|
2000
|
|
|
santa edo emagalduarena. Eta ez
|
batak
ez besteak ez ninduten batere erakartzen»
|
|
|
Asier Otamendik azkenengo hirurak bere egin ditu, baina iaz Oihane Perea ezustekoa emateko zorian egon zen. Bestalde, ez dugu ahaztu behar Asier Iriondo puntu gehien lortu duen bertsolaria dela eta Zigor Enbeita puntu bakar batera geratu zaiola; bai
|
batak
, bai besteak badakite zer den txapela janztea. Azkenik Rikardo Glez. de Duranak, beteranoenak, eta Nagore Soroak, gazteenak, ez dute halako presiorik, eta horrek euren alde egin dezake.
|
|
|
Idiazabalgo gaztari dagokionez, Olaberriko Ovekik gaztelania baliatzen du eta Lanak frantsesa eta ingelesa ere bai. Baina euskara ez
|
batak
ez besteak.
|
|
|
Literaturaren barruan 3 edo 4 dibisioak dira, nork bere zelaian jokatzen dituenak, ez du asko ardura zer egiten duzun, txarregia edo onegia den... diluituta geratzen da taldean. Positiboa da, indibidualki ibili beharrean,
|
batak
bestearena irakurtzea, jendeak ez jakitea zer den zurea eta zer besteena, zein gordetzen den goitizen baten atzean... Sortzen den humusak etorkizuneko pare bat idazle bermatzen ditu.
|
|
|
Horretan gure belaunaldia sanoa da, bakoitzak bere giroa du eta horixe islatzen du. Bildu egiten ginen, bazkariak egiten genituen, baina
|
batak
bestearen poemak irakurtzen hasi eta esaten genuen: " Zertan gabiltza?
|
|
|
" Woody Allenek txiste bat kontatzen du' Annie Hall' filmaren hasieran: bi emakume daude bainuetxe batean eta
|
batak
besteari esaten dio: ' Zein txarra den ematen diguten janaria!'.
|
|
|
Azken hamabost urteotan zaildu egin da lehenez gainera bertso lana. Ingurugiroa trinkoa ez denean, jaialdietan alegia, entzuleak
|
batak
era bateko gauzak eta besteak beste era batekoak entzun nahi ditu. Bertsotan ongi egitea ez da aski horrelakoetan.
|
|
|
Eta kasu gehienetan, dugun buruhausterik handiena ez delako euskara nafarra, giputza edo bizkaitarraren arteko zera hori, euskararen eta gaztelaniaren (edo frantsesaren) arteko gatazka baino. Koldo Zuazok gogorarazten digu euskara batua ez zela asmatu euskalkiak ezgauza zirelako, zazpi herrialdeetako euskaldunek
|
batak
besteari eroso ulertzeko baizik. Baina uste oker horrek, bere aburuz, norberaren euskaran konfiantza galtzera, eta gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza loturaren etenera, hots, hizkuntza sena garatua ez izatera eraman gaitu.
|
|
|
Canoren aburuz," batasun handiko liburua egin digu oraingoan, bai gaiaren aldetik bai formalki barne hari askorekin jositako hiriaren fresko zabal bezain ederra." (Jakin 101) Batasun hori"
|
batak
besteari deitzen dion ipuin kateatuz osaturik daudelako" (Jakin 101) lortu du. Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute.
|
|
|
Antton Lukuren Botoiletan bilduma aintzat hartuz honela mintzatu zen Edorta Jimenez: " Liburu bietan deigarri egin zaidan elementu bat, hain zuzen ere, naturaren agerkera eta horri
|
batak
eta besteak ematen dioten tratamenduak, biek baitakite inguruneko xehetasunak narrazioaren osagarri egoki egiten." (Jakin 106)
|
|
|
Nobela honetan gehien interesatu izan zaidana pertsonaien eboluzioa izan da, nola pertsonak ez diren iragazkaitzak, nola
|
batak
bestean eragiten duen, askotan itxura eman arren ez dagoela eraginik eta bakoitza bere ideiekin eta bere munduan dagoela. (Argia 1739)
|
|
|
Narratzailea intradiegetikoa denean, ordea, narratarioa fikziozko narratzaile intradiegetikoa zuzentzen zaion fikziozko pertsonaia izango da. Izan ere, narratzaileak eta narratarioak
|
batak
bestearen dependentzia dute.
|
|
|
Atera dezakegun lehen ondorioa, beraz, honako hau da: lurraldearen ikuspegitik begiratuta, Euskal Herriaren irudi beraosatzen dute egunkari biek, herrialde eta herrialdez gaineko egitate bakoitzari antzekopisua emanez
|
batak
zein besteak. Horrekin batera, arreta bera ematen diete Euskal Herritik kanpo gertatutakoei, bai Espainia eta Frantzian bai mundu zabalean gertatutakoeidagokienez.
|
|
|
Bien helburua honako hau da: errealitatera hurreratzea soinuaren bidez,
|
batak
bide naturaletik eta besteak artifizialetik. Lehenbizikoak informazioaren arloari dagozkio; bigarrenak, fikzioarenari.
|
|
|
Esate baterako azaldu didanean arkitektura ikasketak azken mailan utzi dituela (amaitzeko pare bat asignatura geratzen zitzaizkionean), zertarako eta Londresera joateko aktoresa izateko asmoz. Edo Los Angeleseko auzo desberdinetan lau mutil lagun dituela,
|
batak
bestearen existentzia ezagutzen ez duelarik noski, eta lauren kontura moldatzen duela bere unibertso sentimentala. Gaur batekin eta bihar bestearekin, horrela ibiltzen da Rocío, eta hau dena gutxi balitz, lau horietako birekin hitzartuta dauka ezkontza egun bana.
|
|
|
Eta hala sentitzen ditut usu neure baitan bi jaidura edo bi sentimendu kontrajarri horiek, bi zaldi balira bezala, elkarren aurka garaikarrean, nor gehiago. Eta batzuetan irabazten du
|
batak
, bertzeetan bertzeak. Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean.
|
|
|
Eta batzuetan irabazten du batak, bertzeetan bertzeak. Eta bertze batzuetan badirudi ezen
|
batak
irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. Eta egun hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura nitaz, finean.
|
|
|
—Eta orain, Joanes, zin egin behar diagu, gurutzefikatuaren aitzinean, eskua elkarri emanik eta odolak nahasturik, ezen ez dugula
|
batak
bertzea salatuko, ezta bertze nehor ere, ez lagun ez etsai, bizitza osoan, erlijione kontuagatik edo mendeku hutsagatik, nola nahiko bailuke Inkisizioneak.
|
|
|
—Zin egiten dizugu, Jauna, zure izenean eta Zientziaren Elizarenean, ezen ez dugula
|
batak
bertzea salatuko, ezta bertze nehor ere, ez lagun ez etsai, bizitza osoan, ez erlijione kontuagatik ez mendeku hutsagatik.
|
|
|
Zeren prozesione hartan Kristoren Odolaren kofradiako penitent batzuk ari baitziren bizkarra lizifrinaz zehatzen eta zafratzen, eta zeren oroitzen baitut ezen bazirela bi bederen, elkarren ondoan zeudenak eta zein baino zein gehiago ari zirenak, biak ere zeharretik beha, elkar begira edo... Eta
|
batak
gogor ekiten bazion, bertzeak gogorrago, eta horrela aritu ziren bizkarra zauriz bete arteraino. Eta, ezinaren ezinean, erori zen belaunen gainean, halako batean, bietarik bat, laxatu zuen eta utzi zuen zigorra alde baterat eta, nola parean egokitu baitzitzaizkidan, begiztatu nuen nik, orduan, bertze penitentaren behako distiratsu hura —irri ezinago zabal batek argitua, dolorearen erdian—, zeinak, ondotik, bertze azote batez zigortu baitzuen bere burua, bertzeari erran nahi balio bezala:
|
|
|
—Jainkoak hala egin zuen mundua —erraiten zuten bai
|
batak
eta bai bertzeak ostinatuki— Egin zuen bata jaun, eta bertzea morroi; egin zuen bata andere eta bertzea neskame; eta elkarrekin bizitzeko egin zituen, baina ez nahasturik.
|
|
|
Eta, ai, nola igartzen nuen, bertzalde, ezen Elbiraganako amorioak anaiaganako herra eta aiherra areagotzen zidala, baita anaiaganako herrak Elbiraganako amorioa ere...! Zeren halakoak baitira, zinez, sentimenduak, elkarren aurkakoak, bai, baina elkarren beharra dutenak,
|
batak
bertzea baitu bazka eta alhapide.
|
|
|
Eta zer zen, bada, niri ere gertatzen ari zitzaidana, bertze aro berri batean murgiltzen ari nintzela baizen, eta mendebalari beha zegoen haurra ekialdeari beha jarri zela, kasik oharkabean? Bai, halaxe zen, nahiz eta egia ere zen ezen bi aro haiek ez zutela elkarren artean zerikusirik, zeren
|
batak
zientzia baitzuen harroin, eta bertzeak poesia; eta, poesiaren bidetik, indar ezezagun batzuek bertze mundu berri batzuetarat ninderamaten, non, matematikaren eta filosofia naturalaren kontzeptu guztien kontra, zuhaitzak eta harriak ere hegalda baitzitezkeen, eta ogi guztiak ziren usoak, esnetan bustiak.
|
|
|
Eta erraiten nion nola sinets zezakeen, indiar gorri haiek bezala, ezen ilargiak bi andregai zituela, artizarra, zeinak laket baitzituen gizon lodiak, eta jupiter, zeinak laket baitzituen meheak eta argalak, eta nola sinets zezakeen, bide beretik, ezen artizarrak eta jupiterrek zaintzen eta begiratzen zutela ilargia, lehenengo egunetan
|
batak
, azkenekoetan bertzeak, halako suertez, non artizarrak zaintzen zuenean egiten baitzuen ilargiak goiti, zeren jaten emaiten baitzion, eta, jupiterrek zaintzen zuenean, berriz, beheiti, zeren ez baitzion jaten emaiten... baina Antoniok ihardesten zidan ezen indiarren historia hark hiru argi agertzen zituela, eta hirutasun hark Trinitate Saindua sinboliza zezakeela, edo arimaren potentziak, edo, ho...
|
|
|
Eta batzuetan, gainerat, akort egoiten ziren. Zeren baitzuen jaun Marcelek, konparazione, bere liburuen artean, Huarte Garazikoaren Exa men de ingenios liburu famatua ere, Anberesko edizino zentsuratu gabekoan —zeren baitakizu zer gorabeherak izan dituen liburu honek Inkisizionearekin—, eta ikustekoa zen nola bai
|
batak
bai bertzeak goraipatzen zuten liburuaren zati inportant hura, non egileak adierazten baitzuen ezen naturalezari eman behar zitzaiola naturalezari zegokiona, eta Jainkoari, Jainkoari zegokiona, behiak ere hegaldaka ikusi nahi ezean, puntu hartaz denaz bezainbatean guztiz akort baleude bezala. Eta bertze batzuetan ere halatsu egoiten ziren, hala nola jaun Marcelek euskal berboaren struktura esplikatu zionean, bertze solas hartan.
|
|
|
Aitona Nikolasek —eta gure aitak ere ez gutiago— etxearen eta etxekoen erreputazionea eta izen ona zuen kezka eta ardura nagusi, muinetaraino eta erroetaraino sartua. Horregatik, zenbatetan eta zenbatetan ez ote ziguten erran bai
|
batak
eta bai bertzeak Mattini eta bioi:
|
|
|
Eta jaun Marcelek, handik aitzina, mistikoen esperientzia aipatu zuen... eta hala ibili ziren biak egun hartan, eta hala ibiltzen ziren ahal zutenean,
|
batak
arre eta bertzeak so, baina beti ere begirunez, bakean eta harmonian.
|
|
|
izan zitekeen nire balentria ustezko harengatik, balentria hark agerian ipintzen zuelako ezen Ama Birjinaren seme ezin onest eta leialagoa nintzela, zeren, haren eginak eta ekinak jarraibide harturik, aurizki, zanpatu eta oinkatu bainuen sugea; edo izan zitekeen anitzez ere sinesgarriagoa den bertze arrazoin bategatik, zeina den erdi zorabiaturik utzi nuela haren emaztea, nahaste borraste hartan... Zeren bizitzak erakutsi baitit ezen ezkonlaguna estu eta larri ikustea dela —eta, ahal izanik, hankaz gora— senar emazte gogaituen nahia eta gutizia, zeren
|
batak
zein bertzeak horrela emaiten baitie ihesbidea eta itzurbidea elkarren aurka pilatu eta luzaroan ezkutatu gaitzerizko eta ezinikusiei, eta zeren gogait gaixtoari ere, bidenabar, erremedioa edireiten dioten. Baina, esplikazione merke horietarik haratago, ikus nola irudikatzen dudan gaur gure senar emazteen arteko eszena labur hura:
|
|
|
Zeren ez uste ezen Mattini nion gorrotoa eta herrazko herra ni mundurat etorri orduko biribildu zitzaidala, ezta gorroto biribil balizko hark erabaki zituela ere ene handik aitzinako urratsak, halabeharrez; ez dizut erranen, halaber, maitatu baizik egin ez nuela, zeren baitakizu nolakoak izaiten diren umeen arteko harremanak, orain maite du
|
batak
bertzea eta orain gorrotatzen du, orain akort eta alegera daude eta orain eta haserre, eta, beraz, badirudi ezen badela aldi bat onerizkoarentzat eta bertze aldi bat gaitzerizkoarentzat, eta bata bertzeari darraiola, nola itzala gorputzari. Baina sentimendu hauen joan jinetan, edo joan jin hauen gainetik, uste dut, orobat, ezen beti ere mintza daitekeela jokamolde orokor batez, eta oker handirik gabe erran diezazuket ezen ene jokamolde hura maitasunezkoa izan zela.
|
|
|
Honi ausik eta horri hurrup hastandu nuen, bederen, hitzordua hitzartu izanaz bereganatu gogo ninduen damuaren itzala. Mahai gaina ogi apur tikienez ere xahutu arte ez genion
|
batak
bertzeari zehar so egin, eta orduan ere, laster batean pizturiko zigarroen kearen gibelean kukutu genituen geure pentsamenduak. Bokarta olioaren arrasto mehe bat distiratzen zen haren ezpainpean eta, aho itxitik, asots apal batzuek haren mihiaren borrokaren berri ematen zuten haginen arteko zirrituetan pausaturiko urdaiazpiko hondarren baten aurka.
|
|
|
Ezinbertzez, ez baitzuen barkatzen, haren sorlekuan egin nituen neure bizitzako lehen hemezortzi udak. Alabaina, ez
|
batak
sustraituagoa sentiarazten, ez bertzeak lagunartera ekartzeko moduko gomuta gozorik oparitzen.
|
|
|
Tabako gorri amerikarra, auskalo nondik ekarritako blue jeanak nahiz etorki zalantzakorreko motozikletak, beti izaten zuen esku artean dirutzen ahal zen zerbait. Ni neu, goizaldeko ordu tikietan, Charlyren eta Ttipiren arteko puntta saio bat baino gehiagoren lekuko izana naiz,
|
batak
eta bertzeak salgai zituzten produktuen" materialtasuna" eta" inmaterialtasuna" solas. Arestian erran dut:
|
|
|
Bigarren lekuan, Marca zegoen, 417.456 alerekin. Beraz, tarte eskasa ateratzen zion
|
batak
besteari. Euren edizio elektronikoetan, aitzitik, El Pas ek Marca ri sekulako aldea ateratzen dio:
|
|
|
Euren edizio elektronikoetan, aitzitik, El Pas ek Marca ri sekulako aldea ateratzen dio:
|
batak
egunean 92.281 kontsulta dituen bitartean, besteak 29.286 bisita baino ez ditu, hau da, herenera ere ez da heltzen. Esanguratsuak dira, halaber, prentsa ekonomikoaren ikustaldi ugariak.
|
|
|
Nahi izan da, idatzi batzuetan behinik behin, ondasun banantzea ahalbideratzen duen orok dibortzioa ere baimentzea. Bi gauza horiek ezin daitezke joan
|
batak
bestea alboratuta. Zergatik, bada, ondasun banantzea legezta dezaketen arrazoi berberek ezkontza desegin?
|
|
|
Aldi guztietan ulertu ohi da, arriskutsu bezain ezgizatiar dela senar emazteak atzera egiteko modurik gabe uztartzea,
|
batak
bestea itoa eta zanpatua. Hortik dator, modu berean ere, ezkontzaren hautsezintasuna lege zibiletan duten herrietan euretan, banantzearen erabilera, horrek leundu egiten duelako ezkontzaren lokarria, berori oso osorik askatzeke.
|
|
|
25. " Eseri, luma eta abakoa eskuan hartu, eta
|
batak
besteari esan: kalkula dezagun!" (LEIBNIZ, G.W.:
|
|
|
kontzeptu behaezinekiko mesfidantza errepresentatzen zuen —’espazio absolutu’, ‘aldiberekotasun absolutu’ eta beste hainbat nozio metafisiko—, eta programa ezin hobea zen zientzian ‘gertakari enuntziatuen’ eta ‘konbentzio’ edo ‘hautazko definizioen’ artean bereizteko. Haatik, erlatibitatearen teoriak ez zien azken hitzik eman Zirkuluko tesiei, batez ere eragina elkarrenganakoa izan zelako eta
|
batak
bestearen beharra zuelako. Erlazio honetaz adituek diotenez," ez dago itxaropen posiblerik ez erlatibitatearen teoriaren garapena ezta XX. mendeko positibismoa ere ulertzeko, beren arteko eraginaren deskribapen zehatza emanez ez bada" 15 Horregatik da garrantzitsua Zirkuluko ideiak bere garaiko zientziarekin nola lotzen ziren ikustea.
|
|
|
|
batak
zure izena dakar apar gainean;
|
|
2001
|
|
|
Akordioak balio izan zuen bere egunean Europako auzi judizial bat konpontzeko. Koordinazio mekanismo bat ezartzea zen helburua, Europarekin arazoak izatea saihesteko eta administrazioak
|
batak
besteari neurri fiskalak ez errekurritzeko. Itunak zentzu horretan ez du inoiz funtzionatu.
|
|
|
Bai
|
batak
zein besteak, dena den, argi uzten dute tratamendu guztiak medikuen gainbegiratuaz egiten direla, eta helburua ez dela inolaz ere medikuntza orokorra ordezkatzea, laguntzea baizik: " Hemen ez dugu inor engainatzen dio Ana Valeronek hau ez da Lourdes-eko ura eta guk ez dugu miraririk egiten, badaude osatu ezin ditugun gaixotasunak, baina oinazea arin dezakegu, eta hori ez da gutxi; jendea horren kontziente da, eta sinesgaitz datorrelako edo joaterakoan oso pozik uzten gaitu".
|
|
|
Horrela jaso tzen dute nazioarteko oinarrizko itunek; giza eskubideen eta herrien eskubideen inguruko itunak, elkar ulertzea eta elkarren errespetuaren oinarri direnak, nahiz eta estatu moderno askok ez dituzten berretsi. Ez da Estatu espainiar zein frantsesaren kasua;
|
batak
zein besteak sinatu dituzte gizabanakoen eskubideak zein eskubide kolektiboekiko errespetua, oinarrizko eskaera baita nazioarteko komunitatearen aurrean homologazio demokratikoa lortu ahal izateko. Gizabanakoenak zein kolektiboak diren eskubide demokratikoak eskubideak dira «per se», ez dira bozketapean irabazten ala galtzen, ez dira gehiengo zein gutxiengoen arabera bermatzen ala baztertzen.
|
|
|
Erreboteko frontoia aurrekoa bezalakoa da, baina orain zelaiaren beste muturrean horma karratu eta txikiago bat altxatu dugu, eta bien artean 90 metro arteko jolaslekua geratzen zaigu, bi taldek
|
batak
besteari (tenisean bezala) xisteraz pilota bota diezaion. Joko hau pilota munduko denen artean ederrena dela diote, eta batez ere Ipar Euskal Herrian da oso sustraitua; Hegoaldean Zubieta, Billabona eta Doneztebeko kasuak ditugu.
|
|
|
Gorliz Plentziako jarraipen naturala da, herri bakarra bailiran, eta
|
batak
bestea jotzen daudenez, ez dakigu non amaitzen den bat eta hasten den bestea (hondartzan berdin gertatzen da). Herri batik bat turistikoa, jende gehien erakartzen duena bertako hondartza luze eta atsegina da, baina herriaren barnean ere badago zer ikusi:
|
|
|
A taldea da guztietan gehien nabarmentzen dena, Etxalus Irastorza bikoteak iazko txapelketa irabazi zuen, Alberdi I bakarkako txapeldunordea izan da aurten, eta bere bikotea den Enbil, Munduko eta Euskal Herriko txapeldunordea izan da. A taldeko hirugarren bikotea, Alberdi II eta Jon Arriagak osatzen dutena, ez da atzean geratzen,
|
batak
nazioarteko txapelduna izatea lortu du eta besteak udan garaipen ugari lortzeaz gain Bidasoaz bestalde hiru titulu lortu ditu. B taldean, Baronio Cuvet eta Arriaga Barrondo bikoteek jokatuko dute lehen partida, B taldeko hirugarren bikotea Bereikua eta Osak osatzen dute.
|
|
|
Hala ere, egoeraren goibelak sortutako tristura alde batera utzi, eta bilatu dute nola jarraitu beren adiskidetasuna: eskutitz bidezko harremana izango dute, gertatzen zaien guztia
|
batak
besteari kontatuz. Horrela du Elixabetek Beñaten berri.
|
|
|
Ez gaitu halabeharrak elkartu. Batetik, begi bistakoa da izen bera elkarbanatzen dugula,
|
batak
astekariari ematen dio izena eta besteak ikastolari. Eta bestetik, helburua elkarbanatzen dugu:
|
|
|
Cardona k, baina, aipatzen du bidaiari modernoen testuen artean beste ezaugarri jakin bat gertatzen dela: elementu berdinen aipamena, eta, era berean,
|
batak
bestearekiko duen atxikimendua. Gauza bera esan dezakegu Sarrionandiaren lanaz ere?
|
|
|
Aldi berean eta iturri desberdinetatik, begiari datorkion irudi multzoa jartzen da orrialdean. Baina bai zineak eta bai literaturak ezin dute begiari une batean datorkiona aldi berean une berean eman; muntaia behar du
|
batak
, eta diskurtsoaren linealtasuna gorde besteak. Une batekoa diskurtso luze eta ulergarria bihurtzeko beharrezko du poesiak diskurtsoaren luzapenean ematea buruan une batez gertatu dena.
|
|
|
JOXEPA eta LEIREk leihotik begiratzen dute, gero
|
batak
besteari.
|
|
|
«Bordelera itzultzean amari deituko ziola agindu bazion ere, haren ahotsantzu eta etsia zen, hain zuzen ere, une hartan gutxien entzun zezakeena. Zer esanziezaioketen bi emazte frakasatuk
|
batak
besteari. Ezen eta, azken finean, Murielekbere burua horrela ikusten baitzuen une hartan:
|
|
|
poemarenartekoa. Bai testu
|
batak
eta bai besteak Matalasen oroitzapenarekin jolasten dute: haren «ahots hurrin eta hautsia» iristen da poemara, «menditik entzuten denzurrumurrua», eta berdin narrazioan ere: «uhaitze bazterreko kristal zurrumurruaentzun» dezakegu bertan.
|
|
|
Bi doktorego tesi horien izenburuek dioten bezala,
|
batak
euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta besteak euskararen erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat, euskararekin gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da, euskararen normalizazioan eraginez, eus... Hori da lan honen helburu orokorra.
|
|
|
Zuk irribarre egin diozu, eta hark berehala itzuli dizu. Horrela, denbora luzez, isilik gelditu zarete, irribarrez eta elkarri begira, maiteminduak dirudizue, baina ez duzue elkar ezagutzen,
|
batak
bestearen izena besterik ez dakizue eta.
|
|
|
– ...ezberdinetara tiratzen duten arren, biek bortizkeria eta zalaparta gaitzesgarri berbera erabiltzen dutela bere xedea lortzeko; konturatzen gara, haien begietara so eginez, ez dutela amore emateko itxurarik, ez direla inolaz ere, inon eta inori barkamena eskatzeko prest egongo, ez dago haien bihotzetan hutsunea eta gorrotoa besterik eta hala jarraitzen dute, amorru biziz borrokan; konturatzen gara
|
batak
zein besteak ez dituela bere okerrak onartzen, eta bakoitzak bere egia aldarrikatzen duela egia absoluto erreal bakartzat, autismo izugarria erakutsiz. Konturatzen gara, azken batean, kanpokaldetik ezberdinak agertzen zaizkigun bitartean, bi zaldiak arraza berekoak direla.
|
|
|
Nik hemen jende askori buruz hitz egiten dut eta guztiak lagunak konsideratzen ditut, nahiz eta batzuekin askotan ez naizen egoten, beste horrenbeste arrazoiengatik. Miren, adibidez, nire lagun baten zelako nire laguna bihurtu zen, eta gero, utzi zutenean, harremana dezente hoztu zen, baina ez maitasun faltagatik, aukera faltagatik baizik. Duela astebete elkartzea erabaki genuen,
|
batak
bestearen berri izateko. Gauza askotaz hitz egin genuen, gure gaur eguneko bikotekideetaz barne, eta, hemen, bitxiena dena:
|
|
|
Eta gortina zabaltzen zela igarri nuenean, kanpora atera nintzen neu ere alkandora zuria jantzita. Biok egin genuen topo ispiluaren aurrean eta, egoerak berak eraginda, irribarrea eskaini genion
|
batak
besteari. Berriz sartu ginen aldagelan, eta berriz atera beste arropa bat jantzita.
|
|
|
Grabagailua poltsatik atera nuen eta, batera eta bestera ibiltzearen ondorioz, zinta biak erori zitzaizkidan lurrera, Pantxoren elkarrizketa zegoen zinta eta bestea, erabili gabea. Baina ez
|
batak
eta ez besteak ez zeukaten izenik, eta hartu nuen lehena sartu nuen grabagailuan, elkarrizketa osatu eta erredakziora eramateko intentzioarekin.
|
|
|
La Perlako termetara joan ginen ospatzeko, aurrez hitz egina genuen bezala. Bi ordu inguru eman genituen ur epeletan sartuta,
|
batak
besteari gure penak kontatuz. Pintxo bat gero alde zaharrean.
|
|
|
Moja bi eseri dira nire ondoan hirira heltzen ari ginenean eta
|
batak
besteari ahaztutako poema bat gogorarazi nahi izan dio (ez dakit poema bat edo sukalde errezeta bat izan den, ez nago ziur). Orduan zerbait sentitu dudala sinetsi nahi izan dut, baina ez diot neure buruari neure burua engainatzen utzi.
|
|
|
Eddy Merckx, azkar, ziur, aurreratuz doa, apur apurka karrera burua hartu du, beste laurak gibelean utzi ditu. Eddy Merckxen atzetik metro batzuetara Poulidor eta Van Impe
|
batak
besteari erreleboa ematen.
|
|
|
Eta, euskaldunen ekandu antisentimentalak ahaztuz, antropofagia apur batekin besarkatu dugu
|
batak
bestea, musua ahoan emanez, mihi bakoitzak beste mihiaren lekua hartu nahirik, lehenago inoiz okerreko ahoan geratu eta mihiek orain zeinek bere lekua errekuperatu nahi balute bezala.
|
|
|
Goioren amak kai berrian zuen bizibidea. Elur fabrikan lana egina zuen lehenago, baina sareak konpontzen egiten zuen orain beharra eta kaian egoten zen goizeko bederatzietatik ordu
|
batak
arte eta arratsaldeko hiruretatik seietara, beste sei zazpi emakumerekin batera, sare handien alboan aulki txikian eserita, plastikozko jostorratzarekin eta hari lodiekin, arrantzaleek itsasoan erabiltzen zituzten sareak josten.
|
|
|
Saregileek irratia piztuta izaten zuten beti erdaraz, eurek halako eta holakoei buruz berriketan euskaraz jarraitzen zuten artean, eta partean entzuten zen Turkian lurrikara ikaragarri batek hainbat hiri suntsitu zituela, eta Biafran gerrak jarraitzen zuela. Orratzak baino hariak luzeago izan behar du eta laga egiozu mutikoari ibiltzen, esaten zion
|
batak
besteari. Marilyn Monroeren heriotzaren hamar urte betetzean gertaeraren hainbat alde ilun oraindik argitu gabe zeuden.
|
|
|
Harrezkero ez dugu elkar ikusi. Iparraldean geundela
|
batak
bestearen berri izan genuen, nik ezagutzen nuela komentatu nuen hainbat bider, eta berak ere ezagutzen ninduela entzun nuen, baina erdi ezkutatuta genbiltzanez ez genuen egundo topo egin... ’
|
|
|
Gizakia oinazetik plazerrera eta plazerretik minera eta igual minetik plazerrera berriro bultzatzen duen jokabide inperfektua da amodioa. Eta sentimendu behintzat perfektuen zain bizi denarentzat arraroa izango da
|
batak
bestearen begietan desiraren uhina ikustea, bestearen begietatik pasatzen.
|
|
|
Euskaldunak nahiko hotzak gara
|
batak
besteari sentimenduak adierazteko orduan, euskalduntasuna hobetu egingo genuke beharbada xamurtasun apur batekin.
|
|
|
Komunikazioa galduta dugu, baina errekuperatzeko asmoarekin idazten dut, antzina altzaririk gabeko gela hartan, aulkirik gabe, zoruan bizkarrik bizkar eseri eta
|
batak
besteari gauzak kontatzen genizkionean bezala. Idaztea ere, lagunari bizkarra emanda hitz egiteko modua delakoan, elkarrizketa apur bat behar baitugu denok.
|
|
|
Berria nintzen eta lehenengo egunetan isekak jasan behar izan nituen. Galtzetin parea bola eginda, hala prestatu baitzidan amak, armairutik atera eta ohe gainean nuenean kendu egin zidaten eta
|
batak
besteari botatzen hasi ziren, eta ni ohe batetik bestera arineketan ortutsik, galtzetinok harrapatu arte.
|
|
|
Lehorreratzean, inor ez da bakarrik joango lagunen bista baino harantzago. Ontzitik jaitsi edo igotzerakoan eskua marinelen moduan eman behar da beti,
|
batak
besteari eskumuturretik helduz... ’
|
|
|
Harrezkero, zerbitzariak lau ordurik behin lan egin du, egunean sei bider: 8, 12, 16, 20, 0, 4 Eta ordu zehatzak direnez gero
|
batak
besteari deika ibili beharrik ez da izango, nahikoa izango da zerbitzu bakoitzaren ondoren Edwinen iratzargailua hurrengo ordurako seinalatzea.
|
|
|
Baina euliak igandea zela ohartu gabe eta paper zintzilikatuen beldurrik gabe ari ziren, burrunbari,
|
batak
bestea jo eta oso bizkor bereiziz, bata gora espiral zoroan, bestea kolpearen puntura bueltaka behin eta berriro, imandurik balego bezalako zorabioan. Eta ez zen ulertzen jirabira zehatz ero haien arrazoia, ez Goioren belaunean pausatzen zen eulia janariaren bila ari zen ala jolasean, ez gero bere matematika ezkutuarekin itzultzen zen airera edo bere halabehar ezezagunarekin.
|
|
|
Argazkiak eta bideoak ugari egingo dira Udairin, bizi izandakoa horrela gertaera bihurtuko duzuelakoan, bizitza berez aski erreala ez balitz eta gero oroimenari erakusteko frogak behar balira bezala. Eta kameraren begi mekanikoari begira hitz egingo diozue, ez
|
batak
besteari, baizik eta etorkizunean inoiz etxeko butakan eserita bilduko diren familiarteko eta jendeari, eta geroagoko zeuoi, deklarazioak eginez bezala.
|
|
|
‘Gutxi direnez gero, gainera, geroago eta zailagoa dute itsasoan elkartzea. Arrak eta emeak,
|
batak
bestea bilatuko duen arren, seguru asko ez dute egundo topo eginen eta itsasoaren zabalera infinitu horretan bakar bakarrik hilko dira... ’
|
|
|
Biharamun goizean errekreoan partidua jokatu genuen, eta Goio zen gure porteroa. Klasetik bertatik baloia
|
batak
besteari jaurtiz jaitsi ginen patioraino, Emiliok eta biok aukeratu genituen jokalariak, Emiliok eskatu zuen lehenengo
|
|
|
Eta, halaz ere, gainerako ezbeharrak aski ez genituelarik, ez ginen gutxi beste nahigabe eta kezka larri baten mendean geundenak. Galdua ote dugu, aritu ginen luzaroan galdezka,
|
batak
besteari eta nork geure buruari, poema jaioberria?
|
|
|
Bestetan esan dut (Egan 1961, 157 eta ondokoak2) eta berriz ere esa  tea ez da alferrik izango bazutela elkarren antzik Unamunok eta Orixek, honek ere Contra esto y aquello izenda baitzitzakeen eskubide osoz bere lanik asko. Erro batetik jaioak ziren eta, aldiaren eta giroaren goiari amore eman beharrean, gogor egingo zioten, leher eztanda gaizto egingo bazuten ere,
|
batak
eta besteak.
|
|
|
Ez zitzaigun inolaz ere Atenas bihurtu gure Bilbo 1900 eta 1920 bitartean, epea gehiago ez luzatzeagatik. Izan zuen, ordea,
|
batak
bestearekin zerikusirik ugari. Diruak sortu zuen aisia eta astia, idazleek idatz zezaten eta, batez ere, horiek idatziek irakurlerik aurki zezaten, irakurle aski ikasirik.
|
|
|
Zuzendari hauek ez ziren dagoeneko argitaratzaileen testaferro profesionalak, baizik eta kazetariek hedabideen jabeen aurrean hautaturiko ordezkariak bailiran jokatzen zuten. Honenbestez bideratu ziren prentsan hain ohikoak diren botere bikoitzeko mekanismoak,
|
batak
bestearen alter egoa ezabatu ezinik zihardutela. Jabetza kontestaezina zen (ez zen iraultza egoerarik izan, Portugalen bezala), eta, liskarraren arriskurik gabe, ez zegoen ezkerreko kazetariak?" enanos infiltrados"?
|
|
|
Ba al dakizu, beraz, ikusle hori aipatzen nizkizun eraztun horietan azkena dela? Harri imanaren eraginpean
|
batak
bestearengandik indarra hartzen duten eraztun horietan azkena dela. Zu, rapsoda eta aktore zaren hori, erdikoa; poeta bera delarik lehendabizikoa.
|
|
|
Honen aurkako argudioa ere aurkezten du: bolen arteko talkak irudikatzen ditu, baina
|
batak
bigarrenari energia zinetikoa eman beharrean (edo gero honek hurrengoari, eta abar), bolaren kontzientzia igorriko litzateke batetik bestera; azkeneko bolak denen kontzientzia izango luke bere kontzientzia izango balitz bezala, baina ez litzateke denboran eta espazioan gauza bat eta berbera izango, substantzia, arima edo pertsona.
|
|
|
Ezberdinak dira, beraz, nahiz eta Natur Zientzian bat datozen. Ezberdintasuna ez dago objektuan,
|
batak
kantitatea eta besteak nolakotasuna aztertzean, adibidez; baizik eta egiturazkoa da. Hiruki baten aurrean filosofoak ez daki zer egin, bere adigaiek ez diote ezer laguntzen; matematikaria, berriz, berehala hasten da irudi horren eraikuntza erregelak aztertzen.
|
|
|
Eta diligo hitzak beragan duela bere etimologiaz ‘aukeratzea’, berariaz azpimarratzen du Tomas Akinotar Santuak: " ’Dilectio’ ak ‘amor’ en gainetik aurreaukeraketa suposatzen du, hitzak berak erakusten duenez." 20 Erich Frommek, berriz, askatasunez/ askatasunean bakarrik maita daitekeela esaten du21 Baina ez
|
batak
, ez besteak, ez du ipintzen askatasuna eta ezagumena erro den gogo maitarian bertan, gizakiaren potentzietan baizik.
|
|
|
Uste dut halaber so soilaren indarra animalea dela. Behin goizeko ordu
|
batak
eta erditan etxeratzen nintzela, ttuku ttuku, gertakari harrigarri baten lekuko izan nintzela aitortzea zilegi bekit: bidearen betean, liburuetan sekula ikusia ez nuen izengabeko kabala bat zegoen.
|
|
|
Etxola umel eta ilunaren barruan bi lagun zeuden;
|
batak
europar itxura zuen. Euskarri beltzezko antiojo modaz paseak janzten zituen.
|
|
2002
|
|
|
Bego Montorio eta Juan Martin Elexpuruk euskaratua izan da Txalaparta argiteletxeak plazaratu duen" Filosofia apaingelan", Sadeko markesak 1795ean kaleratu zuen liburua. Eta bere bizitzako hainbeste urte espetxeraturik igaro behar izan zituen Donatien Sade libertinoaren irudimenak buruturiko sexu fantasia mugagabea da, bertan agertzen diren pertsonaiak, emakumezkoak edo gizonezkoak izan, lizuntasun osoz masturbatu egiten dira, bakarka zein
|
batak
besteari, eta elkarri miaztu, zupatu, txortan egin, sodomizatu egiten diote, inongo traba moralik gabe. Izan ere, Luis Elberdinek idatzitako hitzaurre argigarriak agerian uzten duen bezala, Sadeko markesak liburu probokatzaile hau idatzi zuenean, bere garaiko gizartea eskandalizatzea eta orduko sexu heziketa burgesa hankaz gora jartzea baitzuen helburu.
|
|
|
Azken urteetan Lurra sufritzen ari den berokuntza prozesuaren inguruan bi ikuspuntu nagusi daude:
|
batak
dio, ziklo klimatiko beroago batean sartzen ari garela, eta halakoak historian zehar epeka errepikatu direla; besteak dioenaren arabera, ordea, tenperaturaren igoera negutegi efektuari dagokio, hots, gizakiaren jarduera industrialak, baso eremuen murrizketak eta Mendebaldeko bizimoduak eragindako kutsaduraren ondorio da.
|
|
|
Alkoholikoekin harremanetan jarrita,
|
batak
besteari botatzen dizkio bere eskasiak, bere mugak, bere ahuldadeak, bakardadea, bere mundu afektiboa eta emozionala, eta agian besteak esango du: " Niri ere hori gertatzen zait".
|
|
|
Konparazioak balio du... baldin eta aurrera begira elkarrekin bizitzeko interesak oso garbiak baldin badira. Ez ditugu hemen kontuan hartu ere nahi izan" Udalbiltza gu gara" esanez
|
batak
besteari legitimitatea ukatzen dioten argudioak eta beste; edozein banaketatan erabiltzen diren hitzak baitira, eta hortik nekez etorri ohi da konponbiderik.
|
|
|
Hor Jauna, hor Anderea, haruntzaxeago Kantiniersa, Zamaltzainak iristear behar du, ea Kabana autentikoa den... «Ho, Pitxu, ho!» oihukatu du
|
batak
, eta «Ieuup!» erantzun diote gaupaseroek. «Horiek bai gorputzak» esan diot keinuz emazteari, aurrea hartu nahian.
|
|
|
AZKEN batean, Laura Mintegik aipatzen duen argitaletxe bakoitzaren" zalditeria", metafora ulergarriagoa izan dadin," indioilartegia" bezala ikusten dugu guk. Argitaletxeek zein idazleek, egileek zein argitaratzaileek, lumak, koloreak, egindako bidea eta abar jartzen dituzte agerian
|
batak
bestea limurtzeko. Bat aberatsagoa izanen da, eta haren diruari eta handitasunari begiratuko dio norbaitek.
|
|
|
Oker nenbilen. Lanak erdi aukeran egiteak esan nahi omen du,
|
batak
45 lana proposatzen badu, 15 proposatzera zetorrenak egin egin dituela 45 horiek, eta 45eko ideian zetorrenak, bestearen 15ak ere egin egin dituela.
|
|
|
Gainera
|
batak
bestea animatzen zuen. Hemen Salbatore Mitxelena egon zen, Gandiaga bera, eta horiek sekulako itzala eta babesa ematen ziguten.
|
|
|
Hiritar denek gehiago exijituko bagenu froga aldetik, ziur aski eztabaida hauek norabait helduko lirateke. Bereizi ditzagun iritziak eta datuak, eta kalitate irizpideak jar ditzagun, eta ikusi zergatik esaten duen
|
batak
hau eta besteak hura. Horrela funtzionatzen ez denean, kaosik absurduenera iristen gara.
|
|
|
Komeni zitzaien arte erosi diete esnea baserritarrei, eta komeni ez zitzaienean, or konpon esanda, utzi dituzte. Orain arte, esnea eskas baitzegoen, arrapazka ibilli dira esnea biltzen,
|
batak
besteari bezeroak kentzen. Zenbait baserritar, gaur oni eta bihar hari esnea saltzen aritu da, batak baiño besteak erreal bat gehiago pagatzen ziolata.
|
|
|
Orain arte, esnea eskas baitzegoen, arrapazka ibilli dira esnea biltzen, batak besteari bezeroak kentzen. Zenbait baserritar, gaur oni eta bihar hari esnea saltzen aritu da,
|
batak
baiño besteak erreal bat gehiago pagatzen ziolata.
|
|
|
Orain esnea ugaldu da. Zentralek saldu ezin ala biltzen dute, eta ez
|
batak
eta ez besteak ez dio erosi nahi. Or gelditu da nekazari gizajoa bere esnea iñori saldu eziñik.
|
|
|
Eta bigarren, Alberto Schommer-en trebetasunaren eta Santimaniñeko harpe pintureketen egile ezezagunaren artean heldu ta behingoan susmetan hasi nintzan alkarren antzera kezkatia. Gauzak gauzakiro ez ebezan azaltzen ez
|
batak
ez besteak. Ez.
|
|
|
izparringi onen Euzkel atala zuben idazkijai itxaroten dago. Errez be errez egin geintikena da; batian
|
batak
, bestian beste batek, urrenguan urlijak, eta abar. Erantzun ba, Aberrijaren deyari.
|
|
|
Par. Berberaren ala bertzeren adineko baldin ba litz, aldiari buruz berdintasun eta ahantzean kide lizatekelako, eta erran dugunez,
|
batak
eztu berdinik ez ahantzekorik onhartzen.
|