|
2007
|
|
|
Bazterrak oro trakes
|
zauden
, azken gertakari bat izan zelarik. Terexa erakasleak pazientzia galduz, alkatearen alaba zaflako batekin etxerat igorri zuen, hunek Xano defenditu zuelakotz natura zientziako kursoaren erdian, erranez kurso horien gatik zuela burua galdu, eta bixtan dena erakaslearen gatik.
|
|
|
Ondoko egunetan, alkateak aurrikusia zuen bezala, doi bat harriturik halere, herritarrak ohartu ziren ixiltasuna, azkenean, berriz sartua zela beren bizian: alabainan, ez zen gehiago ez hixturik, ez hegal zafrakaldarik, ez xori oihurik ezagun, ez gauaz ez egunaz, kale xoko edo etxe atarrietan, bakea horra
|
zagola
zirudien. Arras satifos, kontzientzia garbi, biztanle guziak beren eguneroko lanetan berlotu ziren, lehenago bezala, eskolak jarraitu zuen bere erakaskuntza erakasle berri batekin, eta gauzak beren onean sartu, herri berri bat bailitzan.
|
|
|
Poliki poliki hurbildu ziren, zelatan gelditu arrabots pikorrik ere ez zenez ozen, ateko gakoa bortxatuz dautzarazi eta daldaran, sartu ziren: doi bat egonik beha begiak ilunari usatu artean, zer ez zen izan heien harridura ikusiz kaiola hutsa
|
zegoela
! Estekagailuak xitxifrikatuak ziren, orzkadaz eginak, taloak erdi janak, ez Xanok bainan arratoin zonbaiten lana, dudarik gabe, eta, harriduraren harridura, Xanok lekuak hustuak zituen!
|
|
|
—
|
Bego
hortan, Kattina, bihar joanen gaitun hurbiletik ikusterat zertan diren Jaun Mera eta beste ikerlariak, eta orduan dine ba sinetsi...
|
|
|
Zonbait egun oraino eta goiz batez, Kaiet askaltzen ari zela, Xana aldiz buketa prestazen, ateari joka
|
zagon
norbait:
|
|
|
Horien guzien ondotik, hezurkin ixtorio hura ezeztatu zen berez, nehor ez zelakotz gehiago hortaz axolatzen, Señanen fama txarra ezaguna zen eta denak jakinean
|
zauden
haren karatera tzarraz eta gaizki egin nahiaz. Hainbeste nun, nehork ere ez zuen galdegin nolaz haren hezurrak Marletako bordan agertu ziren.
|
|
|
Maritzak, gure putikoa biltzen zuen berekin karabanaren barnerat, mutil ttipi gisa, hau edo hura eginaraziz, bere eskupean atxikiz, xerbitxu ainitzen eskaera asebete zezaion. Eta" konsulta" denbora guzian han
|
egoiten
zen, xoko batean erdi gordea, ez baitzen entzunak eta ikusiak galtzerat uztekotan.
|
|
|
... atzo artino bederen, zeren eta bere ezjakinaren kezka ezin atxikia zuelarik, Maritza karabanatik urunxka zelata, kaier famatu hura zabaldu zuen hobeki ikusteko bere ugazamak zer demontre idazten ahal zuen orrialde hetan, pentsatuz segurki sekretuaren giltza han
|
zagola
. Bainan, deus, ez zuen deus bitxirik kausitu, orrialde bakoitzetan idatziak ziren sei zutabetan:
|
|
|
...azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat baino gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz, gure kastakoa zitekalarik nahiago baitu bi hankadunen arrazatik agertu, ezin baitu emerik ere ezagutzen ahal, zituen bi mokorroak kendu baitizkiote gazte gaztean, lasai, legun eta umil
|
egon
dadien, beti beropean, saloian bereziki, edota negu betean su bazterrean mimenezko zare oihalez apaindutako xirtxil batean etzanik, nun ez den ere, gauza harrigarria, bi hankadunen ohantzean sartzen, izitua, hain den lotsakor bere gorputz mendrea arratoi edo berdin sagu ttipi baten janen diola...
|
|
|
Hola segur izaten ahal haiz ez haizela tronpatuko eta ez nehori kalterik egingo. Bestalde, nik tratua egin eta, afera egiten bada segurrik, hik duk
|
egon
zaldiaren zai merkatuko plazan, nik azken xehetasunak finkatuko ditudalarik ostatuan, ados — bai, bai, bainan nola... — xo!
|
|
|
zer erran deat berrrikitan! — a, bai, ixilik
|
egoiteko
, ados aita.
|
|
|
Goiz goizean merkaturat heldu ginen eta, lehen jende saldoa lekuen hartzen ari zen, bakoitzak behi, ardi edo zerri tropa bat estekatzen zuela burdinezko kadenetan, bertze batzuk aldiz saski edo zareetan zituzten mozkinak lurrean hedatzen denek ikusteko gisan, aitak aldiz zaldia uzten zuela bere karrosarekin merkatuaren erdian
|
zegoen
platana erraldoi baten azpian eta giderrak enborrari estekiz — zaudezte hor biak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, beste huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta, ni, harritua, ahoa xabal xabala, ez jakin norat ez nori s... Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
...ak, itzalean izanen zirezte sarri — eta, bere karrosan zuen zaku gotor eta beltzaran bat platanako abar bateri lotuta dilingo, laster joan zen kurri, kabala hau kunki, beste huni so, jende ainhitz agurtuz, irriz batzutan, erdi kexu bezala bestetan, eta, ni, harritua, ahoa xabal xabala, ez jakin norat ez nori so egin, erdi burxoratua hainbeste azantz eta oihu entzuten baitzen plaza guzian, han
|
egon
nintzen tente potente, aitaren makila eskuan, hain ohorezko lana manatu baizautan. Goiza joan zautan kasik ohartu gabean jendez mukurru zen plaza hartan, eta ordukotz begiak klikaka hasiak nituen akidura eta lo eskasa gatik, azkenean jarri bainintzen karrosaren alkian, handik bederen goradanik ikusten nintuela merkatuko harat hunatak, emazte, gizon, kabala, erhauts eta kearen artean, aments batean bezala.
|
|
|
...uak jo zuenez bainakien, aita beste bi gizonekin, eni keinu ahin bat eginik, joana zen ostaturat, noiz ere izitzeko harridura batek hartu ninduen, batbatean, platana abarrari lotua zen aitaren zakua igitzen eta goiti joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana,
|
ixilik
egoiteko edozer gertaturik ere, eta zozo baten gisa, begiak borobil zapartaturik, lotsati eta ez hainbat adore, gure zakua arbolaren hostotzan desagertu zen, bizi bizia, nehork ikusi gabean, salbu nik, bainan sekretu baten jabe nintzan eta ez nuen nihon ez nehori deus erraiten ahal. Eta, orduan galdezka nindagon nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori?
|
|
|
Eguerdi aspaldixkan pasatua zen, elizako erloiuak jo zuenez bainakien, aita beste bi gizonekin, eni keinu ahin bat eginik, joana zen ostaturat, noiz ere izitzeko harridura batek hartu ninduen, batbatean, platana abarrari lotua zen aitaren zakua igitzen eta goiti joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana, ixilik egoiteko edozer gertaturik ere, eta zozo baten gisa, begiak borobil zapartaturik, lotsati eta ez hainbat adore, gure zakua arbolaren hostotzan desagertu zen, bizi bizia, nehork ikusi gabean, salbu nik, bainan sekretu baten jabe nintzan eta ez nuen nihon ez nehori deus erraiten ahal. Eta, orduan galdezka
|
nindagon
nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori? — begiak fretatuz ikusten nuena segurtatzeko egia zenez, suge baten antza gizon gazte bat jautsi zen platana barnetik, tiroaren hixtuan karrosan sartu eta, erhi bat ezpain muturretan emanez, ixiltzeko agindua eman apalapala.
|
|
|
— ez, haurra, eta ez diat jakin nahi ere... badakik zertako? — egia, ahantzia nuen — ixilik... ixilik
|
egoiteko
manuaren gatik, eta ixildu nintzen hainbeste nuelarik erraiteko, aitak zaldiaren giderrak hartu zituen hitz bat erran gabe, eta biak oinez eta bakarrik, karrosan norbait zelarik alta, abiatu ginen merkatutik etxerateko bidean. Hiritik ateratu eta, alkietarat iragan ginen eta zaldiaren urhats inarrosiaren menpe abiatu etxerat buruz, karrosaren kulunkak loa ekar arazten zautala nahi gabez.
|
|
|
Gero, orhoitzen naizen gauza bakarra zen, merkatutik etxerat eta atzartu nintzen artean, biharamun goiz artino lo egin nuela, amak ohean ezarria baininduen nihaurek ibiltzeko gai ez nintzanez. Jeiki nintzelarik gauza guziak beren lekuan kausitu nintuen, aita, ama eta ni ginauden bakarrik etxean, zaldia behortegian zen eta gainerat, aitaren zaku beltz famatu hura dilingo
|
zagon
usatuzko lekuan, sukaldeko borta sahetsean den lotgailuan emana. Eta kasik segur izan naiz, geroztik eta oraiko denbora guzian, aments bat egin nuela merkatu ixtorio horrekin, ez aitak, ez amak ez zuelakotz gehiago ateraldi horren berri eman, nun ez zen — sobera ttipia hintzen zerbaitetaz orhoitzeko — eta nakielakotz bat edo bestea aski tematuak zirela egiaren gordetzeko beharrean, baita zerbaiten gezur batez beztitzeko bortxatuak baziren, ez nuen gehiagoko kasurik eman orduko ibilera heier.
|
|
|
Ene burrasoek, etxea zaharxka zelata, behar bezala bizitzeko ez egokitua eta beste estakururekin, lanak abiatu zituzten berrikuntza zerbaiteri buruz. Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik, nik bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez
|
zegoena
, gure etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela. Zer harridura, enetzat hasteko, zeren eta aitak, deus izan ez balitz bezala segitu zuen, pistola eskuan hartuz zabortegirat botatu nahiz, zirtzilkeri bat bailitzan, bainan, nik, txistez, besoa hartu nion — ez, zertako bota?
|
|
|
Ene senharraren aita onhartzen dut, bainan ez Garruzeko feria! Bera eta guziak etxera sartzen baldin badira, jendentzat ez
|
dagoke
gehiago lekurik!
|
|
|
Bere aurrean tente, Pettan zaharra beha
|
zagon
ixil ixila. Gero, pentsaketak egin ondoan erran zion:
|
|
|
" hau zuentzat ttipiegi baita, nihaurentzat izanen da, hemen kokatuko naiz eta ez nauzue poxulian izanen": gela erdian pareta bat muntatu zuen, alde batean" ene ganbara" eta bestean
|
egon
edo jan gela" hau ene saloia", irriz zagola haur loriatu bat bezala. Bukatzeko, supazterra egin zuen" ene hezur zaharren berotzeko, negua etorriko delarik" eta gure gizona, satifos hortan gelditu zen bere aterbea bizi guziko hor zuela.
|
|
|
" hau zuentzat ttipiegi baita, nihaurentzat izanen da, hemen kokatuko naiz eta ez nauzue poxulian izanen": gela erdian pareta bat muntatu zuen, alde batean" ene ganbara" eta bestean egon edo jan gela" hau ene saloia", irriz
|
zagola
haur loriatu bat bezala. Bukatzeko, supazterra egin zuen" ene hezur zaharren berotzeko, negua etorriko delarik" eta gure gizona, satifos hortan gelditu zen bere aterbea bizi guziko hor zuela.
|
|
|
Eta irriz
|
zagon
, mihia ageri zen hortz gabetu ahoa zabalik. Berak bazakien ba nola eginen zuen baratze landa zabal baten egiteko.
|
|
|
Negua etortzean, Pettanek supazterrean pasatzen zituen ordurik gehienak. Auzoko biztanle guziek uste zuten akiturik, nekaturik eta gorputzez arras higaturik
|
zagola
han. Batere, gure aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko.
|
|
|
Irriz
|
zagon
gure aitona, ahoaren erdian erakutsiz lukinka dirudiko mihi arrosa borobil bat, eta hain zuen irus eta zoriontsu ematen nun, Maddik baimenaren ukatzeko arrazoinik ez zuen kausitu:
|
|
|
— bai, berehala, prest nuzu — eta tarrapatan eskalerrak hirunazka jautsiz sukalderat sartu nintzen, beldurrak hartua ni gabe joan zadin — goizik jeikitzen bahiz, enekin eremanen haut — ez bainuen holako paradarik huts egingo etxea lurrerat joan balitz ere — segur, aita? — han
|
zagon
, xamarra soinean, makila eskuan, irri ezti batez askaltzerat manatzen ninduela — harazkik indarrak, behartuko zauzkik egun — esne eta ogiz betetako gopor bat iresten nuela kasik itotzeko irriskuan — ago emeki, gaizoa, ez gaituk beranduko, ez — ezpain xokoetako azken esne ttorttak beso sahetsarekin xukatuz — ale, bagoaz, orain — ezkaratzetik pasatuz kanporat atera gin...
|
|
|
Halere, hori ezagutu dutalakotz auzoko eremuetan, badakit ardiek ere, nik bezala, xakur zuri beltzak hastiatzen dituztela. Nola gure nagusiak ere gainerat, arraza berekoa girenez
|
nago
...
|
|
|
Mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko auziaren txostenak dionaz, Maddi Korobil anhitz haurrez osatutako familia batean sortua zen, Arkaitz herrian, eta Auier Korobilen alaba zen, hau Sarjant deitua baitzen, Harispe marexalaren batalloneko soldado izana, Espainiako kanpainaren ondotik eskualde hartan kokatua. Gertakarien denboran, Maddiren ama
|
zegoen
familiaren etxaldeko jabe bezala, alarguntsa aspaldixka hartan, zazpi haur hazi behar izan gatik eramaiten zuena, berak hogoita hamazazpi urte zituela oraino eta Maddik aldiz, hemezortziak ez konplituak.
|
|
|
Arkaitz herrian kokatuta, lastoz estalitako olha batean bizi izan zen, nundik ere bildu baitzuen bere izen gaitikoa. Luzaz
|
egon
zen bakarrik eta jendekin ez sobera nahasiz, han hemenka lan ttipi zonbait eginez laborari etxetan mutil bezala, bainan ardura lekuz aldatuz, zeren eta neke baitzitzaion beti leku berean egoitea eta nagusi beraren xerbitxatzea. Bestalde, eta lekukoek ziotenez," ez zen ez hanbat elekaria, beti ixilik eta aurpegi hotzekoa, idurita zerbait gordetzekorik bazuen...".
|
|
|
Arkaitz herrian kokatuta, lastoz estalitako olha batean bizi izan zen, nundik ere bildu baitzuen bere izen gaitikoa. Luzaz egon zen bakarrik eta jendekin ez sobera nahasiz, han hemenka lan ttipi zonbait eginez laborari etxetan mutil bezala, bainan ardura lekuz aldatuz, zeren eta neke baitzitzaion beti leku berean
|
egoitea
eta nagusi beraren xerbitxatzea. Bestalde, eta lekukoek ziotenez," ez zen ez hanbat elekaria, beti ixilik eta aurpegi hotzekoa, idurita zerbait gordetzekorik bazuen...".
|
|
|
Modu bat edo gehiago zalantzan ezarri zutenez ez dakigu, bakarrik eiherazainak zionez" ainhitz lekutan ikusten ziren Maddi eta Olate, ixilka, ikerka, hau ikus hura hunki, hunat so egin, harat behatuz, nabari zen ez zakiteka oraino..."" zer?" erran zuen jujeak, eta" nik ez dakit, ez nintzan heiekin" eta" nolaz dakizu beraz zertan ari ziren?", eta paperrean ez da deus gehiago idatzirik. Beste auzo batzuen ganik jakiten da ere" usutan kalapitak ezagun ziren azkar, baita ere oihu, sakre eta beste", eta inkestak agertuko duen bezala, bi gizonak papotik loturik ere
|
egon
omen ziren egun batean, oihesturik, batak bestea kriminel izenaz akusatzen zuela. Poliza gizonek bildu lekukotasunen erranean jarraituz, arma batekin hiltzeaz gain, aipatua izan zen haizkoraz botatzea, espatarekin triperditzea, leize zulo batetarat botazea eta nork daki zer oraino, bainan horiek guziek ez dute funts mendrerik ere zeren eta bakoitzak iruditutako ideia batzu baizik ez baitziren.
|
|
|
mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra, besteak ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat. Gorputza han
|
egon
bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar zegoenez herri guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela.
|
|
|
Gorputza han egon bazen denbora puska batez, edo lohian kokaturik edo urez beterik behin behera joana zelako, berriz agertu zen urgainera ondoko egunetan eta hola zuten denek jakin Lastagaren erahiltzea. Duda anhitz eta mesfidantza azkar
|
zegoenez
herri guzian, zurrumurruak kurritu ziren auzapezaren beharritaraino, eta herrizainek ez zuten nekerik izan Olateren biltzeko, goiz batez, goxoan," hilaren ohean etzanda" kausitu baitzuten berak uste zuelarik oraino gorputza desagertua zela. " Ez zinakien Lastaga harrapatua izan zela hilotz?" galde zion jujeak eta" ez, uste ginuen ez zela sekulan berriz agertuko" errantzun zuen Olatek.
|
|
|
Holako gertaeraren ondotik, herra zen azaldu herri guzian, Lastaga ez bazen ere hanbat maitatua eta estimatua auzo gune hetan," bakean bizi
|
zagon
jende trixte baten hiltzea eta manera hortan usteltzera uztea putzura botata ez da egiten den gauza bat" erran zuen Kaskail deitutako Sorobelen bizi zen orgile batek" gainera kanpotik etorritako soldado baten gandik, emazte ezleial tzar baten fagoretan truk balin bazen ere". Eta ez da harritzekoa hanbat lekukotasun agertzen bada auziko txostenean, dudarik gabe mihiak zalu libratu zitezkela holako gertakariaren komentatzeko, bakoitzak bere gorroto eta jeloskeriak azalduz.
|
|
|
Apez xaharrak zehaztu zuen, halere, berriak ez zuela inundik ere bera ordainduko, bainan elizan ibiltzen ez ziren gazteetaz artatuko zela eta, ez bazen errana izan ere, hola apez lana ikasiko zuela. Ikusiz apez berriaren aurpegi fin eta xuhaila, gaztaroa oraino utzia ez zuen haren gorputz mendrea, argi
|
zegoen
praktika luze baten beharra ukanen zuela herri huntako eliztarrekin bizitzen ikasteko. Hala ere, gure apez gazteak, doi bat musikari baitzen, ongi aplikatu zen astezken arrastiritan," Taize ko izpirituaren berme" zionaz, deus egitekorik ez zuten gazte zonbaiten biltzeko, korala baten muntatzeko estakuruan.
|
|
|
Xantianak hamabortz urte zituen ordu hetan, ttipia
|
zegoen
, eme bihurtzen ari zelako tankera agertzen hasia zitzaion, itxura borobiltsuak azaltzen zizkiola fruitu debekatu baten antza emanez. Apez berriak ez zuen nihundik ere hartaz begien baztertzeko xederik izan, dudarik gabe.
|
|
|
Ene arrebak, bere sekretuzko karnetean kontsiñatzen zuen bezala eta, nik jakinez nun gordetzen zuen irakurtzen bainuen ixilka, gertaera ontzat hartu zuen bainan ez zuen gehiagoko komentariorik egin. Aitortu behar dut, ene zortzi urterekin, miresturik
|
nengoela
holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz: bai ene arrebak amoros bat izan zezan, bainan gehiago, horietarik bat gure apez gaztea izan zedin!
|
|
|
Gainera dautzi egin dezaunan! Ez,
|
hago
etxean! ".
|
|
|
". Nik aldiz, xoraturik, ikusten nuen emazte eder eta galant bat, tenizeko raketa eskuan, ezpainak gorri gorriak, irus eta airos
|
zegon
andere pollit bat, haur kondairetan agertzen den hoietarik. " Presan naiz, ama.
|
|
|
Eta hauek berri ezin sinetsizkoak ziren, pentsa zazue: famili hartako gazte guziak, bai nexka bai mutikoak, xoraturik
|
zegoela
Xantianaren xotiltasunaz, nexkakide xarmantagorik ez zela heiekin ondartzara joaiteko, tenizean aritzeko, berdin xake jokoan ere hau ikasi baitzuen inomineko ixtantean, eta zinemako ateraldiak ere egiten zituztela elgarrekin. Adios lisatze, kozina egite, buketa hedatze eta beste lan murriztu eta etorkin gabeko horiek, ez dira beretzat, Xantiana bezain gisako neska batek beste gero baten mentura behar zuela" aterako da segurki, badaki zer ari den".
|
|
|
Gaua etorri zenean, ohe estalgien zoko zokoan gorde nintzan eta ikusten nuen Xantiana bizi
|
zegoen
mila ta gau batetako palazio hura, ene arrebak Elhurxuriren itxura zuela, kirol zapetak soinean eta gona motxarekin bai, bainan, printzesa baten antzarekin, mundu guzia eramanez mago ziriaren puntan. Eta ni, ttipia nintzenez, haren zazpi ñañoetarik bat nintzen...
|
|
|
predikua ezin zuen egin ahal izan, hitz bat ez zitzaiola ateratzen ahotik, lotsadura eta herabearen eraginez, dudarik gabe. Mututurik
|
egon
zen minutu zonbaitez jendeari begira, ez jakin nun zer egin eta nola, eskuetan zuen paperra itzulikatuz alde batetik besterat, izerditan blai. " Girixtino maiteak" eta" amen" izan ziren elizan entzun hitz bakarrak!
|
|
|
Horra beraz, gure Santesteban bere jaun apezpikuaren aintzinean, hipaka nigarrez, ez zela apez on bat, ez zela jainkoaren konfidantzaren merezitan, ez zakiela zer egin, utzi ala segitu,, Jaun apezpikua harritua
|
zagon
, damu zela holako apez gaztearen gastatzea, semenarioko erakaskuntzak ez zuela, dudarik gabe, aski indar eta garrantzia emaiten elizako publikoaren aintzinean mintzatzeko, formakuntza bereziak plantatuko zituela bere diosesan geroari buruz holakorik ez zedin berriz gerta, eta beste...
|
|
|
Santestebanek ere otoitz egin zuen, karsuki bezain amultsuki, bainan ez zitzaion iduri aski izanen zenik bere akatsaren ezabatzeko. Dudak bazituen, izanikan ere sineskor sendoa eta apezpikuak, hortaz oharturik, erran zion orduan apal apala" hau gure artean
|
dagola
, nehork jakin ez dezan sekula: gure Jaunaren biden zabaltzeko eta haren Hitzak trabarik ez dezan jasan zuganat heltzeko, bada Dohain Berezia deitzen den gauza bat.
|
|
|
— Ostaler, emadazu otoi tisana xorta bat... alkoleak nahasten nauenez
|
nago
!
|
|
|
Ez da hemengo batekin joan. Herriko ostatuan zerbitzuan
|
zegoen
batez, kamioi gotor batetako xofurra gelditu zen, amak zerbitzatu bazkaria jan eta ordaindu, gero elkar hitz egin ere. Zer erran zuten?
|
|
|
Gaitzeko ero krisia lotu zitzaion, denak hautsiz sukaldean, oihuka bazter guzitan, azkenik mozkorra arraildua piltzar baten gisan lurrean zihoan herrestan. Ni, eskailer azpiko gordailuan sartu nintzen bixkotxa paketa bat eta iranja jusa pinta bat eskuetan, eta han
|
egon
nintzen bi egun osorik. Sei urte nituen.
|
|
|
Orduan naiz ohartu emazte haren ondoan
|
zagola
hamar bat urtetako mutiko bat eta eskutik harturik erraten zion: " Ale, goazen etxearat Ion, orain bukatua da".
|
|
|
— Bai, umea, aditzen ditiat, ez nie izutzen, ez nauk heientzat lotsa, koba zuloko aterpean jarrita sua pizturik atxiki behar diaguk, suak ditik bakarrik urrun egonarazten, ez dituk ez gutaz hurbilduko,
|
hago
lasai, hemen nauk zuen begirale, gauden denak elkarrekin...
|
|
|
— Bai, umea, aditzen ditiat, ez nie izutzen, ez nauk heientzat lotsa, koba zuloko aterpean jarrita sua pizturik atxiki behar diaguk, suak ditik bakarrik urrun egonarazten, ez dituk ez gutaz hurbilduko, hago lasai, hemen nauk zuen begirale,
|
gauden
denak elkarrekin...
|
|
|
—... non
|
dago
orain?
|
|
|
Izan ditaike ere delako ibai harek uholde baten medioz barnealde hau kurritu zuen ondotik eta mekanika eta higatze jokoen eraginez eraikia izan zen zutabe hau. Orain hetsia
|
dago
lur lehertze batengatik, baina iruditu behar zaizue gela hau argiz emokatua historiaurreko denbora heietan, eta orduko gizonek bizitegitzat erabiltzen zuketeena, orain erabat ilunpean balin bada ere.
|
|
|
—
|
Zaude
, zaude, anderea otoi, nahi baduzu, galderak bukaerako utziko ditugu, gure bisitak segi dezan deus trabarik gabe, milesker. Beraz jaun andereak, erraten nuen bezala, historiaurreko gizonek ehizaz eta bizibideez artatzeaz besterik zuten gogoan, eta jakintsu handi handiengandik dakigu erlisione edo izpiritualismo mota zerbaiten seinaleak direla harpezuloetan ikusten diren tinta, margo, grabatze eta beste, baita ere orduko gizonek jotzen zuten histu soinu egiteko tresna horiek...
|
|
|
— Zaude,
|
zaude
, anderea otoi, nahi baduzu, galderak bukaerako utziko ditugu, gure bisitak segi dezan deus trabarik gabe, milesker. Beraz jaun andereak, erraten nuen bezala, historiaurreko gizonek ehizaz eta bizibideez artatzeaz besterik zuten gogoan, eta jakintsu handi handiengandik dakigu erlisione edo izpiritualismo mota zerbaiten seinaleak direla harpezuloetan ikusten diren tinta, margo, grabatze eta beste, baita ere orduko gizonek jotzen zuten histu soinu egiteko tresna horiek...
|
|
|
— Zer ez da hain argi, anderea? Zure galdera ezin atxikiz
|
zaude
, egizu beraz!
|
|
|
Ene soineko guziek hertsatzeko aiherdura bat badie, bereziki gerrian, eta galtzak ezin estekatuz deabrua ikusten diat batzuetan. Gainera, oihalak berak arinagoak diren
|
nagok
, hotzetik ez bainaute begiratzen, ez babesten, nola neguan behar ditiat doblatu, galtzoin luzeak jauntziz eta. Zapata lakioak ere laburtu dituzten nagok, heien lotzea bera nekezagoa zaitak orain.
|
|
|
Gainera, oihalak berak arinagoak diren nagok, hotzetik ez bainaute begiratzen, ez babesten, nola neguan behar ditiat doblatu, galtzoin luzeak jauntziz eta. Zapata lakioak ere laburtu dituzten
|
nagok
, heien lotzea bera nekezagoa zaitak orain. Ez diat erranen lurra apalgoa dela, baina... halere...
|
|
|
... ez,
|
bego
... ez bortxa beraz! Enetako lan bat gutiago... badiken beste egitekorik hain segur... bere dretxoa din... ago... ago... zer bitxikeria kausitzen dakonat egun?
|
|
|
... zer bitxikeria diena hor... eta iduriz ainhitz erretzen din... zainak dudarik gabe... edo beste, ba...
|
bego
, nik pagatzen ez dutano!...
|
|
|
— Segur? Ez duk
|
egon
nahi?
|
|
|
...
|
bego
, bego, ez din balio bortxatzea, kaskoin aire bat ba’in artetan... adina beharbada bego beraz eta kito!
|
|
|
... bego,
|
bego
, ez din balio bortxatzea, kaskoin aire bat ba’in artetan... adina beharbada bego beraz eta kito!
|
|
|
... bego, bego, ez din balio bortxatzea, kaskoin aire bat ba’in artetan... adina beharbada
|
bego
beraz eta kito!
|
|
|
... to, Argitxu ttipia horra hiza, munaka... ile horaila... panpina bezala bezti, ez beti besoetan
|
dagoen
horietarik ez... jes, nola beltzatua den... eta berdin bere ama... afrikano batzu bezala!... ene larru zuriaren aldean... hemendik urruntzeak hun egin deik naski... beritzultzean berdinak dituk... irritsu eta kaanak... jia! nola mintzatzen haiz, Jakes... ez duk hire usatuzko tonua, hori zer duzue zuen arteko griña?... xito bat lehertu dakok trakturrarekin, ala?... ez dirudi denak xuxen doatzin egun, hemen... ez diat luzatu... beren aferetan sartu gabe...
|
|
|
... egia duk, hamabost egunez bakarrik denak ongi joan dituk... lotsa nindian alta, zerbaitetan edo nunbeit huts bat egin nezan... ez, deus ere... egin beharra egin diat...
|
zaudete
gustuan, gazteak... denak zuzen... to, joan aintzin eman dirua ere hor duzue, gastatu gabean... konduekin karnetxoa utzi dauzuet... zuek egiten duzuen bezala...
|
|
|
— Ez, ez milesker, ezin diat
|
egon
... ene beha direnak badituk barkatu.
|
|
|
— Ez, ez dinat fazoinik egiten, gogotik
|
egonen
nindunan, bena joan behar dinat... eguerdiko zeinuak ezaun ditun, banoan, bestaldi bat artio!
|
|
|
Baserri zolarat heltzean, han
|
zagon
Mattin, zego bat eskuan, aratsaldeko freskura abiamena baliatuz bere barazkien urtatzen ari.
|
|
|
Baratze zaina zegoa eskuan, ohartu gabe hutsa zela, tente potente
|
egoiten
zen Josefinari beha, zutik eta guratsu.
|
|
|
Gelditu zen halere, eta ameskor bezala barazki lerroen sailkadurari beha
|
egon
. Mattin ere beha zeion.
|
|
|
— ez dun presarik, ez...
|
hago
ixtant bat, lagunduko hait beheraino...
|
|
|
Haur ttipia, asea, lo
|
zagon
, bestea aldiz, akitua, jarri zen bide bazterreko belhar zama baten gainean.
|
|
|
Egia erran, Josefina urrun
|
zegoen
, aranaren beste maldako herri ttipi baten alboan eta udaberriko ilunabar eder batean, Ximunek ikusi zuen, ardi zaintzan zagon batez.
|
|
|
Egia erran, Josefina urrun zegoen, aranaren beste maldako herri ttipi baten alboan eta udaberriko ilunabar eder batean, Ximunek ikusi zuen, ardi zaintzan
|
zagon
batez.
|
|
|
Denak ikatzetarat ziren. Ardiak, ile luzez estalirik, lasai lasaia hausmarren ari ziren, zakurra suaren ondoan etzanik lo aire
|
zagola
.
|
|
|
Bi handiak xutitu ziren, ttipia aldiz, harriturik beha
|
egon
zaion bere beso eta bulharraren esperoan.
|
|
|
Bere samurdura, munhoaren bestaldeko oihanxka batean
|
zegoen
haritzak bezain gogorra zen, eta beherago zatzan herrixka baten hurbilean baizik ez zaion koskadura baretu, hango alor ta pentze orlegien eztia ikusiz.
|
|
|
Ez zuen ez konprenitzen nolaz bere haur gehiena harriturik
|
zagon
herri huntako alor eta pentzetaz. Eztare Joanesen sensualitatea, hunek nahi baitzuen hartu plazer tresna bat bezala.
|
|
|
Arteherriko oihana zeharkatuz zoano, samurtasunez beterik
|
zagon
.
|
|
|
Josefina irriz
|
zagon
eta, bere saldo osoaz jarraiturik, auzoko herrirat buruz joan, etxeko jaun handi baten larrunbatetako eskearen bila.
|
|
|
Ez zuten sinesten beste edozoin pizti edo izakien izaeran. Zer nahi gisaz, beren ingurumenean holakorik ez
|
zegoen
. Eta, gainerat, erakasleak senharrik ez zaukalako, uste zuten burutik ez zela ongi artatua, ideia bitxiz betetako gogoa zaukala, bakardadean bizi diren guziak bezala.
|
|
|
Aldeko lagun bakarra zuen, Maddi, herriko alkaldearen alaba eta hunek, bere atzekaldean jarrita eskolako gelan, noiz nahi xuxurlatzen zion beharrirat, bestek entzun gabean ahalaz: " beha zak, Xano, nahi dituzkan aments guziak egiten ahal dituk, aberetaz, xorietaz, nesketaz edo beste, bainan, hobe huke ixilik
|
egonik
, hire hoberenetan". Bainan, ez zen horregatik segurrago sinetsiko zuenik, bazakielakotz Xanok amenstea bezainbat maite zuela amentsten zuena kondatzea goraki, iduriz, jatzartueta amentsak oraino segitzen balu bezala.
|
|
|
Egun batez, eskola eta herria utzi zituen, oihanari buruz joateko. Guziak ondotik ibili gatikan bizpahiru egunez, nehork ez zuen atzeman eta ez zuten ulertzen norat eta zertarat joana
|
zagon
. Gero, Ertzainek, beren zakurrekin eta gau zaindariak lagun, kantonamendu guzia zeharkatu zuten, eskerretik eskuin alderat, beheretik goiti.
|
|
|
Ezinezkoa
|
zegokion
eskolarat berriz itzultzea bere xori era berriaren gatik, bere eritasun berriaren gatik. Bere lagunek, klasea bukatua zelarik, bere xori jestuen eta kantuen entzuteko eskarniatzen zuten, eta horrela deitu zuten:
|
|
|
Ximun gero ta harrituago
|
zagon
ezin ulertuz zer mirakuilu mota pentsatu zuen oraino Anttonek.
|
|
|
" Aitaren, semiaren, izpiritu saindiaren izenian... ", jan aintzineko otoitza hasi zuen Kaietek, denak xutik
|
zaudela
eta azken hitza erran orduko, guziek" halabiz" erran eta jarri ziren mahainean. Maixanek salda bero beroa ekarri zuen, pausatu eta gizkeia hartuz eman zion lehen partea Kaieti.
|
|
|
Gure bi pottikoak jatetik gelditu ziren" atx, hau guretako dukek, kasu!" pentsatuz eta burua oraino pixka bat apalduz, beha
|
egon
ziren.
|
|
|
Biba Frantzia, to! Alta, elhurraren gainean xutik
|
egoitea
eta lerratzia ez dukek ez hain aise balinba. Zer diozue zuek, haurrak...
|
|
|
Goiz hartan, Kukulategiko etxeko jaunandereak bitxikeria zerbait entzunik iratzartu ziren tenorea gabe, xakurra xanpaka ari zela ta, leiho artetik iguzki iñhar zurpail bat doi doia agertzen zela ganbara ezin argituz. Etxean ixiltasuna
|
zagon
, erloiuaren tikitakaren erritmo eztia ezagun, eta halere" hor bauk zerbait joan ez denik" pentsatu zuen Pettanek, ingurumenak gogoratzen zaizkiola," nundik debru heldu zian burdin azantz hori, barrukutik?
|
|
|
Hori erraitearekin barrukiko ateak hetsi zituen bera barnekaldean
|
egonez
sakreka oihuka.
|
|
|
Grefierrak deitu zituelarik, Pettanek hartu zuen boneta eskuan, besoa eman Kattalineri eta sartu ziren biak tribunaleko gela handian, banka baten puntan jarri beste jende zonbaiten artean eta ixil ixila, burua apal, beha egon zer nola pasatuko zen. Jaun juje arropadun bat han
|
zagon
jendeari buruz jarria, bi epaile lagun aldean zituela berarekin solasean ari. Battitta ere hor zen," debru ustela" pentsatu zuen
|
|
|
—
|
Zaude
! Gero izanen da zure aldi!
|
|
|
Gero mintzatuko zira! Beraz, nion, zure auzoak,
|
zaude
... a ba... Kukulategiko Pettanek... hor dea bederen?
|
|
|
Hortan Battitta nigarrez hipaka hasten da, denak harriturik
|
daudela
," biktima bat naiz, nehork ez nau maite, mundu guzia kontra dut, ai ei ai, hilen naute" eta beste. Pettani ere dolua sartzen ari zitzaion," eta futxo badakiat bertza harek diela nunbait, jandarma zozo horiek ez badute hatzeman ere, izigarri duk ba hola ikustea... aski zatan berak itzultzia eta kitto...
|
|
|
Denak harrituak
|
zauden
, ixil ixila, uli bat airean entzun zitaken momentu latzgarri hartan. Jujeak ere pixka bat harrotua iduri zuen eta ixtant baten buruan, bere sahetseko lagunekin hitz eginik, mintzatu zen:
|
|
|
Medikua deitua izan zen; denborarekin pasatuko zaiola erran ondoan, bere ezjakintasunaren ale bat baizik ez zuen erakusterat ereman, segurrez ere oihan hartan zerbait gaitz edo ezin jasanezko gauza bat ikusi zuelako, eritasun bat bildu zuela segurtatuz, xorien gaixotasun zerbaitek jo zukela, izialdura batek burua makurtu... Halere, ikusten zuen Xanok trixteziaz besterik erakusten zuela, beti irriz
|
baitzagon
.
|
|
2008
|
|
|
Erran gabe doa idurikatuak direla. Katixa eta Gillome atalatzean
|
dagozkie
haiduru.
|
|
|
Badakizue, jaun auzapeza, jaun mirikua, non sortu garen Gillome eta ni! Hau Balitzane Sakelenean,
|
gauden
etxe honetan. Ni, aldiz, Hemeneoneko mendi hegian den Arinlurrebordan.
|
|
|
Ni, aldiz, Hemeneoneko mendi hegian den Arinlurrebordan. Arras gazte aroan ezagutua genuen elgar, arto alorrak perde eta eder
|
zeuden
Udaberri batez. Oroz gainetik, bi etxe hauek berezitasun bat badaukate:
|
|
|
Dupa hori gizona bezain gorakoa izanez, sahets aldera uzkailirik ezarri zuen alor buruan. Patarrean
|
zegoelako
: harri karratu takeak ezarri zizkion peko aldetik.
|