|
2000
|
|
|
hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu bat bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun,
|
bat
bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik. Niri ez dit ezer esaten ETBko programaren ahalegin nagusia enfokea, errealizazio ona... bada.
|
|
|
Dena dago egiteko. Ez bakarrik jaialdiak, aro bakoitzaren ikerketa egin behar da, beste formatoetako bertsoak,
|
bat
bateko bertsoak eta bertso jarriak; gure egungo entzuleen ikerketa sozio sikologikoa; barne prozesua, nola egituratu errimak...
|
|
2001
|
|
|
Hauek ere bazuten beren literatura: kopla zaharrak,
|
bat
bateko bertsoak, ipuinak, esaerak, eta nahi duzuena. Nabarmenena, noski, bertso lana zuten, bai jaietan eta bai hiletetan.
|
|
|
Aldi honetan ere ez zidaten kasurik egin. Baiezkoa eman izan balidate, han ere bertsolariak ba omen dira,
|
bat
batean bertsotan egiten dutenak, eta haien emaitzak biltzen, aztertzen etaargitaratzen ahaleginduko nintzen, hemengo bertsoekin egin dudan bezala. Gizakiaren bizitzak bidegurutze asko ditu, eta horietako batean gertatu nintzen ni orduan.
|
|
2002
|
|
|
Bertsolaritzaren aurrekari historikoetatik hasiz, honako gai hauek aurki daitezke, besteak beste, bertan: bertso jarrietatik
|
bat
bateko bertsoetara, bertsolaritzaren izaera gaur egun, bertsolaritzaren kokapena euskararen munduan, taldeko jardun ludiko ez formala: bertso eskola, egungo bertsolaritzaren adierazmailak, bertsolaritzaren oreka eta desafioak, entzulearen esku hartzea, Bertsozale Elkarteari buruzko hausnarketa, eta bat bateko bertsoaren sorkuntza prozesua eta bertso mota hori osatzeko estrategia nagusia.
|
|
|
bertso jarrietatik bat bateko bertsoetara, bertsolaritzaren izaera gaur egun, bertsolaritzaren kokapena euskararen munduan, taldeko jardun ludiko ez formala: bertso eskola, egungo bertsolaritzaren adierazmailak, bertsolaritzaren oreka eta desafioak, entzulearen esku hartzea, Bertsozale Elkarteari buruzko hausnarketa, eta
|
bat
bateko bertsoaren sorkuntza prozesua eta bertso mota hori osatzeko estrategia nagusia.
|
|
2003
|
|
|
Jon Mugartegi Iriondo berriatuarraren
|
bat
bateko bertso multzo batekin eta hark sortutako bertsopaperen beste sorta batekin osatu du Joxemari Iriondok «Segi, Mugartegi». Horrez gain, Bizkaiko bertsolari honen bizitzako unerik gogoangarrienak ere kontuan hartu ditu, hala nola soldaduskatik nahiko gaixo itzuli ondoren, plazara irten gabe hiru urte egin zituela, baina Azpillagak bere betiko bertso laguna etxean isilik geratzen utzi nahi ez, eta 1959 urtean Markinan egin zen Bizkaiko Txapelketako kanporaketara elkarrekin joatera animatu zuela.
|
|
|
Herriaren aurrean kantari,
|
bat
bateko bertsoak errez ta egoki asmatu ta botaten (zein taberna zulo baten, zein etxe barruko familia guztiaren aurrean; edota herrietako plazetan ta, gaur, antzokietan) dakianari deritxo plazagizona. Goian aitaturiko doeak ez dira nahikoa horretarako; ganera, beste batzuk be behar dira:
|
|
|
Bederatzi puntuko bertsoa osotu beharra, gai bat emonda. Oso gatxa da,
|
bat
bateko bertso saioetarako, ta horregaitik azkenengo txapelketan kendu egin eben hau.
|
|
|
XIXgarren gizaldia ezkerokoak baino ez ditugula gaur ezagutzen. (Orain, magnetofoiaren bitartez,
|
bat
bateko bertso asko be gordeten ditugu, doinu ta guzti: zenbat holango bertso ete daukaz Donostiako Muxika jaunak!).
|
|
2004
|
|
|
|
Bat
bateko bertsoak idatziz emateko...
|
|
|
|
Bat
bateko bertsoak idatziz emateko irizpideak
|
|
2005
|
|
|
Gaztaroan, oraindik ere aitatxi Erramun, amama Ixone eta Anjel Gizaburu etxeko morroia zaharrak bizi zirelarik, berauen ohorezko
|
bat
bateko bertsoak eskaintzen zizkieten kantariek. Eta festak bazeukan alaitasun kutsua.
|
|
2006
|
|
|
Ba al dakizu? Azken bolada honetan maiz datorkit gogora irail hartan, denboraldia amaituta, Irlandatik egin genuen bidaian zuk etengabe abesten zenuen The fields of Athenry abestia, eta
|
batik
bat bertso hura, begietara aditzen ninduzula behin eta berriro errepikatzen zenidan hura: " Our love was on the wing".
|
|
2007
|
|
|
Azkenik, Lehen Hezkuntzako ereduan ikasten duten 5 eta 6 mailetako eta DBHko lehenengo zikloko 372 ikaslek bertsolaritza ikasiko dute aurten, hain zuzen ere bertso teknika, bere historia, jendeaurreko jardunerako teknika,
|
bat
bateko bertso jardunerako bidean jartzea eta bertso kulturaz jantzi eta bertsozaletzea. Kasu horretan gainera lehendabiziko aldiz, eta ikasleek beraiek eskatuta, bertsolaritza klaseak DBHra ere zabaldu egin da.
|
|
2008
|
|
|
Joxerra Garziak, bertsolaritza erretorikaren bidez azaldu zuenean, bertsoa botatzeko uneari actio deitu zion, uneari eta moduari garrantzia eman behar baitzitzaizkion. Bertsozale Elkarteko Epaile Batzordeak idatzitako
|
Bat
bateko bertsoak epaitzeko irizpideak lanean, ordea, ez da agertzen actio a epaitzeko atal jakin horri dagozkion irizpideen zerrendarik. Hiperbolearen adibideak azaltzen dira; aldiz, ez da hizkuntza ez berbalaren erabilera, oro har,, primatzen?
|
|
2009
|
|
|
Ez dago bertsoen azterrenik ia XVIII. mende amaierara arte. Hala ere, gehienak bat batekoak barik jarriak dira, XIX. mendeko corpusa,
|
bat
bateko bertsoen corpusa, ez da handia. Behin XX. mende erdialdera ezkero, soinua grabatzeko tresnak eta bitartekoak sortu zirenean, ordutik bai gorde izan dira bertso saioak osorik, gaur egungoetara arte.
|
|
|
Baina bertsolaritzaren aztarnarik ez egotearen arrazoia ez da
|
bat
bateko bertsoak gordetzeko bitartekorik ez egotea bakarrik. Horrez gainera, bertsolaritza sagardotegietako giroarekin, jan edanarekin eta bizimodu arlotearekin lotu izan da, eta ez garai hain zaharretan bakarrik.
|
|
|
Urtebetegeroago plazaratu zen, Jakinaldizkarian,?
|
Bat
bateko bertso gintzaren didaktikaz, artikulua (Esnal, 1993a), JuanMariren. Atalondo, arti kuluaatariko (Lekuona, 1993).
|
|
|
Gure lagun batek beti esaten du bertsolariak gero eta elitistagoak garela. Parrandan gaudenean
|
baten
batek bertso bat eskatzen digunean derrigor bota behar dugula iruditzen zaio. Hori ere gure lana delakoan dago, eta amorratu egiten da ezetz esaten diodan bakoitzean.
|
|
|
Txingudin zerua iluntzen hasi zaigu, lehengo izadi miresgarria itzali da, bere argia Beltzeniaraino bultzatuz, txaloek bizirik irauten duten suargi gozoa. Ni nire margoa bukatzen ari naiz,
|
bat
bateko bertso margo beroa, koloretsua, Aitor Sarriegik bere beribila salgai duen bezala, nik ere saldu nahiko nukeena. Eta salduko dudala badakit, Amets sailkapen orokorrean bigarren sartu delako, Jon laugarren eta Julio bosgarren.
|
|
2010
|
|
|
Esanda daukagunez, ez zaigu Abarrategiren
|
bat
bateko bertsorik heldu. Ez 1935eko txapelketakorik, ez ostantzekorik.
|
|
|
–Uriarteren bat bateko bertsogintzatik, emoitza urria geratu jaku. Kepa Enbeita Urretxindorragaz askotan ibiltzen zela dinoe sasoiko lekukotzek, baina haren
|
bat
bateko bertsorik, guk dakigula, bat edo bi besterik ez jaku heldu? 54 Hurrengo lerroetan ahalegintxoa egingo dugu bertsolaria bere testuinguruan kokatzen eta, ahal den neurrian, haren bertso ibilbidea zehazten.
|
|
|
54. Xabier Amurizak zera ere gehitzen du Bizkaiko bertsogintza III. Gerra aurreko emoitzaliburuan, 1935eko txapelketako bertsoa aipatu eta gero: . Uriarteren beste
|
bat
bateko bertso bat be gordetzen da, berea dela guztiz ziurra ez da baina. Behin, tabernan, ordaintzeko modurik ez edo gogorik ez zeukan mutilzahar bati honako hauxe kantatu ei eutsan:
|
|
|
Faustino Etxebarria dimoztar bertsolariak ere, jakingarri batzuk ez eze, Utarre ren
|
bat
bateko bertso batzuk ere opesten dizkigu. Izan ere, 1932 urtearen bueltan, hamabost bat urte zituela? 1917an jaio zen?, Faustino gaztetxoak, Dimako Santa Ageda ermitara egun pasa joanda, aukera izan zuen Uriarterekin saiotxo bat egiteko:
|
|
|
Gasteiz, Bilbo, Eibar eta Durangon martxan jarri dituen irrati berriekin. Bertsolaritzan, Antonio Zavala() izan da handienetakoa, handiena ez bada bertsolaritza munduari egindako ekarpenen bidez, bestela galtzeko zorian zeuden bertso paperen, nahiz
|
bat
bateko bertsoen testigantza ugari bildu eta gero Auspoa sailean argitaratuz.
|
|
2011
|
|
|
Gusturago ikusiko genukeen, halere, Jose Coronadoren ordez beste edonor izan balitz protagonista. Azpimarratzekoa, lehiaketatik kanpo egon arren, Asier Altunaren Bertsolari ere,
|
bat
bateko bertsoaren mundua metafora iradokitzailez pantailaratzea lortu baitu nahiz eta dokumentaleko zenbait eduki eta diskurtso topiko samarrak gertatzen ahal zaizkien ikusle batzuei.
|
|
2012
|
|
|
Eta kristo guztia ustekabean harrapatu du
|
bat
batean bertso txinparta kantatu duenean. Ondo entonatuz gainera:
|
|
2013
|
|
|
24 ZAVALA, Antonio (1962) Txirrita (bizitza eta
|
bat
bateko bertsoak). Tolosa, Auspoa.
|
|
|
Jakina da gerraren inguruko kronika, azalpen, justifikazio edo deskripzioek leku zabala izan dutela nobela, entsegu, poesia edo
|
bat
bateko bertsoetan. Izan ere, euskal literaturaren orrialdeetan ez da falta gerrak sortutako erreakziorik, eta urte haietako ankerkeriak itzal luzea utzi du gure memoria literarioan (Lertxundi 1997:
|
|
|
Saio bakoitzean idazle batek hartuko du parte, ordu erdiko irakurraldia eginez, edozein izan daiteke generoa: narrazioa, nobela bateko pasarte hautatuak, poemak??, baina tarteka etenaldiak eginez, Uxue Alberdik eta Andoni Egañak irakurketa horretan oinarritutako
|
bat
bateko bertsoak kanta ditzaten, testua, edo testuak, aldez aurretik ezagutu gabe.
|
|
|
Horrela bada, Lekuonari jarraikiz, iduri du idatzizko bertsolaritzaren estatusa nolabait ere goragokoa zela bertsopaperarena edo
|
bat
bateko bertsoarena baino; eta, Salaberriren argibideak adierazten duen bezala, esan daiteke idatzizko genero horri jarraipen emanez erdietsi zuela idatzizko bertsolaritzak edo poesiak, Pizkundeak aurrera egin ahala, autonomia literarioa eta literatur instituzioaren maila.
|
|
|
Hainbat bertsolari maiz joaten zen Azken Portura, Basarriren aita ere oso bertsozalea baitzen.
|
Bat
bateko bertsorik ez zuen abesten baina bertso zahar asko buruz zekizkien. Giro horretan hasi zen Inazio mutikoa bertsoetara zaletzen.
|
|
|
Hirugarren eta azken oriotarra, Iñaki Gurrutxaga izango da. Gurrutxagak Aitzol Barandiaran izango du lagun biharko emanaldian, eta,
|
bat
batean bertso kantari ikusten ohituta bagaude ere, bertso jarriak izango ditu bihar auditoria betetzen dutenei eskaintzeko.
|
|
2014
|
|
|
Bertsozale Elkartea (2013): ?
|
Bat
bateko bertsoak epaitzeko irizpideak?, http://www.bertsozale.com/eu/ bertsolari txapelketa nagusia/ informazioa/ epai irizpideak [kontsulta: 2014 II].
|
|
|
Aurten, lehenengoz, Gazteen txapelketek bertso afari izaera hartu dute, eta ondorioz, afari meriendarekin hasiko dira saioak, 19:00etan. Gero, 20:30 inguruan emango diote hasiera helduen
|
bat
bateko bertso saioari.
|
|
|
Hauek zituzten Herelle bezalakoak enganarazi. Kanpotik heldu ziren etnologoek entzuten zutelarik bazeudela lur honetan
|
bat
bateko bertso kantariak nahi zuten fenomeno hori aztertu. Euskaldunak ez baitziren, tokiko jakintsuengana joan ohi ziren.
|
|
|
Batasun mailan biziki kontent izan nintzen emaitzaz.
|
Bat
bateko bertsoak antzerkiak ekarri gaia beste norabait eramaten zuen, eduki zein forma mailan, eta entzulearengan beste oihartzunak sortzen ere. Publikoaren ihardukipenak entzuten ziren hor bertsolariaren ahotik, kritika bat beroan bero eta bertsotan, erran nahi baitu entzuteko on.
|
|
2015
|
|
|
Bertsoaren bueltan egun osoko jaialdia antolatu dute larunbaterako Orion. 11:00etan hasiko da
|
bat
bateko bertso finala Orioko pilotalekuan. Bertan bost ariketa egin dituzte bederatzi parte hartzaileek:
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko
|
bat
bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Bestalde, informazio fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo honetan
|
bat
bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak ikusi ahal izateko fitxategiz hornitu nahi ditugu, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
|
Gu denok oilo lur berean bizi garen familia izanda, osagarri exotikoa eskaintzen zigun irlandar sendiak, baina ezteietako gorabehera guztietatik bat gelditu zitzaidan niri gogoan, oso bestelakoa. Meza elebidun euskal ingelesa amaitzen ari zela,
|
bat
batean bertsotan hasi zen osaba Migel; gauza arrunta da gaur ezteietan bertsolariak izatea, Lizaso eta Egaña ere eramaten dituzte batzuek elizkizunera, baina osabaren ateraldi hura guztiz ezusteko eta abisurik gabea izan zen. Ahots lodi eta doinu sentikorrean, horrelako zerbait kantatu zuen, gutxi gorabehera:
|
|
|
Artikuluan bertso saio batean parte hartuko duen robota aurkeztuko dugu beraz, atazak eskatzendituen portaera guztiak barne hartzen dituena: gai jartzailearen aginduak jaso eta prozesatu, mikrofonoa detektatu eta hara hurbildu,
|
bat
batean bertsoa sortu eta kantatu, eta gorputz adierazpidez mezuaindartu publikoarekin elkarreraginez.
|
|
|
Azaroaren 20an, barikua,
|
Bat
batean bertso musikatuen saioa izango dute Astrabuduko Josu Murueta kultur etxean. Ikuskizun horretan, Oskar Estanga eta hainbat musikariek munduko hainbat doinu erabiliko dituzte.
|
|
|
—Orduan, poemak idazten dituzu. Jendaurrean
|
bat
bateko bertsoak botatzen dituzten haietakoa zara?
|
|
|
Liburuetan ateratzen diren poemak besterik ez dut idazten.
|
Bat
bateko bertsoak egiten ez dakit.
|
|
2016
|
|
|
45 euro.
|
Bat
bateko bertsoak eta prestatutakoak tartekatuko dituzte. Bertsolariak:
|
|
|
Ikertzen aritu dira, ordea, eta konturatu artxibo anitz zeudela. Xalbador
|
bat
bateko bertsoetan ageri da. Hedabideetako grabaketak dira asko.Xalbador diskotik hamar bertso hartu dituzte eta 1977ko Herria eta Hizkuntza diskotik sei.
|
|
|
1 Honako informazio testu honetan,
|
bat
bateko bertso batek arrakastatsua izateko bete behar dituen
|
|
2017
|
|
|
Bigarrena Gabi de la Mazak karaoke bihurtutako bertsoa da, eta hirugarrena, Anjel Marik partida batetik atera berritan EITBri botatako
|
bat
bateko bertsoa; Txirritaren garai zaharreko izaera kronikagilea zaharberrituz, anoetarrak hamarreko txiki batean azaldu zuen egun hartan gertatutakoa kameraren aurrean.
|
|
|
1 Honako informazio testu honetan,
|
bat
bateko bertso batek arrakastatsua izateko bete behar dituen baldintzak edo ezaugarriak jasotzen dira. Ezaugarri bakoitza ilustratzeko, adibide bat ere eskaintzen da.
|
|
|
2017ko otsailean Lapurdi 1609 eta Bertsularien Lagunak elkarteek Senpereko bertsolari eta ditxolariei omenaldi xume bat eskaini diete,
|
bat
bateko bertso eta ditxoekin batera idatzizkoak ere liburu batean bilduz.
|
|
|
1850etik 1935era doan tartean Anton Abbadiak sorturiko Lore Jokoetako bertso sariketen bidez, arian arian, bat bateko bertsolaritza antzemana eta izendatua izan zen, ikuskizun bilakatua, ebaluagarri egina. Eta lehiak berak eraman zuen
|
bat
bateko bertso saioa modu jakin batean egituratzera, antzezpen antolamendu bat finkatuz. Ordukoa da, esaterako, puntu erantzuna.
|
|
|
Eta zer erranik ez, etxeko lasaitasuna eta pausatuki sortu ahal izatea lagun, maisutasunaren distiraz ondu zituen bertso-paper paregabeetan. Hauetan zein
|
bat
bateko bertsoetan zirtolari, arrai, jostalari edota pindartsu izateko gai bazen ere, bere bertsokeraren ezaugarririk behinenak ziratekeen Urepeleko artzainak berezkoak zituen lirikotasuna eta sentiberatasun poetikoa, bertzeak bertze malenkonia eta seriostasun filosofikoz elikatuak.
|
|
|
Beste kontu bat da Xalbadorrek Odolaren Mintzoa n dion hori: " halarik ere errexago da pertsulari batentzat kantu baten egitea, kantuak egin dezazken batentzat
|
bat
batean pertsuak emaitea baino". 47 Hori horrela zen Xalbadorren garaian eta horrela da gaur egun.
|
|
|
Eta gure Uztapide mirestua jarri egin zen. Han bukatu zen Uztapide handia
|
bat
bateko bertsoetarako". 51
|
|
|
Ondorioz,
|
bat
bateko bertso jardunean eta idatzizkoan, oso gutxitan erabiliko dira rock, twist, ye ye eta tankerako hitzak. Logikoa da:
|
|
|
Dudarik gabe, etxean gara denok garenik eta onenak: ez soilik Euzkitzek, Iturriagak eta Elortzak ere habiaren berotasunean mugituko zuten oholtza gainean geldi geldi edukitako gerria, Gu ta gutarrak en kontzertuetan
|
bat
bateko bertsorik kantatu ez arren, interpretazio bete betean aritu arren, kalabera bikoteak ez baitzion sekula gorputza kontrolatzeari utzi.
|
|
|
Horrexegatik ulertu behar dira testuinguru eta une jakin baten barruan Unai Ormaetxeak Exkixu taldearen kontzertuetan dantzarako gonbitea eginez botatako bertso haiek, eta horrexegatik gertatzen dira hain gauza xelebreak
|
bat
bateko bertsoak eta rocka toki eta une berean uztartzen direnean.
|
|
|
Negu Gorriak ek kontzertua eman zuen Bilboko La Casillan, eta amaieran Jon Maia igo zen oholtzara bat batean bi bertso kantatzera.
|
Bat
bateko bertsoak (a capella, erabat hitzean oinarrituta, doinua lagun, une eta toki horretan komunikazioa helburu duenperformancea) eta rock musika (musika, hitza, estetika eta mugimenduan oinarrituta komunikazioa helburu duen performancea) oholtza gainean elkartu ziren.
|
|
|
Izan ere, rocka eta
|
bat
bateko bertsoa beren ezaugarri naturalei eutsita eta aldi berean elkartzen direnean, nahasketa guztiak ez dira beti koktel; bietako batek besteak baino askoz gehiago galtzen du beti.
|
|
|
Zuzeneko performancean, horixe du
|
bat
bateko bertsoaren eta rockaren arteko nahasketak: rockak asko kendu behar du beretik bertsoak bertso izaten jarrai dezan, eta viceversa.
|
|
|
Hain justu,
|
bat
bateko bertsoak badu sekula gainditu behar ez lukeen sakrifizio marra gorri bat, eta marra hori non dagoen ezin egokiago formulatua du Jon Sarasuak:
|
|
|
Haatik, bertso saioa ziurgabetasunaren gainean eraikia dago: hor ere segurantzia puska handi bat dagoen arren —karteleko izenen arabera, umorea, ironia, irudi sofistikatuak eta abar erosten dira sarrerarekin batera, eta itzal hori administratzea da hain justu bertsolariaren lan pisuenetako bat—, performance aren oinarrizko elementua,
|
bat
bateko bertsoa, ez da jakiten azken puntua osatu arte. Hamabi puntuko ale aspergarri bat tokatuz gero, itxaron egin behar.
|
|
|
Rocka eta
|
bat
bateko bertsoa zuzenean eta aldi berean uztartu nahi direlako sakrifizioetan hasi behar bada, bateria da sakrifikatu beharrekoa, ez gitarra. Garai bateko bertsolariak oker zebiltzan beren herrak gitarrari zuzenduta.
|
|
|
Bertso berri musikatuez ari zen Sarasua, baina hiru ildo horiek berdin berdin balio dute
|
bat
bateko bertso saio musikatuentzat, ahotsaren lehentasuna, erritmo markatu gabeak eta xumetasuna; are gehiago, hitz haietatik hogei urte igarota, gaur egun bide hori nagusitu da bertso saio musikatuetan.
|
|
|
Bistan denez, zerikusi gutxi du horrek rockaren burrundaiearekin. Zinez, badu meritua Oskar Estanga batek, ez soilik gitarra jotzen ari den bitartean, baizik eta talde osoarekin batera aritzen delako
|
bat
batean bertsotan. Tumatxa!
|
|
|
Egileak denbora har dezake lanketarako, eta nahi beste landu ditzake abestiaren entzuketa bakoitzean ugaritu daitezkeen ñabardurak eta aukera diferenteak. Bestalde,
|
bat
bateko bertsoan ez bezala, hitzen musikaltasuna eta sonoritatea bereziki zaintzeko aukera du bertsolariak, hizkuntza musika tresnatzat hartuta.
|
|
2018
|
|
|
Asteko sei egun lanean eman ondoren, igande arratsaldea izaten zuten bestarako eta bertsotan aritzeko. Herriko plazan soinuaren harira dantza egin eta, gero, ostatu giroan kantu zaharrak, bertso jarriak eta, lotsa galdutakoan,
|
bat
batean bertsotan aritzeko aprobetxatzen zuen arratsaldea.
|
|
|
Salvador Maristak ikastetxea, Garcia Rivero HLHI, Iruarteta HLHI, Zamakola Juan Delmas HLHI, Pagasarribide L.H.I, Sagrado Corazón, Arangoiti L.H.I, Intxixu Ikastola, Jesus Maria, Kirikiño Ikastola, Urretxindorra ikastolea, Artxandape ikastolea, Pio Baroja, Uribarri HLHI, Viuda de Epalza HLHI eta Cervantes. Etxahun Lekue, Irudi Altzerreka, Xabat Galletebeitia eta Onintza Enbeitia bertsolarien
|
bat
bateko bertsoez gan, Garoa Arizmendiren musika emonaldia be izango da.Ikasturtean zehar, astean ordubete emon dabe ikasleek abestiak, erritmoak, bertso zaharrak eta bertsolaritzearen historia ikasten, Bizkaiko Bertsozale Alkartearen eskutik. Ganera, Bizkaia Irratian astean saio bat egoten da zemenditik maiatzera. Bilboko Udalak 30 urte daroaz programa hau Bilboko ikastetxeetan egiten.Bizkaiko Ber... Irabazi asmorik bako gizarte eta kultura arloko alkartea da, bertsolaritzea sustatzea helburu dauena.Bertsolaritzearen hainbat alderdi lantzen eta garatzen ditu eta profesionalen eta boluntarioen lana buztartzen ditu, biak baitira nahitaezkoak.
|
|
|
Plazerez amets egin nuen Euskal Herriko koblakarien asmoak ez zuela sekula deus ere kantore gaztelaua bezalakorik sortu. Gure lehengoek, herriaren ospea oroitarazi edo nahigabeak deitoratzeko heroidak kantatzen zituztelarik, goratasun biblikoz egiten zuten eta arbasoen garaiko ohiduren zuzentasunak,
|
bat
bateko bertso eder horietaz beterik, iberiar hizkuntzaren berezko poesia oraino azkartzen du.Aragoiko herriaz den bezainbatean, kaputxinoak gerlarako dei egin nahi baitzion, haren independentzia eta foruak aspaldian kendu dizkio erregetza gaztelauaren absolutismoak eta haren ibarretan nafar oldartzearen hotsak oihartzun guti ukan du. Iraultzaren dramari so, iduri du aragoitarrak geroko bandera bat itxaroten duela bere libertatearen aldeko sentimenduak iratzarraraziko dituena.
|
|
|
Haien gibelean, taulada baten gainean, soinulariak eta kantariak ziren. Apairua koblakarien
|
bat
bateko bertso eta dantza alegera zenbaitez bukatzen zen. Estrabon-ek dantzarien xuguntasun eta zalutasuna goresten ditu, gibelerantz belaunak tolesten baitzituzten lurreraino eta erritmoaz berriro zutitzen ziren, arin bezain indartsu.
|
|
|
Mandoaren gertakaria, edergailu zenbaitekin kontaturik, ahoz aho ibili zen boluntarioen artean. Jostari horietarik bat gure koblakari hoberenetarik baten
|
bat
bateko bertso bat kantatzen hasi zen, hitz zorrotz eta ideia bereziez, Mantxako Rozinante famatuaren deskripzioaren heinekoa. Ikazketako mandoa ren pintura bukatua da.
|
|
|
Erromatarrek, Septimo Severoren denboran, Hungariako igarleekin eta Voluspako alaba jakintsuak diren eskandinaviar emazte profetekin konparatzen zituzten. Izkriburik gabe, poesia kantabriarrak ez zuen beste oihartzunik ukan, koblakarien
|
bat
bateko bertso landugabeak eta haien kantu galkorrak baizik, berehala ahantzirik zirenak. Euskaldunek beren hizkuntzaren ulermena bera galdu zuten.
|
|
|
Bertsoak betiere testua behar du, eta, aurrerago ikusiko dugunez, gaur egungo bertsolariek sarritan testu bikainak sortzen dituzte. Halere,
|
bat
bateko bertsoaren balioa testuaren kalitatera murriztea bat bateko bertsolaritzaren funtsari iruzur egitea litzateke.
|
|
2019
|
|
|
Irizpideak argi eta garbi dituztenak. Bertsoa entzun bezain pronto, han bertan, berehala,
|
bat
batean bertsoa balekoa, ona, eskasa edo bikaina izan dela juzgatzeko.
|
|
|
Hamaika bilera, eztabaida eta entrenamendu luze egin ondoren, azkenean, heldu ginen behintzat irizpideen txostena finkatzera:
|
Bat
bateko bertsoak epaitzeko irizpideakizenarekin bataiatu genuen. Bertan, orientazio orokorrak, gaiari dagozkion irizpideak, hizkerari dagozkionak, neurriari buruzkoak, errima, denbora eta erritmoa, kantaera, doinuak eta beste… zehaztuta utzi genituen, behingoz idatzita.
|
|
|
Testuinguru horren aldaketari begira segitu du: . Azken urteetan lehen baino presenteago egon da gaia, telebista saio potenteak egon dira honen inguruan,
|
bat
batean bertso munduan edo gure lagun inguruan ezagutu ditugu pertsona transgeneroak edo transexualak, esplizituki, modu aldarrikatzaile batean azaldu direnak; orduan horrek ere mugitzen zaitu. Eta publiko orotariko hori ere mila erritmo desberdinetan baina aldatzen ari da, eta zuk sentitzen duzu, batetik erantzukizuna, bestetik kezka, bestetik interesa eta bestetik testuinguru habitable bat hori kantatu ahal izateko?.
|
|
|
Usurbilgo kultur altxorretan barrena bisita gidatua egin ostean, hitzordua oraingoan Potxoenean amaituko da," Dzirt dzart" ekimenarekin. Idoia Torregaraik aurkeztuko du saioa eta bere esanetara ariko dira Joseba Larratxe eta Antton Olariaga marrazkilariak;"
|
bat
bateko bertso saioen antzera. Aurkezleak proposaturiko ariketa bitxiak egiten ariko dira". Goizeko bisitarako izena aurrez eman da, baina Potxoeneko hitzordurako ez da izena eman beharrik izango.
|
|
2020
|
|
|
Abar horien baitan kokatzen ditu, beste lan batzuetan, batik bat Bilintx eta Pello Mari Otaño. Bertso jartzaileak, beraz, bertsolariak izaten ziren,
|
bat
batean bertsotan egiten zutenak; eta horietan, handienak.
|
|
|
ukitu, zeharbidez edo bide batez. Bertsopaperek, berriz, gai horiek lantzea eta sakontzea ekarri zuten; edo, bestela esanda,
|
bat
bateko bertsoen errepertorioa zabaltzea eta aberastea.
|
|
|
Azken gerraondoan, gainbehera zihoan
|
bat
bateko bertsoa ere. Baina honek bere burua altxatu du.
|
|
|
Dena den, Zavalak berak berehala igarri zion bertsopaperak ez zuela
|
bat
bateko bertsoak izandako susperraldirik izango.
|
|
2021
|
|
|
Badirudi
|
bat
bateko bertso saioa ere lehen ekitaldietatik eta urtero jokatu zela: 1855ean aurki daiteke prentsan lehen aipamen bat (1855/XII/06, Le Messager de Bayonne.
|
|
|
Antzinako bertsolariek, ez zuten horrelako biderik. Eta antzinakoen ‘jatortasun’ hori galduz doanaren seinale izan daiteke bederatzi puntukoaren galtzea,
|
bat
bateko bertsotan bizitasuna galtzea, bertso lan teknikoago eta hotzagoa egitea. Baina, joerak dira.
|
|
|
" Egia da Amurizaren 1980ko Txapelketa hari zor diodala bertsolari izatea.
|
Bat
bateko bertsoek, Baldako giroak... erakarri ninduten bertso mundura" (2004: 55).
|
|
|
Ez zen, epaile lan horretan eroso sentitu inoiz, behin baino gehiagotan aitortu zuenez. Nahiago zuen entzule soila izan, edo liburu saltzaile nahiz jaialdi grabatzaile, bere artxiboa osatzeko bertsopaperez eta
|
bat
bateko bertsoz. Bere lagun maite Bordarik behin esan omen ziona askotan errepikatzen zuen:
|
|
|
"[...] Zavalaren lehen obra, Auspoan ez baina, Itxaropena argitaldariaren Kulixka Sortan plazaratu zen, 1961ean: Bertsolarien txapelketa–1960 Datu esanguratsua da[...] tolosarrak, nonbait, ez zuen aurreikusiko, artean behintzat,
|
bat
bateko bertsoak bere bilduman argitaratzea"
|
|
|
Txapelketekin irekitako bideari jarraituz, bertsolari jakin baten edo saio jakin bateko
|
bat
bateko bertsoekin osatutako liburuak argitaratu zituen jarraian Auspoak: Errege eguneko bertso sayoa:
|
|
|
Jantzienak zeudenek bazekiten kanpoko fenomenoen berri. Manuel Lekuonak, esaterako, bertsolaritzaren ikerketa modernoa abiarazi zuen 1930eko bere hitzaldi famatuan, Saharako Tuaregen edo galiziarren
|
bat
bateko bertsoak aipatzen zituen [1], baina oso zabaldua zegoen bertsolaritza munduan bakarra zeneko ideia. Euskal kulturaren ikur bereizgarri bezala funtzionatzen zuen bertsolariak, nahikoa ikur esentzializatua zen gainera, eta hobeto funtzionatzen zuen munduan bakarra zela esanda.
|
|
|
|
Bat
bateko bertsoak badu sortzeko eta interpretatzeko prozesuari buruzko deskribapena. Hura epaitzeko edo ebaluatzeko irizpide zehatz batzuk ere baditu, baina ez du irakaskuntza ikaskuntza prozesua gidatzen duen materialik.
|
|
|
Euskal Herriko Bertsolari Txapelketetako epai irizpideetan kantaerari buruzko aipamenak izan duen bilakaerari buruz gehiago jakiteko asmoz, Martin Aramendik eginiko
|
Bat
bateko bertsoa epaitzeko irizpideen bilakaera eta bertsogintzaren zenbait aje (d.g.) lana hartu nuen oinarri moduan. Bere analisia aztertu ondoren, ohartu nintzen 2000 urtera arte doinua eta kantaera ez zirela aipatu ere egiten epai irizpideetan.
|
|
|
Horixe da aurretik nekarren esparru bakarra, jubilau eta gero itxi ez nebana. Orain arte bertso asko entzun izan dodaz, baina
|
bat
bateko bertsorik ez dot inoz bota. Idatziz egin dodaz bertsoak, baina
|
|
|
Pedagogia espezialitateko goi mailako ikasketak egin zituen Maddi Soroak (Lekunberri, Nafarroa, 1997) Musikenen, eta Bertsolariaren formazioan bertsoa sortzeko eta interpretatzeko konpetentzia arloak izeneko gradu amaierako lanarekin Donostiako Orfeoia Musikene Saria eskuratu zuen. Lan horri buruz hitz egiteaz gain, bertso eskoletan
|
bat
bateko bertsoen kantaera lantzeko tailer praktiko bat eman zuen joan den astean, UEUren udako ikastaroen barruan Iruñean egindako udako bertso eskolan.
|
|
|
Bertso eskoletan erabiltzeko moduko materiala da, bai,
|
bat
bateko bertsoaren kantaeraren lanketa zuzendu dezakeena eta beraz ikas irakaskuntza prozesua zuzentzeko material moduan erabili daitekeena. Irakasleentzako zein ikasleentzako izan daiteke erabilgarria.
|
|
|
Horiek denentzat material baliagarria izan daiteke diskoa, emakume bertsolari garaikide eta bertakoen sorkuntzak, gaiak eta bestelakoak lantzeko.Aurkezpen ekitaldiaEgitasmoaren aurkezpen publikoa ekainaren 11an eginen da, ostirala, 19:00etan Barañaingo Kultur Plazan. Bertan izango dira diskoan parte hartutako bertsolarietako batzuk; egitasmoaren aurkezpenaz gain,
|
bat
bateko bertso saioa ere eskainiko zaie bertaratutakoei, Alazne Untxalo eta Maddi Ane Txoperena bertsolarien eskutik.
|
|
2022
|
|
|
Talde txikia zen ikastolakoarekin alderatuta, pertsona heldu batek gidatzen zuen, baina gaztea zen aldi berean; gai oso ezberdinei buruz hitz egiten genuen... Denok egiten genuen biluzte ariketa bat,
|
bat
batean bertsoa botatzera ausartzen ginenean. Eta horrek errespetuzko giro bat sortzen zuen.
|
|
|
[
|
Bat
bateko bertsoa, jolas galduaren bila II] Basarri eta Uztapide
|
|
|
Jolas izaera galtzen ari da
|
bat
bateko bertsoa. Neurri batean, galera horren historia da bertsolaritzaren historia.
|
|
|
Lehenengo agurra bota ondoren, ‘orain bertsolariek bederatzi puntuko bertsoa botako dute Mogelen gorantzan’ esan zuen Alfontso Irigoien gai jartzaileak. Uztapidek eta Lasartek esan zuten ez zela hori
|
bat
batean bertsoak kantatzeko neurria. Orduan Irigoienek nahi genuen neurri eta bozean kantatzeko baimena eman zigun.
|