|
2013
|
|
|
Hasteko, Joana Albreten bizitza zinez interesgarria suertatzen da gaur egun ikuspuntu bat baino gehiagotatik. ...t da; bigarrenik, erlijioarekin lotutako arazoak dira haren bizitzaren giltza nagusia eta, hirugarrenik, haren jarduera eremua funtsean Frantzia bada ere, nafar auziak, alegia, Aragoiko erregeak 1512tik aurrera gauzatu zuen erresuma zaharraren okupazioak eta zatiketak, okupatutako zatia Gaztelako koroari lotu ziolarik, berebiziko garrantzia du erregina Joanaren bizitzan, Frantziaren historian eta,
|
baten
bati harrigarria irudituko bazaio ere, baita Europako historian ere. Beraz, emakumetasuna, protestantismoa eta Nafarroaren zatiketa (gure artean arrunki konkista edo anexioa deitzen dena); ez da dudarik hiru osagaiok interes handia pizten dutela gaur egungo euskaldunen artean.
|
|
|
ez da pertsonaia bilakatuz joan dela, baizik eta sentimendu berri bat erne zaiola. Sentimendu berri horrek dakar
|
bat
bateko aldaketa.
|
|
|
doan pertsonaia moduan:
|
bat
batean, birjaiotzen, da Agurnez maitemintzean.
|
|
|
Aldatu, ordea, era bakar batean baino ez du aldatzen:
|
bat
batean, gertaera zehatzaren kausaz. Ikuspegi hori adierazi zuen XIX. mendearen amaieran jaiotako euskal eleberrigintzak.
|
|
|
Horretaz gain, Garcésen (2008) sailkapena aintzat hartuz gero, laurok izango lirateke arazorik gabe gaztelaniaren de todas maneras, de todos modos, de todas formas markatzaileen baliokide, haiek bezala aurreko formulazioaren indarra eta handik atera daitezkeen inferentziak mugatzen baitituzte, eta gainera, nolabaiteko indiferentzia adieraz dezakete aurreko formulazioan esaten denarekiko. Dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan erebirformulatzaile urruntzaileak Garcések (2008) gaztelaniazkoentzat egiten dituen hiru sailetan koka daitezkeela dirudi, baina honek azterketa sakonagoa luke, baita ahozko
|
bat
bateko solasaldiak kontuan hartzea ere, izan ere, erabili diren corpusetan biltzen diren ahozko mintza jarduerak idatzian oinarritzen dira, beste era batera esanda, ahozkoaren itxura egiten dute edo ahoz esateko idatzi dira (Garcia Azkoaga 2007, 178).
|
|
|
birformulatzaile esplikatiboak, zioen azalpenetan? azaltzen direla
|
batik
bat. Ildo horri jarraiki, ikerlan honetan, birformulazioaren eta birformulatzaileen erabilera aztertu ditugu, azken hamarkadan euskaraz eman diren lege testu eta zuzenbideko testu akademiko esangarrienei erreparatuz, betiere, birformulatzaile esplikatiboek diskurtso juridikoan duten erabilera inguramendu zabalagoan ezaugarritzeko.
|
|
|
Ondorengo laburpen taulan ikus daitekeenez (ikus 3 taula), birformulatzaile esplikatiboek funtzio metadiskurtsiboak betetzen dituzte
|
batik
bat: hiztunak bere jarduera diskurtsiboaren kontzientzia dauka eta diskurtsoaren interpretazio zuzena egin dadin kontrolatu eta gidatu nahi du diskurtsoa; aurreko diskurtso atalaren formulazio argiago edo egokiago bat lortzeko erabiltzen dituen, bide seinale?
|
|
|
Poesia Erkiagarentzat berba egiteko modua da, bere espresio bidea. Lekeitioko jaiak direla, ba bertso batzuk egingo ditu;
|
baten
batek zoritxarren bat izan duela (gaixotasuna, istripua, heriotza?), ba poema bat dedikatu; baten batek zeozer ona daukala (ezkondu, umea eduki, sari bat hartu?), ba bertso bat agindu. Horrek beste barik ondorio bi dakartza argi eta garbi:
|
|
|
Poesia Erkiagarentzat berba egiteko modua da, bere espresio bidea. Lekeitioko jaiak direla, ba bertso batzuk egingo ditu; baten batek zoritxarren bat izan duela (gaixotasuna, istripua, heriotza?), ba poema bat dedikatu;
|
baten
batek zeozer ona daukala (ezkondu, umea eduki, sari bat hartu?), ba bertso bat agindu. Horrek beste barik ondorio bi dakartza argi eta garbi:
|
|
|
Euskal Pizkundean gutxienez hiru modutan iristen zen bertsoa herriarengana. Alde batetik,
|
bat
bateko jaialdiak zeuden, desafioak edo herri jaietako saioak. Beste alde batetik, herriari idatziz iristen zitzaion bertsolaritza zegoen.
|
|
|
Horrela bada, Lekuonari jarraikiz, iduri du idatzizko bertsolaritzaren estatusa nolabait ere goragokoa zela bertsopaperarena edo
|
bat
bateko bertsoarena baino; eta, Salaberriren argibideak adierazten duen bezala, esan daiteke idatzizko genero horri jarraipen emanez erdietsi zuela idatzizko bertsolaritzak edo poesiak, Pizkundeak aurrera egin ahala, autonomia literarioa eta literatur instituzioaren maila.
|
|
|
Azken batez, giza taldearen egoera eta ezaugarri bereizletan gaiak oinarritu edo esparru honetatik kanpo lekutu, herritarrak izan ziren Lore Jokoak. Marfilezko dorrean isolatu gabe, egileak kolektibitate
|
batekin
bat egitea bilatzen du. Mundu berezia sortuaz eta mundu hori mintzaira berezi baten bidez adieraziaz nekez bategin daiteke kolektibitate batekin.
|
|
|
A. Toledok egoki aurkezten du Lore Jokoen inguruan poetak bizi duen kinka, poesia lirikoaren eta kolektibitateari begira dagoen poesiaren artekoa. Garrantzitsua da kontuan hartzea kolektibitateari begira dagoen poesia, hau da, egileak kolektibitate
|
batekin
bat egitea, bilatzen duen poesia, testuinguruak baldintzatua ageri dela bere ezaugarri testualetan.
|
|
|
Garzia, Joxerra; Bertsolaritza.
|
Bat
bateko bertsolaritzaren historia: proposamen bat.
|
|
|
Egia da dokumentu literarioak galdu direla edo
|
baten
bat berrikitan aurkitu dela. Duela hamarkada eskas bat arte Lazarragaren euskarazko eskuizkribua ezezaguna zen; 1967an lehenbiziko aldiz argitaratu zen Oihenarten() Arte Poetikoak (1665) utzi du berririk:
|
|
|
Historia egitea jomuga duenak ezinbesteko du datuak hautatzea. Nire ustez, iragan denboretako historia ezin osa daiteke letra profanoen esparru soiletik,
|
batik
bat, esparru horretakoak ez diren testuren batzuek berebiziko garrantzia izan dutelako euskara idatziaren eraketan eta historian. Murrizketa gogorregia litzateke asmo estetikoa nagusi duten idazlanetara mugatzea, besteak beste, inguruko literaturetako historiek ere bereganatzen dituztelako literatur genero tradizionaletatik kanpo geratzen diren testu tipoak:
|
|
|
Egia da aldi batetik bestera ez dela igarotzen
|
bat
batean eta aurreko aldiko ikuskeratik mamitutako obrak berrietatik mamitutakoekin batera sortzen direla. Errenazimentua behatu besterik ez dago, eta ez bakarrik XIV. mendearen hasieratik bertatik aldi hori Italian jaioa delako, Europako mendebaldeko beste leku batzuetan XV. mendearen bigarren erdira arte, nahiz XVI. mendearen lehen erdira arte, eta baita mende horren bigarren erdira arte ere, itxaron behar denean, baizik eta XVI. mendearen lehen hamarkadatan beraietan ez delako aurkitzen Europa osoan leku bat zeinetan agerkari oro Errenazimentua den berrikuntza horren adierazpen den.
|
|
|
Euskal letren mundua historikoki erabilgarritasunarekin ondo uztartu denez, oso eroso zetorkion. Horren eroso, non, ekoizpenak bistaratutakoaren arabera, testu erabilgarria XVIII. mendearen mugak zeharkatuz, kementsu sartuko den XIX. mendean barrena, elkarrizketaren eta
|
batik
bat alegiaren ugaritasunak salatzen duenez.
|
|
|
Nolanahi ere, komeni da azpimarratzea generoen kanonikotasunaren aldakuntza hori ez dela
|
bat
batean gertatua, eta trantsizio aldi bat ere bizitu duen belaunaldi oso baten, sakrifizioa, eskatu duela zenbait kritikoren iritziz.
|
|
|
Iratxe Retolazak (2010) argitzen du Bordak narratzaile, poeta eta saiogile bezala, genero guzti guztietan, molde batera edo bestera, jorratu duela begirada lesbiarra,
|
batik
bat homoerotismo femeninoan oinarritu duena.
|
|
|
Lehengo puntuan aipatu dugu eleberri lesbiarrek bi ezaugarri nagusi dituztela
|
batik
bat. Batetik, patriarkatuak eraikitako arauak salatzea edota parodiatzea (Munt, 1994; Palmer, 1997) eta, bigarrenik, lesbianaren identitatea onartzea eta eleberrian horren garapena ahalbidetzea.
|
|
|
Horra hor nobela beltzak paradigma gisa aurkezturiko detektibe gogorra (Martín Cerezo, 2006; Coma, 2001) goitik behera dekonstruitua eta antiheroi bilakatua. Antiheroi hori, armadatik, emazte izatetik eta lan mundutik urrun egoteaz gain, lesbiana da, eta pentalogiaren azken bi nobelak,
|
batik
bat, horren onarpena izango dira, eleberriaren argumentuen korapiloaren gainetik jarriko baita lesbiana izatearen onartzea eta aldarria. Generoa gainditu nahi da, emakume femeninoa eta gizon maskulinoa binomioa aukera bakarra ez dela aldarrikatuz eta bere burua muga horien hausle bezala agertuz.
|
|
|
(Bakean utzi arte, 31). Gatazka identitario horiek, identitate heterosexuala eta identiate lesbiarra batetik eta identitate linguistiko hegemonikoa eta identitate linguistiko periferikoa bestetik, eraiki edo deseraikiko dute
|
batik
bat Amaia Ezpeldoiren izatea (Retolaza, 2010, 130). Izate arrotzaren inguruan hausnartzen du Ezpeldoik, eta onartu egiten du hori horrela dela, eta hortik abiatuta eraikitzen du bere identitatea (Núñez Betelu, 2002:
|
|
2014
|
|
|
Egia da pixka bat hedatu dela egungo euskara estandarrean, baina oraindik ere markatua da euskalkiaren aldetik: beren testuari ipar ekialdeko mintzairaren kolorea eman nahi dioten idazleek erabiltzen dute
|
batik
bat. Nabarmentzekoa da, orobat, esan nahi baita aldaerak izan duen oihartzun guztiz apala.
|
|
|
Zenbat eta handiago entzuleria, txikiago homogeneitatea. [
|
Bat
bateko bertsolaritza, J. Garzia/ A. Egaña/ J. Sarasua (Bertsozale Elkartea, 2005) Or.: 146]
|
|
|
Iparraldeko tradizioan, berriz, zenbaitetan, birformulazio partzialetan iruzkin aposatua gaineratuz agertzen denean,
|
batik
bat, birformulazioaren amaieran ere agertzen da kokaturik, bai lehen (37) eta bai gaur (38):
|
|
|
bereganatzen dituzte lau birformulatzaileok:
|
batik
bat, ondorioa (subjektiboa, sarri) eta dedukzioa; baina baita bestelakoak ere (zuzenketa, laburpena eta abar). Bada, aztergai ditugun lau birformulatzaileok erabiltzen dira batzuetan balio kontestual lerratu horiekin.
|
|
|
Alberdik (2000) deskribatzen du zelan, behin beldurra galtzen hasita eta Erregimenaren beraren larderia apur bat nasaituta, satorrak baino lurperago zeuden haiek apurka apurka burua ateratzen hasi ziren. Momentu horretan, 1960ko hamarraldian
|
batik
bat, bigarren irekiera sinboliko batekin egiten dugu topo: erdararen hegemonia kulturala hein batean deseraiki eta euskal kulturaren loraldi bati bide eman zion mugimendu batez ari gara.
|
|
|
–1980ko hamarraldian(...), ofizialtasunarekin, gauzak asko aldatu ziren, euskara diru bide bihurtu zelako asko eta askorentzat(...) zabaltze handia egon zen, hainbat idazle, itzultzaile, irakasle? agertu ziren
|
bat
batean? (Llerandi in Zuberogoitia eta Zuberogoitia, 2008:
|
|
|
1970eko hamarraldiaren bigarren erdian hasita, Arestiren harria harea bihurtuta antzeman zitekeen Etiopia-n (Atxaga, 1978), liburu horretan ageri zen anfora hautsia bere lehen diskoko ikono nagusi bihurtu zuen Ruper Ordorikak, Franco hil berritan. Nik ez dut amets haundirik/ zeru ederrik eskeintzen,/ etsipenaren mugetan zuekin nago bizitzen. / Nik ez dut solas lodirik etorkizunaz egiten/
|
bat
bateko librakuntzaz ez dut aspaldi sinisten, abesten zuen Letek...
|
|
|
Bestalde, mundu globalizatu honetan, nazioarteko harremanen ugaritzeak eta Informazio eta Komunikazio Teknologien zabalkunde gaitzak (batez ere Internetek) ekartzen dute ondorio gisa jendartea gero eta ohartuago eta kontzientziatuago dagoela ahal bezain komunikazio gaitasun ona lortu behar dela nazioartean erabiltzeko egokia den hizkuntza batean. Horrek errazten eta laguntzen du(
|
batik
bat) ingelesaren sarrera ikastetxeetan, hori baita nazioarteko lingua francaindartsuena; orain artean dagoeneko eskola curriculumetan ageri zen/ ziren atzerriko hizkuntzari/ hizkuntzei ezartzen zitzaizkion/ zitzaizkienhelburuakbaino zehatzagoak eta premia handiagokoak ezartzen zaizkio gaur egun atzerriko hizkuntzari (edo hizkuntzei).
|
|
|
Eusko Jaurlaritza. Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila, 2014b, «Ebazpena, 2014ko ekainaren 27koa, hizkuntza proiektu
|
batik
bat hirueledunak (eta eleanitzak) garatzeko», in: http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/contenidos/informacion/dib6/eu_2037/adjuntos/eleaniztasunerantz/eleaniztasunerantz_2014_2015_e.pdf(kontsulta,).
|
|
2015
|
|
|
kras? Berriro ere soinu hura entzun zen eta
|
bat
batean erlojuaren atea ireki zen eta Mikelen begi bistan egurrezko kukua ateratzen hasi zen.(?)
|
|
|
Eta, bide batez, bakeak egiteko euskalkiarekin (prestigio kontuak). Ez dakizue zenbat aldiz entzun izan dudan aktoreen ahotik «baina hori ez dago gaizki?», proposatu diodanean
|
baten
bati euskara batuan nekez erabiltzen den hitzen bat jartzeko testuan, kokoloesate baterako, adibideren bat aipatzearren.
|
|
|
Ezohiko gertaeren maiztasunak, ustekabeko jazoeren metaketak, kointzidentzien pilaketak,
|
bat
batean pertsonaia berriei sarrera emateak eta abarrek garamatza ipuinetik eleberritik baino hurbilago atzematera. Baita ereduzkotasun balioa duen eredu narratiboa izateak ere, ipuin tradizionaleko hartzaileari irabazi moralak eskuratzen zaizkion bezala, Jaioterri Maitiakoari ere helarazten baitzaizkio.
|
|
|
Batez ere, ahozko ipuin tradizionalak oso berea duen ezohiko eta gertagaitza den jazoera erabiltzen du kontalariak. Ardibasoko artzainek bizi dituzten abenturetan zailtasunak agerrera egiten duenean, kointzidentzia, zoria eta
|
batik
bat Jainkoa izango dituzte lagun.
|
|
|
Tomas eta Amele. Ardibasotik Mexikora joanak zirela kontatu gabe zeukanean,
|
bat
batean, beste ohiz kanpoko gertaera batez baliatuz jakinarazten du kontalariak.
|
|
|
|
Batik
bat entretenimenduzko erabilera egiten duten elkarrizketatuen ezaugarriei dagokienez, 35 urte edo gutxiago dituzte, emakumeak dira eta hedabideen kontsumo gehiena erdaraz egiten dute.
|
|
|
Kinka horretan, logikoa dirudi Joselu Blanco EITBko programa eta programazio arduradunak Mondragon Unibertsitatearen Aretxabaletako campusean 2016ko otsailean emaniko hitzaldian esplizitaturiko apustuak: bere ustez, EITB albistegietan lehiatu ahal da
|
batik
bat, eta hortxe egingo du indar berezia. Berriro diogu:
|
|
|
jendearengana iritsi gura izanez gero, audientzia ezagutu beharra dago lehenengo eta behin. Euskaraz dihardutenek, ordea, telebistaren arloan dihardutenek
|
batik
bat, arazoa dute, Izagirrek (2004) seinalaturiko moduan, ikusleria ehunekoak ematerakoan zaku berean sartu ohi baitira euskaldunak eta euskaraz ez dakitenak. Inkestek soilik populazio euskalduna aintzat hartuko balute, emaitzak desberdinak lirateke:
|
|
|
Urrats txikiren batzuk egin dira norabide horretan (tokikoetako kazetarien kolaborazioak Euskadi Irratian, Korrikako edota Azoka Telebista ko esperientziak?), baina begitantzen zaigu hor dagoen potentziala ez dela oraindik behar beste ustiatu. Joselu Blancoren ideia aipatu dugu lehen, zelan bere ustez ETB albistegietan lehiatu ahal den
|
batik
bat. Iruditzen zaigu erronka horri hobeto erantzun ahal zaiola tokikoekin elkarlanean, modu horretan Euskal Herriko txoko gehienetako lehen eskuko informazioa lortzeaz gain ETBk aukera izango lukeelako sare modura eratu eta gizartean gehiago errotzeko.
|
|
|
atalean aipatu dugu ezaren eramaile dela, eta gogora ekarriko dugu horren azalpen luzeagoa.
|
Baten
batek, zerbaiten ugazaba izanda, ardiak, uztak?, hura onartu beharrean ezeztatu eginez gero, ezkutatze hori gertatu egiten da, baina ez bere onerako. Gezurtatutako eta bere onura berekoirako ostendutako hori Marik eramaten du.
|
|
|
Urre gorria euskal mitologian oso ezaguna da. Lurperatutako idi narruak betetzen ditu, eta basajaunek haien leizeetan egindako ikatza ere izan daiteke, edota
|
baten
bati ikatz legez koba barnean eman eta ateratzerakoan urre bihurtutakoa. Lurpearekin duen harremana bere dirdira bezain argia da.
|
|
|
Asi sirian ba bearren asteko, ta ifini aurien olori t, esin aurien mogidu esetara be. Eta
|
baten
batek esan otzela:
|
|
|
T, emon otzen sagardoa, basukadea. Lenao usedioa egotesan ullesko subiak fundetan sireala iturrietan da
|
baton
batek edan auela ullia ta gusti, sera, ure, ta fundidu yakola barruen subia, aregas ulliagas da gero andik etorri sala «Jesus» esateko usedioa, edan itorduen. A «Jesus» esan eskeitiño estala formetan suberik.
|
|
|
Eta horregatik omen da bere gomendioa errentariarentzat eliza osatzen dutenen atea jotzea. Langileei ez zitzaien otu haiengana joatea, Marirengana baino,
|
baten
batek esanda, sinesmenarekin guztiz harreman bakoak baitziren, pentsatu ere ez zuten egin ola bedeinkatzean?. Badirudi, hortaz, erlijiotik eta sinesteetatik urrun zeuden haiek oraindik antzinako zerbait gordetzen zutela, horrelako auziei aurre egiteko.
|
|
|
Horrela Aralarantzerkia gustatu zigunezbaimena Gobernu Espainiarrari eskatu behar zenez nirea bailitzbezela baimenak eskatu ziran. Horregaitik
|
baten
batek nire izeneko. Aralar, antzerkirik agertzen bada edo ikusiko balu, hau Piarres Larzabalena da?
|
|
2016
|
|
|
Orokorrean, behin erosketa defentsibo bat egin ondoren, ez zaio edukirik gehitzen. Alderdi politiko eta enpresa handiak dira,
|
batik
bat, praktika hau burutzen dutenak. Norbere burua eta irudia babesteko estrategia hau ulertzekoa den arren, garrantzitsua da TLD batek erregistratuta dituen domeinuetatik ahalik eta gehien aktibo egotea.
|
|
|
PuntuEUS ekoen esanetan (Waliño, k.p.),. EUS en alde ez egitearen arrazoiak bi lirateke, 1) aldaketarekiko erresistentzia,
|
batik
bat domeinu, zaharra, bere fruituak ematen ari denean, eta 2) antzinatasuna,. com ek merkatuan 30 urte baitaramatza eta. EUS ek, berriz, hiru urte eskas.
|
|
|
Hurrengo urteetarako erronka, bai. EUS entzako eta baita euskararentzako ere, hirigune populatuenetan eta aberatsenetan euskararen erabilera 13 grafikoan dagoen itxurara hurbiltzea izango da, 6 grafikotik aldenduz. Gainera, ikusita Bilbo dela Euskal Herrian euskaldun gehien bizi diren udalerria, garrantzitsua izango da bertan euskararen erabilera eta bizi indarra areagotzea,
|
batik
bat hiri horren botere ekonomikoaz jakitun izanda.
|
|
|
Eta noski, hiriburuak irabazi beharrak ez du inola ere esan nahi
|
bat
batean bazterrean utzi behar dugunik. Azpeitian egiten segi behar dugun lana, Elizondon, Donibane Garazin, Tafallan, Agurainen, Lekeition, Barakaldon, Laudion, Maulen edo Bastidan.
|
|
|
Baina
|
bat
batean, ezagutzen ez dugun jendearen artean, zenbatek ulertu gaitzake, guk beste gabe euskaraz egiten badiogu. Zein probabilitate dugu beste gabe ulertuak izateko?
|
|
|
Era berean aitortu nezake ordea kalean edozeinekin euskaraz hasiz gero, metroan, tabernan, dendetan, lanean bertan (esan bezala, denok Eusko Jaurlaritzako funtzionario EGAdun), hasi orduko begiratzen zidatela denek
|
bat
batean estralurtarren bat agertu izan balitzaie bezala, piztia arraroa. Lehen momentuan horregatik.
|
|
|
Baina aurrera. Hasierako sustoa ez zen nire euskara ulertzen ez zutelako, baizik
|
bat
batean ezezagun bat euskaraz zuzentzen zitzaielako inondik ere espero ez zuten egoera batean...
|
|
|
– Gipuzkoan eta Bizkaian bizi da,
|
batik
bat lehenengoan, eta,
|
|
|
Nukleoa ezinbestekoa da erkidegoaren sendotasunerako, beronen bizi indarrak eta dinamikotasunak nabarmen baldintzatzen dute erkidegoaren bizitasuna. Baina zirkulu kontzentrikoak ere ezinbestekoak dira,
|
batik
bat bizirauteko zabaltzea derrigorrezkoa duen hizkuntza gutxiagotu batentzat. Euskararen hizkuntza erkidegoak nukleo sendoa eta ahal bezain zabala behar du eta, halaber, zirkulu kontzentrikoetara hedatzeko gaitasuna behar du.
|
|
|
Baldin eta norbanako bat hizkuntza erkidego baten nukleoan edo zenbatgarren zirkulu kontzentrikoan dagoen definitzeko lehen hizkuntza zein den kontuan hartzen badugu, esan genezake euskal hedabideak
|
batik
bat euskararen hizkuntza erkidegoaren nukleoan edo nukleotik hurbil daudenek kontsumitzen dituztela.
|
|
|
Ingelesa bihurtu behar dugu ezinbestean gure bigarren hizkuntza. Eta horrek ez du esan nahiko uko egin behar diogunik
|
bat
batean espainola edo frantsesa ondo jakiteari, eta komeni zaigunean erabiltzeari. Gure gaurko gizartean ezinezkoa da, eta gure herritar askoren lehen eta bihotzeko hizkuntza dira frantsesa eta espainola.
|
|
|
Gobernuan d (ir) en partiduak(/ ek) herritar guztiei eman behar die (te) zerbitzu, ez bakarrik bere sokakoei, nahiz partidu batzuen eta besteen gobernu moduak ez duten horregatik zertan berdinak izan, eta ez dira?. Baina joko demokratiko horren arau, partiduek dituzte/ lituzkete beste gabe
|
bat
batean ezarri beren programa maximoak, programa maximoak dituztenak behintzat, denek ez baitute edukiko?. Benetan gauzatuko dituen politikak desio baino epelagoak izango dira, behintzat mailakatuagoak izan lukete beraiek berez nahi luketena baino.
|
|
|
Itzultzaileek iturri testu biak aurrean dirala ondu dabe eu rena,
|
batean
batari men eginez, bestean besteari edota eu rek beregango bidea hartuz.
|
|
|
Dana dala, guk ez deutsagu ezelan be?
|
batean
batari eta bestean besteari men egin?; aurrean geunkan testu bakarra ri jarraitu deutsagu ahalik eta gertuenetik eta zehatzen.
|
|
|
Biak dira euskera; zein da ura eta zein ardaoa? Eta ar gi dago guk ez deutsaguna ezelan be?
|
batean
batari eta bestean besteari men egin?; aurrean geunkan iturri testu bakarrari jarraitu deutsagu begirune osoz ahalik eta gertue netik eta zehatzen.
|
|
2017
|
|
|
Kasu honetan ere ez dakigu Euskaltzaindiaren egitasmoan Orixeren proiektuaren oihartzunik ote dagoen; baina gogorarazi behar da ordurako Orixe Euskaltzaindiko langile zela (1923az geroztik), Maidagan idazkariaren, Azkue euskaltzainburuaren eta
|
batik
bat Olabideren ondoan; ez dirudi Azkueren ekimena Orixeren 1919ko proiektuari emaniko erantzun zuzena denik, baina Orixe egitasmo berriaren jakitun izan zen, zalantzarik gabe. Nolanahi ere, hurrengo urteetan ez dugu aurkitu xede honen emaitzen arrastorik.
|
|
|
Bizitza eredugarri hau puskatu zen
|
bat
bateko ezuste galanta gertatu zelarik.
|
|
|
|
Bat
bateko erorketa (1884ko apirila)
|
|
|
Zerbait gertatu zen, alegia, 1884an,
|
bat
batean Daskonaguerrek uzten dituelarik bere kargu guztiak. Edo galtzen dituelarik.
|
|
|
Erabateko eskandalu bat lehertu zen beraz Ipar Euskal Herri lasai hartan.
|
Bat
batean justiziak, salaketa batzuen ondorioz, Dasconaguerreren aurka hartu zituen neurriak.
|
|
|
Dinamika hori bukatuko da 1884ko aferarekin eta
|
bat
bateko ihesaldiarekin. Bera desagertuta, ez dago eliteko inor euskal, kezkak?
|
|
|
Kargu publikoak eta ondasunak galtzen ditu
|
bat
batean.
|
|
2018
|
|
|
Bertze funtzio bat, ordea, ongi betetzen du, eta horregatik bilatu eta baliatu da haien lankidetza: aditu horien iritzia, multzo gisa hartuta, baliotsu eta erranahitsutzat jotzen dugu,
|
batik
bat harako kasu haietan zeinetan aditu horiek erakusten baitute iritzi adostasun maila handia, zeren holakoetan haien jokaerak balio baitezake erreferentzia gisa erakusteko zer bide diren aisa onartzekoak euskal prosaren garabidean. Hau da, aditu guziek onartzen badute atzerakarga txikiko item bat, iduri du ez litzatekeela arazorik izan behar hurrenkera hori eredu gisa ere irakasteko.
|
|
|
Hautatu diren itemek (eta baita atera diren emaitza kuantitatiboek) ez dute ez ahalik eta ez asmorik ere hiztun euskaldunen jokaera bere osoan ordezkatzeko hitzen ordenaren auziari buruz. Lagin mugatu bat hautatu eta hura aztertu da (bai pertsonei eta bai itemei dagokienez), erreferentzia minimo bat izateko auzia nondik nora joan daitekeen, eta
|
batik
bat elementu objektiboxeagoak izateko, gogoetan sakontzeko. Emaitzak, beraz, ez dira hartu behar bere balio matematiko zehatzarekin, baina bai islatzen dute, neurri batean, eta une jakin batean, azterturiko pertsonen joera analizaturiko itemei buruz.
|
|
|
Ohartzeko da, orobat, zer alde handia dagoen gehien zuzentzen duen inkestatuaren eta gutien zuzentzen duenaren artean;
|
batik
bat, berriz ere, graduko ikasleen eta batxilergoko irakasleen artean (adituen artean muturreko bi balioen arteko desberdintasuna franko txikiagoa da, nahiz eta adierazgarria iduri duen). Konparazio batera, batxilergoko irakasleen artean gutien zuzendu duenak itemen% 1,6 bertzerik ez du zuzendu (ikus 6 koadroa); hots, zuzentzaile horrek ontzat eman ditu errateko moduanikergai diren item guzi guziak, eta emaitza horrek ere eramaten du pentsatzera inkestatu horrek aski jokabide sendoa duela aditza aitzinean jartzearen aldekoa.
|
|
|
Toponimoek eta antroponimoek ematen dizkiguten argitasunak ez dira inola ere gutiesteko modukoak. Erran bezala, gehienak morfologia (eratorpena) eta hiztegi mailakoak dira, baina deklinabidearen arloko zehaztasun zenbait ere erdiets daitezke (inesibo, adlatibo, genitibo eta leku genitiboaren ingurukoak
|
batik
bat), eta fonetika kontuak ere iker daitezke, neurri batean (palatalizazioa, adibidez).
|
|
|
Bestalde, poetak prozedura metaforiko desbideratzaileak erabiltzeari ekiten dio sarritan, surrealismoak horretarako ematen dizkion bideak zilegituz. Beste batzuetan, poemaren ildoak eskatuko lukeen bidea eten,
|
bat
batean aldatu egiten du, hitzaren osotasuna itxuraldatzen du, hizkuntzaren arauak hizkuntzaren barruan ematen dion esanahitik harantzagoko esanahiak emanez eta sortuz. Sintaxiaren egitura arauzkoa hautsi edo bat batean bestelakotuz, poemaren tentsioa eta oreka kordokarazten du poetak, esanahiaren aldetik eraginkor eta eder bilakatzen den adierazmoldea lortuz.
|
|
|
Beste batzuetan, poemaren ildoak eskatuko lukeen bidea eten, bat batean aldatu egiten du, hitzaren osotasuna itxuraldatzen du, hizkuntzaren arauak hizkuntzaren barruan ematen dion esanahitik harantzagoko esanahiak emanez eta sortuz. Sintaxiaren egitura arauzkoa hautsi edo
|
bat
batean bestelakotuz, poemaren tentsioa eta oreka kordokarazten du poetak, esanahiaren aldetik eraginkor eta eder bilakatzen den adierazmoldea lortuz.
|
|
|
Artea propagandarako erabiltzea ez zen berria Francoren diktaduran, baina erregimenaren gustukoa ez zen arteaz baliatzea bai, ordea; hori berrikuntzatzat har dezakegu Gerra Zibilean irabazle gertatutakoen erregimenean. Gainera, egoera horrek 50eko hamarkadan gertatu zen beste aldaketa garrantzitsu
|
batekin
bat egin zuen: Ameriketako Estatu Batuetara hurbiltzea.
|
|
|
Ez dira ahaztekoak, gainera, Els Joglars konpainiari 1978an egindako gerra kontseilua, La Torna antzezlana taularatzeagatik, eta 1979an Pilar Miroren El crimen de Cuenca filmari ezarritako debekua, guardia zibilaz filmean ematen zen irudia zela eta (torturengatik,
|
batik
bat); filma ezin izan zen 1981era arte pantailaratu.
|
|
|
Hala, herrietako taldeek mugimendu bataren zein bestearen ikuspegia defendatu zuten; modu begikoan eta erreferentzialean,
|
batik
bat donostiarrak eman ziren ezagutzera. Euskal Izkera eta Iztunde Eskola() teatro zaharraren defentsan, versus Jarrai() antzerki taldea, teatro berriaren aldeko jardunean, aritu ziren taula gainean sasoi hartan.
|
|
|
Horretaz jabetuta, azken aldian teatrogintzaren ikerketa esparruaz interesatu diren ikerlari berriak zeregin horri heldu diote, lehendik Patri Urkizu edota Eugenio Arozena bezalakoek utzitako lanei jarraipena emateko asmotan.
|
Batik
bat nabarmentzekoa da EHAZEk 2018an argitaratu zuen Ekin eta Joka liburua, euskarazko teatroaz burutu diren azken doktore tesien laburpenen bilduma txikia osatuz.
|
|
|
Haatik, frankismoak Hegoaldeko gertaerak derrigortu zituen arren, Iparraldekoak ere baldintzatu zituen, nola edo hala. Adibide dira Telesforo Monzonen, Piarres Larzabalen edota Daniel Landarten bizipen eta ekarpen aberatsak1 Halere, artikulu honetan zehar Hegoaldeak jasandako mututzeaz jardungo gara
|
batik
bat.
|
|
|
Elizaren eta ideia falangisten esanak betearazi zituen eta hamaika emakumek isilpean nozitu zuen errepresioa. Hauengan,
|
batik
bat zentsura moralak eragin zuen: emakumeak etxezaintzara estuki behartu zituen berriz ere.
|
|
|
|
Bat
bateko bertsolaritza zen egokia, nahiz eta kantarien emanaldietan eskaintzen ziren bertso moldeek zentsura izan zuten muga, Anton Valverdek adierazi zuen gisa, agerraldi guztietan gertatu bezalaxe: " Eragozpenak, gutxi gora behera betikoak.
|
|
|
Alabaina, bertsolaritzak zuen tasun garrantzitsuetarik bat zen jendearen memorian altxatzeko dohaina. Doinuek, erritmoek eta errepikapenek hagitz baliabide eraginkorra bihurtzen zuten
|
bat
bateko bertsolaritza: iragankorra izanagatik, memorian gordeak izateko ezaugarri berezkoak zituen corpusa zen.
|
|
|
Urte batzuk beranduago, 2012an, Etxepare Institutuak bertsolaritzari buruz argitaraturiko liburuxkan laburbildu zituen Garziak
|
bat
bateko bertsolaritzari buruz teorizatzeko bide berriak(" Bertsolaria, emozioen kudeatzaile" atala, 36 or.). Interesgarria da bertan bildua. Bertsolaritza ahozko literaturaren baitako azpigenero gisa ikertzeak berekin ekarri omen du poetika idatziaren marko teorikotik abiaturiko ikerketak egitea; azken urteetan, ordea, marko teoriko berri baten formulaziorantz egin dute adituek:
|
|
|
Izan ere,
|
bat
bateko bertsolariaren helburua ez baita balio literario handiko testuak sortzea, entzuleengan emozioak eragitea baizik. Bertsoak betiere testua behar du, eta, aurrerago ikusiko dugunez, gaur egungo bertsolariek sarritan testu bikainak sortzen dituzte.
|
|
|
Bertsoak betiere testua behar du, eta, aurrerago ikusiko dugunez, gaur egungo bertsolariek sarritan testu bikainak sortzen dituzte. Halere,
|
bat
bateko bertsoaren balioa testuaren kalitatera murriztea bat bateko bertsolaritzaren funtsari iruzur egitea litzateke.
|
|
|
Bertsoak betiere testua behar du, eta, aurrerago ikusiko dugunez, gaur egungo bertsolariek sarritan testu bikainak sortzen dituzte. Halere, bat bateko bertsoaren balioa testuaren kalitatera murriztea
|
bat
bateko bertsolaritzaren funtsari iruzur egitea litzateke.
|
|
|
|
Bat
bateko bertsolaritzaren helburua emozioak sortzea bada, aztergai dugun garaiaren dinamika nagusiari ongi egoki zekiokeen jarduna zatekeen: parametro emozionalek erdiz erdi jo zuten 50en akieratik aitzinerako euskal kultur dinamika osoa, eta, errana dugunez (Gandara, 2016), pertzepzio emozionala ardatz funtsezkoa izan zen euskal kulturaren, haren atzematearen eta egokitzapen modernoaren balioztatze prozesuan.
|
|
|
Emozioak euskal mundua atzemateko irizpide nagusi izateak corpus eragile beraren baitan biltzen ditu bertsolaritza
|
bat
batekoa eta kantak, adibidez. Abestiek eragin dezaketen atzemate emozionala lotua dateke momentuari, testuari, erritmoari, hartzaile direnen arteko harremanari eta baita bertze hamaika alderdiri ere18.
|
|
|
, 2012, Bertsolaritza: euskarazko
|
bat
bateko bertsogintzaren gaur egungo egoera, tradizioa eta etorkizuna/ El bertsolarismo: realidad, tradicion y futuro de la improvisacion oral vasca.
|
|
|
[...] olerki bilduma 1953 urtean bukatua zentsura mota guztiengatik ezin argitaratuz zebilen 1973 urtean Jon Mirande hil eta gero argitaratu zen.
|
Batik
bat, apaiz zenbait Miranderen aurka agertu ziren aurretik aitortu baitzuen bere bilduman olerki erotiko batzuk egongo zirela. Apaiz horien artean Ipar Euskal Herrian, Aita Lafitte ‘liberala’, Aita Chabagno misiolaria; Hegoaldean, Aita Mocorroa Bilboko apezpikuaren ikustera joan zen, eta eskatu zion, lehen bai lehen, gazteria ustelduko zuten Jon Miranderen obrak Espainian debekatuak izan zitezen, beraz euskaldun katolikoen artean Vaticanoaren Indexa, baino urrunago joan nahi ziren, legez debekatzeraino:
|
|
2019
|
|
|
Kontua da ikustea testu horrek nola kantatzen duen, hori pixka bat argitzea, komunikazio unitateak nola bildu... Bestela, hitzak lehen ere
|
baten
batek aipatu du, Lourdesek uste dutbakarka, banan banan hartzen ditugu, batez ere ezagutzen ez ditugun hizkuntzetan.
|
|
|
Kris. kras. Berriro ere soinu hura entzun zen eta
|
bat
batean erlojuaren atea ireki zen eta Mikelen begi bistan egurrezko kukua ateratzen hasi zen.
|
|
|
Naturaltasunak beti poztu izan dau haren bihotza. Derioko jatordu osteko ekitaldiak, lagunekin mendira egiten zituan ibilaldiak, Lauroetako Meza osteko alkarrizketak, auto stopean ezagututako pertsona izenbakoakazko
|
bat
bateko hartu emonak, eskola osteko ikasleakazko alkarrizketa biziak, bolalekuan pentsatu pentsatu barik egindako apustuak, txitean piteango kopletaldiak eta tertuliak dira dinodan horren lekuko.
|
|
|
Urtubiaco drechoaren pagatzeco), Lesakako XIX. mende hasierako izokinen arrantzaren gaineko ordenantzek ere bai, 1844ko Etxalarko alkatearen gutunak, baita 1856ko otsaileko Etxalarko bandoak ere, bitan. Berako dotrinan ere badira, otoitz eta egitura finkatuetan
|
batik
bat.
|
|
|
mugaren bi aldeetako eskualde honetako herrien barne funtzionamenduan eta harreman pribatuetan ere euskara idatziz baliatu izan dela ikusi dugu. Hala salatzen dute eduki administratiboko Lapurdiko eta Bortzerrietako euskarazko testu publiko zein pribatuek, bereziki ugariak baitira, XVIII. mendetik aitzina
|
batik
bat.
|
|
|
X edizioak B delakoari egiten dizkion zuzenketak harago ere badoaz, B k ez baititu beti akatsak A-tik jasotzen. Ohartzekoa da, adibidez,
|
bat
batean tartekatu duen ç grafiadun sorta luzea [çuten, gorputça, Caliçac... (B:
|
|
|
Baiezko erantzunean errazago antzeman liteke contrefaçon delakoa (edizio aizundua) burutzeko arrazoia, eta,
|
batik
bat barka erredundantzia, atal garraiatuan (Acto Fedecoa) inolako ukitu edota doikuntza linguistikorik egin ez izanaren kontua66.
|
|
|
79 X edizioan orrialde hori falta bada ere, B-koa bezalako bertsioa jaso zela adierazten dute gainerako kanta zatiek [ikus,
|
batik
bat, hirugarren ahapaldiari dagokion hasiera (Etceuden bacarric loyac; X: 96) eta azkena osorik (Ez dut behar maitatu; X:
|
|
|
Ohartarazteko modukoak dira, halaber, ahozko ebakeraren isla erakusten duten fonema elkarketak,
|
batik
bat, aditz laguntzailearen aurreko ez partikula erabiltzean azaleratzen den anbiguotasuna dela bide. Partikulak kate mintzatuan sorrarazten duen aldaketa fonetikoaren errepresentazioarekin idazten du hainbatetan Mikelestorenak, baina soil soilik+ z> elkarketetan [etzaion (A:
|