzen da, batez
|
ere
emakumeen artean. Gainera, transmisio bertikaleko infekzio kopurua ere handitu egin da, hau da, amatik fetura.
|
|
|
Nik hauxe esan dezaket. Ez dut inoiztxo
|
ere
emakumerik zakurra jotzen ikusi. Emakumeek maitasun eta sentimendu kontuetan guk gizasemeok baino gehiago dakite eta hobeak dira.
|
|
2003
|
|
|
Beraz, zentzuzkoa dirudi egoera horri buelta emateko nekazaritza sektoreaketa landa garapenak zeregin erabakigarria izan behar dutela eta lehentasuna izanbehar dutela; merkataritza baino barne produkzioa sustatzean dagoela gakoa. Nekazari txikiei eta, batez
|
ere
emakumeei, baliabideak (lurra, maileguak, teknologiaaproposak) eskaintzea dela bidea. Elikadura ziurtasuna benetako lehentasun gisaoinarri duen nekazaritza politika nazionalak behar dira, barne merkatua kontuanhartzen duena.
|
|
|
Bestalde, Fatiha Benharref erizainak esan zuen lehenik eta behin “nola dagoen jendea eta zer behar duen, batez ere haurrak” ikusi behar dela, eta esan zuen gaixo larriren bat izanez gero inguruko ospitalera eramango dutela. Benharref ek azaldu zuen, halaber, nutrizioari buruzko prestakuntza programaren helburua izango dela errefuxiatuek, batez
|
ere
emakumeek, elikadura kontrolatu eta errefuxiatu esparruan azpiegiturak mantentzea. Bestalde, José Araguas logistak esan zuen beste elementu batzuen artean ordenagailuz eta satelite bidez osatutako komunikazio sistema bat dutela, eta gogorarazi zuen GKEak Irakeko larrialdietan lagundu nahi duten herritar guztien eskura jarri duela telefono zenbakia.
|
|
|
Azterlanaren arabera, 90 urtera iristen diren emakumeen ia% 32k aldaka haustura izaten du adin horretan, eta gizonen kasuan, berriz,% 17k. Izan ere, gaixotasun horrek batez
|
ere
emakumeei eragiten die (emakumezkoen populazioaren %12 eta %15 artean), bereziki menopausia ondokoei, segmentu horretan atzemandako kasuen %40 inguru baitira. Era berean, azterlanak adierazten du aldakako hausturak direla garrantzitsuenak, heriotza tasa handiagoa dakartelako (lehenengo hilabeteetan% 15etik 50era), baita osasun gastu handia ere.
|
|
|
Nik
|
ere
emakumea irudikatu nuen ispiluaren aurrean betaurreko beltzak probatu edo buruko zapia janzten. Bekokietatik ihes egiten zioten ile kiribil bihurriak zapiaren pean atontzen zituen bitartean kanta zaharren bat abestu zezakeen, lehengo emakumeek abesten zuten eran, hitzak ahopeka ahoskatuz, tarteka ahotsa goratuz, pasilloaren beste aldean senarrak egunerokotasunaren estalkia ez urratzearren ordenagailuan tekleatzen jarraitzen zuen bitartean.
|
|
|
Batek daki! Horiek
|
ere
emakumeak baitira. Guk jainkosak balira bezala begiratzen diegun arren.
|
|
|
Besarkatu egin du Véroniquek izarapean eta besarkatu egin du Damianek
|
ere
emakumea. Ni ez naiz emagaldu bat, esan dio Véroniquek halako batean.
|
|
2004
|
|
|
Memoriarik gabeko ginen. Doktoretza egiten jardun nuenean jakin nuen gure aurretik
|
ere
emakume asko ibili zela euskalgintzan. Baina memoria txikikoak ginen:
|
|
|
50 urteko bilbotar hau Abokatu Kolegioko Zuzendaritza Batzordeko lehen emakumea izan zen 1987an. Hiru urte beranduago Athleticeko zuzendaritzan sartu zen han
|
ere
emakumeei bidea irekiz. Egun Club horretako lehendakariordea da.
|
|
|
Lan hau eta FSA horren kontrako adibideak dira. Dorothea Lange XIX. mende bukaeran jaio eta XX. mendean zehar eta oraindik
|
ere
emakume artista garrantzitsu bat izan da.
|
|
|
Horregatik Udaletxeari diru laguntzak eskatzen zizkioten. Udaletxeak jende askori eman zizkion, batez
|
ere
emakumeei. Udaletxearen ia biltzar guztietan erabakitzen zen familia bateri edo besteari diru laguntza ematea.
|
|
|
Gero eta gehiago zabaltzen ari den beste elikadura ohitura bat etxean prestatu eta fianbrera batean garraiatutako elikagaiak lantokian jatea da. Jesús Contrerasek azaldu duenez, “oso ohikoa da hori, batez
|
ere
emakume gazteen artean”, eta gaineratu duenez, “horri esker, berriro berreskuratu dira hainbeste prestatzen ez ziren janariak, baita dilistak ere, adibidez, erraz garraia daitezkeelako eta, gainera, lantokietan mikrouhinak zabaldu direlako”. Horretarako, funtsezkoak izan dira etxetresna elektriko berriak, hala nola izozkailuak eta mikrouhinak.
|
|
|
Inork seguru ez dakien arren, laurogei urte inguru izango ditu Signora Mariak. Lehen
|
ere
emakume ederra izandakoa dela diote zaharrenek, eta hala izango zen noski: bestela, orain, ez zitzaion edertasunik igarriko ximurren artean.
|
|
2005
|
|
|
Joetutan
|
ere
emakumeak dira protagonista.
|
|
|
Atxiloketak eta torturak areagotu egin ziren, eta horren aurrean, grebak orokortu egin ziren: Bilboko Labe Garaietan, Bartzelonan, Madrilen, Sevillan, Asturiasen, etab. Une horretan
|
ere
emakumeak mobilizatu egin ziren preso politikoentzako estatutua eta atxilotutakoak askatzea eskatuz:
|
|
|
1996an Bidasoaldeko Emakumeak (BAE) taldeak egindako Irun eta HondarribikoAlardeetan emakumeak gizonen pare ateratzeko eskubidearen aldarriaren aurkakoerreakzioen artean, tradizio historikoa izan da diskurtso ofizialaren oinarria, auzitegietan
|
ere
emakumeak baztertzeko argudiatua. Eta hain zuzen epaileek betikoen1 2diskurtso historikoaren argudioak okerrak eta faltsuak direla nabarmen uztearekinbatera, historia bera ere epaitua izan dela esan daiteke.
|
|
|
Baina egia da, titulo de honor y acto de serviciovoluntario? hori
|
ere
emakumeei ukatzen zaien eskubidea badela. Izan ere, gatazkahonen atzean ezkutatzen dena horixe da:
|
|
|
45minutuz itxaron ondoren, Ertzaintzako buruek erretiratzeko agindua eman ziotenJaizkibeli. Ebazpenaren arabera, Guadalupen
|
ere
emakumeek desfilatu behar dute.Baina han ere, emakumeek osatutako tapoi batek ebazpena betetzea eragotziko du.Frustrazio sentsazio izugarriarekin, Jaizkibel konpainiakoek arratsaldean ebazpenabetetzen saiatuko diren ala ez erabakitzen dute premiazko bilera batean. Arratsaldean ere saiakera egingo da.
|
|
|
Epaileek ez dute eztabaidaren funtsa behar den lekuan kokatzen. 1998koepaietatik ez dago berriro
|
ere
emakumeek Alardean soldadu gisa desfilatzeko eskubidea duten ala ez eztabaidatu beharrik. Hori frogatuta geratu zen.
|
|
|
–Baina jaso dugun deiaren izaeragatik iruditzen zait bilera hau ez dela ohiko jarraipenaren berri emateko, beste barik –aurreratu da ingelesa, hotz, interesatuak edo ironikoak diren esaterik ez dagoen begiak emakumearengan jarriak. Israeldarrak
|
ere
emakumearenganantz altxatu du bere buru mamitsua.
|
|
|
Bere gaia amaitutzat eman du, bururatu zaio; momentuz, beraz, onetsita. Beste hirurak
|
ere
emakumea imitatuz txostena atzera pasatu eta hurrengo orriari begira jarri dira. Musuzapia sama inguru osotik erabili eta berak ere bere txostena gorde du, arnasa apur bat lasaiago hartuta.
|
|
|
–Batez
|
ere
emakumeak! –azpimarratzen zuen.
|
|
|
–Ordaindu gabeko zerbitzuak eta merkatuan ez dabilen oro ez dira BPGan sartzen. Konparazioa, ordaintzen ez diren etxeko lanak, gehienak?, batez
|
ere
emakumeek eginak, ez dira BPGan sartzen, baina ezinbestekoak dira gizarteak behar bezala funtziona dezan. Ordaindu gabeko beste zenbait zerbitzu, aipatuak bezala funtsezkoak halaber eta ez soilik gizartearen funtzionamendu onerako baizik eta gizartea bera eraikitzeko, ez dira BPGan jasotzen.
|
|
|
Lauaxetak euskara eskolak ematen zituen Bilbon eta andrazko asko zeuzkan ikasleen artean. Honek
|
ere
emakumeak animatzen zituen euskara transmititzeko eta zaintzeko ikuspegi abertzale batetik.
|
|
|
Euskal literaturan
|
ere
emakume idazleek tradizio literarioa daukate, hau gaur egun harilkatzen eta elkar ezagutzen hasi bada ere. Hasieran orriotara ekarri dugun kezka bat agertzen da jarraian; tradizio honetan agertzen diren etenek eta urraketek oso berandura arte iraun dutela hain zuzen ere:
|
|
2006
|
|
|
Eta gero, bertsoa kantatzen nuenean, ordaina txalo piloa izaten zen». Hala
|
ere
emakumea taula gainean txarto ikusten zuenik ere bazen: «Entzunda daukat bertsolariren batek edo bestek ez zuela nirekin kantatu gura, feminista nintzelako».
|
|
|
Joera horrekin bukatzeko, aitaren inplikazioa indartu behar da umearen arretan eta horregatik gizonaren eta emakumearen arteko berdintasuna sustatzen duten arauak sortzen dira, non umeen zaintza berdin ama nahiz aitaren gain erortzen baita. Dena den, oraindik
|
ere
emakumearen papera gizartean ez da erabat aldatu eta gainera haurduntzaagerian geratzen da aitatasuna baino errazago. Horregatik, ama babesten dutenarauak eta aitaren inplikazioa sustatu nahi dutenak bereizkeria baztertzen dutenekin osatu behar dira.
|
|
|
bai prestigioaren aldetik, bai harremanen aldetik, bai seme alabengandik jasotako laguntza eta zerbitzuengatik. Baina gaiari helduz, ezin da ukatu, seme alabak edukitzeak kostu nabariak dakartzala, batez
|
ere
emakumeentzat: denboraren aldetik, ekonomiaren aldetik, bizitza profesionalaren aldetik eta harremanen aldetik.
|
|
|
Akademia eta gimnasioetan sarritan ikastaro bereziak ematen dira: nerabeentzat, emakumeentzat, etab. Ikastaroen prezioa aldatu egiten da ikastetxe batetik bestera, baina erakundeek antolatutako doako ikastaroak ere ematen dira, batez
|
ere
emakumeei zuzenduak.
|
|
|
“Espainiarrek badakite barazki eta arrain gutxi eta haragi asko jaten dutela; onartzen dute, beraz, akatsak dituztela elikaduran eta ez dutela ariketa fisikorik egiten”. Hiru otorduak Gosaltzeko, espainiarrek kafea hartzen dute batez
|
ere
emakumeak, edo esnea, azukrearekin edo sakarinarekin, eta ogi txigortuak, galletak edo opilak hartzen dituzte. Janarian, haragia txahalkia, oilaskoa eta txerriki, entsaladak, lekaleak, barazkiak eta arraina batez ere urdina dira elikagai ohikoenak.
|
|
|
Uda honetan “ahalegin gehigarria” egin da “dentsitatea izango duen” programazioa egiteko, eta berrikuntzak aurkeztu ditu, esan zuen Parejok. Kantabrian egingo den hitzorduaren antolatzaileek
|
ere
emakumeen presentzia handitu nahi izan dute ikastaroetako arduradunen artean, parekotasunera iristen baitira, eta nazioarteko interesa duten gai monografikoei heldu nahi izan diete, hala nola Latinoamerikako ekonomiari eta elikagaien segurtasunari. Ikastaro eta topaketetan gaurkotasuneko gaiak jorratuko dira, besteak beste, lurzoruaren politika, garapen jasangarria, gosea eta pobrezia eta energia.
|
|
|
Pertsonaia erreal, borrokalari eta boterearekin ados ez dagoenaren aurrean gaude. Ez da feminismoaren ikuspegitik bere burua emakume bezala eraikitzen duen protagonista bat, ezta
|
ere
emakume ideal bat Dultzinea edota Beatriz bezala, edota Salome edota Lilith bat, Euskal Herriko gauean mugitzen den haragizko gazte baten argazki bat baizik.
|
|
|
Aitona gizon handi samarra zen, eta orduan ere, urte asko izanagatik eta pisu dezente galdu izanagatik, ez zen laurogei kilotik oso urruti ibiliko. Valentina
|
ere
emakume fuertea zen, baina jada ez zen gaztea eta gero eta nekezagoa zitzaion aitona gobernatzea. Aitonak laurogeita hamabost urte eginda zeuzkan, eta ohean zetzan, ohetik apenas atera gabe bizi zen.
|
|
2007
|
|
|
Caotica Anan
|
ere
emakumea da filmeko protagonista. Zure hitzetan, fabula feminista izango da.
|
|
|
Ba, askotan sentitzen naiz odaliska bat bezala Berebar tabernan. Batez
|
ere
emakume bakarra naizen gehienetan. Zeozer aitorrezina ea egin dudan galdetzen didazu?
|
|
|
–Mujeres? zuen izena diskoak, eta gitarra hutsaren laguntzaz eta bere ahotsaren indarrez abesten zituen Silviok bertako kantuak, denak
|
ere
emakumeei eta maitasunari buruzkoak. Bazen bat, gainera, mutil gaxte batek emakume helduago batekin izandako harremanaren gainekoa, eta hura entzuten nuen bakoitzean, atzera begira, Inma etortzen zitzaidan niri burura, nahiz eta gure artekoak abestiko istorioarekin zerikusirik izan ez.
|
|
|
Ceutan eta Melillan, berriz,% 30 inguru. Adituen arabera, aho hortzetako gaixotasunek behera egiten dute higiene eta prebentzio ohiturak zenbat eta hobeak izan Hortzak gehien garbitzen dituztenak
|
ere
emakumeak dira. % 65 egunean hiru aldiz garbitzen dira, eta gizonen% 35 Asturiarrek, kantabriarrek, extremadurarrek eta euskaldunek egunean hiru aldiz gutxienez garbitzen dituzte hortzak.
|
|
|
Ez dago tratamendurik eta baliozko prebentzio bakarra, neurri higienikoak muturreraino eramatea edo ur araztua edatea bezala, ez dago bi kontinente horietako biztanle askoren eskura. Haurrengan ez da nabaritzen gaixotasuna, baina oso larria edo hilgarria izan daiteke helduengan, batez
|
ere
emakume haurdunengan. Birusaren presentzia hain ohikoa da Nepalen, Asiako herrialde horretan, non esperimentua garatu baitzen, ikerlanak iraun zuen urte eta erdian plazeboa hartu zuten boluntarioen %7k gaixotu zuten botikaren ordez.
|
|
|
Eguneroko jarduerari dagokionez, 14 urtetik gorakoen %19k onartzen du bizimodu sedentarioa duela. Kasu gehienetan, kontsumitzaileak dio ez dagoela estresatuta, nahiz eta ateratako datuek adierazten duten% 21ek estres handia edo nahikoa jasaten duela, batez
|
ere
emakumeek(% 26) gizonek baino gehiago eta estatus altukoan(% 24). 2005eko edizioari dagokionez, estresatuta bizi direla dioten pertsonen %26tik %21era jaitsi da, eta alderdi fisikoarekiko kezka pixka bat handitu da (%47tik %51ra).
|
|
|
Indiara bidaiatzea" urrezko ametsa" izan zen beti, eta gaur egun, 81 urterekin, badaki han egon nahi duela. Baztertutako pertsonak beti izan dira, eta hala dira oraindik ere haien helburu nagusia, batez
|
ere
emakumeak. Horrela bakarrik azaltzen da 10 urtez Mumbaiko aldirietako txaboletan beste bat bezala bizitzea eta 1984an Creative Handicrafts (CH) bidezko merkataritzako kooperatiba sortzea.
|
|
|
Gainera, sexu harreman mingarriak izaten dituzte, eta ez diete sexu harremanik edo seme alabarik izaten uzten. Horrek bikote harremanari kalte egiten dio, batez
|
ere
emakume gazteei.
|
|
|
Elikadura arazo horietako bat duten pertsonek sortu dituzte, eta pertsona horiei zuzenduta daude. Ez da ahaztu behar talde horiek gaixotasun psikologiko horien iraupena eta hedapena sustatzen dutela, batez
|
ere
emakumeei eragiten dietenak.
|
|
|
Gizarteak eta botere publikoek behar diren tresnak eman behar dizkiete familiei, adinekoak beren ingurunean mantendu ahal izateko, horixe baitute nahiago, inkesta guztiek diotenez. Baina hori egin beharra dago familiako kideren bat (batez
|
ere
emakumeak) bere lanpostua uztera behartuta egon gabe edo lan merkatuan sartu ezinik, eta horrek arazo larria ekarriko lioke etorkizunari. " Adinekoak beren inguruan mantentzeko tresnak eman behar dira, senideren batek lana utzi gabe".
|
|
|
Arakisek azaldu duenez, genero perspektibatik landuko dute Montehermosoko programazioa eta “egiten diren ekintzetatik erdiak emakumeek egingo dituzte. Eta aurrekontuaren erdia
|
ere
emakumeentzako izango da. Emakumezko artista ugari eta fakultateak ere beteta daude, baina ez da igartzen”.
|
|
|
Arkaismoan orokortu ziren idazkera eta irakurketa135 Zeramikan agertzen den lehen inskripzioa —Ischia uharteko ontzi batean— 700 urtekoa da136 Atenasen jaso diren zaharrenak 660 urteen artekoak dira137 Inskripzioak dauzkaten zeramika horietako gehienak (358) sinposio edo oturuntzetan erabilitakoak dira, alegia, gizon giroan. Baina ugariak dira
|
ere
emakumeek erabilitako ontzietan agertu direnak; beraz, atenastar gizon ikasien emazte eta alabak gai izango ziren irakurtzeko eta idazteko138 Atikako inskripzio gehienak, berriz, 550 urteen artekoak dira, eta horrek idazkera data horretan hedatu eta indartu zela adierazten du139.
|
|
2008
|
|
|
Landare jatorriko substantzia natural horiek dietako elikagaietan edo berariazko produktu gisa prestaturik kontsumitzea geroz eta garrantzi handiagoa hartzen ari da, batez
|
ere
emakumearen osasunean eragiten dituen onurengatik
|
|
|
Muga bakarra, izatekotan, emakumeak edo jaiotzear dagoen haurtxoak nozi litzaketen arrisku fisiko edo psikologikoak izan lirateke, baina inola ere ez, oraino
|
ere
emakume haurdun ugarik pairatzen duten laneko presio erraldoia.
|
|
|
Bigarren hau lurretik hartu eta kanpora lagunduko niola egin nion keinu buruarekin. Atetik irten bezain pronto, egoera behingoz argitzeko asmoarekin, maleta lurrean utzi nuenean
|
ere
emakumeak niri besarkaturik jarraitzen zuen, hiruzpalau taxizale begira genituela, autoen ateak zabalik, begi bistakoa baitzen bikote baten elkarretaratzea irudikatzen genuela, eta, ondorioz, presarren hotel bat edo gutxienez bakarrik egoteko lekuren bat genuela. Ez zen, beraz, hura emakumeari argibideak eskatzen hasteko lekurik aproposena eta lehendabizi zegoenari eman nion, halabeharrez, norabait eramateko agindua.
|
|
|
Zeharkakotasuna. Hau da, horrek esan nahi egitasmoak batez
|
ere
emakumeei eta gazteei lagunduko diela.
|
|
|
a las Mugeres, chicos y hombres que aquellos dias y noches se les ocupo por el arrabato o apremio de fuerza armada que bajo de Mondragon en acabar de desgranar el maiz de las mazorcas paleadas y que no se les dio jornal, se les dio pan, vino y aguardiente equivalente de ciento sesenta y seis reales»376 Beste lau emakumeri launa erreal ordaindu zizkioten arto hori baheztatzen emandako egun bakoitzeko. Aleak gordetzeko zakuak josten
|
ere
emakumeak aritu ziren, oraingo honetan ere musu truk. Testuinguru horretan, azpimarratzekoa da frantziarren mehatxuak zer nolako larrialdiak eragiten zituen herritarren artean.
|
|
|
Rolen gainkarga izan da emakumeen osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek, batez
|
ere
emakumeengan eragiten du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta hainbat gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozial eta afektiboari (Mogollón eta Vázquez, 2006).
|
|
|
Estonia eta Zipreko kasuak nabarmendu behar dira, doktore tituluen %60 baino gehiago emakume bati eman baitzitzaion, edo Portugal, Italia, Letonia edo Lituaniako tituluak, %50 baino gehiago. Eurostaten arabera, azken hamarkadetan gero eta gehiago dira bigarren hezkuntzatik unibertsitatera pasatzen diren ikasleak, eta batez
|
ere
emakumeak. Espainian, 30 eta 34 urte bitarteko emakumeen ehunekoa goi mailako hezkuntza mailarekin (%43 eta %34, hurrenez hurren) eta 50 eta 54 urte bitarteko tituludunen ehunekoarekin (emakumeen %16 eta gizonen %23) alderatuta ikusten da hori.
|
|
|
Beherenak kanpoko arrazoiei dagozkie (56,98 urte). Gaixotasun kardiobaskularrak dira oraindik
|
ere
emakumeen heriotza eragile nagusia; gizonen artean, berriz, tumoreak. Kanpoko arrazoiek eragindako heriotzak (batez ere zirkulazio istripuak eta suizidioak) ohikoagoak dira gizonezkoetan.
|
|
|
Urte askoan, adin ertaineko gizona izan da bihotz hodietako eriaren profila, eta, horregatik, talde horrentzat ziren ikerketak eta prebentzio estrategiak. Baina gauzak aldatzen ari dira, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) argitaratu dituen azken datuek erakusten dutenez, gaixotasun kardiobaskularrak dira oraindik
|
ere
emakumeen heriotza eragile nagusia. Gaixotasun kardiobaskularrak Europako heriotza guztien %49 eragiten du, eta europarren ia laurdenak ezgaitasunak izaten ditu horien ondorioz, European Heart Network en datuen arabera.
|
|
|
Hezkuntza Ministerioak atzo argitaratu zuen “Akademikoak zenbakitan 2007” azterketa, eta, horren arabera, Espainiako unibertsitate publikoko katedren %81, 6 gizonezkoak dira. Irakasle titularren artean
|
ere
emakumeak gutxi dira (%36, 5 eta %63, 5 gizonak). Irudia:
|
|
|
CONSUMER EROSKI Munduko Osasun Erakundeak (OME) 1992an onartu zuen fibromialgia atzematea zaila denez, infradiagnostiko maila handia da. Batez
|
ere
emakumeei eragiten die, eta, neurri handiagoan, 20 eta 50 urte bitarteko pertsonei. Patologia horren jatorria ez da oraindik ezagutzen, baina sarritan ikusten da zenbait egoerak lagundu egiten dietela gaixotasun kronikoak, traumatismoak, karga fisiko edo emozional larriak eta infekzio prozesu biriko jakin batzuk izateko joera duten pertsonei, Fibromialgiarako eta Neke Kronikoaren Sindromearen Fundazioak jakinarazi duenez.
|
|
|
Hamar pertsonatik batek barizeak ditu. Erasandakoek, batez
|
ere
emakumeek, hanken astuntasuna, karranpak, azkura eta min handiak izaten dituzte. Zangoetako zainetako balbulek behar bezala funtzionatzen ez dutenean garatzen dira, eta, egoera normalean, odola bihotzera itzultzen laguntzen dute.
|
|
|
Hala ere, hamar urte geroago, zenbait erreklamazio ez daude gustura. Alde batetik, ezgaitasuna duten pertsonen hainbat erakundek programak jarri dituzte abian, batez
|
ere
emakumeen inguruko zaurgarritasuna agerian uzteko. Era berean, Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak berak, Ezgaitasuna duten Pertsonentzako II. Ekintza Planean(), “lehen aldiz” aipatzen zuen, Ezgaitasuna duten Pertsonen Ordezkarien Espainiako Batzordeak (CERMI) gogorarazi duenez, generoaren ikuspegia planaren printzipio zuzentzaileetan.
|
|
|
«Biblian bertan, soinekoa gorputz sexuatuen ezaugarria eta bermea zen. San Paulok (korintoarrei egindako gutunean) esaten zuen gizonezkoek eta emakumezkoek desberdin jantzi behar zutela, zeren eta gizonezkoa Jainkoaren irudia eta isla da; emakumea, berriz, gizonaren isla. Santo Tomasek
|
ere
emakumea gizonez janztea bekatu larria zela zioen».
|
|
|
bertako 1.000 enpresa handietako %76k ez dute emakumerik administrazio kontseiluetan. IBEX indizeko enpresetako goi postuetan
|
ere
emakume gutxi dago; 35 enpresotan 516 zuzendaritza postu daude, eta haietan 31 emakume baino ez, %6 alegia.
|
|
|
Batez
|
ere
emakumeek aterako diote zuku filmari. Alde femeninoa garatze bidean duten gizonezkoek ere asko ikasiko dute.
|
|
|
Odol galtzeak, berriz, kausa ohikoenak dira. Infekzioa, hipertentsio nahasmena eta arrisku handiko abortuak
|
ere
emakume askok izaten dituzte.
|
|
|
Nikaraguan Rositaren antzeko kasuak egunero izaten dira, baita mundu osoan ere. Halako indarkeria sexista krudelen kontra gogor aritzen gara, gizalegeak hala agindutzen digulako eta batez
|
ere
emakumeak garelako.
|
|
|
Nahiz eta Le Deuxième Sexe n feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokaren parte banaezintzat izan, 70eko hamarkadan De Beauvoirrek feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokatik bereizi zuen. «Sozialismoa erreala nagusi zen herrialdeetara bidaiatuz, jabetu zen haietan
|
ere
emakumeek ez zutela gizonen estatus bera». Harrezkero «paraleloak» izan ziren borroka biak De Beauvoirrentzat.
|
|
|
Sexua presente dago, ez bakarrik gure imajinazio morbidoan, baizik eta esplizitu edo ezkutuan hainbat lanetan. Botilen instalazioaren aurrean agertzen diren bi natura hiletan, batez
|
ere
emakume baten biluzia hildako animalien buruekin erakusten duen horretan, sexua eta heriotza Dali gogorarazten duen modu nahiko zuzenean aurkezten dira. Eta are argiago erakusketa aretoaren azken aldarean agertzen diren sex shopetatik hartutako lau plaka karteletan:
|
|
|
Hazkundea, labur esateko, zerbitzu pribatuetan edo sektore publikotik pribatizatu diren enpresetatik dator, eta batez
|
ere
emakumeak dira. Sektore baztertuenak, soldata eta baldintza kaskarrenak dituztenak, afiliatzen ari dira.
|
|
|
Ez nion sufritzen ari zen pertsonari inolako kasurik egin, nire probetxurako baliatu nuen istorioa. Ez nuen inolako ahaleginik egin pertsonaien, batez
|
ere
emakumearen larruan sartzeko, hura ulertzeko, adierazi du. Emakume hura ulertzeko ahaleginean hasi zen liburu honen ideia lantzen.
|
|
|
Horiez gain, beste ondorio batzuk ere aipatu dituzte sindikatuek, esate baterako, lana eta familia bateratzeko zailtasunak. Hori dela eta, askok lana utzi behar izan dutela uste dute, batez
|
ere
emakumeak. Europako Batasunean gizonezkoen %29k izaten dituzte lan egun luzeak, emakumeen bikoitzak, alegia.
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, etxeko heziketaz ez ezik, emakumea irakaskuntzaz arduratu izan da oro har. Datuek euskal hezkuntzan egun
|
ere
emakumeen presentzia nabaria dela erakusten dute: ikasturtean, 25.235 emakume aritu ziren irakasle lanetan (%66, 5), Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan.
|
|
|
" Emakumeek eremu gehiagotan dihardute lanean, eta orain arte gizonezkoenak izan diren lanpostu batzuetan ingeniaritza edo lanbide heziketan, kasu gero eta emakume gehiago daude". Eskoletako zuzendaritza karguan
|
ere
emakumeen presentzia areagotzen ari omen da; tranpa bat ikusten du nolanahi ere joera horren atzean: " Egun ez du inork eskolako zuzendari izan nahi, ez dauka-eta prestigio berezirik, eta alde ekonomikoa pizgarria den arren, ez da beste munduko ezer".
|
|
|
Azken zifren arabera, abortu gehienak 20 urteko nesken artean ematen dira, hau da, ez hain gaztetxoen artean. Preserbatiboak erabiltzeko kanpainak
|
ere
emakume eta gizon helduei begira egin dira. Nerabeen inguruan esaten den guztia ez da horrela.
|
|
|
Horrela, hilketaren kasuan salaketa herrikoia aurkeztuko duela adierazi du Irungo Udalak. Biztanlegoari
|
ere
emakumeen aurkako indarkerian jarrera aktiboa hartzera bultzatu ditu.
|
|
|
Josiane Belasko zinegile frantziarrak zuzendari eta aktore lanak bete ditu. Judithek berrogeita hamar urte beteak ditu, baina oraindik
|
ere
emakume erakargarria izaten jarraitzen du. Bakarrik bizi da eta Internet bidez sexua izateko gizonen zerbitzua kontratatuko du.
|
|
|
Eustaten arabera, EAEko unibertsitateetan 63.337 ikasle matrikulatu ziren 2008 ikasturtean; bai zikloetan eta baita graduondokoetan
|
ere
emakume kopurua izan zen nagusi. Aurreko ikasturtearen aldean,% 3 murriztu zen kopurua, azken 14 urteetako joerari jarraituz.
|
|
|
Psikiatrek Robert bere ama agintzaileari oso loturik zegoela eta beharbada berak
|
ere
emakume izan nahi zuela esan zuten. Inoiz operazioren bat egitekotan ere ibili omen zen, gero asmo hori utzi bazuen ere.
|
|
|
–Nola ezetz? Ama Birjina
|
ere
emakumea zen, eta emakumea da, eta?
|
|
|
GERMAN. Ez, Unai, Mimi ez da ezertaz kexatu. Horretan
|
ere
emakume zintzoa dela erakutsi dit. Neure belarriokin entzun nizun.
|
|
|
MIMI: (Abeli) Agian zuk
|
ere
emakume bat bilatu behar zenuke.
|
|
|
Emazte rola
|
ere
emakumeen depresiorako arrisku faktorea da, maternalizatzen den neurrian. Bikotekidearen euskarri izatea eskatzen du rolaren maternalizazioak, baita norberaren beharrak atzeratu eta bestearenak nagusitzea ere.Gizonezkoek zaintzaile berri bat aurkitzen duten artean, emakumeentzat babesgabezia sentitzeko arrazoi bilakatzen da.
|