|
2006
|
|
|
Mintegiko irakasleak eta ikerlariak honako gai hauen inguruko lanak ari dira argitaratzen: antropologia, historia,
|
emakumearen
eta kulturaren inguruko ikerketak, literatura, bibliografia eta lexikografia. Soziolinguistika ez da berez Mintegian lantzen den arloa, ez delako hango irakasleren baten intereseko gaia, baina beti daude pozik ikerlari bisitariak hartzeko eta modu horren bidez badago aukera hango liburutegi eta giro akademiko ezin hobeaz aprobetxatu eta bertan lanak burutzeko.
|
|
2007
|
|
|
Ikaslearen tipologia aztertzerakoan, hau da, seguruenik, aldaketarik gutxien izan duen ezaugarria. Izan ere,
|
emakumeak
beti nagusi izan badira, areagotuz joan da nagusitasun hori, eta 1995 ikasturtean% 64 izatetik, 2005% 69 izateraino heldu dira.
|
|
|
Bada datu bat urteetan zehar aldaketa handirik ez duena, hau da,
|
emakume
eta gizonezkoen arteko aldea. Izan ere, emakumeak baitira irakasleen artean nagusi, 1995% 67,48, eta 2005 ikasturtean% 69,45 direlarik.
|
|
|
Bada datu bat urteetan zehar aldaketa handirik ez duena, hau da, emakume eta gizonezkoen arteko aldea. Izan ere,
|
emakumeak
baitira irakasleen artean nagusi, 1995% 67,48, eta 2005 ikasturtean% 69,45 direlarik.
|
|
|
• Hegoaldean, oro har,
|
emakumeek
indize hobeak lortuko dituzte, eta Iparraldean, berriz, gizonezkoek hobeak lortuko dituzte, batez ere, helduen eta adinekoen artean.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan
|
emakumeek
gizonezkoek baino euskara gehiago darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan
|
emakumeek
gizonezkoek baino euskara gehiago darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
Espero genuen bezala,
|
emakumeen aldeko
aldeak nabarmenak dira haurren, eta batez ere gazteen artean. Heldu eta zaharren artean, berriz, aldeak oso txikiak dira, baina arestian aipatu bezala, salbuespen bakarrarekin, beti emakumezkoen aldekoak.
|
|
|
" sexuen arteko aldeak ulertzerakoan, sexu bakoitzari sozialki egokitutako arauak, rolak, aurreikuspenak... kontutan hartu behar ditugu". 9 Eta amaitzeko hona berak planteatu izan dituen galderak: " Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz
|
emakumeak
dira. Zer gertatzen da gizonezkoekin?
|
|
|
2001ean
|
emakumeengan
gailentzen zen euskararen erabilera altuxeagoarekin topo egiten dugu 2006an, berriz ere, eskura ditugun Gasteizko datuetan, bederen.
|
|
|
Iruñerrian deigarriago egiten zaigu datu hori gizonezkoen ezagutza handiagoaren aldean. Bertzalde,
|
emakumeen
presentzia, kale neurketak metodologikoki egiten diren moduan eginda, aztertu beharreko elementua litzateke.
|
|
2008
|
|
|
5 EAEko biztanleria osoan gizonezkoen portzentajea
|
emakumeena
baino pixka bat handiagoa da 3034 adin tartera arte, eta 35 eta 39 urteen artean portzentajeak parekatu egiten dira. 60 urtetik gora emakumeen portzentajeak hazkunde handia du.
|
|
|
5 EAEko biztanleria osoan gizonezkoen portzentajea emakumeena baino pixka bat handiagoa da 3034 adin tartera arte, eta 35 eta 39 urteen artean portzentajeak parekatu egiten dira. 60 urtetik gora
|
emakumeen
portzentajeak hazkunde handia du.
|
|
|
Piramidea 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben adinaren eta sexuaren arabera lantzean (2 irudia), zenbait diferentzia ikus ditzakegu zenbaki absolututan, gizonezkoen kopurua
|
emakumeena
baino handiagoa delako. Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako.
|
|
|
Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako. Sexuari dagokionez, ohikoa den bezala, gizoneak
|
emakumeak
baino zertxobait gehiago dira adin tarte gazteetan5 Seme alabak lehen hizkuntzaren arabera banatzen baditugu, portzentaje horri berari eusten diote talde bakoitzean. Horrek adierazten du seme alabaren sexuak ez duela eraginik hizkuntzaren transmisio prozesuan.
|
|
|
Parte hartzaileen tipologia definitzen duten alderdiei dagokienez, ezaugarri hauek daude:
|
Emakume
gehiago dago: %54, 4.
|
|
|
Parte hartzaileen tipologia definitzen duten alderdiei dagokienez, ezaugarri hauek daude:
|
Emakume
gehiago dago: %54, 4.
|
|
|
Bianara hurbildutakoen profilaren argazkia honako hau izan da: 35 urteko
|
emakume
nafarra, eguerdiko 12etatik, arratsaldeko 6ak arte egun pasatzera dioana, lagun edo familiarekin hurbildu dena eta euskararen gutxieneko ezagutza duena.
|
|
|
Sexuen arabera,
|
emakumeen
%80, 4k posta elektronikoa erabiltzen dute; gizonezkoekin duten aldea ehuneko 2,1 puntukoa da, gizonezkoen alde. Gizonezkoen %62, 2k komunikabideak bisitatzen dituzte, eta horretan emakumezkoekin duten aldea ehuneko 9,4 puntukoa da, gizonezkoen alde.
|
|
2009
|
|
|
Betetasuna behar nuen, osotasuna, gelditasun osoa, bake egiazkoa, egia hutsa, denetatik dena. Nola bete nintzake
|
emakume
gajo batek. Nire egarri ber zuenak palakatuko ninduke agian?".
|
|
2010
|
|
|
BuruzKo zenBaiT zerTzelada biztanleria errolden bidez, hizkuntza batek lurralde batean zenbateko hedapena duen jakin daiteke. XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon
|
emakumeak
. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza... 1857 urtean egin zen espainiako biztanleriaren lehen errolda, eta estatuan bata bestearen atzetik etorri ziren erregimenetako batean ere ez zitzaien inoiz hiritarrei erroldan galdetu zer hizkuntzatan mintzatzen ziren. begi bistakoa da ahazte hori ez zela kasualitatea izan; izan ere, hizkuntzari buruzko galdera egitean, erroldek ez soilik naziotasun bat, baizik eta hizkuntza naziotasun bat hautatzera behartu zuten jende guztia, lehenengoz4 talde bati zer hizkuntza kidetze zuten galdetze hutsa aski zen talde hori kanpora begira ikusgarri egiteko, eta berezko komunitate berezitua osatzearen kontzientzia hartzeko. zalantzarik gabe, ondorio hori zuelako, ez zuen espainiak ofizialki egiaztatu nahi izan zer hedapen geografiko eta demografiko zuten bere berezko hizkuntzek. ez da zaila imajinatzea euskarari buruzko zer datu emango zituen XiX. mende erdialdean egindako hizkuntza erroldak, hegoaldean. ladislao Velascoren lanen arabera5 (1867 urte ingurukoak), 780.000 pertsona inguru zeuden lau lurraldeetan, eta horien %50 baino gehixeago ziren euskaldunak; eta badirudi euskaldun gehienak elebakarrak izango zirela. edonola ere, kaltea eginda dago, eta 125 urtean zehar bildu ahal izango liratekeen datu demolinguistikoak betirako galdu dira. bada beste datu bat, espainiako demolinguistika oraindik gaztearen adierazgarriago dena. europako berrogeita hamar estatu ingururen artean, badira zortzi beste guztiengandik bereizten direnak, hizkuntzari dagokionez bestelakoa den biztanleria %25etik gorakoa izateagatik. estatuaren hizkuntza aniztasunari dagokionez, zortzi estatu horiek gure kontinentean lehen mailan daudela esan dezakegu. espainiak ez zuen soilik datu demolinguistikoak jasotzeko lana mende bateko atzerapenez hasi, gainerako zazpiekin alderatuta, eta hizkuntzaren lurralde batera eta galdera sorta tekniko batera mugatuta. horrez gain, gehiengoaren hizkuntza zein den galdetzen ez duen bakarra da, aipatutako zortzi estatuen artean. zalantzarik gabe, gauzak egiteko modu historiko oso bat eratortzen da datu soil horretatik, eta ondorioak izaten jarraitzen du oraindik, gaur egun ere. espainiak bere baitako hizkuntza aniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea. baina azkenik, sistema guztiz demokratikoa lortu dela dirudienean ere, demolinguistika ofizialak ziurtzat jotzen du gaztelania dela biztanle guztien hizkuntza komuna. horregatik, ez du hizkuntza horretaz galdetzen:
|
|
|
La conversión de la Magdalena liburua ez da, besterik pentsarazi dezakeen arren, Santa Madalenaren bizitzaren kontakizuna edo biografia mota bat. ebanjelioetako Madalena hura, kristau jaieretan halako garrantzi historikoa izan zuena (fededunen artean, eta arte ederretan) 43, aitzakia handi bat besterik ez da aszetikaren bideak eta moldeak erakusteko, beti ere dena kultura eta azalpen erlijioso aberatsez emanda. idazlearen hitzetan esateko, bizitzako hiru une kontrajarri dira deskribatu nahi duen historiaren ardatz: " los tres estados que tuvo de pecadora, i de penitente, i de gracia". kristau orori eta
|
emakumeari
bereziki aurkeztu nahi zaion ereduzko bidea erakutsi nahi du Malon etxaidek liburu honen bidez. garaiko literatura espiritualak emakumezkoak ere baditu protagonista; berei ere zerbait esan nahi zaielako eta, idazle bezala, luma paregabe bat agertu zelako behintzat (teresa avilakoa). hainbat tokitan esanda utzi zuen bezala, maite du eta premiazkoa ikusten du idazkera edertasunez janztea, testu arg...
|
|
|
Malon etxaideren luma bizi eta irudimentsuak ez du galdu nahi guztiari eman nahi dion zientzi oinarria, exegesi eguneratu batetik dakarrena. herritar laikoentzat ari da idazten bere Libro de la conversión de la Magdalena hura (1588), baina oso gogoan ditu irakurle jantziak eta inkisizioa bera ere. ez da hura eleberri arin bat, dotrina zaindu eta trinkoa eskaini nahi duen liburua baizik. idazlanak irakurlego nahiko zabala irabazi zuen, nonbait, zeren eta urteetan hamabi argitaralditaraino aipatu izan baitira37 galdutako Malon etxaide ren idazkirik egon zela esan izan da38, eta berrikitan frogatu samartu denaren arabera, haren hilondokoan bestek bere izenez argitara emandakorik39 hemen 1588an argitara emandako liburura mugatuko naiz40 zer du bere bizialdian argitaratutako Malon en liburu bakar honek?
|
emakume
kristauaren inguruan eta eskritura Santuaren argitan, espiritualitatea landuz, modu literario eder batean idatzitako liburua da La conversión de la Magdalena hau, eta neurri handi batean emakumezko baten harira burututako gogoeta unibertsal kristaua izan nahi du. hortaz, gutxienez bost egiteko larri hartu behar zituen aintzakotzat idazleak:
|
|
2011
|
|
|
(2008/02/27). "
|
Emakume
artista bakar bati ee ez zaio aitortu korronte baten aitzindaria izatea". Berria. www.berria.info – tik jasoa.
|
|
|
Ezkerreko argazkian,
|
emakume
talde bat eta ezezagun bat beraien anonimaturako eskubidea eta" desatención cortés" 8 deiturikoak egikaritzen Doña Kasildan. Abandoibarrako espazio berdeak (ezkerrean behean) ez daude erabiliak izateko diseinatuak, horregatik dira txikiak eta zuhaitz gazteekin atonduak.
|
|
|
Gure hiriko euskararen historia sozialari begiratuta eta gaur egun errealitate soziolinguistikoa ezagututa, euskaldungoa talde mutu horietako bat (beste asko bezalaxe:
|
emakumeak
, etorkinak, jubilatuak...) bezala ikusteko datu dezente daude. Horietan argiena:
|
|
|
Zenbakiei begiratzeaz gain, hiriaren erabakigune politiko, ekonomiko, sozial edo mediatikoetara begiratzen badugu euskarak ez du sarbiderik bertan. Eta
|
emakumeari
etxean, familian, baloreen transmisioan, finean, pribatutasunean espazialki asignazio batzuk egiten zaizkion bezala, euskarari ere, asignazio sinboliko (identitate/ ideolojia politikoaren markadorea, jaiak, familia, sentimenduak) eta funtzionalaz gain (hezkuntza, umeak, eusEuskarari ere, asignazio sinboliko
|
|
|
Gero espazialitatean eta pribatu/ publiko dikotomian bere erakusleihoa duena. Lourdes Mendezek edertasunaren kontzeptua naturalizazio prozesu bat besterik ez dela eta naturalizazio sexual eta intelektualak
|
emakumeen
bazterketarako oinarriak ezarri zituela ikertu bezala22, hizkuntzarekin antzeko prozesu baten aurrean geundekeela pentsatzeko zantzuak baditugu. Eta ildo honetan, Udalak, esklusio berri baterako orubeak prestatuz, haur, gazte eta kultur arlo zehatzez gaindi, euskara lekuz kanpo ikusten du, eta ez dio naturalizazio eta asignazio horietatik irteteko esparrurik eskaintzen.
|
|
|
Berak badaki seguruenik (unibertsitateko irakaslea dugu, ez kale gorriko iritzi emailea) diglosia hitzak, adituen definizio klasikoak gorabehera, bestelako formulaziorik ere izan duela14 Badaki, bereziki, bestelako formulazio horren bertsio popularra jaun eta jabe dela gure artean, 70eko hamarkadatik aurrera. definizio klasikoak zein aipamen bibliografiko zehatzak alde batera utzita adiera popular horretaz baliatzen da artikulugilea: zabalkunde (gure artean) handiko kultura aldizkari batean ari da, ez deustuko ikasgelan. hizkuntza soziologiako adituak baino areago euskalgintzaren esparruko gizon
|
emakume
konprometituak ditu/ gaitu, oro har, irakurle. Abantaila handia, izugarrizko bentaja du halakoetan adiera popular horrek:
|
|
|
X. Nik uste dut hor obsesio moduko zerbait dagoela. gazteek ez dute gizartean ikusten ez dutena egingo. guk beti pentsatzen dugu gazteek eta haurrek normalizatuko dutela euskara, heziketa tartean dela-eta. Beste hainbat gairekin gertatzen den bezala, esate baterako gizon eta
|
emakumeen arteko
berdintasun gaiak, trafikorako heziketa eta abar. dena heziketak konponduko duelakoan gaude. zama handiegia da hori eskolarentzat! ez badago kultur mugimendu indartsu bat euskaraz, gazteak ez dira hurbilduko, edo ez dute sentituko. gaur egun gainera euskal herriko
|
|
2012
|
|
|
Ikuspegi honek gizakiak malgutzat eta gizarte eta hizkuntza aldaketara egokitzeko gaitzat hartzen ditu. Beraz, egile horiendako sozializazioa ez da prozesu mekaniko determinatua gizon
|
emakumeak
aldaketetarako gai baitira. Ildo horretatik, sozializazio kontzeptuak egitura sozialen erreprodukzio (edo ugalketa) hutsaren ideia gainditu eta ingurura doitzeko prozesuan gerta daitezkeen desbideratzeak ere kontuan hartzeko bide ematen du. hori horrela, ikertzaileek ohartarazi bezala, hizkuntza sozializazioaren ikerketa arloak jarraipen eta aldaketa soziokulturala, biak, ditu aztergai:
|
|
|
165). Bizitza historiaren bidez ikertzaileak aztertzen dituen gizon
|
emakumeek
beren bizitzari ematen dioten zentzua eta beren bizitzan garrantzitsua edo adierazgarria izan dena ezagutu nahi du. Metodo narratibo biografikoan oinarrituta, Jiř� Nekvapil ikertzaileak language biography teknika landu du, honela definiturik:
|
|
|
Beste elkarte gehienek, ordea, gaztelania hutsean funtzionatzen dute: Grupo alpino Turista Barakaldo,
|
emakumearen
Aholkularitza zentroa Argitan, Barakaldoko Lagunak kultur elkartea, Barakaldoko zentro erregionalen konfederazioa, Motsukora Manga, Anime eta kultura Japoniarraren elkartea, Gaztenahiak kristau hezkuntza egitaraua Aisialdian... input mediatikoak euskal herri mailan gertatzen den bezala, Barakaldon ere gazteei heltzen zaien publizitate gehiena gaztelaniaz izaten da. udaletxeko bandoak egoten dira,... Barakaldoko merkataritza gune handietan euskararen presentzia urria da.
|
|
|
Modernizatzeko atzena beti, hierarkia sozialetan azkena: baserritarra, txiroa, analfabetoa,
|
emakumea
, zaharra... halakoengan babestu ziren, modernizazioa europa osoan hedatzen ari zela, herri kultura premodernoak (eta handik mundura jalgi zenean," globo osoan"). ez da euskaldunen kontua izan, ez soilik. euskal herri kulturak bezala, herri kultura guztiek eraldatu eta moldatu behar izan zuten; hitz batean, modernizatu behar izan zuten. Mintzairari dagokionez, herri kultura urbanizatu ahala, baserri mintzaira zatarrak eta landugabeak omen ziren horiek karga astunegia bilakatu ziren hiztunen bizkar okertuetan. harrezkero, jakintza molde berriarekin batera, hizkuntza molde berriak ezarri ziren. hitz egiteko modu berriak:
|
|
|
Aldundian eta hainbat udaletan, ez guztietan, esan dezagun, kultura egiten dela, eta euskaraz dena balioesten dela, diru-laguntzetan demagun,
|
emakumeen
berdintasunaren aldeko lanak balioesten diren modu berean. ondoan, euskararen normalizaziorako sail edo zuzendaritzatik kultur ekimenak ere lagundu eta bideratzen dira. Sarritan euskara sailak dirudi euskal kulturaren gunea, eta ez kultura sailak berak. dibortzio horrek bi irakurketa maltzur sor ditzake:
|
|
|
Egia da era guztietako portaerekin gertatzen dela hori, baina hizkuntza gutxituen erabilera adieraztean distortsioa handiagoa izan daiteke, nik eskala desbideratuaren fenomenoa deritzodanaren ondorioz. Era guztietako gutxiengoen presentziari buruz ematen diren iritzietan ikus daiteke fenomeno hori
|
emakumeak
, sexueta arrazagutxiengoak, edota hizkuntza gutxituetako hiztunak. Eremu publiko batean, ikuspuntu objektibo batetik begiratuta, gutxiengoen ehuneko txiki bat dagoenean, askotan ehuneko hori benetan zena baino handiagoa gogoratzen da gero. 20 gizonezko zuriz osatutako talde batean bizpahiru beltz, emakume edo gay baldin badaude, talde integratua zela gogoratuko dute gero.
|
|
|
Era guztietako gutxiengoen presentziari buruz ematen diren iritzietan ikus daiteke fenomeno hori emakumeak, sexueta arrazagutxiengoak, edota hizkuntza gutxituetako hiztunak. Eremu publiko batean, ikuspuntu objektibo batetik begiratuta, gutxiengoen ehuneko txiki bat dagoenean, askotan ehuneko hori benetan zena baino handiagoa gogoratzen da gero. 20 gizonezko zuriz osatutako talde batean bizpahiru beltz,
|
emakume
edo gay baldin badaude, talde integratua zela gogoratuko dute gero. Hizkuntzari dagokionez ere, hitz enblematiko bat edo noizean behin esaldi bat erabiltzea nahikoa izan daiteke gehiengoaren hizkuntzako hiztun batek interakzioa edo ekitaldia gutxiengoaren hizkuntzan gertatu dela gogoratzeko (Hill 2008).
|
|
2013
|
|
|
Chocóko enberek euren jatorrizko sinesmenak gordetzen dituzte eta euren hizkuntzak bizitasun handia du, ahozko erabileran. Erraz samarra da gaztelaniarik ez dakiten edo gaztelaniaz gaitasun oso mugatua duten
|
emakumeak
eta umeak aurkitzea. Gaztetxoek ere ez dute gaztelaniaz hitz egiteko ohiturarik, behintzat herrixketan bizi direnak.
|
|
|
Webgunean eskuragarri dauden lan guztiak kontuan hartuta, berriz, lan munduari buruzko gaiak dira gailentzen direnak, horien atzetik herrien inguruko azterketak daude. Lanen %62
|
emakumeek
egindakoak dira, %38 gizonezkoek.
|
|
|
" nolako euskalduna naiz?" gaitasuna oso altua dela, populazioaren %71, 5 (Eustat 2013). Elkarrizketa honetan parte hartzen dutenak ZU C 25 urteko
|
emakumea
, ZU A 43 urteko gizona eta ZU B Estatu Espainiarreko beste lurralde batetik etorri eta euskara 20 urte zituela ikasi duen 51 urteko gizona dira. ZUC k dio bera ez dela euskaldun zaharra, baina ez du bere burura euskaldun berritzat hartzen; bera euskalduna da, euskal hiztuna bere soiltasunean.
|
|
|
Gai hori oso presente dago ondorengo aipuetan ere. Kasu honetan, BI C 41 urteko
|
emakumeak
euskaraz hitz egiten ikasi zuen ezkondu eta Bermeora familia euskaldun baten ingurumarira bizitzera joan zenean. Bere burua hiztun berria, euskaldun berria den edo ez erantzuteko honako deskripzioa egiten du, azken esaldietan benetako euskal hiztuna dela aldarrikatuz.
|
|
|
1610ean Logroñon egindako sorginen kontrako prozesuei dagokien paperetan, hainbat
|
emakume
arabar aipatzen dira (Ataurikoak, Zekuianokoak, Korresekoak....). Emakume hauek sorginkeriarekin harremanak izateaz akusatuta zeuden eta epaiketan bertan interpretea erabili behar izan zuten aipatutako paperetan agertzen den moduan:
|
|
|
1610ean Logroñon egindako sorginen kontrako prozesuei dagokien paperetan, hainbat emakume arabar aipatzen dira (Ataurikoak, Zekuianokoak, Korresekoak....).
|
Emakume
hauek sorginkeriarekin harremanak izateaz akusatuta zeuden eta epaiketan bertan interpretea erabili behar izan zuten aipatutako paperetan agertzen den moduan:
|
|
2014
|
|
|
Kulturalki gaurdaino bi lan mota horiek, gizon eta
|
emakumeen
rolekin berezituak izan dira: lana eta genero lotura egin da, lan produktiboan gizonak egin izan duen lana kokatu delarik, eta lan erreproduktiboan emakumeak egin izan duena.
|
|
|
Kulturalki gaurdaino bi lan mota horiek, gizon eta emakumeen rolekin berezituak izan dira: lana eta genero lotura egin da, lan produktiboan gizonak egin izan duen lana kokatu delarik, eta lan erreproduktiboan
|
emakumeak
egin izan duena. Bizitza produktibo edo erreproduktiboak izateak bizi dugun ingurunearen eraldaketa beharren inguruan ikuspuntu ezberdinak edukitzera eramaten gaituzte.
|
|
|
Hemen irakurri daitekeen bezala, Jainkoa eta Eva
|
emakumearen
elkarrizketa hika eginez burutzen da.
|
|
|
Lehen testu euskaratuan ere, 1571an itzulitako protestantismoaren" testamentu berria" an arau horiek gabe agertzen dira egunerokotasuneko hizketaldiak: ama semea, jainkoa
|
emakumea
... hitanoa erabiliz aritzen dira nahiz eta osterako testuetan (katolikoetan adibidez) jada botere hierarkiak argi agertzen ziren. Badirudi garai hauetan berriro ere berdintasunezko hitano bat sortzen ari dela gazteen esparruan:
|
|
|
Honela, konnotazio negatiboa ematen zaio hikari orokorrean baina nokari modu ageriagoan. Izan ere toka eguneroko gizonezkoen elkarrizketetan agertzen baita
|
emakumeen artean
noka ez bezala.
|
|
|
... igual sexuk bereizteko ingo zan ta diferente tratatzeko
|
emakumek
ta gizonak... (Iñaki.
|
|
|
Eta nokaren transmisioa etxeetan eta eskoletan eman ez denez kalean ez dauka presentziarik, nahiz eta
|
emakume
heldu solte batzuk soilik entzuten diren hiketan betiko lagunen artean, espazio mugatuetan. Hala ere, neska guztiek ez dute pertzepzio berbera noka eta hikaren inguruan, bi mutur sortzen direlarik honen baitan:
|
|
|
4 Noka: hizketa laguna
|
emakumea
denean erabiltzen den hika forma
|
|
|
—Sexua (gizona): aldagai dikotomikoa da; 1 balio hartzen du galdetutakoa gizona bada, eta 0 balioa,
|
emakumea
bada.
|
|
|
Halaber, pertsona neutroak aukeratu dira aktore lanetarako, eta horretarako kontuan hartu dira sexua, adina eta itxura. Hori dela-eta, 3540 urte arteko 2
|
emakume
izan dira hiru eszenetako protagonistak, beharbada, gizonezkoa eta emakumezkoa aukeratuta, egoera jakin batzuetan, oharkabean, ez liratekeelako maila berean baloratuko, eta bilatzen zen hizkuntzarekiko hautematean generoaren aldagaiak eragina izango zukeelako.
|
|
|
Egoera:
|
Emakume
bat kotxetik irten da eta kaleko emakume ezezagun bati zerbait galdetu dio.
|
|
|
Egoera: Emakume bat kotxetik irten da eta kaleko
|
emakume
ezezagun bati zerbait galdetu dio.
|
|
2015
|
|
|
" Orain karrera atera liteke euskaraz, ezta?", beraz, euskararekin kanpora irten ezin daitekeen ideia hori okerra da, edo hala ebatzi zuen
|
emakumeak
. Berarentzako euskara dena da:
|
|
|
Arandak (1998) egindako lan batek hurbil gaitzake bilakaera hori hobeto ezagutzera, ordutik hamasei urte igaro badira ere. Esaterako, EAEn bizi diren bikoteen% 43 bertan jaiotako gizon eta
|
emakumeek
(bikote homosexualak ez ziren aintzat hartu ikerketa honetan) osatzen dituzte;% 25 hemengo batek eta" kanpoko" batek; eta hemen jaiotakoak ez direnengatik osatutako bikoteak, berriz,% 32 dira.
|
|
2016
|
|
|
Hain zuzen, bizi gaituen kapitalismo heteropatriarkalaren xedea
|
emakumearen
auzia identitate esentzialen eremuan mantenaraztea da, eta baita hizkuntza minorizatuarena ere, ez daitezen eremu publiko politikora iritsi, ez daitezen oinarrizko arazotzat hartu, ez ditzan horrek pribilegiodunak (gizon hegemonikoa eta hizkuntza hegemonikoa) menperatzaile gisa agertu. Eta, bestetik, ez dadin eraldatzea, aldatzea, deseraikitzea eta eraikitzea posible dela sinestera iritsi.
|
|
|
Euskal hiztun izateak eta
|
emakume
izateak eskubide gutxiago izatea du ondorio, funtzio eta espazio jakinen ukazioa eta horrenbestez, zehazki bigarren mailako herritar/ hiritar izatea dakar; eta bigarren mailako herritarrak egotea gizarte osoaren arazo bat da, gizartearen beraren barne arazo bat da, demokraziaren funtzionamendu murritzaren sintoma argi bat.
|
|
|
Naturalizazioak zera dio: subordinazio egoeran zaude
|
emakume
zarelako, ze berezko ezaugarriak dituzu horretarako. Hau da, naturaz, biologikoki, jaiotzez, genetikoki zara zaren bezalakoa, Euskalgintza eta feminismoa:
|
|
|
|
Emakumea
zer da. Ahula, indarrik gabea, erdi heldua, sentsiblea, erraz hunkitzen dena, emozionala, biraorik egin ezin duena, basa, naturari lotua, ama izateko jaioa, zaintzari genetikoki lotua, indarkeriarako joerarik gabea, maitagarria, ez razionala, pentsamendua egituratzeko ez-gauza, publikoan hitz egiteko ez gaia, botere publikoan jarduteko bokaziorik gabea, txokokoa, etxekoa, itzalean egotekoa.
|
|
|
Eta, are, gaur egun oraindik ere ez al zaizkio egozten? Eta, ze espektatiba eta aurreiritzi ditugu
|
emakumearen gainean
eta euskararen gainean. Eta zeintzuk gizonen gainean eta gaztelera eta frantsesaren gainean?
|
|
|
Generoak eta hizkuntzak elkar gurutzatzen dute bereziki bi hizkuntza baino gehiago dauden gizarteetan, eta hizkuntza horietako bat minorizatua denean. Lotura konplexua eta estua da
|
emakumearen
eta hizkuntza minorizatuaren artean. Emakumea eta euskara gurutzatzen direnean prozesu segregatzaile oso bistako bat gertatzen da.
|
|
|
Lotura konplexua eta estua da emakumearen eta hizkuntza minorizatuaren artean.
|
Emakumea
eta euskara gurutzatzen direnean prozesu segregatzaile oso bistako bat gertatzen da. Euskararen hautua, gizonezko izan edo emakumezko izan, desberdina dela ikusten hasiak gara.
|
|
|
Horrela jasotzen du, baita ere, Elhuyarren ‘Nola txertatu genero ikuspegia hizkuntza politikan? ’ ikerketak (3), hainbat adituk eta hainbat erakundek egindako ikerketei erreferentzia eginez. Esate baterako,
|
emakumeak
dira euskara ikasteko edo hobetzeko ahalegin nabarmenaLorea Agirre Dorronsoro eta Idurre Esquisabel Larrañaga – Euskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat goa egiten dutenak.
|
|
|
Lan munduan genero segregazioa izaten da, eta horrekin batera hizkuntzaren ‘zonifikazio’ bat gertatzen da:
|
emakumeak
zerbitzuen sektorean nagusi dira, eta hor euskararen eskakizuna beste sektore batzuetan baino handiagoa da; beraz, emakume batek lan munduan aukera gehiago izan ditzan euskara ezagutzeko presio handiagoa izango du. Beste adibide bat:
|
|
|
Lan munduan genero segregazioa izaten da, eta horrekin batera hizkuntzaren ‘zonifikazio’ bat gertatzen da: emakumeak zerbitzuen sektorean nagusi dira, eta hor euskararen eskakizuna beste sektore batzuetan baino handiagoa da; beraz,
|
emakume
batek lan munduan aukera gehiago izan ditzan euskara ezagutzeko presio handiagoa izango du. Beste adibide bat:
|
|
|
Beste adibide bat: oraindik ere,
|
emakumea
da transmisioaren giltzarri, ama —eta andereñoa, ama soziala— den heinean, alegia, bere kargu dagoela nagusiki seme alaben hezkuntza eta ardura, eta horregatik amaren hizkuntza identitateak oraindik ere ia beti aitarenak baino pisu handiagoa du. Alegia, euskararen ardura handiagoa dute oro har ama diren emakume euskaldunek aita diren gizon euskaldunek baino.
|
|
|
oraindik ere, emakumea da transmisioaren giltzarri, ama —eta andereñoa, ama soziala— den heinean, alegia, bere kargu dagoela nagusiki seme alaben hezkuntza eta ardura, eta horregatik amaren hizkuntza identitateak oraindik ere ia beti aitarenak baino pisu handiagoa du. Alegia, euskararen ardura handiagoa dute oro har ama diren
|
emakume
euskaldunek aita diren gizon euskaldunek baino. Hori nabarmen gertatzen da koadriletan gazteek duten hizkuntza joera amarenaren oso antzekoa izan ohi delako.
|
|
|
Areago, nerabearen sexuak hizkuntza hautuan ere eragina du. Neska koadrilak egonkorragoak eta itxiagoak dira,
|
emakumea
zintzoago eta arauei esanekoago izateko hezten delako, eta horrenbestez ikusi da hizkuntza aldaketa edo ordezkapena gutxiagotan gertatzen dela. Mutil koadriletan, aldiz, sozializazioa eta sistemaren esijentzia malguagoa da eta, are, araua puskatzeko aizu sentitzen direlako, harreman gehiago eta irekiagoak dituzte eta hizkuntza aldaketa ere gehiagotan gertatzen da.
|
|
|
|
Emakumeak
zerbitzuen sektorean nagusi dira, eta hor euskararen eskakizuna beste sektore batzuetan baino handiagoa da; beraz, emakume batek lan munduan aukera gehiago izan ditzan euskara ezagutzeko presio handiagoa izango du.
|
|
|
Emakumeak zerbitzuen sektorean nagusi dira, eta hor euskararen eskakizuna beste sektore batzuetan baino handiagoa da; beraz,
|
emakume
batek lan munduan aukera gehiago izan ditzan euskara ezagutzeko presio handiagoa izango du.
|
|
|
Feminismoak intersekzionalitatea edo eremu artekotasuna ekarpen garrantzitsu du
|
emakumeen
identitateen konplexutasuna ikusarazteEuskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat –
|
|
|
Hau da, euskaraz hitz egiteko eskubidea egon dadin inork ezagutzeko obligazioa izan behar duela. ko. Razialitatea, migrazioa, pobrezia, joera eta identitate sexuala, indigenismoa, postkolonialismoa... Feminismoa aberastu eta osotu duten bide paralelo eta konpartituak dira,
|
emakume
izateko ereduak denak. Aniztasuna, hori du feminismoak bere zutabe garrantzitsueneko bat.
|
|
|
Hizkuntza bakarraren barne borrokez ari da, hau da, nork hitz egiten duen eta nondik hitz egiten den balio jakin bat izango duela esandako horrek, baita esandakoa berdina denean ere. Sexu generora aplikatuta, ongi demostratzen da egunero,
|
emakume
baten diskurtsoa, oraindik ere eta hemen bertan, ikusezinago dela gizonezko batena baino, esaten denaren pertinentziaz harago, eta, are, baita esaten dena gauza bera denean ere. Hizkuntza minorizatuaren planora ekartzen badugu, oraindik ere eta hemen bertan, ongi demostratzen da egunero, euskaraz esan edo erdaretan esan, ez dela berdina:
|
|
|
Eta hirugarren eszena bat ere irudika dezagun: hiztun minorizatua
|
emakumea
denean ikusezintasuna bikoiztu egiten da. Alegia, hizkuntzak, boterea eta kapitalak, eta, generoa harreman konplexu batean lotzen dira eguneroko praktika guztietan indarkeria sinbolikozko egitura barneratu bat osatzeraino.
|
|
|
jakin, jabetu, ahaldundu eta boteretu. Jakin,
|
emakumea
—edota euskal hiztuna— menpeko egoeran dagoela; jabetu zu zarela menpeko egoeran dagoen emakume hori —edo hiztun hori—, edo zure ondoan dagoena, eta zure gorputzean bizi duzula sentitzea, eta zurekiko eguneroko menperakuntza praktika horiei izena jartzea, eta non eta noiz eta nola gertatzen diren kontzientzia hartzea; ahaldunEuskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat –
|
|
|
jakin, jabetu, ahaldundu eta boteretu. Jakin, emakumea —edota euskal hiztuna— menpeko egoeran dagoela; jabetu zu zarela menpeko egoeran dagoen
|
emakume
hori —edo hiztun hori—, edo zure ondoan dagoena, eta zure gorputzean bizi duzula sentitzea, eta zurekiko eguneroko menperakuntza praktika horiei izena jartzea, eta non eta noiz eta nola gertatzen diren kontzientzia hartzea; ahaldunEuskalgintza eta feminismoa: Identitateak berreraiki, demokrazia sendotu, boteretze kolektiboa bultzatu eta subalternitate eraldatzaile unibertsalak eraikitzeko proposamen bat –
|
|
|
Euskal hiztunak boteretzea behar du, euskarak boterea behar du, nola
|
emakumeak
.
|
|
|
Horregatik hiztun eta
|
emakume
gisa boteretzeak herritar gisa boteretzea dakar gizarte justuago baten bilaketan. du, tresna teoriko praktikoak landuz menderakuntza egoerei aurre egin ahal izateko. Eta boteretzeak, kolektibo edota gizarte gisa boterearen kudeaketa eta botere harreman justuago eta berdinzaleagoen posibilitatea eta beharra dakar berarekin.
|
|
|
Eta, baita ere, garai berri hauetarako gutasuna asmatzeko bide eta subjektu eraldatzaile izateko, estrategia eta aliantza egokia dela uste dugu
|
emakume
eta euskaldun kategoriak lotzea. Hirugarren bat ere bai:
|
|
|
Euskal hiztunak boteretzea behar du, euskarak boterea behar du, nola
|
emakumeak
. Horregatik hiztun eta emakume gisa boteretzeak herritar gisa boteretzea dakar gizarte justuago baten bilaketan.
|
|
|
Euskal hiztunak boteretzea behar du, euskarak boterea behar du, nola emakumeak. Horregatik hiztun eta
|
emakume
gisa boteretzeak herritar gisa boteretzea dakar gizarte justuago baten bilaketan. Eta horregatik euskaltzale garelako gara feminista, eta, feminista garelako gara euskaltzale.
|
|
|
Eta are, partziala da, baina unibertsal izateko bokazioa du. Feminismoaren proposamena berdinzalea eta inklusiboa da, eta subjektu politikotzat
|
emakumea
, alegia, ez gizona, hartzen duenean diskurtso eta praktika orotzaile bat egiten ari da. Emakumea da pertsona izateko modua.
|
|
|
Feminismoaren proposamena berdinzalea eta inklusiboa da, eta subjektu politikotzat emakumea, alegia, ez gizona, hartzen duenean diskurtso eta praktika orotzaile bat egiten ari da.
|
Emakumea
da pertsona izateko modua. Jule Goikoetxearen hitzetan," emakumeok ez gara herriaren parte, gu gara herria" (4).
|
|
|
Emakumea da pertsona izateko modua. Jule Goikoetxearen hitzetan,"
|
emakumeok
ez gara herriaren parte, gu gara herria" (4). Esan dezakegu, baita ere, euskalduna izatea dela pertsona, herritar izateko modua, ze hizkuntza txikiaren defentsa hizkuntza guztien defentsa da, beraz, hiztun guztiena, herritar guztiena.
|
|
|
‘Jule Goikoetxeari: "
|
Emakumeok
ez gara herriaren parte, gu gara herria" ‘, Elearazi,
|
|
|
(http://elearazi.eus/2015/ 03/ 08/
|
emakumeok
ez gara herriaren parte gu gara herriajule goikoetxeari elkarrizketa/).
|
|
|
Euskararen normalizazioa eta genero berdintasuna antzekotasun asko dituzten bi prozesu pertsonal, sozial eta politiko dira. Euskal hiztuna eta
|
emakumea
subordinazioan daude. Bien aurkako menperakuntza moduak berberak dira, eta, beraz, subordinazioari aurre egiteko diskurtso eta praktikak partekatzea onuragarri izan daiteke.
|
|
|
Hona hemen hiru: bata, ‘emakumea’ beharrean ‘emakumeak’ esaten du feminismoak, eta
|
emakume
horiek denak, denak desberdinak, izendatzen dituenean, ez gizona izendatzen ari da, hau da, gizon hegemoniko patriarkalaren eredu bakarrean sartzen ez diren guztiak –ondo pentsatuta, nor ez–.
|
|
|
|
Emakume
horiek denak, ez gizonak, bestea da, bestea dira, alegia, arau eta eredu ez dena; eta horren harira identitateen gaineko teoria berritzaileena proposatzen du, identitatea deseraiki eta berriro eraiki daitekeela aldarrikatzen duelako. Eta horixe du subordinazioaren aurkako borroka eremu nagusietako bat:
|
|
|
Hiru ideia horiek,
|
emakumea
araua betetzen ez duten guztien subjektu unibertsal kontsideratzea, identitatea deseraiki eta berreraikitzea eta auziaren izaera politiko eta polistikoa, hirurak ekar litezke hiztunaren eta hizkuntzaren planora. askatzeko bide gisa. Izan nahi dugun hori izateko aldarria, egiten dugun hori garela dioen maxima hori.
|
|
|
pertsonala politikoa da. Genero desberdinkeriaren ondorioak eta are abiaburuak eremu intimoenean daudela, eta, beraz, ez dela
|
emakume
jakin baten kontua, ez eta emakumeen kontua, ez bada gizarte osoaren kontua.
|
|
|
pertsonala politikoa da. Genero desberdinkeriaren ondorioak eta are abiaburuak eremu intimoenean daudela, eta, beraz, ez dela emakume jakin baten kontua, ez eta
|
emakumeen
kontua, ez bada gizarte osoaren kontua.
|
|
|
Hiru ideia horiek,
|
emakumea
araua betetzen ez duten guztien subjektu unibertsal kontsideratzea, identitatea deseraiki eta berreraikitzea eta auziaren izaera politiko eta polistikoa, hirurak ekar litezke hiztunaren eta hizkuntzaren planora.
|
|
|
Garai bertsuan, 70eko hamarkadan, hainbat
|
emakume
feminista zapalkuntza hirukoitzaz hitz egiten hasi ziren, eta klaseari eta nazioari beste bat erantsi zioten: emakume izateagatiko zapalkuntza, edo gaur egungo hizkerara ekarrita sexu genero sistemaren araberakoa.
|
|
|
Garai bertsuan, 70eko hamarkadan, hainbat emakume feminista zapalkuntza hirukoitzaz hitz egiten hasi ziren, eta klaseari eta nazioari beste bat erantsi zioten:
|
emakume
izateagatiko zapalkuntza, edo gaur egungo hizkerara ekarrita sexu genero sistemaren araberakoa. Horrela sortu zen Ipar Euskal Herrian EEBAA (Euskal Emakumeak Beren Askatasunaren Alde) talde feminista, feminismoa eta abertzaletasuna uztartuko zituen lehen taldea.
|
|
|
emakume izateagatiko zapalkuntza, edo gaur egungo hizkerara ekarrita sexu genero sistemaren araberakoa. Horrela sortu zen Ipar Euskal Herrian EEBAA (Euskal
|
Emakumeak
Beren Askatasunaren Alde) talde feminista, feminismoa eta abertzaletasuna uztartuko zituen lehen taldea.
|
|
|
Hain zuzen, Angela Davis ekintzaile beltza izango dute erreferentzien artean, eta bereziki haren Women, Race and Class (1981) lana, azken urteetan egin den bezala, feminismoa problematizatu eta botere eta zapalkuntza sare konplexuetan ezartzeko obra giltzarrietako bat dena. Arrazagatiko zapalkuntza aipatzen du Davisek, eta nazioagatikoa
|
emakume
abertzaleek. Gutasunaren eraikuntza kolektiboarekin zerikusia dute biek ala biek eta baita gutasun horretako eraikuntza indibidualarekin ere.
|
|
|
Umetatik eskola frantsesean eskolatuak izaki, frantsesez hitz egiten sartu dira saltokira. Dendako
|
emakume
zuriak muturra okertu du hiru neskatxa beltz ikustean, baina, frantsesez mintzo direla ohartzean, atzerritarrak direlakoan, atseginez hartzen ditu. Alegia, Davisen azal beltza zuritu egiten da dendariaren begietara frantsesez mintzo denean.
|