|
2000
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan
|
bat
bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
ERRUPIÑO ikus etxeberria, rufino
|
Bat
bateko bertsogintzaren didaktika. 75 zk. (1993), 97 Koherentziaz. 107 zk. (1998), 31 Arimiztia azkorraroan. 4 zk. (1957), 40 Bizitzaren agerpenak. 8 zk. (1958), 48 Bizitzaren agerpenak (Jarraipena). 9 zk. (1959), 64
|
|
|
ELKAR-LANEAN Bertsolaritzaz galdeketa. 44 zk. (1987), 67
|
Bat
bateko bertsogintzaren didaktika. 75 zk. (1993), 97
|
|
2005
|
|
|
Bi begi haiek, aurpegi azal ximurtua, protagonistarenak ziren, eta narratzailea ispilua bera zen, Lazkao txikik ongi zekienez. Uste dut ordea literaturan erraztu hainbat zailtzen duela ispiluak
|
bat
bateko bertsogintza. Oiartzunen Joxerra Garziaren esanetara ari ginela genuen nozitu.
|
|
2006
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintzari dagokionez, Kepa Enbeita Urretxindorra izan zen XX. mende hasieratik 36ko Gerrara arteko erreferentzia nagusia. Mende hasieran Getxon antolatu zuten txapelketa batean lehenengo saria lortu zuen, urterekin.
|
|
2009
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintzaren nondik norakoez zein bertso jarriez jardungo dugu goiko argazkiko betaurrekodun honek eta Unai Iturriagak, bertsolaritzaren historiaren berri emango digu Xabier Amurizak, gai jartzailetzaz arituko zaigu Josu Goikoetxea, eta horretaz guztiaz mintzatuko gara Maialen Lujanbiorekin izango dugun berbaldian. Guztia borobiltzeko, taldean prestaturiko saio bat egingo dugu Durangaldeko lau bertsolarirekin.
|
|
2010
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintzan (lagun arteko bertsoak, familia giroan kantatutakoak...) jardun ohi duen arren, Arriola ez da izan plazaz plaza kantari dabiltzan horietakoa. Bertsolari izena bertso sorta idatziek eman diote Jose Manuel Arriolari, bertso jarriei esker lortu zuen bertso jartzaile ospea.
|
|
|
Esteban Uriarteren
|
bat
bateko bertsogintza
|
|
|
Bertso sorta ugari (Euzkadi, Eguna...) eta zenbait bertsopaper argitaratu zituen arren, Utarre ren
|
bat
bateko bertsogintzaren lekukotasun gutxi daukagu. X. Amuzirak dioskunez:
|
|
|
X. Amuzirak dioskunez: . Uriarteren
|
bat
bateko bertsogintzatik, emoitza urria geratu jaku. Kepa Enbeita Urretxindorragaz askotan ibiltzen zela dinoe sasoiko lekukotzek, baina haren bat bateko bertsorik, guk dakigula, bat edo bi besterik ez jaku heldu? 54 Hurrengo lerroetan ahalegintxoa egingo dugu bertsolaria bere testuinguruan kokatzen eta, ahal den neurrian, haren bertso ibilbidea zehazten.
|
|
2013
|
|
|
bera izan zen bertsoa sagardotegi eta taberna girotik jaso izanaren eragile nagusia. Basarrik bertsolaritza,
|
bat
bateko bertsogintza batik bat, beste aro batera ekarri zuen.
|
|
|
Idatzizko komunikazioaren eragina da parez pareko iritzi trukea saihesten duena". Eta ahozkotik gehien urruntzen den
|
bat
bateko bertsogintza txapelketakoa ei da.
|
|
2014
|
|
|
Bertso eskolan bertso jarduera da ardatz.
|
Bat
bateko bertsogintzaren jiran sortzen eta garatzen da. BEko kide izatea jarduera hori besteekin batera garatzean datza.
|
|
|
Bertsogintzarako teknikaz jabetzeko edo bertsogintzan trebatzeko berariazko ariketen bidez ala bertso jardunaren beraren bidez, bertsojardunean trebatzen dira Bekideak, baina ez horretan soilik. BEko jardunean,
|
bat
bateko bertsogintza zentrala izanik, beharrezkoa da BEko kideek bi oinarrizko gaitasun garatzea (bertsoak sortzeko beharrezko dituzten gaitasun teknikoez gain): hitza hartzeko gaitasuna (kideen aurrean bat batean inprobisatzera ausartzeko) eta entzuteko gaitasuna (beste inor bat batean ari denean, erosoa egingo zaion entzuteko jarrera bat garatzeko, aldi berean aktiboa eta enpatiazkoa).
|
|
|
Horrez gain, jarduera horietan guztietan, kideen arteko interakzioa gertatzen da: BEn bertan, gazteek inprobisatu egiten dute, besteen bertsoak entzuten dituzte,
|
bat
bateko bertsogintzan trebatzeko ariketak burutu (nagusiki arrazoiketari, errimari edo memoriari lotuak), baina, BEko jarduna ez da performance tekniko soila, komunikazioan oinarritutako jarduna baizik: sorkuntza ariketa bakoitza komunikazio ekintza bat da, unean uneko eta tokian tokiko testuinguruak baldintzatua.
|
|
2016
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintzan, bertsoaren neurria eta errima ondo erabilita egoteak ez ezik, egoerarekiko
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintza utziko duela iragarri du, asteon, Xabier Amurizak. 51 urte eman ditu bertsotan.
|
|
2017
|
|
|
|
Bat
bateko bertsogintzan, bertsoaren neurria eta errima ondo erabilita egoteak ez ezik, egoerarekiko eta gaiarekiko egokitasunak ere markatzen du, hein handi batean, bertso baten arrakasta. Egokitasun hori hainbat ezaugarrik gauzatzen dute.
|
|
|
Xabier Amurizak
|
bat
bateko bertsogintza utziko zuela iragarri zuen. Horretan ere aitzindari.
|
|
2018
|
|
|
, 2012, Bertsolaritza: euskarazko
|
bat
bateko bertsogintzaren gaur egungo egoera, tradizioa eta etorkizuna/ El bertsolarismo: realidad, tradicion y futuro de la improvisacion oral vasca.
|
|
2019
|
|
|
Hala da, bai.
|
Bat
bateko bertsogintzak, adibidez, rolak banatzera jo izan du elkarrizketak sortzeko, eta, hor, emakumeenak gizonekiko loturaren arabera interpretatu izan dira beti: gizonaren pertsonaia ondo matizatu eta, jarraian, “eta zu emaztea”, “eta zu ama”, “eta zu amona”… Bertso idatzietan ere, oso presente dago betiko dikotomia:
|
|
|
Emakume bertsolari gehienentzat iraupen proba gogorra dirudi
|
bat
bateko bertsogintzak, gizonek eraikitako tradizioari jarraituz, haien eredutik ikasita, gizon artean eta gizonekin ari dira kantuan, gizonen iritziek eta gustuak pisu espezifiko handia duten eremuan, testuinguru lehiakorrean, esposizio bizian. Elkarrekin taxutzen duten gintzak frikzioarekin batera dakar aukera:
|
|
2020
|
|
|
Zerrenda luze honek ere merezi du iruzkin bat.
|
Bat
bateko bertsogintzan ere ukituko zituzten gai horiek, baina hori: ukitu, zeharbidez edo bide batez.
|
|
|
Eta, itsasoz bestaldean, Buenos Aires. Beraz,
|
bat
bateko bertsogintza iristen ez zen lekuetara ere iritsi ziren bertsopaperak. Errepertorioa ez ezik, “plaza” ere ugaldu eta zabaldu zuten.
|
|
|
1982 eta 1986an txapeldunorde izan zen, eta 1989an txapeldun. 1965etik 1990era bitartean,
|
bat
bateko bertsogintzaren eredu nagusietako bat izan zen Euskal Herri osoan. 80ko hamarkadaren bigarren erditik erretiratu zen arte, eragilerik garrantzitsuena eta emankorrena izan zen Bizkaiko eskolak eta gazteen bertso eskolak sustatzen.
|
|
2021
|
|
|
Hiru atal nagusitan banatzen da lana, urte haietako gogoetatze kolektiboaren hiru ardatz nagusiak liratekeenak: batetik,
|
bat
bateko bertsogintzaren ekarpen artistikoa baloratu eta aztertzeko marko bat eskaintzen da; bestetik, bertsolaritza definitzen duten ezaugarriak eta mugimenduak barruko begiradatik garatutako proiektu soziokulturalaren oinarriak finkatzen dira; eta, azkenik, barrurako begiradaren garapenetik sorkuntza prozesuaren mekanismoen inguruan argitutakoak jasotzen dira. Aipatu beharra dago teorizazio horren baitako prozesu kolektiboak egiletzaren mugak asko lausotu bazituen ere, adar bakoitzaren atzean egileetako baten eskua nagusitzen dela nabari daitekeela.
|
|
|
Amuriza plazan lehendik dabil, eta 80an etortzen da, beste batzuk ez dira etorri, eta txapeldun atera da. Amurizarekin
|
bat
bateko bertsogintzak zeharo beste maila bat erakutsi du. Han ikusi zen zer handitasunezko artea zerabilen bertsoan.
|
|
|
Bertsolaritza: euskarazko
|
bat
bateko bertsogintzaren gaur egungo egoera, tradizioa eta etorkizuna= El bertsolarismo: realidad, tradición y futuro de la improvisación oral vasca= Bertsolaritza:
|
|
|
Sinetsita nago errima gurutzatuak erabiltzeak ate berriak irekiko lizkiokeela bertsolaritzari. Mamiaren eta azalaren arteko borroka zaharrean bistan da mamiaren aldeko hautua egin duela
|
bat
bateko bertsogintzak, eta guztiz ados nago bide horrekin, baina uste dut esploratzeko geratzen direla zenbait aukera bai neurri aldetik eta bai hoskidetasun aldetik ere. Halako pieza laburrek ahalbidetzen dute hizkuntza bihurritzea [2].
|