|
2003
|
|
|
Bertsolarien saioan arazoak egon ziren, zenbait
|
emakumek
bertso batzuen tonu matxistagatik protesta egin baitzuten.
|
|
2010
|
|
|
Orduan, gainera, sermoiak ere politizatu egiten genituen eta gure sermoi horiek entzutera ondoko herrietatik etortzen zen jendea.
|
Emakumeak
bertsotan hasi zirenean nik esaten nien askoz ere zailagoa izan zela sotanarekin bertsotan ibiltzea eta lasai egoteko, jendea oso azkar ohitzen dela».
|
|
2011
|
|
|
6 Noiz utziko diote albiste izateari
|
emakumeek
bertso munduan egindako lorpenek. Gizarteak onartzen duenean gizonak eta emakumeak parekoak garela.
|
|
2014
|
|
|
Onenean ere, semeren bati helaraziko zioten, isileko herentzia balitz bezala, beren dohain, beren zaletasun hori. Azken urteotan, berriz, oso ohikoa da
|
emakumeak
bertsotan ikustea; are gehiago: bai protagonistentzat, bai bertsolari lagunentzat eta bai entzuleentzat ez da batere harrigarri izaten.
|
|
2015
|
|
|
Hori guztia ikusita, ezin esan
|
emakumeak
bertso munduan atzo sartu zirenik, ezta txapelketetan ere. Halaber, gehienak bertso idatzietan jardun arren, bat batekoan ere euren aletxoa utzi dutenak badirela ikusi dugu.
|
|
|
Halaber, Estitxu Arozenak esan bezala, neskak «perfekzionistak dira autodestrukzioraino», eta oholtzan sentitzen duten ziurtasunik ezak bertsolaritza uztera bultzatzen ditu zenbait. Horri lotuta, emakume bertsolariek beraiek onartzen dute bi
|
emakumeko
bertso afari batean deserosoago sentitu izan direla, saio txarra ateraz gero emakumeak direlako izan delako usteagatik edo.
|
|
2016
|
|
|
1936tik jazarritako
|
emakumeen aldeko
bertso jota rap jaialdia eginen dute
|
|
2018
|
|
|
70eko hamarkadan sortu eta 80ko hamarkadan garatu ziren bertso eskolek eta hauen inguruko ideologiak ahalbidetu eta legitimatu zuten bezala
|
emakumeak
bertsotan trebatzea, bertsoeskola horiek eta ideologia horrek berak ahalbidetu eta legitimatu zuten, lehen aldiz, etxetik bertsozale ez zirenak bertsotan trebatzea; etxean erdaraz ari ziren hiztun berriak tartean.
|
|
|
70eko hamarkadan sortu eta 80ko hamarkadan garatu ziren bertsoeskolek eta hauen inguruko ideologiak ahalbidetu eta legitimatu zuten bezala
|
emakumeak
bertsotan trebatzea, bertso eskola horiek eta ideologia horrek berak ahalbidetu eta legitimatu zuten, lehen aldiz, etxetik bertsozale ez zirenak bertsotan trebatzea; etxean erdaraz ari ziren hiztun berriak tartean. Baina, emakumeen kasuan nola, bertso eskolarako sarbidea demokratizatu izanak soilik ez dakarren bezala gizarteko emakume gizon proportzioa oholtzara eramana izatea, bertso eskoletako atea hiztun berriei zabalik egoteak bere horretan ez du gizartean dagoen hiztun berri proportzioa oholtzara eramanarazi.
|
|
2019
|
|
|
Ikerketan elkarrizketatutako batek zioen gisan: galdera ez da zergatik ez dagoen emakume gehiago plazan, baizik eta nola iraun duten
|
emakumeek
bertsotan. Aipagarria da, esaterako, 2007ko ikerketan jasotakoaren arabera, oro har entzuleek ez zutela faltan botatzen plazan emakume gehiago entzutea.
|
|
|
Galdera ez da zergatik ez dagoen emakume gehiago plazan, baizik eta nola iraun duten
|
emakumeek
bertsotan
|
|
|
Azken mendeetan
|
emakumeak
bertsotan aritu dira, baina askoz espazio intimoagoetan.Eta trabak traba plazan kantatu izan dutenek ere bertsolarien zerrendetan ez dute lekurikirabazi. Horren adibide dira Manuela Etxarri Zabaleta, Juana Manuela Irusta Egia edo JazintaArruti, senarraren izenaren itzalean geratu direnak.
|
|
|
Horretarako, emakume bertsolariek bertsoen mikrokosmosetik at feminismotik edan eta bisibilizazio lana eta espazio berreskuratzea aldarri izan dute. Hartara, emakume bertsolariek nahiz bertso munduan zihardutenek erresistentzia bide, bertsoa eta generoaren humusa elikatu zuten, 90eko hamarkadan bertso eskoletan prestatutako
|
emakumeak
bertsotan plazetan hasi ziren bitartean.
|
|
|
“Ez du esan nahi pentsatzea kontu erraza bilakatzen denik, ezpada zailtasunak lanari berari dagozkiola, eta ez testuinguruari... ”. Diskurtso propioak bakarrik ez, praktika feministak sortzeko eta esperimentatzeko gune eta une ere badira
|
emakumeen arteko
bertso saioak.
|
|
|
Ez da ahalegin faltagatik izango. Alabaina, testigantzotan sarritan errepikatzen da ariketa kolektiboa dela emakumeak ahalduntzen ari dena; behin eta berriz errepikatzen da
|
emakumeen arteko
bertso saioen, bertso eskolen eta, oro har, espazio eta gune konpartituen beharra.
|
|
2020
|
|
|
Horrek nire aita eta osaba pizten zituen, eta haiek bat batean erantzun. Beti umore onez, baina azaltzen zuten halako deserosotasun puntu bat ere;
|
emakumea
bertsoak botatzen… eta, gainera, ia 50 urterekin! Ausardiatzat jotzen zuten ingurukoek, are, ia zorotzat ere har zezaketen zenbaitek”.
|
|
|
Jende kultuarekin ere bai. Nik poz itzela hartzen dut
|
emakumeak
bertsotan ikustean. Garaipen handi bat izan da hori, ez bertsolaritzarentzat bakarrik, baita gizartearentzat ere.
|
|
2021
|
|
|
[...] orainaldiko egoera global eta postmoderno honek, lehena ere orainaldi honekiko pentsatzera bultzatzen gaitu, egia historiko berriak topatzera; aurreko historia bera idatzizkotasunaren arabera pentsatu, ikertu eta idatzi dugula ikustarazten baitigu[...]. Goiko birdefinizioaren ondorio historiko lehena, XXI. mende arteko ahozko eta idatzizko literaturen erlazioa birpentsatzea da, Erdi Aroko
|
emakume
bertso inprobisatzaileekin hasita[...]. (Gabilondo, 2009:
|
|
|
Bai, eta belaunaldi desberdinetako
|
emakumeak
bertsotan batera jartzea, adinari garrantzia emanez. Izan ere, irudipena daukagu askotan sariketak adinaren arabera antolatzen direla:
|
|
|
Begi onez ikusten du Nafarroako emakume bertsolariak bildu izana eta kontent parte hartu du diskoan, «kantatzeko eta aurpegia emateko espazio segurua» izan delako beretzat, eta «zabaltzeko hagitz aproposa» delakoan dago: «Nafarroan ere bertsogintza existitzen dela eta
|
emakumeak
bertso munduan exisititzen garela ikusaraztea hagitz ederra iruditzen zait». Ez hori bakarrik, «emakumeen edozein ekimen ikusaraztea beti positiboa» dela gehitu du:
|
|
|
Bertso sorten edukiari dagokionez, gai librekoak badira ere, ezin uka daiteke genero perspektibatik eta feminismotik idatzitako bertsoak direnik. Hala bada,
|
emakumeek
bertso eskoletan nahiz oholtzan dituzten errealitateek, gorputzari edo sexualitateari buruzko kezkek eta bertsolaritzari buruzko hausnarketek zeharkatzen dituzte lan guztiak. Horrez gain, estilo ugari jaso dira:
|
|
|
Altzibarrek frogatzen duenez, Bizentaren Gabon kantak euskal literaturako obra garrantzitsua da, behar bezala ezagutzen ez dena. Bizenta() euskal literaturako lehen
|
emakume
bertso idatzien egilea da, haiek aztertu eta argitaratu zituen Altzibarren iritziz. Gabon kantak dira Bizentaren lan pertsonal eta originalena, eta bertsoen edukia (gaiak, asmoa, tonua), eta haietan dagoen bilakaera eta forma (hizkuntza, metrika) aztertu ditu xeheki.
|
|
2023
|
|
|
Joxeparena zen modu bat esateko gu ez garela aurrenekoak, ezta azkenekoak izango ere, ahalduntze estrategiak martxan jartzen. Ez da derrepente gu etorri eta esan dugula," ei, ahalduntzera gatoz!", baizik eta mendeetan aritu direla
|
emakumeak
bertsotan, eta beraiek ere erabiliko zituztela euren estrategiak. Hori irudikatzeko baliatu dugu, baita gure buruez barre egiteko ere, ez baikenion utzi nahi gizon bati hori egiten.
|