|
2003
|
|
|
Ezdagoesanbeharrik, Etxeparekezzuenbigarrenaukerarikeduki, AzkuerenUrlooperak eduki ezzuenbezalaxe.JeanEtxepare1935ekourtarrilarenbederatzianhilzen, Kanbon,
|
bat
batean, eribatbisitatzeraaterazelarik, enboliabatekjota.Hainbaturtegeroago, 1962an, honelaxekontatuzuenEtxeberriapaizak:
|
|
2007
|
|
|
|
Baten
batek Sociétén zein RIEVen idatzi zuen: Jean Baptiste Daranatz, Sociétén ohiko lankidea izan zen eta RIEVen 18 artikulu idatzi zituen.
|
|
2008
|
|
|
teknologia berriak munduko txokorik txokoenera ere heldu dira, baita Administraziora ere, jakina. Gaur egun oso gutxi dira?
|
baten
bat gelditzen bada, ordenagailurik ez duten administrazioak, eta berdin gertatzen da internetekin.
|
|
|
Esan dut antzinako lekukoak argitzerako orduan konparaketa (eta barne konpa raketaz ari nintzen
|
batik
bat) beharrezkoa zaigula. Kontua da gehienetan konparake ta kanpora begira egin dela, inguruko zein urrutiko hizkuntza edo izenekin hemengo lekukoak erkatuz.
|
|
|
Hegoaldean, zergatik ez zuen lizunkeriarik entzun Azkuek, agian, han abadearenga nako errezelu eta begirune gehiago zegoelako. Iparraldean,
|
batik
bat Zuberoan, jada nik, apeza ez zen jende sakratua eta mutiriki diote «aphezak gü bezala tützü, ez tützü gü beno hobe».
|
|
|
Gure herri kulturan
|
batik
bat, haurrekin Euskal> Erriaren> Yakintzako> abesti eta ipuinak erabilgarri dira. Gero etnografiaren aldetik datoak ekartzen dituzte eta hobe ki egin nahi badugu, badugu zer egina aldaera biltzen ezen uste baitut herri kultura ren laurdena ere ez dugula bildu.
|
|
|
Gura neunke eguin balegui mezedea alde orretati aurquitzea Alorde> edo> poderea> sartze co Guernicaco batzarrean. Orco Erri batetic, nai dala ychaso ondocoa nai barrucoa, esa teraco,
|
bat
bat doyan Erriti neu sartutia bigarrenez.
|
|
|
|
Bat
batekoa
|
|
|
6 Mailegu berriak onar daitezke,
|
batik
bat, nazioartekoak direnean.
|
|
|
esaten eta idazten du. Hala ere, egitura aldetik, nahiko bakuna zen eta adibide asko falta ziren,
|
batik
bat esaerak eta erabilerak argitzeko.
|
|
|
Eta behar denean, adiera batean zenbait azpi adiera ere egon daitezke. Zenbait kasutan, horrelako sistema behar beharrezkoa da, adjektiboetan eta oso hitz polisemikoetan
|
batik
bat. Konpara dezagun, adibidez,, atera?
|
|
|
Ordenagailuarekin dakusaguna testua da
|
batik
bat. Testu mota berezi bat:
|
|
|
ipuinak kontatzen dira, ipuin kontalaria da saioaren gidaria, jendaurrean egiten da, egun eta leku jakin batean. Ez dira
|
bat
bateko edo lagun arteko saioak.
|
|
|
erasoak aski eta sobera ez balitu bezala. Eta oso sintomatikoa da, gauzak ikusi eta ulertu nahi duenarentzat behintzat, atzora arte euskararen kontra jo eta ke ibilitakoek, orain, euskara estandarraren arrakasta ikustean,
|
bat
batean, herrixka eta famili giroko dialekto beneragarri eta, egiazkoen, aldeko porrokatu agertu nahi izatea6, baina jaki na, aldi berean orotarako erabili nahi den euskara batu artifizial horren kontra.
|
|
|
alegia) diagnostikoa egiteko orduan beste hainbat gaitz gogoan hartu eta haietatik bereizi beharra dagoela: errubeola, eskarlata, sendagaien ondorengo exantemak, alergia gaitzak,
|
bat
bateko exantema, mononukleosi kutsagarria, eta adenobirus, echobirus nahiz beste birus batzuek eragindako infekzioak.
|
|
|
Zertako ez sala hastetik nola goiz batez, egiak diren famen arabera, Arnegi edo Luzaideko Lakeleku bere etxean, puskak bildurik
|
bat
batean, hartu zuen Lazkaorat beneditar komenturako bidea betikotz Harriet Apezak, pilota, herria eta laguneri uko eginez alde bat. Hori ere da apez pilotaria, Jainkoaren gizona oroz lehen, plazagizontasunak sortu dizkion traba eta eraginetaraino, baina bere naturaren gostu eta tirantza heietarik deus ahantzi gabe.
|
|
|
partida> horiek.> Azken> aldi> batez> > ginen>: > Jean> Havart> garruztarrak> eremaiten> > larunbat> rditan> > Magazine? > emankizunerat.> Hamar> > behar> ginen.>
|
Bat
batean, > hor> ikusten> dugu> Serge> Gainsbourg> oraino> guti> ezagutua, > > segur> > ez> dakit> zenetz, > kantatzeko> haatik> alderdi> guti> orduan, > gure> gostuko, > eta> gure> aldia> etorri> zen, > argiak&a...
|
|
|
Orain Lizarragak darabiltzan errepikapenetako batzuk ikusiko ditugu: ...rin, bam bam bam> («Bitarteo> ezkildorre kaskoan> zego> kontino> > zuzi> edo> antortxa> andi> bat> bam bam bam, > turditu> gabe> argia> batere> elurketa> guziareki», JMESB, 441, «ta> itxekirik> [labea] > bam bam > bam>, HGN1, 329), bat banaka,
|
bat
batean, beiti beitia, berla berla, berri berritan, bete betea, dar dar dar, dal dal dal> («asi> ze> ika > ratzen>, JMESB, 136), dei> ta> dei, doi doia, dra dra dra> («ikus > teunte> > direla> nausia> ta> mutila> > kamelloetan>, ibid., 361), dre dre dre> («eta> er... 467), giri giri> > bete) >, erabat aserik, arrunt beterik?
|
|
|
Begien bistakoa da, edu berean, irakurraldi horiek beren mugak dituztela. Mugak muga, so egite juridikoa aberasgarria izan daitekeela ere ezin uka,
|
batik
bat ikusteko nola darabilen orduko euskaldun ikasi batek zuzenbidearen mundua.
|
|
|
Horra, bada, nola gelditu den euskararen aztarna hori hango mintzoan arras sustraitua, hango zainetan sartua, erdaran eta euskaran. Nirekin solasean ari zen hark ez daki euskaraz (hau ere, artista haren kasuan bezala, aski harrigarria da, Baztangoa izatea eta euskaraz ez jakitea, baina tira!), kontua da hark ez zekiela euskaraz, baina elkarrizketan
|
bat
batean atera zitzaiola. Ya puedes decir, si!?. Holako kontuak, aski interesgarriak, aztertu gabe daude.
|
|
|
Ez da erraza, ez testu mekanografiatuan, ezta inprentakoan ere, irizpide homogeneo baten araberako olerkien zenbaketa zehatza burutzea. Txakolinaren> ospatzean olerki solte modura agertzen ziren poema batzuk, osorik zein partzialki, antzerki modurako testuetan, bateratuak agertzen zaizkigu Hiru> liburuan, Txakolinaren> ospakuntza> 1> eta> 2an eta Hiru> atalburuetan
|
batik
bat. Testu mekanografiatuan agertzen ez ziren poema batzuk, inprentako edizioan agertzen dira lehenengoz, bai olerki solte gisara, bai antzerki antzerako testuetan:
|
|
|
1ean eta> 2an,
|
batik
bat, baita Hiru> gizonak> eta Alegiak> eta> beste> atalburuetan ere.
|
|
|
Hara printzipioa emana! (Txakolinaren ospakizunetan lagundu nion nik
|
batik
bat, beste atalen batean ukituren bat egin banion ere). Txakolinaren ospakizuna ospakizuna zen zinez, liturgia kasik (geroago datu gehiago).
|
|
|
Beraz, Bizinai> izengoitia bai baina, otxandiarrentzat, fabrika eta jauregia, oikonimoa Bizinaiena, Bizinai > tarrena.
|
Bat
batean bildutako oikonimo batzuk: Marindarrena (Eskoriatzako Marin elizateko jatorrikoen etxea), Obena (agian, mugako Dimako Oba auzokoena), Txominena (aspaldiko kafea, Durangon ere bazen 1900ko urte berriz inauguratuko kafea,. Café Siglo XX?
|
|
|
Euskal Esnalearen egutegi takoa izan zen urte haietan() berori batez ere euskararen aldeko tresna kultural bezala erabili nahi izan zuena. Elkarte hau jaio eta berehala heldu zitzaion Egundiya> prestatzeari (1908), eta hurrengo urtean kalean zen egutegi berri hau,
|
batik
bat Gipuzkoara begira egina.
|
|
|
Ikus daitekeenez, kultur ekimen estimagarria da BBK k burutzen zuen hau. Baina salmenta merkatuko usadioetatik kanpo geratzen zen hedapena, doan eman eta finantza etxe baten bidez egiten zelako
|
batik
bat, eta ez liburu denda eta ohiko sare komertzialaren bitartez.
|
|
|
lan-talde eta estilo berriarekin M. Olazar jaunak sortu zuen egutegi berritik (1981), eta bereziki Bizkaiko Aurrezki Kutxak lehenengo eta bi Kutxa bateratuek gero, egutegi berri hau babestu eta doan salduko zutela erabakitzean. Horrek lanerako baldintza guz tiak aldarazi zituen, eta bizkaierazko Arantzazuko Egutegia
|
bat
batean bere merkaturik gabe edo geratu zen. Ahulduz zetorrena, itota, beraz.
|
|
|
1947an,
|
bat
batean, eliz agerpena izanik ere, errezo eta dotrina liburue tatik kanpoko zerbaitekin egiten dugu topo: Arantzazuko> Andre> Mariaren> Egutegia.
|
|
|
Jeanek lehenagotik zuen buruorde karguarekin jarraitzen zuen. Hori kontuan izanda, A. Villasante euskaltzainburu zen garaian,
|
batik
bat Ipar Euskal Herriko ordezkaritza sortu eta eraman zuen Jeanek, gai hau aurreko kapituluan azaldu dugularik. Horrez gaiz, Villasante berak proposatuta, batzarretako moderatzaile izendatu zuen Haritschelhar, horretarako berak baino doe hobeak zituela uste baitzuen.
|
|
|
Gerraostean agertuko da indarrez hiriaren problematika euskal literaturan, Mirande, Txillardegi, Aresti eta Saizarbitoriarekin,
|
batik
bat. Hiriaren agerpena, paisaia edo ekintza erromaneskoaren kokagune gisa, gauza paradoxikoa da garai hartako euskal idazleentzat:
|
|
|
Atxagaren Obabakoak> liburuaren sagarapenak (1989) unibertsaltasuna euskaraz lor zitekeela frogaturik utzi zuen eta hortaz esan daiteke hiririk gabeko hiritartasuna iritsi zuela euskal literaturak, behar bada, kurioski, zilegitasun nazionalaren arazoa oraindik konpontzeke utziz. Hots, euskal literatur sistema oraindik ere hiriburu garbirik gabea da, ahula beraz bere egiturari bagagozkio, eta ahulezia honen zantzurik nabarmenena zera da, kanpotiko ezagupen sistemak?
|
batik
bat espainiar hiriburu literarioetatik datorrena (Madrid edo Bartzelona), hobeto funtzionatzen duela bertakoak baino.
|
|
|
Aldiz, hiriburu literario euskaldun baten ausentziak hor dirau baita berarekin batera datorren legitimazio nazionalaren eskasiak. Hortik hiriaren obsesioa,
|
batik
bat eleberrigintzan. Modernotasuna edo unibertsaltasuna lortzea badago euskaraz, baina non lortu
|
|
|
Hori da 70eko eta 80eko hamarkada hasieran ezker abertzalearen utopiak sinetsiaraziko diona Bazterri, horregatik sartuko da bere koadrilakoek herrian sortzen duten ETAren komandotxoan. Baina herrian antolatu duten rock kontzertu abertzale baten karietara lagun taldeko Ferminek« Gora iraultza sexual» pankarta irekitzen duenean eta ekintza horrek lagunengandiko trufak baino erakarriko ez dizkiola ikusirik ulertzen du
|
bat
batean Bazterrek hala betidanik homosexuala izan dela, nola homosexualentzat ez dagoela tokirik Aranaz Lekunberrin:
|
|
|
persona> non> grata> bihurtuko da Jon Ezenarro artikulua plazaratu bezain laster. Kuriosoa da, bestalde, ikustea nola, metaforari eutsiz, bere iragana Urzagak agerian uzten duenean, amorante guztiak desagertzen zaizkion
|
bat
batean Ezenarrori, berriro ere bizitea sexual pobre batera itzuliz.
|
|
|
Batzuek gehien bat, ekintza? adieraz ten omen dute (pen, keta> edo mendu k); beste batzuek,
|
batik
bat
|
|
|
ageri direnez, Apeos> de> Navarra> > 1726> y> 1727> agirietatik eta XVII. mendeko bertze Apeo> batzuetatik jasoak
|
batik
bat, eta lan honen amaieran aipatzen den bibliografiatik ere. Kontuan izan behar da XVIII. menderaino nahiko zuzen eta itxura aldatze handiegirik gabe transkribatu ohi zirela toponimoak Nafarroako agirietan.
|
|
|
–(t) egi (a), >, degi (a) > sudurkarien ondotik. Aitzinekoek baino anitzez maiztasun gutxiago du oikonimian, izena, deitura, lanbidea eta izen goitia adierazten duten etxe izenetan aurkitzen da
|
batik
bat: Kusindegia.
|
|
|
Gorputzaren zatiak pertsonaren ezaugarri fisikoak seinalatzen dituzten izengoiti bihurtzen dira,
|
batik
bat forma hipokoristikoan ageri direnean edota kolorea edo tamaina deskribatzen duen izenondo batez osatuak:
|
|
|
4.2 Sarreran aipatu dugu XVII. mendera arte,
|
batik
bat, izengoitien erabilera nahiko arrunta zela.
|
|
|
Egiategirentzat gehiegi guztien konparaketa edo metafora da sua, baina su onak (maitasuna) ere badira berotzen dutenak, baita batzuk erretzen (infer nukoa), eta
|
baten
batek hotza banatzen (bihotz gogorra).
|
|
|
– Lehen graduko mug. sing. au> da, eta hitzak a> bokala duenean amaieran, eau> aldaketa jasaten du, bigarrenean eori> egiten duen legetxe (llageau, > peneau, > denporeorrek), gaur egungo bizkaieraren bidetik (alabea, > alabeau, > alabeori) 6 Bestetarikorik ere bada
|
baten
bat, ostera: frutaau> (41v).
|
|
|
Haatik, oraingoan,
|
batik
bat beste berezitasun bat garatzen du: Andre Mariaren maitasunaren izaera betegina du gune.
|
|
|
Ehun eta bi bertso lerro horien jomuga ez zen biografia baterako datuak uztea; izan ere, hala nahi izanez gero, bazuen lekurik emandako xehetasunak ugaltzeko, baina bestetarako erabili du leku hori: gertaera mingarri baten berri zehatz mehatz igortzeko baino gehiago, bere burua zuritzeko eta,
|
batik
bat, gisa honetako bidegabekeria paira dezakeenari lekzioa emateko.
|
|
|
Besterik zen funtzio kona tibo horren zeregina aurreko sailean: pertsona desberdinak testura erakarri eta,
|
batik
bat, pertsona horietako baten portaeran eragin: entzule irakur learengan.
|
|
|
arteko parekotasuna,
|
bat
bateko sorkuntzarena eta poesia idatziarena, preses
|
|
|
Bi mila baino gehiago urtetan erdi ahantzirik egon ondoren,
|
bat
batean, XIX. mendean, non eta Frantzian, Jules Verne-ri esker, berriz ere plazaratu zen, bere Hogei> izeneko eleberri famatuan zientzia fikzioko idazle horrek Nautilus> itsaspekontziko kapitaina, misterio kutsua emateko edo, Nemo> izenaz bataiatu zuenean. Eta ez zen hori, gainera, Polifemoren latin izena berreskuratu zuen autore bakarra.
|
|
|
53 Egia esan, intsektu hau ikustea guztiz zaila da entomologo eta bildumatzailearentzat ere, bera kantatzen ari den zuhaitz abarrera norbait hurreratu bezain laster
|
bat
batean isil tzen baita, eta gorputza marroixka eta hegalak gardenak dituenez, ez da erraza non kokatua den antzematea. Gehiago hurbilduz gero, hegaz egiten du, urrunera ihesiz.
|
|
|
Baina,
|
bat
bateko bertsolarien txapelketa nagusiez gain, hor zeuden bertso jaialdi xumeagoak eta bertsopaper lehiaketak ere. Eta behin eta berriro hartu zuen horietan parte, jaialdiak antolatzen eta gidatzen eta lehiaketetan epaimahaiko lanak egiten.
|
|
|
98ko belaunaldiko idazleen kasuan, hein handiz positibismoa eta zientzia kondenatuz, literatura baliatu zuten espainiar arimara iristeko. Herriarenizpiritua inbokatzen zuten, Volksgeist erromantikoa, nortasun kastizoa, beti konstante mantentzen zena, intrahistorikoa, eta
|
batik
bat Gaztelan errebelatu zitzaien232.
|
|
|
Ideia bera baieztatzen du Mikel Aizpuru historialariak: «Toros y zarzuelas se constituyen en los años finales del siglo XIX como las fiestas y músicas más nacionales»379 Espainolismo ideia horren bezeria neurri handiz herri mailakoa bazen ere (seguruenik kaletarra
|
batik
bat, nekazaria gutxiago), ez da ahaztu behar eliteek parte zuzena izan zutela identitate horren sorreran eta sustapenean. Ez hainbeste intelektual «handiek» (Costa, Altamira, Unamuno, etab.), baizik gehiago erdi mailako idazle, kazetari eta gisakoek.
|
|
|
Horixe gertatzen zait niri Azkueren erlijiotasunera gerturatzen naizenean. Liburu honek Azkueren jarduera «profanoak» aztertzen dituenez
|
batik
bat, erlijiotasunaren gaia ukitu gabe utz zitekeen. Baina bere obra eta proiektuen zentzua ulertzeko ezinbesteko aldagaia izanik bere erlijiotasuna, berau ikertu da, jakinik ere, arlo honetan interpretazio honek muga nabarmenak izango dituela.
|
|
|
Horra bada, frankismo ilunenean ere euskal hiztegi normatibo baten defentsa Oleaga eta Etxaideren eskutik. Irigaraik, agian Iparraldeko euskaldunak ez baztertzeagatik edo agian abagune txarraren beldurrez, eta Urkixok ziurrenik beretzat euskara ikergaia zelako
|
batik
bat, aldiz gurago izan zuten hiztegi deskriptibo soil bat egitea. Ez ziren ados jarri eta «Erabagirik ezta artu».
|
|
|
1890eko hamarkadan Azkuek zarzuelak idazteari ekin zion. Horretan laguntzen zutenen artean, Juan Carlos Gortazar (musika kontuetan), Nicolas Viar, Oscar Rochelt (testuekin
|
batik
bat) eta Manuel Losada (dekoratu eta jantziekin) nabarmendu behar dira141 Hauek guztiok Bilboko kultur bizitza burgesaren erdian murgildurik zebiltzan142 Nicolas Viar eta Oscar Rochelt, Azkueren klaseetako ikasle izanak, Euskalerria Elkarteko kideak ziren, Sotaren gizonak. Rochelt, musikazalea ere bazen, wagneriano ezaguna143 Eta ildo beretik jotzen zuen Gortazarrek, Bilboko Elkarte Koralaren sustatzaile nabarmen eta kultur mezenasa.
|
|
|
Hasieran Azkueren ereduko euskaraz idazten segitu zuen, baina hurbilketa politikoak eta konbertsio ideologikoak, laster, Sabino Aranaren hizkuntza arloko ideien onarpena ere ekarri zioten. Hala ere, aldaketa ez zen
|
bat
batekoa izan. Hola, 1905ean, jeltzale sabindarren Euzkadi kultur aldizkarian idatzitako kolaborazio batean, Bustintzak Arana Goiri, Azkue eta Mogel aipatzen zituen eredu gisa, bilbotar apaizaren hizkuntza eredutik abandotarrarengandik baino gertuagoko euskaraz idazten zuelarik475.
|
|
|
belaunaldi desberdinekoak izateak (lehenak 66 urte zituena 1930ean, bigarrenak 34) eta beren biziguneen arteko distantzia geografikoak elkarlana oztopatu bide zuten. 1930 urtean euskaltzaleen arteko bazkari
|
batean
batera suertatu ziren, baina ez dirudi elkarrekin harreman zuzenik abiatu zutenik. Era berean,. Aitzolekin?
|
|
|
Euskal Erria aldizkarian argitaratu zen proiektu hori eta Gipuzkoako Diputazioari zuzentzen zitzaion66 Txurrukaren Akademiak xede nagusitzat aurrenik euskal hiztegi osoa biltzea, eta ondoren ortografia finkatzea zuen (justu Azkuek egiten zuen proposamenaren alderantzizko ordenan). Azkue Txurrukarekin harremanetan jarri zen, eta bere egitasmoa helarazi zion, are Euskalzaletik sustengua emanez67 Txurrukaren asmoa baina Azkuerenetik aldentzen zen, ezen
|
batik
bat hizkuntzaren inbentario bat egin nahi zuen, «salvar, siquiera sea para la historia, los restos de la lengua Euskara», hizkuntza arautu eta suspertzeko itxaropen handirik gabe68.
|
|
|
Katedrako ikasle gehienak ingurune burgesetik zetozen. Euskararekiko interes eta eskari sozial bat bazegoela katedra ireki zen urtean ikusi zen,
|
bat
batean 53 ikasle matrikulatu baitziren. Hurrengo urteetan ikasle kopuruak behera egin zuen, 1895ean hamaikaraino jeitsiz, beharbada klaseek ez zituztelako espektatibak betetzen.
|
|
|
Ikusten denez, Azkue euskara unibertsitatean sartzearen alde zegoen, ez soilik ikergai gisa baizik baita irakas hizkuntza gisa ere. Alta, helburu hori
|
bat
batean ezin gauzatu zitekeela uste zuen, epekako alternatiba bat proposatuz. Arazo nagusia, Azkueren aburuz, euskara kultur hizkuntza gisa aski landu gabe egotea zen («empieza ahora a salir de la incultura»).
|
|
|
Baina literalki hartuz gero zurrunegia gertatzen da, intelektual eta talde sozialen arteko harremana ez baita beti hain organikoa izaten, loturak eta konplizitateak falta ez badira ere. Gainera Gramsci k intelektual modernoen funtzioa bereziki klaseen interes ekonomikoen defentsan ikusi bazuen ere, eta
|
batik
bat burgesiaren zerbitzuan, egungo adituen artean azpimarratu izan da intelektual gehienek interes urria zutela auzi ekonomikoengatik eta balio burgesak mespretxatzen zituztela, beren kezka nagusia morala izanik. (Cf. horretaz Varela, 1999:
|
|
|
Hola, Iparraldeko euskaltzaleen agerkari nagusia zen Eskualduna, adibidez, Lapurdi, Nafarroa Behere eta Zuberoan zentratzen zen, Frantziako politika berari Hegoaldekoari baino arreta askoz handiagoa eskainiz. Ildo berean, bere burua euskal nazionalista gisa aurkezten zuen mugimenduaren politika ez zen Euskal Herri perspektibarekin lantzen, baizik Hegoaldeari edo are soilik Bizkaiari begira,
|
batik
bat gaztelaniaz, frantsesa osotara ahaztuz, eta sarritan are euskara ere. Aldiz Azkueren kasuan, bereziki 1900etik aurrera, lurraldetasun aldarrikapen argiak egiten ibiltzen ez bazen ere, de facto, bere obran eta harremanetan Euskal Herri perspektibarekin aritzen saiatu zen, ez gabeziarik gabe, jakina, baina hein handiz lortuz.
|
|
|
Kuriosoa da, halaber, Arabako eta Nafarroako Diputazioen atzerapena BizkaiGipuzkoarekiko eta baita halako batean, irailean, egun batetik bestera onartzea. Susma liteke Gipuzkoak eta Bizkaiak onarturik, gaia Araba eta Nafarroan sine, die atzeratzeko arriskua egon zitekeela, eta egoera horretan, udako oporren etenaldiaren ostean,
|
baten
batek hariak mugitu zituela irailean gauzak ostera ere martxan jartzeko (Eusko Ikaskuntzak. EJBk?
|
|
|
Bi erakunde hauek, hitzarmenaren bitartez, euskararen normalizazioa bideratzeko asmoa adierazi zuten. Helburu hori lortzeko zenbait proiektu praktikan jartzea aurreikusi zuten,
|
batik
bat euskararen kalitatea sustatzeko elkarlanean testuak nahiz ikerketa lanak bulkatzea, batera argitaratu eta kaleratu ahal izateko.
|
|
|
1 Ahozkoa.
|
Bat
batekoa, berehalakoa, iragankorra, informazioa bururatu ahala hautatua, testuaren egitura irekia (digresioak, errepikapenak, norabide aldatzeak...), kohesioa neurri batean doinuerak eta erritmoak bideratua....
|
|
|
(adierazkortasun funtzio hori du onomatopeiak), adiskidetasuna (hika hitz egitea), arrunkeriak esatea (kriston, idiarena jo, atxurra harrapatu...), silabak jatea (einbiau...), makulu asko (ze, tira, ba,...) eta hainbat gehiago. Azken batean, lasaitasun eta adiskidetasun giroak biltzen gaituenean erabiltzen den hizkera azkar,
|
bat
bateko eta arduragabe hori da hizkera kolokiala.
|
|
|
ahozko komunikazio ohikoenak, informalak eta
|
bat
batekoak, erabilgarritasuna edo bizikidetza helburu dutenak, bai erabilera gero eta landuagoak eta formalagoak behar dituzten komunikazio egoerak, eremu akademikoari edo profesionalari lotuta daudenak.
|
|
|
Egoera informaletan jariokortasunez,
|
bat
batean eta egoki mintzatzea, gainerakoenganako errespetua erakutsiz eta elkarrizketaren arau sozio komunikatiboak errespetatuz, pertsonen arteko komunikazio ona garatzeko eta horretaz gozatzeko.
|
|
|
/ 14 Hemen
|
baten
batek esan lezake, eta batuaren aldaera ahalik eta landuena noiz. Gogoan hartu behar da kurtsoetan aurrera egin ahala, denetariko testuak ikusi eta jorratuko dituztela.
|
|
|
Euskaltzaindiak uste du, eta hori ez da uste hutsa zehazki froga daitekeen iritzia baizik, badela oraindik, lehen ere izan den bezalaxe, euskara bakar bat euskalkien ñabardurak estaltzen eta itxuraldatzen ez duena. Euskalkien eta tokian tokiko hizkeren arteko bereizkuntzak, egungo egunean ere, axaleko itxuraldatzeak dira
|
batik
bat, hizkuntzaren muin sakona bere iraunkor hartan uzten dutenak. Hizkuntzaren oinarri batu hori, eta oinarri horren egitura (euskalki guztien egitura komuna), dira beti gogoan eduki behar ditugunak, gure ahaleginak euskararen batera biderako, eta ez bereizirik daudenen sakabanatzeko, izan daitezen (Mitxelena).
|
|
|
Euskaltzaindiak uste du, eta hori ez da uste hutsa, zehazki froga daitekeen iritzia baizik, badela oraindik, lehen ere izan den bezalaxe, euskara bakar bat euskalkien ñabardurak estaltzen eta itxuraldatzen ez duena. Euskalkien eta tokian tokiko hizkeren arteko bereizkuntzak, egungo egunean ere, axaleko itxuraldatzeak dira
|
batik
bat, hizkuntzaren muin sakona bere iraunkor hartan uzten dutenak. Hizkuntzaren oinarri batu hori, eta oinarri horren egitura (euskalki guztien egitura komuna) dira beti gogoan eduki behar ditugunak, gure ahaleginak euskararen batera biderako, eta ez berezirik daudenen sakabanatzeko, izan daitezen.
|
|
|
2.3 Bidezkoa da tokian tokiko administrazioek bertako euskalkia erabiltzea herritarrekiko harremanetan,
|
batik
bat ahozkoetan.
|
|
2009
|
|
|
Urtebetegeroago plazaratu zen, Jakinaldizkarian,?
|
Bat
bateko bertso gintzaren didaktikaz, artikulua (Esnal, 1993a), JuanMariren. Atalondo, arti kuluaatariko (Lekuona, 1993).
|
|
|
Ezginabiltzan ez etxehaundi, ostatu zilardun etajauregietan, bai haatik, ahalbezalabegiztatu tontorretanzubi erreka xaharedoelizaharridunxaharretan.
|
Bat
batean Larzabalek botako zidan: «Geldi, geldi! »etanigeldi: artzain batzuenhor makilaeskuanetagaltzakgoitibiribilkaturik patarrari zoala... edoherriko kamineroalanetikorainoheltzekoa: «Hunekinjakinendiaguauzotegihorren izenaetahemengo berriak ere» holaibiliakgiragubiak, herriz herri eta berrizberri, astelehenegunetanbereziki.Ezduteaerraiten, edoholazenainitz apezginendenborahartanbederen, ape... Zerbait gehiagorekin halerehor:
|
|
|
Gizakiarengenesiaazaltzeko, olerkaria gizakontzientziarenlehen argi izpitxoak sortu zirenetik abiatzen da (unetxo
|
bat
batean, mende luzeetako
|
|
|
Aldaketa horiek,
|
batik
bat bere olerkiekin horren arduratsuaizan zen
|
|
|
Hitzberoa, beraz.Ezda gauzabera, haumahaiada, erakusteaedo. Bonbolontena, enelaztana, ezeginlorikbasoan, azeritxoak eraoango zaitu erbia zarelakoan?. Hizkuntza denotatiboa, ingurua nolakoa den erakusten duenabeharrezkoa da, etaeskolakhorierakusten dubatezere; bainahizkun tza afektiboa beharrezkoagoada,
|
batik
bat lehen urteetan. Hizkuntza bat ingurua erakusteko,, haumahaiada, esatekobakarrik irakasten bada, erabat formala izango da, eskolarako bakarrik erabiliko da, eta behar afektiboak bestenolabaitadierazibeharkodituhaurrak (batezerenerabezarorairistean), gaztelaniazedoingelesez, edohizkuntzaezdenbesteadierazpide batenbidez.
|
|
|
|
Bat
bateko gizarte eragin handia ez zuten gaietan baketsuago zen lan egitea. Euskal morfologiaren inguruan Azkuek makina bat lan prestatu zuen gero biltzarretan batzarkideen aurrean irakurri eta guztien artean eztabaidatzeko.
|
|
|
Euskaltzaindiak ikerketa egiten duenean, ikerketa nazionala egiten du. Hau da, sakabanatuta dagoen herri honetan badira proiektuak inork gutxik egingo dituenak, eta
|
baten
batek egin behar dituenak. Proiektu horiek batasuna eskatzen dute, euskararen
|
|
|
1896tik aurrera, Balentin Berrio Otxoa ikastetxearen sorkuntza bultzatuta. Euskal Izkindea gramatika ez ezik, irakurgaiak, ortografia proiektuak eta euskara ikasteko metodoak sortu eta argitaratu zituen, Institutuko ikasleentzat
|
batik
bat. Garai hartan bultzatu zituen euskarazko bi aldizkari ere:
|
|
|
Ortzuri (1911) eta Urlo (1914). Opera horiek, azkenak
|
batik
bat, ez zuten batere arrakastarik izan.
|
|
|
500 orritik gorako liburuan, izen sintagma eta horren osagaiak izan ziren aztergai nagusiak, hala nola izena, izenordainak, determinatzaileak, adjektiboa, izenlagunak eta abar. Biltze lana egin zuten
|
batik
bat lehen liburuki hartan, han aurkeztu ziren gai gehienak lehendik aski aztertuak baitzeuden. 1985ean argitaratu zuten, baina 1987an lehen liburukiaren eranskina ere argitaratu zenez, 1991n berriro argitaratu zen EGLU I, osaturik.
|
|
|
80etan hasitako lanarekin jarraitu zuen batzordeak 90etan, baina lanerako askoz baliabide hobeekin,
|
batik
bat Orotariko Euskal Hiztegirako eginiko corpus handia eskuragarri izan baitzuen 1990etik aurrera. Azterketa esparrua zabaldu egin zuten baliabide berriek, eta azterketen sakontasuna eta kalitatea hobetu.
|
|
|
Dialektologia batzordea, beraz, ez zen hutsetik hasi 1980 urtean eratu zenean, hizkuntz atlasa egitea helburu nagusi hartuta. Batzordeburu Patxi Ondarra zela, atlasa nola egin zehazteko azterlanak eta gogoetak egiten aritu zen
|
batik
bat batzordea lehen urteetan, Dialektologia jardunaldien eta bestelakoen bidez. Atlasa egiteko irizpideak IV. eta V. Jardunaldietan finkatu zituzten, 1984an eta 1985ean, hurrengo urtean inkestagileen taldea osatu zuten eta 1987an ekin zioten atlaserako grabazioak egiteari.
|
|
|
Hurrengo urteetan toponimia arautzeko irizpideak prestatzeari ekin zion batzordeak,
|
batik
bat Patxi Salaberri eta Mikel Gorrotxategi batzordekideen eskutik. Horretaz gain, exonomastikaren arloa ere aztergai izan zuen batzordeak, baina, 1998tik aurrera, Euskal Herriko izendegiak finkatzeko lanari ekin zion berriro Onomastika batzordeak, Exonomastika azpibatzordeak bere lanetan jarraitzen zuen bitartean:
|
|
|
Eguneroko kontsulten erantzunak (ez da ahaztu behar Euskaltzaindira iristen diren kontsultarik gehienak onomastikari buruzkoak direla) Onomastika zerbitzutik bideratzen direnak. Beste aldetik, gobernu, diputazio eta udaletatik
|
batik
bat planteatzen diren toponimia lanetarako Batzordeak eskaintzen duen aholkularitza, orientazio akademikoa eta gainbegiratze lana. Horren lekuko dira, besteak beste, gobernu diputazioen eta udal batzuen babespean egin diren toponimia lanak eta Onomasticon Vasconiae bilduman argitara eman diren beste zenbait ere.
|
|
|
|
Batik
bat, eta beste ezeren gainetik, Euskal Herriko bertsolari txapelketa nagusiak daude, horrek esan nahi duen guztiarekin. Lehenik, 1960, 1962, 1965 eta 1967ko txapelketak; gero, etenaldi baten ondoren, 1980 eta 1982koak.
|
|
|
modutara gauzatu izan da: batetik, erabilera eremuak hausnarketaren eta gogoetaren bidez aztertuz; eta, bestetik, zenbait egoera larriren aitzinean
|
batik
bat, herri erakundeen aurrean adierazpen puntualen bidez Euskaltzaindiaren kezka agertuz.
|
|
2010
|
|
|
Egia esan, egileak berak ederki asko argitzen ditu lanaren motibazio iturriak. Baina,
|
baten
batek galde dezake ez ote den arraroa literatura atsegin duen batek Agirre Asteasukorengana jotzea literatur balio bila, haren maila ez baita segurua. Galdetzaile zorrotz hori ulertzaile makalagoa ez bada, berehala ohartuko da Asteasuko Agirreren eracusaldiac corpustzat hautatzeak baduela holako errebindikazio kutsu bat ere.
|
|
|
Badirudi erretorikaz mintzo garenean bi ikuspegiz, ikermoldez eta kontzeptuz ere aritu gaitezkeela; eta bakoitzak, jakina, bere arrazoibide eta azterbideak ditu. Eta are gehiago, balirudike erretorikari buruzko lan oro molde horietako
|
batekin
bat etorri behar dela ezinbestean, hots: argudioen> erretorika edo erretorika orokorra> (ardatz sintagmatikoa), edota, bestela, figuren> erretorika, erretorika elocutiboa> (ardatz paradigmatikoa).
|
|
|
Aipatutako legeak mende laurdeneko ibilbidean norainoko eragina izan duen jakiteko ezinbestekoa zen, besteak beste, hezkuntzan, eskola munduan
|
batik
bat, izan duen garapena eta ondorioak aztertu eta azaltzea.
|
|
|
Hori du EAEk bere ezaugarri berezienetakoa. Ez Espainian eta ez Europako beste hiztun herri txiki gehienetan dago eredu aniztasun hori hemen bezain zehatz definitua111 Zehaztapen hori ez zen
|
bat
batean osatu: EEN Legea onartu zenerako egina zegoen, funtsean, A, B eta ereduen diseinu lanaren parterik zailena.
|
|
|
Horrexek ekarri zuen, besteak beste, hainbat ikastetxek bere ikaslerroak A eredutik Bra, edota Atik zein Btik Dra, aldatzea. Aldaketa horietariko gehienak ez ziren
|
bat
batean gertatu. Motibo sendorik izan da horretarako.
|
|
|
Legeek eta gainerako arauzko erabakiek finkatua duten marko nagusi hori ezin izan da, hasieran esandako motiboengatik, kolpean eta
|
bat
batean hezurmamitu.
|
|
|
Euskaldun hutsik, euskaraz besterik ez dakienik, apenas gelditzen da inor gure artean, hiruzpalau urtetik gorakoetan. Erdaldun hutsak eta (mintzagai jasoetan edo idatzizko zereginetan
|
batik
bat) erdaraz erosoago moldatzen diren vasco euskaldunak, aldiz, asko dira: multzo biak batuz, gehiengo zabal zabala.
|
|
|
testu luzeak eta zailak ulertzen ditu.
|
Bat
bateko adiarezpen erraza egin dezake hitzak bilatu gabe. eta hitz jokoak ulertzen ditu.
|
|
|
Moyano Legea 1857an indarrean jarri zela, urte gutxi iraun zuten bestelako hezkuntza politika saio batzuk izan ziren II. Gerra Karlistan zehar (18731876); esaterako, euskararen eta berezko hezkuntza politikoaren aldeko saioak Hego Euskal Herrian,
|
batik
bat Gipuzkoan eta Bizkaian. 1876tik aurrera, ordea, II. Gerra Karlista bukatu eta foruen indargabetzearen ondorioz, euskararen eta euskal kulturaren berpizkundea eman zen Euskal Herrian:
|
|
|
Gerra aurretik ere izan ziren etxe eskolak Euskal Herrian, baina Zipitriak euskararentzako eta euskal hezkuntzarentzako erabat arrotza zen testuinguruan jarri zuen martxan berea. Horrek, noski, bazuen meritura; baina,
|
batik
bat, arriskutsua zen.
|
|
|
Ikastolak martxan jarri zituen belaunaldiak eragile askoren laguntza eta babesa izan zuen, belaunaldi horrek berak bestelako eginkizunetan parte hartu zuelako XX. mendeko 50eko hamarkadan zehar. Gaur egun kultur jardun gisa ezagutzen dira, baina orduan,
|
batik
bat, jendearentzako topaguneak izan ziren, diktaduraren giro itogarritik ihes egiteko elkarguneak: dantza taldeak, musika taldeak, euskara irakasten zuten taldeak, elizaren inguruko kristau taldeak, mendi taldeak?
|
|
|
Ikastolak ez ziren
|
bat
batean sortu. Baina bat batekotasuna izan zen, hastapeneko urteetan, ikastolen adierazleetako bat.
|
|
|
–Konbentzimendu lana zen hura. Eta zaila izaten zen,
|
batik
bat lehendabiziko urteetan?. Baina baliabide falta gogoarekin ordezkatzen zen.
|
|
|
Izan ere, garai haietan, oso gutxi ziren irakasle titulua zutenak. Lehenik, irakasle ikasketek irudi txarra zutelako Euskal Herrian,
|
batik
bat Gipuzkoan eta Bizkaian. Frankismopean, eskolan aukeraturiko irakasleak jarri zituztenean, maisuek gerra aurretik zuten irudi txarra areagotu baino ez zen egin.
|