|
2000
|
|
|
abiadura azkarreko munduinterkomunikatuan bizi gara; edo hobeto esanda: euskalduna
|
bat
batean ohartu da, abiadura azkarreko mundu interkomunikatuan bizi dela. Hala ere, arazoa ez da euskaldunak modernia ostean bizi behar izatea; hori datu bat baino ez da.
|
|
|
Eta
|
batik
bat, premiazkoak dira informazio teknologiaren politikari buruzkohausnarketa sakona eta eztabaida zabala. Era berean, politika teknozientifiko orokorraren barruan kokatutako estrategia diseinatu behar da, topikoetatik eta propagandatik urrunduta.
|
|
|
Hain zuzen ere, norbanakoaren eta egitura politiko jakin baten artekoloturaren inguruan jardutea izango da lan honen xedea. Horretarako nortasunareneraikitze prozesuak baino, nortasunaren adierazle diren elementu zenbait hartukoditut kontuan,
|
batik
bat, agiri ofizialak eta haien inguruan sortutako eztabaidak etaproposamenak. Gai honetarako, Euskal Herria ikerketa eremu ezin hobea dugu; batetik, gaur egun ezagutzen dugun egoera politiko eta administratiboa dela medio, biestatu egituratan banatua izateagatik, estatu bakoitzaren antzekotasun eta ñabardurak azaleratzen direlako; eta bestetik, azken mende luze honetan zehar gauzatzen ariden euskal naziogintzak adibide interesgarriak gorpuztu dituelako.
|
|
|
Mugaldean, hau da Euskal Herria bi estaturen artean banatzen den eremuan, aipatutako nazionalitate bikoitzen kasu ugari aurki ditzakegu. Kopuru zehatzak ematea oso zaila baldin bada ere,
|
batik
bat kasu gehienetan bi nazionalitateak atxiki edota beste bat eskatzea norberaren erabakia delako, kasuaren arabera, nahiko ohikoakdira Lapurdi eta Nafarroa banatzen dituen mugaldean. Garai batean egoera politikoa zela medio, eta ondoren arrazoi ekonomikoak tarteko, askoz arruntagoa da jatorriz nazionalitate espainiarra izaki frantsesa ere eskuratzeko prozedura egin dutenpertsonekin topo egitea, mugaren bi aldeetan.
|
|
|
Lehenengoarenkasuan, eta pentsamolde abertzaleak honetan eraginik izan badezake ere, abertzaleez direnek ere egin ohi dute bereizketa. Hain zuzen, argi asko bereizten da nor direnfrantsak edo frantximentak,
|
batik
bat Iparraldean: oro har, Ipar Euskal Herritik iparreragoko jendeak, edota bertan bizi arren, izaeraz frantsestzat dutenak beren burua.Hegoaldean, aldiz, desberdintasun hau mantentzen bada ere, sarritan Iparraldekoeuskal herritarrak izendatzeko erabili ohi da.
|
|
|
Era berean, agintearen sedukzioaz kanpo bizitzen irakatsi zigun (1945ean ezzuen hartu nahi izan Frantziako Ohorezko Legioa, ezta 1963an Literatura arlokoNobel Saria ere) inolako menpekotasunik ez onartzeagatik (Situations, Gallimard, 1972) eta bere gogamen askeari eusteagatik,
|
batik
bat.
|
|
|
eta baita separazio taldearekin ere, estatuarekiko estereotipoetan, zertxobait negatiboagoak dira?
|
batik
bat.
|
|
|
Perls ek Korzybski ren lanak irakurri zituen, egindako lanetan aipatzenduenez, eta autore honen premisa
|
batekin
bat dator: –mapa ez da lurraldea?.
|
|
|
Honek ondokoa esan nahi du: transferentzia ulertzea, ahozko interpretazioaerabiltzea, terapeutak eszena dramatikoan parterik ez hartzea eta
|
batik
bat hauageriko eduki gisa ulertzea, gorderik dagoen edukia interpretazioaren bidezkontziente egin nahi delarik.
|
|
|
kontzeptuak maila desberdinak hartzen ditu psikoanalisian (Laplanche eta Pontalis, 1983): hasieran,
|
batik
bat egunez egindako ametsak, eszenak, episodioak, eleberriak, subjektuak ezin lorik egin eta bere buruari eginarazi etakontatutako fikzioak dira fantasiak.
|
|
|
Asetasuneko lehen esperientzia atsegin horren oroimenak, berriro esperimentatzera bultzatzen du izakia, eta subjektu orok jaiotzerakoan bizi izandakoharremanak, kanpo munduarekin eta bere objektuekin eta
|
batik
bat horienerrepresentazioekin, bide irekia uzten dio desirari (Freud, 1900). Beraz, desirafuntsezkoa da edozein harremanetan:
|
|
|
Postulatu hauetan oinarrituz, taldearen ideia subjektuak bere objektuekin dituenlotura moduan ulertzen da
|
batik
bat. Objektuak eta horiei dagozkien afektuakbarneratzean osatzen da subjektuaren barne mundua, eta taldearen barne irudikapena itxuratzen duen subjektuarekin lotura multzo bat osatzen dute objektuok.
|
|
|
Anzieu ren iritziz (1986), taldeetan fantasia kontuan hartzeak eta erabiltzeakdesberdintzen ditu taldearen ulermen psikoanalitikoa eta psikosoziologikoa (Lewin i buruz ari da
|
batik
bat).
|
|
|
Esango nuke Txillardegi garai bateko intelektuala dela, diziplinartekotasunarenarragoa, zientzia zehatzetan hezitako ingeniaria eta gizarte zientzietan hazitakoikertzailea; ondo atondutako burua dela esango zukeen
|
baten
batek.
|
|
|
Araneko etxanderea,* Zelestina, hil zen eta, ohi legez, auzoak hilbegiran bilduziren hurrengo gauean hilaren etxean; haien artean ziren Eulaliren izekoa, JuanaLarrea, eta beste izeko bat.
|
Bat
batean, leihoan jo zuten eta, Juana «nor dan atean joanzan, eta periodiko handi bat erretratuakaz, hiru fraile erretratuakaz,» ikusi zuen. «Zerete da hau?», ikaraturik emaztea, harentzat agerpen bat zelako, are gehiago itzelezkozaratak entzun baitziren, oholekoak, etxean.
|
|
|
Mila bider salatu du Txillardegik euskararen egoera diglosikoa, eta hortik irten beharra, benetako normalkuntza lortuko badu.Einar Haugen en. Elebitasunaren estigmak? artikuluaren berri ematean, eta horrenideietako baten kontrapuntu gisa, honako hau jaulkitzen digu
|
bat
batean: –... normalkuntza, ama hizkuntzak ohiko funtzioetan askitasuna lortzean datzala?
|
|
|
Eta izendapenorografikoa ipar haizea izendatzeko. Erreferentzia astronomikoa duen haize izenaekialdeko haizea izendatzeko erabiltzen da
|
batik
bat. Bai haizearen izaerari lotutako, eta bai fenomeno atmosferikoei lotutako izendapenak mendebaldeko haizea deitzekodira ugarienak.
|
|
|
liburuxkan, orain delahogei urteko egoerari buruz mintzatu zen. Hizkuntzari buruz aritu zen
|
batik
bat, EuskalHerriko auzian hizkuntza galtzearen arriskua nabarmenena zelako. Gaiari sarreraemanez, hala ere,. Kultura zer den.
|
|
|
gizakiarentzat errealitateespezifiko bat adierazten duela, beste ezerentzat ez bezalakoa, galdutasun edo ziurgabetasunaren sentimendu mingarria inplikatzen duena, garapide ezbaikor dolorezkobatena denboran. Denborak, horrela, existentziak?, arrisku baten tankera hartzen duharentzat; amildegiarena, mehatxuarena, tximistarena,
|
bat
bateko errebelazioarena, beti ezusteko biharrarena... Gizakiaren denborazkotasuna izango da, hortaz, gizakiarenulerkera existentzialistan oinarrizkoa, ez haren natura edo esentzia (metafisikoa, denboragabea).
|
|
|
(Gogora Unamuno; Txillardegik puntu honetan ez die bioi guztiz jarraitzen, eta bere soluzio modua asmatu du). Kierkegaard-en kasuan, benetan, bizitzaeta pentsamendua (pentsamenduaren eboluzioa)
|
bat
bat ibili dira, berak exijitzen zuenbezala. Laburki gogoratuz:
|
|
|
Txillardegiren existentzialismoak Unamuno, Sartre, G. Marcel ekin ere izan duzerikusirik eta konplexuagoa, da noski2 Baina saiotxo honetan, Txillardegiren aurreneko nobelan dagoen Kierkegaard-en presentzia isila nahi nuke gogoratu, eleberriarenardatza edo denera soilik mugatuz, sugerentzia baten modura, hortaz, azterketa batenmodura baino gehiago?, irakurle gazteei
|
batik
bat ahaztuak diruditen arrasto batzukemateko. Bide batez, garai batean euskal munduan eragin handia izan zuen, eskola?
|
|
|
2
|
Bat
batekoa izaten da (idatzizkoa inoiz ez da bat batekoa).
|
|
|
2 Bat batekoa izaten da (idatzizkoa inoiz ez da
|
bat
batekoa).
|
|
|
Horrek ez zuen esan nahi, ordea, eliz jendeak, frankista izanik ere? bere hizkuntz ohiturak
|
bat
batean aldatu behar zituenik (ohitura arauturik ere zegoen toki edo zereginetan behintzat).
|
|
|
Euskarazko prediku lanetan presentzia emankorra izan zutenenalderantziz (Baertel, Ugarte, etab.), Eusko Pizkundeko kultur lanetan askoz ereprotagonismo apalagoa izan zuten frantziskotarrek garaiko euskal Elizan (hala ere, Lizarralde eta Arrue bederen 1918ko Oñatiko Batzarrean hizlari izan ziren). Bizirikdiren gaurko lekukoek diotenez, euskaltzaletze orokorragoa Errepublikako urteetaniritsi zen, gazteen artean
|
batik
bat.
|
|
|
Tradizio hartako hiru korronte politiko eskuindar elkartu ziren
|
batik
bat Altxamenduko lagunarte nabarrean: monarkia canovista eta primorriveristatik zetozenak, karlismo bateratuak zekarrena eta Falange berriarena (Carr 1968:
|
|
|
erdara zekien euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren hizkuntza hori. Halako
|
bat
bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari, bere hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako hizkuntz politika orokorrak(). Hala ustedugu, behintzat, hori baieztatzeko azterlanik ez dagoen arren.
|
|
|
Garbi dago, noski, bizitzaren lehen urteko, birmoldaketa? hori, oharmenean gertatzen denez, ez dela erraz enpirikoki jasotzen; ezin dutela, bederen, hizkuntzalariek beren kasa egin(
|
batik
bat esperimentuetarako horrentrebakuntza eskasa dugun, hizkuntzalari teorikook?). Bada, dena den, eta (besteak beste) psikologoekiko auzolanerako geure buruak prestatu bitartean, Euskal Herrian orain egin genezakeen lan polita:
|
|
|
Esan ohi da, testuinguru eta pentsamolde honetan, haurtzaroan aukera direnak (hizkuntzaren jabekuntza osoan laguntzen duten ekonomiak), nerabezarotikaurrera murriztapen bihurtzen direla. Horregatik da askoz zailago adin batetikaurrera hizkuntza berriak ikastea; eta oso gutxi dira hori erabat lortzen dutenak,
|
batik
bat, ahoskeraren atalean.
|
|
|
1967rako, pelikuletan ahapeka aldarrikatutako hizkuntz eta kultur, uniformizazio, ak egina zuen ibilbide zatirik handiena, beraz. Eguneroko azturetannabarmena egin zen eragina(
|
batik
bat edari, tabako eta jokoetan gertatutako gustualdaketak15), eta hizkuntz arloan ere bai: jende nagusiaren artean ere, ordura artekokomunikabideetan zabaldutako eredu linguistikoa guztiz konfirmatuta geratuko zenzinemaren parametroen aurrean.
|
|
|
Eta horrela, hiru urte lehenago. Errepublikagaraian, hain zuzen? inoiz baino itxaropentsuago eta bizitzeko gogo gehiagoz agertuazen gizarte hura egoerarik goibelenean murgildu zen
|
bat
batean, indarrak arrasandeatuta.
|
|
|
Zinemarena horietako bat izan zen Euskal Herri zabalean, baina
|
batik
bat, nolaez, herri euskaldunetan. Eta horrela, gizarteak irrikatzen zuen mundu berri, desberdineta liluragarri batera iristeko bidea zirudiena, produkzioa eta banaketa bideratzenzituztenen planteamenduetara bortizki makurrarazten zuen tresna baino ez zen.
|
|
|
Kaletarren artean ere, hasieran
|
batik
bat, ume, gazte eta, gehienez, berrogei baturteko helduen kontua izan zen filmak sistematikoki ikustearena. Salbuespenaksalbuespen, adineko jendearen artean ez zegoen fideltasun handirik asmakizunberriaren besoetan erortzen hasteko.
|
|
|
eta harenbidez ulerrarazten zen modernotasunaren kontzeptua eta baloreak aberri eta hizkuntzazehatz baten inguruan aurkezten ziren, haiekin identifikatuta. Mezu ideologiko patriotikoa liluraren bitartez, bada, eta
|
batik
bat prestakuntzarik gabeko haurreizuzenduta.
|
|
|
Guztiz euskalduna izandako herri baten historian gertakari berri guziek dute eragin etagarrantzirik, eta
|
batik
bat bertakoen eguneroko hizkuntzarekin topo egiten duenfenomeno arras erakargarri batek. Inork ez zuen besterik espero eta zinemaren munduaere gaztelania hutsez iritsi zen.
|
|
|
(edo, ustiaketa kapitalista?) kontzeptuak ezin ditzake injustiziaguztiak bildu. Orain arte, ustiaketa kapitalista, ez bakarrik, baina
|
batik
bat bai. Estatu baten barneko gertakizun soziala izan da.
|
|
|
Konkistaren ustiaketa edo ustiaketa nazionala,
|
batik
bat, Herrien arteko erlazioetan kokatzen da, Herrien edo Estatuen arteko kanpoko harremanetan alegia. Halaber, ustiaketa jasaten duen subjektua, herri?
|
|
|
Argi dagoenez, gaindituriko teoriak ez dira
|
bat
batean desagertzen; pixkanakaahitzen dira. Hori dela-eta, mundu osoko unibertsitateetan oraindik irakasten da ezenmonetak balioa daukala, ondasun errealek daukaten antzera.
|
|
|
erabat beharrezkoa dahorrela egitea. Moneta kopuru
|
baten
bat bateko sormen/ deuseztapena da emisioa.Banku bigarrendarren jarraiko hilabeteetako produkzio faktoreen ordainketa nominalerako moneta kopuruak emitituko ez balituzte, faktore horien produktu erreala formamonetario edo nominal batean ezin izanen litzateke gordailatua izan. Nahikoa erakutsidugu:
|
|
|
erabat beharrezkoa dahorrela egitea. Moneta kopuru baten
|
bat
bateko sormen/ deuseztapena da emisioa.Banku bigarrendarren jarraiko hilabeteetako produkzio faktoreen ordainketa nominalerako moneta kopuruak emitituko ez balituzte, faktore horien produktu erreala formamonetario edo nominal batean ezin izanen litzateke gordailatua izan. Nahikoa erakutsidugu:
|
|
|
produktuen forma monetarioa beraien neurri objektibo bakarra denez, formahoriek egonen ez balira, orduan ekonomia nazionala kaos bat izanen litzateke: heterogeneoak diren produktu fisikoak neurgarri bilakatzeko, ekonomiak ez lukeelakoinolako mediorik eskutan. Harturiko hilabeteko produkzio faktoreen alokairuzko etaez alokairuzko ordainsari guztien ordainketan x moneta unitateren
|
bat
bateko sormen/ deuseztapenak produktu korrespondenteari joan etorriko mugimenduari behartzendio, zeinaren bidez produktua x moneta unitateek osatzen duten, moldean, jaurtitadagoen, hau da, estalki numeriko hutsean.
|
|
|
Froga ondokoa da, alegia, hiru aste beranduago, kasu, produktu berberasaldua izanen da produktuen merkatuan x moneta unitateko azken gastuaren bidez; produkzio faktoreen merkatuaren gaineko x moneta unitateko emisioak determinatuaizanik, produktu korrontearen balioa produktuen merkatuan identikoki balio berberada, bankuek, produktu berari dagokionez, bigarren biderrez, x moneta unitatekokopurua (hiru aste beranduago) emitituko duen aldiunean: aldiune horretan produktukorrontea berriro
|
bat
batean x moneta unitatek osatzen duten forma numerikoan jaurtiaizanen da, mugimendu berean erretiratua izateko, eta, orain, behin betiko eran. Harturiko hilabeteko produkzioari dagokionez, x moneta unitateko lehen emisioak bankuetanerrenta korrontearen gordailua sortzen du, produkzio faktoreen onurarako.
|
|
|
Enplegu osoko produktua azpi enpleguko produktu bezalaxe produkzio faktoreen ordainsarietan dago gordailatuta: baldineta, monetaren sormen osagarri baten bidez, produktuaren estalki nominala handitzenbada, eragiketa horren
|
bat
bateko ondorioa moneta unitatearen erosteko ahalmenaneurri berean ahaltzea izanen litzateke: beraz, ekonomiaren erosteko ahalmen orokorrahasierako mailari lotuta egonen litzateke, eta enplegua, ez nahikoa izanik ere, berealdatu gabeko mailara gidatua izanen litzateke.
|
|
|
Datorrena idazteko Alexandre Kojeve, Introduction a la lecture de Hegel, Gallimard, Paris, 1947, erabili dut; batez ere,. Note sur l, eternite, le temps et le concept? kapitulua, oroz gain zortzigarrenhitzaldia, 364 orr.; baita ere. L, idee de mort dans la philosophie de Hegel?,
|
batik
bat 541 orr.
|
|
|
–Ba al dakik zer aurkitu nuen aurrekoan sukaldean,
|
baten
bati erorita?
|
|
|
–
|
Bat
batean gaixotu eta hil omen zen. Gizajoa.
|
|
|
Gaurkotasuna puntuala, berehalakoa edo denboran luzatua izan daiteke. Badaude
|
bat
bateko edo berehalako gaiak, eta baita gaurkotasun iraunkorrekoak ere. Hauek guztiak izan daitezke erreportaian ikutzekoak.
|
|
|
Tonua indartuz azpimarratuko dugu esaldiaren barnean garrantzitsuentzat jotzen duguna, galdegaia besteak beste, interesguneak ageriago eta inguruko datu osagarriak atzeko planoan jarriaz. Aholkuok denak teorikoak izanik eta entzuteko moduko adibiderik idazterik ez dagoenez, baliteke
|
baten
batek oker ulertua, hobe beharrez monotoniaren bestealdeko muturrera jo eta gehiegikerietan erortzea. Horrelakoetan, artifizialkeria alde batera utzita, naturaltasunez egindako artifizialtasunera joko dugu, ahozko hizkuntza eta eredutzat hartutako hizlari esatariak begien bistatik (edo hobeto esanda, belarrien entzumenetik) kendu gabe.
|
|
|
1) Baliabide pertsonalak eta kazetariaren beraren iturriak; 2) ohiko iturriak, hots, konbentzionalak direnak; eta 3) informazioaren iturri espezifikoak eta noiz behinkakoak.
|
Baten
batek pentsa dezake, hiru multzo horietako bakar batek ematen dizkigun errekurtsoak nahiko izan daitezkeela informazioa lortzeko. Hala ere, eskuragarri ditugun baliabide eta iturri guztiak dira baliagarriak gure informazioa gorpuzteko.
|
|
|
Irrati idazkuntzan komenigarria da aparteko bi esaldi edo perpaus egitea, esaldi bakoitza bere balioarekin doalarik. Deskodifikazioa
|
bat
batekoa dela kontuan hartzen badugu, entzuleari ahalegintxo bat eskatuko genioke, entzuleak beti emango ez digun mesedea, alegia. Beste erremediorik ez badago, ondorengoa eduki behar dugu gogoan:
|
|
|
Urte erdi geroago, Gabon egunean, zoragarria zen jostailuaz oraindik ohiturik ez bazeuden ere, kapitainak Morse kodearen bidez Gabon mezu bat igorri nahi izan zion familiari. Telegrafista hori egiteko prest zegoelarik,
|
bat
batean ahots bat entzun zen, tokitatik zetorren baina entzungarri zen soinu bat, nondik arraio hel zitekeen inork ere ez zekiela, zeren kostaldetik oso urrun baitzeuden, Ingalaterra Berriaren parean. Jesukristoren sortzea eta aingeruak artzainei berri onaz egindako iragarpena kontatzen hasi zen.
|
|
|
Interjekzioetan dago adibiderik argiena.
|
Bat
bateko edo ustegabeko sentipen edo zirrara dela-eta, soinu bat supituki botatzea da interjekzioa. Mariano Cebrián ek dioen bezala, interjekzioek soinuen onomatopeikotasuna bilatu ohi dute.
|
|
|
Irratia
|
batik
bat informazio igorle dela uste duen irratilari profesionala ere bada izan irrati lengoaiaren arerioa, nahi gabe bada ere; irratibidearen molde adierazgarriak lengoaia propioaz ezagutuak izan daitezkeela ukatzen ohi du. Hedabide desberdinen kazeta funtzioak erkatzeko testuinguruan, irratia da albisteak azkarren igortzen dituen hedabidea.
|
|
|
3 Entzuleen
|
bat
bateko nahiz organizaturiko komunikazioei esker (dei telefonikoak eta gutunak, adibidez).
|
|
|
Hala, Estatu nazioarekin bat egiten ez duten nazioek horren pareko kultur garapena baldin badute, asimilazioari aurre egiteko egoera hobean egongo dira. Ezaguna den legez, Estatuaren aldetik erreakzioa
|
bat
batekoa da eta mespretxuzko etiketak sortzeari ekiten dio;, sektarioa?,, tribala, eta antzeko izenlagunak egosten dira Estatu nazioaren sukaldean.
|
|
|
Zentzu horretan, eta prozesuan komunitate identitateak duen protagonismoa kontuan harturik, batasunaren zutabea ezinbestekoa suertatzen baitzaio Estatuari (gizarte kohesioaz ari gara, hitz batean)?, lurralde bateko biztanleen homogeneizazioa zein estandarizazioa
|
batik
bat hizkuntza nazionalaren bidez lortzen direla esan behar da. Estatuak, prozesuaren alde, praktikoa?
|
|
|
Testuinguru horretan jarri genuke, halaber, curriculum nazionalaren barruan Frantziako historiaren irakaskuntzak, oinarrizko eskolan
|
batik
bat, beteko zuen funtzioa, hain zuzen ere, ondoko kate hau sortzea: Estatua/ Frantzia, Frantzia// frantsesen Nazioa.
|
|
|
Oraintxe bertan aipatutako hitzek ondo asko azaltzen dute hezkuntza sistemak berezitasunak eta
|
batik
bat, particularismes régionaux, ak desagerrarazteko duen borrokaren barruan irakasleriak beteriko zeregina. Brél ek107 dioen moduan, eskolak sustrairik gabeko pertsonak sortzen zituen,, dépaysés chez eux?.
|
|
|
Frantziako hezkuntza sistema nazionalaren sorreraz hitz egiteko, nahitaez iraultza frantsesari luzatu behar diogu begirada. Hezkuntza arloan sistema horrek izan dituen eraginak, nahiz
|
bat
batekoak ez izan, Frantzian ez ezik Europa osoan ere nabarmenak izan dira60 Helburuak gauzatzeko urte asko pasa behar izan arren, Iraultza frantsesak hezkuntza sistema nazionalaren zutabeak ezarri zituela esan daiteke, eta errealitate hau guztiz oinarrizkoa da Estatu Nazio frantsesa eraikitzeko gertatu zen prozesuan61 Horrela, 1789ko abenduan aldarrikatutako dekretu baten bidez, Nazio Biltzar Kon...
|
|
|
Badakigu helburuaren formulazio hutsak lege mailakoak ez duela helburu horren gauzatze materiala ziurtatzen; eta, alde horretatik, Iraultza frantsesean agerturiko hainbat asmok ez zuen
|
bat
bateko islarik izan. Edozein eratan, prozesu horren nondik norakoak ezagutzeko, nazioaren eraikuntzara zuzenduriko xedeen azalpena ezinbesteko baldintza dugu.
|
|
|
Baina aipatutako administrazio egituren oinarriak hurrengo hamarkadan (lehenengo gerra karlista ezagutu zuen epealdian, hain zuzen) izango zuten aparteko bultzada, hezkuntza sistemaren benetako sorrera normalizazio bidean jarriko zutelarik, finkapen ideologikoaren aldetik
|
batik
bat. Izan ere, oso gatazkatsua izan zen epealdi hartan, Estatu liberala ezarri zen.
|
|
2001
|
|
|
UEUk eta HABEk antolatutako Helduen euskalduntzearen III. jardunaldietanhitzaldi bat emateko aukera eskaini zidatenean,
|
bat
batean kokatu nuen hitzaldiaren gaia helduak euskalduntzeko kurrikuluaren markoan eta lehendik egindakosaio baten harian. Izan ere, aurretik urratua genuen jardunaldietako gaia(. Hizkuntzari buruzko ikuspegi berriak helduen euskalduntzean:
|
|
|
^un desafio para la enseñanza?, Paris, Unesco. Lan honetan, gaztelaniazkoa eta euskarazkoa erabili ditut,
|
batik
bat. Aipuak, bietan ematenditut:
|
|
|
d) Areago,
|
baten
batek, komunikazio etika tarteko, gogokoago izango du Mmoduko diskurtso praktika: gauzak modu zuzenean esan behar direla uste duenhorietakoa delako edo, trinkoagoa iruditzen zaiolako, edo...
|
|
|
Agian
|
baten
bat harritu egingo da normalizazioa euskaltegiaren zereginen barruankokatzen dugulako. Jarraian, hori justifikatzen edo arrazoitzen saiatuko naiz.
|
|
|
Horretaz aparte,
|
baten
batek ariketa bat baino gehiago prestatu nahi izanezgero, beldurrik eta lotsarik gabe egin zezaketela esan nien. Tamalez, inor ere ez dadohaineko eskubide horretaz baliatu.
|
|
|
– Jarduerari amaiera egokia emango diogu, hots, ez dugu
|
bat
batean bukatuko; nolabait esatearren, biribildu egingo dugu, eta joaten utziko.
|
|
|
Zerbait eginbeharko da hori ziurtatzeko. Eta prozeduran lehia apur bat sartu dut, bestela buruan dudan
|
baten
bat lo geratuko zait, beti bezala. A!
|
|
|
Bultzada hori konbinazioan agertuko da trebetasun hartzaileekin.Helburuaren prozesuaren bukaera da, beraz, eta ez da laguntzarik egongo, ezsortzen dutenean ezta hartzen dutenean ere. Ikasleak kalean aurki ditzakeenegoerak klaseratuko ditugu, erreal errealak hizkuntzari dagokionez; eta ikasleakaurre egin dio egoerari
|
bat
batean, inolako laguntzarik gabe.
|
|
|
Adimena batez bestekoa baino mailaaltuagokoa. Bizitzaren alderdi intelektual eta espiritualak hartzen dituzte
|
batik
bat aintzat.
|
|
|
Biestilo hauek, normalean, batera azaltzen dira, elkarren osagarri balira bezala. Aldiz, estilo pragmatikoa eta,
|
batik
bat, estilo aktiboa dira presentziatxikiena dutenak.
|
|
|
Orientabideak zeregin handia du eremu honetan. Porrot akademikoaren atzeansarritan ikusi da, orientazio lan txukunak porrota uxatu edo gutxitu egin lezakeela, norberaren ikas estiloa sakondu edo osa balezake,
|
batik
bat. Nola lagun lezakeorientabideak ikas estiloen eremuan?
|
|
|
Luis Errukitsuarekin egoera mantendu egin zen, koroa oraindik indartsuazenez (batez ere kultur loraldiak iraun zuen). Baina ondorengo erregeekingainbehera etorri zen, eta merobingiarrekin agertutako kontraesan eta ahulguneakazaleratu ziren berriro,
|
batik
bat, errege ahulenen artean5; eta inbasio berriek (bikingoenak, kasu zehatz honi dagokionez) eman zioten azken kolpea, hauekzakuraketa zutelarik helburua hein handi batean, eta ez integrazioa (aurrekoinbasioen eredua izan zena) 6.
|
|
|
Denbora igaro ahala, gauzak korapilatuz joan ziren, Abd ar Rahman I.ak (756) Kordoban Emirrerria fundatu zuenetik,
|
batik
bat. Horrela, Al AndalusekDamaskorekiko menpekotasuna eten zuen.
|
|
|
Erregea zerbitzatzea, barruli publikoak administratuz,
|
batik
bat, zen Nafarroako nobleentzat beren egoera hobetzeko bide nagusia, eta ia bakarra.
|
|
|
Ingurunearen eta burdingintzaren azterketa makroskopikoetan zein mikroskopikoetan oinarriturik, burdin zepen analisi kimikoan
|
batik
bat, I. Pereda k egindakoikerlanean hauxe ikusi da argi: Oiola IVko kokalekua oso ondo pentsatua zegoen.Batetik, burdin mea lortzeko leku aproposa zen, inguruaren formazio geologikoarenondorioz hematite ugari baitago.
|
|
|
Legenda herrikoiaren sorrerari buruzluze idatzi da. Kondairak ez dira
|
bat
batean sortzen eta, halaber, ez dira anonimoak. Irudikatzen eta sortzen dituen pertsona bat dago atzetik.
|
|
|
Hala ere, nobelahistorikoaren hainbat konbentzio errespetatu behar izan ditut. Adibidez, artearengorabeheraz eztabaidatzen dutenean, nik Erdi Aroaren amaieran eta Errenazimentuaren hasieran arteak, erlijiosoak
|
batik
bat, bizi zuen debatea jasotzen dut testuan.Gauza bertsua egiten dut aginte zibilaren eta erlijiosoaren artean zeuden gatazkeiburuz. Edo izurriteaz zituzten usteen inguruan.
|
|
|
«Bizpahiru usapalen
|
bat
bateko hego zalapartak dardarazi zuen airea. Zerua bezaingrisak ziren hegaztiak, eta bateratsua zuten hegaldia.
|
|
|
Errotik aldatuko litzateke giroketa, eguzki beteak
|
bat
batean lanbroa urratzenduenean bezala.
|
|
|
Baliteke, hortaz, abiaturik edo abiatzeko zegoen nobelagai bat baino gehiago bururatu gabegelditu izana. Kazetari espainiar zenbaiti bezala, euskal idazle batzuei ere agortuzaigu,
|
bat
batean, usuen erabili dugun iturrietariko bat. Pentsa dezakezuenez, eznago hagitz penaturik.
|
|
|
Aditua izanen duzue zer gertatzen omen zaigun gizasemeoi adinhorren iraulieran: exekutibo korbatadunak
|
bat
batean hippy bilakatu nahi izatenomen du, eta aita familia fidel eta seriosa goizetik arratsera hogei urteko neskapinpirinen ondotik hasten omen da, lerdea dariola. Nitaz den bezainbatean, ez dutneure burua ikusten gure hiriko azoka txikian neronek egindako larruzko pultseraksaltzen, ezta Alaitz eta Maiderren jarraitzaile bilakatua, triki popak eta triki popekxarmaturik, plazaz plaza eta herriz herri.
|
|
|
gisa hartzen nituela (ez dut besteesapiderik aurkitzen):
|
bat
batean literatura (horixe baita kontua) guztiz bat zetorrenemozio inarrosaldi batekin,, garrasi, batekin(...). Egiaren uneak?
|
|
|
Errealismoaren auzia J. M. Lasagabasterrek egin zuen euskal kritika literarioarengogoetagai. Aurretik ere hurbilketa batzuk egin ziren arren. Lasagabaster berareneskutik,
|
batik
bat?, 1987ko II. Euskal Biltzarrean emandako La novela vasca alborde de la realidad hitzaldiak finkatu zituen euskal esparru literarioari aplikaturiko errealismoaren problematizazioaren lehen mugarri sendoak. Bertan, geroztikklasiko bihurtu diren azterketa batzuk proposatu ziren, hurrenez hurren Txillardegi, Saizarbitoria zein Joxe Auxtin Arrietaren lanak oinarritzat hartuz.
|
|
|
Eleberrigintza berandu agertu zen9 eta ez zen errealistaizatera iritsi oso berandu baino. Lasagabasterri sinesten badiogu?. Heldutasunberantiar horren atzean dauden arrazoiak asko eta pisu ezberdinekoak lirateke.Esan izan da, eta neu ere neurri
|
batean
bat nator honekin?, Hegel-en definiziofamatuari jarraiki, eleberria epopeia burgesa, zela, eta burgesia euskaldunik ezean, ezinezkoa zela generoa euskaraz garatzea. Hegel-engandik hasi eta Bakhtin enganadoan kate filogenetikoan, Lukacs da, apika, aforismo honi zuku gehien atera diona.Lukacs en arabera, eleberririk ez dago pertsonaia problematikorik gabe, alegia, gizarte burgesaren balioekiko barne gatazka bizi duen heroirik gabe.
|
|
|
Beste adar batetik ere hel diezaiokegu geure zuhaitz problematikoari. Zergatik izan da hain berantiarra eleberri errealistaren loratzea euskal esparru literarioan. Lasagabasterrek euskararen pisu soziolinguistikoa aipatzen zuen, eta ildo beretikbaina urrunago joanez, esan dezakegu gure hizkuntzaren pisu sinbolikoarenemendatzeak argitu dezakeela
|
bat
bateko eta ezusteko errealismoaren normalizatzea. Gaurko euskal idazleek ez diote beldurrik errealitateari.
|
|
|
Beste datu adierazgarri bat: horra iritsi artepertsonaia nagusirik gabeko literatura egindako Atxaga,
|
bat
batean loditasunbiografikoa, hots, indibidualtasuna, duten pertsonaiak sortzen hasiko da (baitaerabat errealista ez den Behi euskaldun baten memoriak liburuan ere).
|
|
|
Garbi ikus dezakegu periferiatik irteteko xedea1989z geroztikako Atxagaren estrategian. Obabako mundua, bere kutsu erruralistagatik
|
batik
bat, desperiferizaziorako oztopo gisa dakusa Atxagak, eta Gizona bere bakardadean bezalako thrillerhiritarrak arazo honi erantzun bat ematen dio. Bestalde, Horas extras gogoeta liburuxka, gaztelaniaden hizkuntza ez periferikoan baino ez da argitaratu?
|
|
|
50eko hamarkadan bizitzaren zentzugabekeria bizi zuen biztanle hiritarrakingurune latzean kokatuta ikusten zuen bere burua. Behiala aurrerapenei eskermenderagarria zeritzon mundua,
|
bat
batean ulergaitz bihurtu zitzaion. Inguruanzuena behatzen saiatu zen, eta horixe da, hain zuzen, nobelagintza berri hura gehiendefinitu duen alderdi teknikoa:
|
|
|
Ordurako ez nuen taldearen babesa, eta berriro zirkuitu honetara hurbildunintzenean, beste emakume batzuekin ere egin nuen topo.
|
Bat
batean, ez nintzenbakarra; ezta arrunta ere. Eta horretan jarraitzen dut, ezin arrunt izanik.
|
|
|
1999 urtean Udako Euskal Unibertsitateko Literatura Sailak antolaturiko ikastaroetako hitzaldien gaurkotasuna ukaezina bada ere, bilduma honi bukaera emateko, azken eleberrigintza izan nahiko genuke aipagai,
|
batik
bat udara hartatik gaur arteargitaratu diren zenbait lanez mintzatzeko. Hortaz, saio honetan 2000 urtean argitaraturiko eleberriak izango ditugu hizpide:
|
|
|
Julen Gabiria, Connemara gure bihotzetan; Ixiar Rozas, Edo zu edo ni; eta Asier Gorrotxategi, Kafkaren labankada. Beheraxeago aipatuko dugun legez,
|
baten
batekin sorpresaederra hartu dugu.
|
|
|
Honako emaitza hauekjasotzen dira motibazioari dagokionez: ...rrian jaiotako gurasoen seme alabei EuskalHerritik kanpo jaiotakoenei baino; 5) noranzko instrumentalak ikasle unibertsitarioei beste guztiei baino gehiago eragiten die; 6) lagunartea zenbat eta euskaldunagoa izan, hainbat eta gehiago sortzen ditu noranzko integratiboak; 7) langileez espezialduek, etxeko langileek, langile espezializatuek eta teknikariek noranzkointegratiboak eraginda ikasten dute
|
batik
bat, eta irakasleek noranzko instrumentalak eraginda; 8) ikaslea zenbat eta motibazio integratibo gehiagokoa izan, hainbateta gehiago saiatzen da euskara ikasten; 9) noranzko integratiboak eragindakoikasleek instrumentalak eragindakoek baino puntu gehiagorekin ebaluatzen dutejasotzen duten irakaskuntzaren kalitatea; eta 10) jarrera positiboak motibaziointegratiboarekin loturik azaltzeko joera dag...
|
|
|
...ioakdituzte, erdiak baino gehiagok lehen eta bigarren mailako ikasketak ditu, gehien goak etxekoandreak dira, gehiengo handi batek guraso erdaldunakditu, be ren lehen hizkuntza gaztelania izan da %84ean, gehiengoak ez dueuskara rik eskolan inoiz ikasi eta, beren seme alabei dagokienez, gurasoenerdiek baino gehiagok eskolaurrean ereduan matrikulatu dituzte, etaOHOn ereduan (%35) eta ereduan (%17.5)
|
batik
bat, eta batez bestehirugarren urratsa dute.
|
|
|
Euskara mailari dagokionez: 1) lagin orokorrean euskara maila baxuenekosubjektuek
|
batik
bat irabazi pertsonaleko eta instrumentaleko motibazioak dituzte, eta, mailan gora egiten duten heinean, tipo motibazionalak aldatu egiten dira; goiko mailetan integratzailea eta horren barianteak dira euskara maila bermatzendutenak; 2) transmisio kanpainako populazioan, beheko mailetan tipo instrumentala, transmisiozkoa eta integratzailea, eta tarteko mailetan integratzailea+ irabazi pertsonala ...
|
|
|
Bi laginen arteko konparaketa eginez: ...koa alde batera utzita, izan ere lagin horretan bakarrik erabili dugu eta, beraz, ez da beste populazioarekiko konparagarria), taldeen arteko ezberdintasunakhobekien adierazten dituzten aldagai psikosozialak euskararekiko eta euskaldunekiko jarrerak, subjektuaren sarean egiten diren erabilpen mota guztiak eta identitatea dira, eta aldiz transmisio kanpainako populazioan taldearteko ezberdintasunak
|
batik
bat identitateari eta subjektuaren inguruko sareak duen euskara ezagutzari zor zaizkio eta askozaz neurri txikiagoan sarean egiten den erabilpenari; 2) gainera, aipagarria da, guk espero bezala, lagin orokorrean polo negatiboenean kokatzen den tipoa instrumentala dela eta beste muturrean, aldiz, inte gratzailea+ irabazi pertsonalekoa eta integratzailea kokatzen direla; baina alderantziz, transmis... continuumaren mutur positiboenean instrumentala+ transmisiozkoa eta instrumentalakokatzen dira, erdialdean tipo integratzailea+ irabazi pertsonalekoa, eta polorik negatiboenean, berriz, irabazi pertsonaleko tipoa+ instrumentala, irabazi pertsonalekotipoa+ transmisiozkoa eta irabazi pertsonalekoa.
|
|
|
2 Euskararen erabileran gehien eragiten duten aldagaiak soziodemografikoakedo sozioestrukturalak dira (EJ, 1995; Siadeco, 1991), euskararen presentziaren dentsitatearekin, edo trinkotasunarekin, zerikusia dutenak: 1) Lurraldearekin erlazionatuak, euskaldun proportzioa kasu; 2) Eremu sozialarekin lotuak, euskaldun proporziorik handiena eta euskararen erabilerahandiena eremurik gertukoenetan (familian,
|
batik
bat) gertatzen delako; 3) Norbanakoarekin zerikusia dutenak, bakoitzaren sare sozialaren euskaldun proportzioa (kantitatea) eta harremanen maiztasuna (intentsitatea) kasu; 4) Mintzakide moten araberakoak. Horien ezaugarri batzuk kontuan hartu behar dira; adibidez, haurrekin eta haurren aurrean hitz egiterakoan, euskaragehiago erabiltzen da.
|
|
|
Laburbilduz, esan daiteke: 1) Euskararen ezagutzaren bilakaera positiboa delaoro har, konpetentzia linguistikoa handitzen doalako azkeneko bi hamarkadetan. Hegoaldean, baina ez Ipar Euskal Herrian, etengabe gutxitzen ari delako?; 2) bilakaera hau gehienbat EAEn gertatzen dela, Gipuzkoan
|
batik
bat; 3) batez eregazteen artean (5 urte artean), gehienbat eskolaren eraginaren bitartez (16 urtearte) eta helduen euskalduntzearen bitartez (16 urtez geroztik).
|
|
|
Arrazoi erlijiosoengatikegindako alfabetakuntzak ezaugarritzen du aro hau. Horretarako erabilitakobiderik ohikoena herri soilak ahoz eta buruz ikasten zuen dotrina izaten zen.Bestetik, ikasketak zituztenek, eliz gizonek
|
batik
bat, gai erlijiosoenargitalpenean jarduten zuten.
|
|
|
4 Azkenik, laugarren aroa XIX. mende bukaeratik 1936 urtera arte luzatzenda. Hizkuntza egoerari dagokionez, euskararen atzerakada biziak ezaugarritzen du aro hau
|
batik
bat. Garai hartako hainbat euskaltzalek, adibidez, Campionek (1907), Sabino Aranak (1894), Azkuek (1896)?, herria erdaldunduz joatearen arrazoi nagusietako bat eskola zela uste zuten (1912kodatuen arabera, Hego Euskal Herriko maisu maistra gehienak? %61. Euskal Herritik kanpo jaiotakoak ziren).
|